درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۰۱ تا ۲٬۳۲۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۲۳۰۱.

واکاوی مبانی نقد الحدیثی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 65 - 97

کلیدواژه‌ها: نقد حدیث روایات تفسیری تفسیر المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۱۹۹
استناد به روایات یکی از منابع اصیل برای مفسر است، اما مفسران در شیوه بهره گیری از این منبع، دیدگاه و عملکرد متفاوتی داشته و هر کدام به نوعی از روایات استمداد کرده اند که البته بسیاری از آنان در این زمینه دچار لغزش شده اند. علامه طباطبایی با مطرح کردن «بحث های روایی» در تفسیر المیزان، درصدد سنجش اعتبار و تعیین صحت و سقم روایات تفسیری و همچنین نقد نظرات مفسران در استفاده از این میراث بوده و با به کارگیری مبانی و ملاک های نقد الحدیثی به طور مفصل به بررسی و نقد اجتهاد مفسران در زمینه به کارگیری روایات پرداخته و موارد فهم نادرست، اجتهاد نارسا و ضعف های موجود در روایات تفسیری را با دلایل مستند و مستدل بیان کرده است. البته نویسنده ارزیابی های علامه پیرامون نقد روایات و بررسی نظر مفسران را نیز مورد قضاوت و سنجش قرار داده و میزان اعتبار نظرات انتقادی ایشان را ذکر و موارد قوت و ضعف دیدگاهش را بیان کرده است.
۲۳۰۲.

تعدّد مصادیق تأویل در نگاه علامه طباطبایی و سلفیه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 121-142

کلیدواژه‌ها: تأویل علامه طباطبایی سلفیه إبن تیمیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۳۹
بحث تأویل قرآن و اینکه تأویل آیات قرآن به چه معناست از دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان بوده است زیرا قرآن کریم علم به آن را به گروه ویژه ای اختصاص داده و تأویل طلبی نابجا را منشأ بسیاری انحرافات معرفی کرده است؛ از این رو روشن شدن ابعاد این مسأله در مقابله با کژی هایی که به نام دین مطرح و تبلیغ می شود ضرورت دارد. در این پژوهش با بررسی نظرات بزرگان سلفیه بصورت کتابخانه ای و مقایسه با نظرات علامه طباطبایی مشخص شد بزرگان فرقه سلفیه معانی مختلفی برای تأویل ذکر کرده اند: تفسیر، معنای خلاف ظاهر، یکی از معانی آیه که تنها خدا و راسخین در علم به آن آگاهی دارند و واقعیت خارجی که کلام به آن بازگشت دارد؛ علامه طباطبایی این معانی را با اشکال مواجه دانسته و تأویل آیات را همان حقیقت و واقعیتی می داند که آیات قرآن به آن ها مستند و مبتنی است؛ در بررسی سخنان علامه مشخص شد که اشکالات ایشان به معانی فوق وارد نیست و تأویل می تواند در معنایی استعمال شود که تمام معانی فوق از مصادیق آن به شمار آیند و آیه هفت سوره آل عمران ناظر به تمام این معانی باشد.
۲۳۰۳.

نقد آرای تفسیری درباره نظریه تمثیل در آیه میثاق

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 47 - 66

کلیدواژه‌ها: تفسیر تمثیلی زبان نمادین زبان حال آیه میثاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۷۷
آیه 172 سوره اعراف از پیمان و میثاقی که خداوند از فرزندان آدم در موطن ویژه ای گرفته، حکایت دارد.این نوشتار با بررسی نظریه تمثیل در این آیه و بیان دلائل این نظریه به این نتیجه دست یافته است که حمل آیه بر بیان واقعیت دست کم با ظاهر پنج فقره از آیه شریفه، مخالفت دارد؛ امّا تمثیل انگاری آن با این برداشت که آیه مربوط به فطرت انسان است، به مراتب از دیگر نظرات استوارتر خواهد بود زیرا دلالت ظاهری آیه بگونه ای نیست که عدول از آن جایز نباشد، بلکه در صورت وجود دلیل یا قرینه ای برخلاف، باید از ظاهر متن دست کشید و به مفاد آن دلیل و قرینه ملتزم شد؛ اگر آیات دیگر قرآن را در کنار آیه میثاق و آیه فطرت قرار داده و طبق روش تفسیر قرآن به قرآن، همگی را یک جا مورد مطالعه قرار دهیم، درستی احتمال یاد شده آشکارتر خواهد شد؛مفاد مجموع این آیات، آن است که آفرینش انسان بگونه ای است که با اندکی تأمل در نظام آفرینش و هستی خویش، بر وجود خداوند اذعان می کند
۲۳۰۴.

عوامل مٶثر بر هنجارسازی فرهنگی از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 95 - 118

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم فرهنگ ارزش هنجار فرهنگ سازی هنجارسازی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۴ تعداد دانلود : ۶۱۸
بخش زیادی از بنیادهای فرهنگی در هر جامعه خرد و کلان، شامل ارزش ها و هنجارهایی است که جهت دهی به نگرش ها، ذهنیت ها و رفتارها را در میان آن ها شکل می دهد. فرهنگ اصیل و آرمانی اسلام که در قرآن کریم متجلی شده است، توجه ویژه ای به بیان هنجارها و ارزش های متعالی برای سعادت در حیات فردی و اجتماعی انسان داشته است. از این دیدگاه، جامعه آرمانی اسلام آن اجتماعی است که بتواند زمینه تحقق هر چه بیشتر این ارزش ها و هنجارها را در میان مسلمانان فراهم آورد و از این طریق، سعادت زندگی دنیوی و اخروی آن ها را تضمین نماید. استقرار ارزش ها و هنجارهای مطلوب دینی در جامعه مسلمانان، وابسته به مجموعه ای از عوامل است که عدم توجهِ به موقع و مناسب به آن ها نه تنها در تحقق فرهنگ دینی اخلال ایجاد می کند، بلکه موجب تسهیل در ورود و پذیرش ارزش ها و الگوهایی می شود که بسا تعارض جدی با ارزش ها و هنجارهای مورد نظر اسلام داشته باشد. این مقاله تلاش دارد به عوامل اصلی که از دیدگاه قرآن، موجب ایجاد و گسترش فرهنگ و هنجارهای مطلوب و مورد نظر شریعت اسلام و در نتیجه هنجارمند شدن جامعه مسلمانان می شود، بپردازد. این عوامل شامل سه دسته اصلیِ هنجارفرستان، خودِ هنجار و مخاطبان هنجاری (گروه هدف) می باشد که ضمن معرفی اجمالی، به ویژگی های اثربخشی هر کدام مبتنی بر آیات و اشاره های قرآنی خواهیم پرداخت.
۲۳۰۵.

تحلیل محتوایی چکیده های مقالات پژوهشیِ علوم قرآن و حدیث از منظر روش شناسی تحقیق (مطالعه موردی 61 مقاله از پنج مجله)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 287 - 315

کلیدواژه‌ها: روش تحقیق چکیده مقاله نویسی علوم قرآن و حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۱ تعداد دانلود : ۵۳۰
چکیده یک پژوهش، فشرده ای از مطالب اساسی آن است که تأثیر زیادی در شناساندن و انتشار آن در جامعه علمی دارد. میزان رعایت معیارهای چکیده نویسی که بسته به حوزه پژوهش متفاوت است، می تواند شاخصی برای توسعه روشمند علم در آن حوزه به حساب آید. با توجه به رشد کمّی و کیفی نشریات علوم قرآن و حدیث در سال های اخیر و به منظور ارتقای سطح کیفی چکیده نویسی در این حوزه، نیاز به نوعی الگوسازیِ عملی برای محققان حس می شود. بر این اساس، پژوهش حاضر در صدد برآمد به روش توصیفی تحلیلی همراه با نقد، پس از تعیین مهم ترین معیارهای محتواییِ نگارش چکیده در مقالات حوزه علوم قرآن و حدیث، میزان رعایت این معیارها را در برخی مقالات این حوزه به صورت آماری همراه با نمونه های عینی تحلیل نماید. در نتیجه با نگاه به استانداردهایِ جهانیِ چکیده نویسی و بر اساس اهداف چکیده در حوزه نام برده، معیارها به صورت نکاتی که وجود یا عدم وجود آن ها ضروری یا ترجیحی است، تعیین شد؛ برای نمونه می توان از ضرورت وجود هدف، سؤالات، روش و اهم نتایج پژوهش، و عدم وجود مطالب خارج از متن، مطالب کهنه و عامیانه و واژه های مترادف در چکیده نام برد. در 61 مقاله مورد بررسیِ پنج مجله در این حوزه، از میان معیارهای ضروریِ چکیده نویسی، «روش پژوهش» و از میان معیارهای ترجیحی، «ضرورت و اهمیت پژوهش» کمترین درصد رعایت را داشته اند.
۲۳۰۶.

قلمرو حریم خصوصی خانواده از منظر قرآن کریم و حقوق بشر

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 9-26

کلیدواژه‌ها: حریم حریم خصوصی خانواده قرآن حقوق بشر حقوق و آزادی های فردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴۸ تعداد دانلود : ۶۲۳
یکی از حقوق اساسی و بنیادین بشر که در منابع اسلامی و قوانین کشورها و اعلامیه جهانی حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته است حق برخورداری اشخاص از مصونیت و حرمت حریم خصوصی است. نیاز به حریم خصوصی، امری بسیار ریشه دار و فطری است که با کرامت انسانی ارتباط وثیق دارد و هدف از آن تکریم تمامیت مادی معنوی انسان و تعالی شخصیت او می باشد و رعایت این حق فضای لازم برای رشد و تکامل شخصی افراد را فر اهم ساخته و از تنزل انسان ها در حد یک ابزار جلوگیری می کند. نوشتار پیش رو با درک ضرورت تحلیل این موضوع، می کوشد به این سؤال پاسخ داده شود که قلمرو و مصادیق این حق برای افراد مخصوصا اعضای خانواده تا کجاست و چه بخش هایی را شامل می شود؟ تا افراد با شناخت حریم شخصی دیگران از هر دخالتی که موجب نقض آن حریم می شود اجتناب کنند. برآیند این تحقیق نشان می دهد که: از منظر قرآن کریم و نگاه های حقوقی، مرزها و محتوای آنچه به عنوان حریم خصوصی تلقی می گردد عبارتند از: محدوده ای از عقاید، احساسات، رفتارها و ویژگی های هر عضو خانواده که برای دیگر اعضاء آشکار نباشد یا علی رغم آشکار بودن، از افشای آن راضی نباشد و در مقابل ورود و نظارت دیگر اعضاء واکنش نشان دهد؛ مانند حریم خصوصی جسمانی و جنسی، داشتن خلوت و تنهایی در منزل خصوصی و اتاق شخصی، کنترل بر اطلاعات شخصی و ارتباطات خصوصی، حریم شخصیت، رهایی از نظارت های سمعی و بصری، حمایت در برابر تفتیش ها، تجسس ها و رهگیری ها و نهایتا حق تعیین سرنوشت برای خود.
۲۳۰۷.

سبک شناسی سوره تکویر

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 117-136

کلیدواژه‌ها: قرآن سبک شناسی تفسیر بلاغت قرآن کریم سوره تکویر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۵ تعداد دانلود : ۶۹۸
پژوهش حاضر بر اساس سبک شناسی به بررسی آواشناسی و ساختارهای صرفی و نحوی و بلاغی سوره تکویر می پردازد. موسیقی آیات سوره تکویر دارای نظم شگفت انگیز است و ارتباط بسیار دقیق با معانی و مقاصد آیات دارد همنشینی واژه ها، نظام آوایی و معنایی این سوره متن زیبای ادبی را به وجود آورده است. هم چنین انتخاب واژه های به کار رفته در جملات و عبارت های سوره تکویر به گونه ای هدف مند است که هر واژه با ساختار صرفی اش در جایگاه خود در جمله قرار گرفته است. به علاوه، کلمات نیز دارای فصاحت و عاری از عیوب بلاغی می باشد. در سوره تکویر چیدمان کلمات و عبارات و نظم و موسیقی آنها، با معنا و مفهوم آیات، متناسب و هماهنگ است، به طوری که با خواندن آن می توان تصویر برخی از حوادث را در آستانه قیامت و بعد از آن دریافت کرد.
۲۳۰۸.

میزان پایبندی ترجمه های معاصر فارسی در برگردان«أَرَأَیْتَ» و فروع آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 257 - 273

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن أَرَأَیْتَ ترجمه فارسی معیارهای صرفی نحوی و بلاغی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۲۱۳
تر کیب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن یکی از ترکیب های دشواریاب قرآن کریم از نظر نحوی و پیرو آن از لحاظ برگردان آن به زبان های دیگر از جمله فارسی است. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی برخی از ترجمه های فارسی معاصر و مشهور قرآن کریم (الهی قمشه ای، رضایی اصفهانی، شعرانی، صفوی، صفار زاده، فولادوند، مجتبوی، مشکینی، معزّی و مکارم) در برگردان آیات مشتمل بر «أَرَأَیْتَ» و فروع آن بر اساس معیارهای صرفی، نحوی و بلاغی که باید در ترجمه این ترکیب رعایت گردد، موارد کاربرد این ترکیب در قرآن را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که سازگارترین ترجمه ها با معیارهای صرفی، نحوی و بلاغی، در رتبه نخست ترجمه صفوی است که در 26 مورد، و سپس مشکینی و شعرانی در 22 مورد، و سپس مجتبوی در 20 مورد این معیارها را رعایت کرده اند و ترجمه های رضائی اصفهانی و معزی به لحاظ اینکه این معیارها را در هیچ موردی رعایت نکرده اند، ناپایبندترین ترجمه ها می باشند.
۲۳۰۹.

بررسی مقارنه ای آیات 81-83 سوره آل عمران، میان تفاسیر مجمع البیان، المیزان و تسنیم

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 64 - 77

کلیدواژه‌ها: سوره ی آل عمران المیزان تسنیم مجمع البیان مطالعات تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۳۴۶
پژوهش حاضر به منظور دست یابی به موارد اختلاف و اشتراک سه تفسیر مجمع البیان، المیزان و تسنیم، آیات 83-81 سوره ی آل عمران را به روش توصیفی- تطبیقی از دیدگاه سه مفسّر یعنی شیخ طبرسی، علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی، مورد بررسی قرار می دهد. مطالعات تطبیقی یا مقارنه ای، در قرن حاضر مورد توجه قرار گرفته است، زیرا در این نوع بررسی ها، محاسن و معایب نظریه ها آشکار می گردد. همچنین یکی از بهترین راه ها، جهت فهم عمیق آیات قرآن کریم و نفوذ مراد آیات الهی در دل و جان، بهره بردن از تفسیر تطبیقی است. بنابراین ضرورت چنین پژوهش هایی روشن است. در این پژوهش، ابتدا سوره ی آل عمران و تفاسیر مورد نظر معرّفی می شوند و سپس آیات مربوطه از هر سه تفسیر مورد توجّه قرار گرفته و نظریات مفسّران با یکدیگر مقایسه و تطبیق داده خواهند شد. نتایج مقاله حاکی از آن است؛ ضمن اینکه، هر سه مفسر سعی کرده اند آیاتی را که در یک سیاق اند، در یک بخش تفسیر کنند، بین نظرات مفسرّان هم سویی دیده می شود.
۲۳۱۰.

بررسی مفاهیم هیدرولوژیکی باران در قرآن با تکیه بر نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 149 - 166

کلیدواژه‌ها: قرآن خطبه دعا حضرت علی (ع) هواشناسی هیدرولوژی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۲۰۹
پیشرفت علوم در ذهن هر انسان منصفی این پرسش را تداعی می کند که چگونه در کتاب آسمانی قرآن و نهج البلاغه، باران به طور دقیق، علمی و شیوا بیان شده است. این بدان معنی است که این کتب، آیات و سخنان مطابق سطح دانش و درک موضوعات علمیِ زمان خود، به تشریح عناصر طبیعی پرداخته اند. لذا در این پژوهش با بهره گیری از آیات قرآن و تفسیر گهربار حضرت علی(ع) در خطبه 115 کتاب نهج البلاغه به بررسی علوم موجود در این خطبه در باب بارش نزولات جوی و درخواست آن از خالق هستی پرداخته شده است. هدف از این پژوهش مقایسه عبارات دقیق حضرت علی(ع) در خطبه باران با علم روز آب و هواشناسی در مورد مکانیزم شکل گیری، حرکت، و اشکال مختلف بارش در کره زمین است. در نهایت با بررسی دقیق خطبه حضرت به انواع مختلف باران و نظریه تشکیل قطرات باران(هم آمیزی و برژرون) و باران مؤثر اشاره می شود.
۲۳۱۱.

بررسی طلقا از دیدگاه احادیث و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 345 - 369

کلیدواژه‌ها: اسلام احادیث روایات طلقا ابوسفیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۷۶
پژوهش حاضر در صدد بررسی طلقا از دیدگاه احادیث و روایات است. از این منظر پس از بسط فضای مفهومی موضوع، به بررسی بحث طلقا خواهد پرداخت. مطابق با مستندات موضوعی ارائه شده در این پژوهش، روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای می باشد.یافته های تحقیق حکایت از آن دارند که اولاً طلقا به کسانی مانند ابوسفیان ، معاویه و عموماً اهل مکه گفته می شود که پس از فتح مکه، مسلمان شدند و سپس رسول اکرم(ص) آن ها را آزاد کرد، ثانیاً فتوحات ایران و اسلام عاملی شد بر نفوذ هرچه بیش تر گروه طلقا در سیاست و خلافت که گسترش این گروه پیامدهای فراونی در پی داشته است. آنچه ضرورت و اهمیت این مقاله را نشان می دهد این است که بررسی این موضوع سبب خواهد شد تا با مراجعه به منابع مختلف و دارای اعتبار علمی، دروغ ها و برخی برچسب های نامناسب که از سوی دشمنان به اسلام و پیروان آن نسبت داده می شود، آشکار گردد و تفاوت خالص و ناخالص مشخص گردد.
۲۳۱۲.

رابطه کاربرد شناختی فواصل آیات با محتوای آن(مطالعه موردی فلاح)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 35 - 54

کلیدواژه‌ها: کاربرد شناسی بافت زبانی نظریه سرل کنش گفتاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۲۱۸
یکی از شاخه های مهم در دانش زبان شناسی، کاربردشناسی است؛ که برشناسایی منظورگوینده یا نویسنده متمرکز شده و ابزار مهم آن عناصر بافت درون زبانی و برون زبانی است. از طرفی یکی از موضوعات چالشی در دانش علوم قرآن و تفسیر، موضوع اختتام آیات و ارتباط معنایی آن ها با محتوای آیه یا سوره است، به گونه ای که گاهی جملات واحد در پایانه آیات با یک صورت در کاربردهای مختلف دارای نقش های گوناگون می گردد و هر یک مقصود متفاوتی را منتقل می کند. این پژوهش در پی آن است که با استفاده از برخی اصول و مؤلفه های دانش کاربردشناسی، به تحلیل آیات قرآن با اختتام اوصاف انسان های رستگار پرداخته و ابعاد موضوعی این آیات و تفاوت های مفهومی آن ها در سطح مراد جدی و مقصود نهایی را بر اساس نظریات آستین و سرل در خصوص نظریه کارگفت آشکار سازد. روش پژوهش بکار گرفته شده تحلیلی- توصیفی با استفاده از برخی مؤلفه های بافت درون زبان و برون زبان، یعنی روابط هم نشین و جانشین، فضای نزول، لحن کلام و مقام سخن است؛ هر کجا از این پایانه استفاده می شود موضوع تقوا، دعوت به سوی خیرات، تبعیت از حکم پیامبر و... مد نظر است.
۲۳۱۳.

کار کرد التفات قرآنی در ایجاد پیوستگی و فضاسازی معنایی با خروج از زبان هنجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۴) 5 - 24

کلیدواژه‌ها: التفات هنجار برجسته سازی پیوستگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۵۰۵
التفات از مختصات سبکی قرآن کریم و یکی از مصادیق برجسته سازی است که با خروج از زبان هنجار و آشنایی زدایی، شبیه به طرح بی مقدمه موضوع و موجب گسست اجزای کلام می شود. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی، نمونه هایی از آیات حاوی التفات سیاقی در قرآن را مطالعه می کند. التفات در نگاه تجویزی به نحو، عامل تضعیف پیوستگی اجزای جمله است. نویسنده بر این باور است که اگر این صنعت با نگاه توصیفی به نحو و مبتنی بر نظام زبانی قرآن و مناسبات معنایی و متکی بر کارکرد سلیقه و ذوق ادبی بررسی شود، نتیجه متفاوت می شود. با این نگاه، این صنعت به صورت نامرئی، در ماورای عبارت ها، لایه های معنایی ایجاد می کند و اجزای کلام را به هم پیوند می دهد و به حس زیبایی شناختی مخاطب پاسخ می دهد.  
۲۳۱۴.

روش کشف ترتیب نزول با تمرکز بر اخبار ترتیب نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 107 - 128

کلیدواژه‌ها: روش شناسی روش ترتیب نزول روایات ترتیب نزول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۹۱
نظر به اهمیت ترتیب نزول در دو دانش علوم قرآنی و تفسیر، کشف ترتیب نزول قرآن کریم، مطالعه ای شایسته می نَماید. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی بر آن است که با بکارگیری روشمند از همه شاخص های دخیل و مؤثر در ترتیب نزول، روشی جامع و کارآمد را جهت کشف ترتیب نزول ارائه نماید. این روش در دو مرحله «بررسی درونی روایات ترتیب نزول» و «بررسی بیرونی روایات ترتیب نزول» طراحی شده است. در این روش، جدای از روایات ترتیب نزول به عنوان شاخص کانونی، شاخص های مؤثر دیگری چون شهرت عملی، روایات سبب نزول، روایات ناسخ و منسوخ، روایات آیات مستثنی، تاریخ، آیات تاریخ دار، تناسب بیرونی و تناسب درونی نیز حضور فعال دارند. بنابراین تمرکز روش بر روایات ترتیب نزول و جامعیت و روشمندی آن در بکارگیری از همه شاخص های مؤثر، آن را از دیگر روش-ها متمایز می کند. در این روش، جدای از روایات ترتیب نزول به عنوان شاخص کانونی، شاخص های مؤثر دیگری چون شهرت عملی، روایات سبب نزول، روایات ناسخ و منسوخ، روایات آیات مستثنی، تاریخ، آیات تاریخ دار، تناسب بیرونی و تناسب درونی نیز حضور فعال دارند. بنابراین تمرکز روش بر روایات ترتیب نزول و جامعیت و روشمندی آن در بکارگیری از همه شاخص های مؤثر، آن را از دیگر روش-ها متمایز می کند.
۲۳۱۵.

تحلیل و ارزیابی نظریه علامه طباطبایی درباره پیوند نعمت با ولایت در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 77-92

کلیدواژه‌ها: نعمت ولایت قرآن علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۱ تعداد دانلود : ۶۳۶
واژه «نعمت» و مشتقاتش در 81 آیه از قرآن کریم آمده است. در بسیاری از این آیات می توان از راه سیاق و سایر قراین به معنای نعمت پی برد؛ ولی اگر این واژه در آیه ای مطلق ذکر شده باشد، عموم قرآن پژوهان با اجرای قاعده اصاله الاطلاق، نعمت را به همه نعمت های مادی و معنوی معنا می کنند. علامه طباطبایی برخلاف نظر مشهور، نظریه ای بدیع دارد. او معتقد است که هر جا در قرآن لفظ نعمت به صورت مطلق ذکر شده باشد، مراد از آن ولایت است. در این پژوهه، اولاً نظریه علامه طباطبایی تبیین شده، نوآوری ایشان اثبات می شود؛ ثانیاً با روش تحلیلی توصیفی، مبانی دستیابی علامه به این نظریه که یکی تحلیل کارکردی «نعمت» در قاموس قرآن و دیگری تحلیل معنای نعمت با روش تفسیر قرآن به قرآن است بررسی می گردد؛ ثالثاً با کشف و تحلیل این مبانی و در نهایت، تطبیق نظریه بر همه آیات مشتمل بر لفظ نعمت، به صحت آن اذعان می شود. این نتایج می تواند نقش مؤثری در فهم و تفسیر صحیح کاربردهای نعمت در قرآن داشته باشد.
۲۳۱۶.

تبیین پیوستگی آیات سوره سبأ براساس روش نیل رابینسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیایی ۱۴) 91-117

کلیدواژه‌ها: سوره سبأ پیوستگی آیات تقارن مرکب نظم معکوس آینه ای رابینسون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۳ تعداد دانلود : ۴۱۱
پیوستگی آیات در سوره های قرآن از دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان و دانشمندان علوم قرآنی بوده است. از آنجا که در نگاه نخست، ارتباط و پیوستگی میان الفاظ و عبارات قرآن خیلی روشن نبوده و ممکن است پیام قابل درکی از آن دریافت نشود لذا برخی قرآن را از ارتباط ساختاری برخوردار نمی دانند. مقاله پیش رو، سوره سبأ را از این دیدگاه مطالعه موردی قرار داده و بر اساس مدل ارتباطی نیل رابینسون (Neal Robinson)، که بر پایه تکرار شدن الفاظ استوار است، به تحلیل امکان پیوستگی آیات این سوره پرداخته است. با تعیین بخش های سوره، مشخص شد که اگر تنها بخش های پنج گانه مورد بررسی قرار گیرد صرفاً رابطه تقارن بین بخش اول و پنجم در سوره نمایان خواهد بود ولی چنانچه بخش ها بر اساس ارتباط معنایی به چند زیربخش تقسیم شوند، نظم معکوس بین زیربخش های سوره خود را نشان خواهد داد. زیر بخش اول از بخش اول و زیر بخش آخر از بخش آخر یعنی آیات ابتدایی و انتهایی سوره نیز به عنوان تابلوی افتتاح و اختتام سوره هستند. از رابطه نظم معکوس در سوره سبأ می توان رابطه ولایت با معاد را مشخص نمود.
۲۳۱۷.

عصمت پیامبران در سامانه آیات غرر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۵۷-۱۷۴

کلیدواژه‌ها: آیات غرر عصمت پیامبران ارائه طریق ایصال به مطلوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۴۷۷
قرآن کریم منبع مقدس تمام اعتقادها و اعمال مسلمانان است و به علت وحدت مسلمانان در پذیرش تمام آیات آن، می تواند همه مسلمانان را به وحدت رساند؛ اما اختلاف در فهم آیات موجب بروز اختلاف در میان آنان شده است. یکی از معارف مورد اختلاف در بین مسلمانان، موضوع عصمت انبیاست. دقت در ابزارهای تحصیل عصمت می تواند محدوده عصمت انبیا را مشخص نماید. مدعای اصلی این پژوهش آن است که در صورت تشکیل سامانه ای از آیات غرر قرآن، ابزارهای عصمت انبیا و محدوده آن در قرآن روشن خواهد شد. آیات غرر قرآن دسترسی به خصیصه عصمت را با استفاده از ابزارهایی مثل اعطای علم متعالی، تقویت عقل، توفیق الهی و از بین بردن سلطه شیطان، امکان پذیر می نماید. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و به صورت تحلیلی توصیفی این مدعا را اثبات کرده است.
۲۳۱۸.

تحلیل انتقادی شبهه جرج سیل بر اشکالات ساختاری قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 51 - 72

کلیدواژه‌ها: استشراق ساختار بلاغت شبهه جرج سیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۲۰۹
اعجاز بیانی قرآن توسط تمام دانشمندان مسلمان به عنوان وجهی مهم از اعجاز قرآن پذیرفته شده است. در دوران اخیر نیز شرق شناسان مطالعات گسترده ای در این عرصه داشته اند؛ برخی با رعایت انصاف زبان به ستایش آن گشوده و برخی دیگر با طرح سؤالاتی، قصد خدشه دار نمودن آن را داشته تا وحیانی بودن این کتاب را زیر سؤال ببرند. در این پژوهش که به صورت توصیفی - تحلیلی انجام شده و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش فیش برداری کتابخانه ای بوده است، با محور قرار دادن اشکالات جرج سیل در خصوص اشکالات ساختاری قرآن کریم، به بررسی و نقد این شبهات پرداخته شده است. هدف، استخراج جواب شبهات مطرح شده از کتب ادبی و تفاسیر و به دنبال آن دفاع از اعجاز ادبی قرآن بوده است. بدین منظور ابتدا شبهات گردآوری و نظرات جرج سیل پیرامون آن ذکر شده است و در یک جمع بندی به بیان جواب آن پرداخته شده است. به نظر می رسد آشنا نبودن اشکال کنندگان با ساختار قرآن که یک ساختار گفتاری (خطابی) است و نه نوشتاری (کتابی)، منشأ طرح بسیاری از این شبهات گردیده است. حال آن که بسیاری از این اشکالات، به علّت ساختار گفتاری قرآن و نزول تدریجی آن طی بیست وسه سال و به اقتضای رعایت حال مخاطب بوده و نمایانگر اوج بلاغت و فصاحت قرآن می باشد.
۲۳۱۹.

انواع روایات تأویلی سوره یونس درباره امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 133 - 165

کلیدواژه‌ها: روایت تفسیری روایت تأویلی انواع تأویل امام علی (ع) سوره یونس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۲۳۶
یکی از آموزه های اهل بیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچه ای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آن ها استفاده می شود، دارای تأویل اند و بهترین راه دست یافتن به تأویل قرآن از طریق اهل بیت(ع) می باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل بیت(ع) به عنوان عِدل قرآن به شمار می روند. در بسیاری از روایات تفسیری اهل بیت(ع) به تأویل آیات قرآن پرداخته شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سؤال است که در روایات تفسیری سوره یونس چه نوع تأویلاتی نسبت به امام علی(ع) صورت پذیرفته است؟ در این راستا، روایات تأویلی مرتبط با امام علی(ع) از بین روایات تفسیری سوره یونس استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در این روایات درباره آن حضرت(ع) وجود دارد که عبارت اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اتمّ اطلاق آیه. همچنین دونوع دیگر تأویل قرآن یعنی تحقق مفاد آیه و معنای آیه متشابه در روایات یادشده، مشاهده نشد.
۲۳۲۰.

صرفه طولی، تضمین همانندناپذیری جاودانه قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۵) 144 - 174

کلیدواژه‌ها: تحدی همانند ناپذیری صرفه وجوه اعجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۳ تعداد دانلود : ۳۶۲
اعجاز قرآن و وجوه اعجاز آن یکی از مهم ترین مباحث قرآنی و مهم ترین راه برای اثبات نبوت پیامبر اعظم9 است. ناتوانی بشر از هماوردی با آن از باورهای همه مسلمانان است. قرآن پژوهان وجوهی برای راز این ناتوانی برشمرده اند. بسیاری از آنان، سرّ همانندناپذیری قرآن را به ذات قرآن منتسب دانسته، به ویژگی هایی چون اعجاز بیانی، هماهنگی، اخبار غیبی، و تشریعی به عنوان وجوهی از اعجاز قرآن اشاره کرده اند؛ در مقابل، گروهی به صرفه گراییده اند. برخی از دانشوران نیز بدون انتخاب یا رد نظریه صرفه آن را یکی از وجوه اعجاز قرآن برشمرده اند. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای است و در پی اثبات این نظریه است که نه تنها درباره قرآن کریم، بلکه در دیگر معجزات نبوی و معجزات دیگر انبیا، «علت عجز بشر از هماوردی»، صرفه است. بر این اساس درباره قرآن کریم، «نظریه صرفه» در «طول وجوه اعجاز» است و نه در عرض آن؛ یعنی «صرفه» به مثابه «اراده تکوینی الهی بر صرف و بازگرداندن مردم از معارضه با قرآن» است. منظور بسیاری از پیروان صرفه نیز اراده تکوینی الهی بر صرف و بازگرداندن مردم از معارضه با قرآن به سلب انگیزه ها یا سلب ابزار معارضه یا سلب اراده معارضان است. صرفه به این معنا می تواند همانندناپذیری جاودانه قرآن را تضمین کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان