درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۰۶۱ تا ۳٬۰۸۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۳۰۶۱.

فرآیندشناسی شگرد ادبی "تهکم" و نقش شناخت آن در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیایی ۱۲) 71-93

کلیدواژه‌ها: بدیع تهکم استعاره آشنایی زدایی قواعد تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۱ تعداد دانلود : ۶۱۴
شیوه ادبی "تهکم"، شگردی بر پایه وارون گویی و با بسامد بالا در قرآن است. این پژوهش با بازخوانی انتقادی تاریخچه این شیوه زبانی در دانش بلاغت و نمایان سازی ناهمسانی آن با استعاره و سایر مجازها، افزون بر جایگاه شناسی شیوه زبانی تهکم در دانش بدیع، از فرآیند و رمز و راز کارایی و گیرایی این فن ادبی پرده برداری می کند. از آنجا که برخی قرآن پژوهان، شناخت دانش بدیع را تنها در زیبایی شناسی قرآن کارا دیده و آن را در فهم و تفسیر سودمند ندیده اند، این جستار با بازتعریف کاربردی از شگرد تهکّم و با نوخوانی آیات، به شیوه توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ بدین پرسش برآمده که شناخت این آرایه، چه کارکردهای فراگیری در فهم و تفسیر قرآن دارد؟ نتیجه پژوهش آن است که پرده برداری از معنایِ معنا و تحلیل ناسازواری درون متنی یا برون متنی آیات، آشکارسازی انگیزه گزینش واژگان در محور جانشینی، پیش آوری برداشتی پویا و اثرگذار با فعلیت بخشی و بازسازیِ نشانه های متن، و پیشگیری از حمل واژگان بر معانی و مصادیق غیرظاهر، از کارکردهای شناخت این شیوه زبانی در فرآیند برداشت معنای متن قرآن است.
۳۰۶۲.

تحلیل انتقادی اصلاح واژه «أب» در قرآن توسط جیمز بلمی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: جیمز بلمی اب نقد متن قرآن اصلاح واژگان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۴ تعداد دانلود : ۷۲۳
تعدادی از مستشرقان، چندی است با پیش فرض وقوع خطا در مصحف عثمانی، به دنبال اصلاحات و تغییراتی در متن قرآن کریم برآمده اند. از جمله این افراد، جیمز بلمی است که با همین پیش فرض سعی در بازخوانی فقراتی از قرآن داشته است. تعدد تحقیقات جیمز بلمی در مورد اصلاح واژگان قرآن، وی را به عنوان یکی از مستشرقان صاحب نظر در این حوزه مطرح کرده است. واژه «أبّا» در آیه «وَفَاکهَهً و أبّاً» (عبس:31)، از جمله واژگانی است که جیمز بلمی آن را نامفهوم و تصحیفی از واژه «لبّا» دانسته که خطای دست کاتب آن را اشتباه ثبت کرده است. دلایل مورد استناد وی در اثبات این مدّعا، تکامد بودن «أبّا»، اختلاف نظر مفسران در مورد معنای آن، عدم تناسب «أبّا» با سیاق آیات و تناسب بیشتر واژه «لبّا» با سبک و سیاق آیه مورد نظر است که در مقاله پیش رو این دلایل نقد و بررسی شده اند.
۳۰۶۳.

نگاهی نو و تحلیلی به روایات «سبعه احرف»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 285 - 312

کلیدواژه‌ها: قرائات سبعه احرف تحلیل متنی تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۱ تعداد دانلود : ۴۷۲
روایات «سبعه احرف» از جمله مهم ترین احادیث حوزه علوم قرآن و به ویژه در حوزه قرائات هستند که نوع جهت گیری و برخورد با آن ها، گرایش های گوناگونی را نسبت به مسئله قرائات و منشأ شکل گیری و نیز ارزش آن ها ایجاد نموده است. عده ای با معتبر دانستن این روایات، منشأ اختلاف در قرائات را وحی و «من عنداللّٰه» دانسته و در مقابل گروهی با مردود دانستن آن از جهت متن و سند و با تکیه بر منابع و مبانی خود، قرائت حقیقی و نازل از سوی خداوند را واحد می دانند. دسته بندی، تحلیل و تاریخ گذاری این روایات نشان می دهد که صدور این دست از روایات ابتدا در جهت اشاره به این مطلب بوده که آیات قرآن دارای بطون و لایه های مختلف معنایی هستند و ارتباطی به نزول چندگانه الفاظ قرآن از سوی خداوند ندارند؛ ولی همین احادیث در ادوار بعد به خاطر قداست بخشیدن به قرائات گوناگون، توسط گروهی از تابعین مورد استفاده قرار گرفته و با تغییراتی در الفاظ و عبارات وارد حوزه قرائات شده اند.
۳۰۶۴.

اعتبارسنجی داده های فرقه نگاران اهل سنت پیرامون دیدگاه متکلمان نخستین امامیه در مسئله استطاعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلیدواژه‌ها: استطاعت زراره بن اعین هشام بن سالم مؤمن الطاق هشام بن حکم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۴۰۴
در پژوهش حاضر سعی شده تا دیدگاه چهار متکلم برجسته امامی در عصر امام صادق (ع) که زمان شکوفایی و رونق بحثهای کلامی بشمار میرود، پیرامون مسئله استطاعت از میان آثار رجالی، فهرستی، فرقه نگاری و روایی استخراج شود. در این راستا روشن میگردد که افرادی چون زراره بن اعین، هشام بن سالم و مؤمن الطاق در بحث استطاعت قائل به استطاعت پیش از فعلند و بعضاً آن را منحصر در سلامتی میدانند، اما هشام بن حکم استطاعت را منوط به پنج امر میداند که بخشی از آن پیش از فعل و بخشی حین الفعل محقق میگردد.
۳۰۶۵.

کشف غرض سوره «ص» با تأکید بر تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 127-140

کلیدواژه‌ها: سوره ص تفسیر ساختاری وظایف پیامبر اکرم انذار و تبشیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۸ تعداد دانلود : ۲۷۴۷
قرآن پژوهان در چند دهه أخیر با رویکرد تفسیر ساختاری سوره های قرآن کریم معتقدند که این شیوه نوین، کمک قابل توجهی به درک مفاهیم قرآن کریم می کند. این شیوه در درجه نخست، به دنبال کشف أهداف أصلی و فرعی سوره هاست و سپس کشف إرتباط سیاق جمله ها و آیه ها با یکدیگر در ترسیم أهداف فرعی و در فضایی بالاتر هدف کلی سوره است. مقاله حاضر بر أساس چنین رویکردی، سوره «ص» را با جستاری در تفاسیر متعدد شیعه و سنّی ازجمله تفسیر المیزان، مورد تأمل و بررسی قرار داده است. نتیجه حاصل از بررسی ساختاری سوره «ص» نشان دهنده آن است که غرض کانونی سوره «ص» ناظر به آموزش و تربیت و تمرکزدادن شخص پیامبر اسلام | و به تبع مبلغان دینی به وظایف گوناگون ایشان در أمر هدایت و إنذار مشرکان در مسا ئل مبدأ، معاد و نبوت است و به این و ظایف در ضمن موارد متعدد تذکر داده شده است. تمجید ا ز برخی انبیاء و زدودن اتهام های سن گین و جلوگیری از تخریب وجهه ایشان نیز ، به عنوان هدف فرعی دیگر نیز مورد توجه بو د ه است .
۳۰۶۶.

بررسی جواز بیش از چهار همسر برای پیامبر در قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول دوره دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 63 - 77

کلیدواژه‌ها: تعدد زوجات خصائص پیامبر زنان پیامبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۵۹۴
موضوع پژوهش حاضر، رفع یک ابهام تاریخی در مورد پیامبر و چگونگی جواز تعدد همسر برای پیامبر اسلام با استفاده از آیات قرآن است. هدف از این پژوهش، اثبات اختصاصی بودن جواز همزمان بیش از چهار همسر برای ایشان با استفاده از آیات قرآن است. بازخوانی برخی وقایع تاریخی و بررسی اسباب نزول آیاتی از سوره های نساء و احزاب، چگونگی و دلایل اختصاصی بودن این جواز را مشخص می کند. وقتی حضرت رسول ایشان را بین خدا و رسول از یک طرف و دنیا اختیار داد این زنان، خدا و رسول را برگزیدند و خداوند در عوض طلاق دادن آن زنان را بر پیامبر حرام کرد. بعد از محدود شدن زنان برای مردان مسلمان به چهار همسر، چون برای پیامبر از پیش منع شده بود که زنانش را طلاق دهد؛ لذا برای ایشان جایز شد که بیش از چهار همسر داشته باشد. این تحقیق با روش کتابخانه ای انجام شده و مبتنی بر شیوه توصیفی، و از نوع تحلیل محتواست.
۳۰۶۷.

دیدگاه هولیزم یا کل انگاری در تفسیر «تِبْیَاناً لِکُلِّ شَیْءٍ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 191 - 204

کلیدواژه‌ها: هولیزم کل انگاری تفسیر تبیان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۱ تعداد دانلود : ۴۳۳
قرآن کتابی است که حقایق آن پایان ناپذیر است و چشمه های بی پایان دانش از آن سرچشمه می گیرد؛ به گونه ای که خود را «تِبْیَاناً لِکُلِّ شَیْءٍ» معرفی می کند؛ اما چگونه قرآن باوجود محدودبودن روشنگر هر چیزی است. این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی و بهره گیری از ابزار کتابخانه ای و استفاده از دیدگاه های اندیشمندان حوزه تفسیر، پس از بیان دیدگاه های کمینه، میانه و بیشینه در تفسیر این آیه، دیدگاه جدیدی را براساس نظریه «هولیزم»، در تفسیر «تِبْیَاناً لِکُلِّ شَیْءٍ» ارائه می دهد. براساس این نظریه، کل، علاوه بر مجموع اجزایش است و تا کل روشن نشود، هویت اجزاء مجهول می ماند. همچنین هر کل، جزئی از کل بزرگ تر است که درنهایت به کل هستی منتهی می شود؛ بنابراین تا کل هستی معرفی نشود، تمام شناخت ها از اجزاء جهان مبهم است و تنها شناخت کل هستی روشنگر آن است. شناخت کل، همان جهان بینی است که جایگاه و مراتب اشیاء را در جهان هستی نمایان می کند. علوم نیز، اجزای طبیعت را نشان می دهند و قرآن با ارائه جهان بینی کلی، جایگاه و نسبت آنها را در جهان روشن می کند و بدین صورت، قرآن روشنگر هر شیئی است.
۳۰۶۸.

بررسی مبانی و اندیشه های قرآنی و تفسیری محمدامین استرآبادی و نقد آن ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: محمدامین استرآبادی مبانی قرآنی مبانی تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۶ تعداد دانلود : ۵۸۷
محمدامین استرآبادی یکی از علمای مشهور امامیه در قرن یازدهم هجری است. محمدامین تعالیم خود را در کتابی با عنوان الفوائد المدنیه تدوین کرده که در میان آثار او، اثری شاخص است. او مبانی و اندیشه های قرآنی و تفسیری خاصی دارد که این مقاله آن ها را با روش توصیفی تحلیلی، مورد شناسایی و نقد و بررسی قرار داد و به نتایج زیر رسید: استرآبادی تمسک به روایات معصومان را تنها راه رسیدن به صلاح می داند. او مخاطب اصلی قرآن را معصومان دانسته و هر گونه تفسیری را از غیر آنان، تفسیر به رأی می شمارد و حجیت ظواهر قرآن در احکام نظری را منکر است. وی همچنین معتقد است که اجماع و عقل، شایسته احتجاج و استناد نیستند و قرآن را جامع همه علوم دانسته و تحریف قرآن را نیز محتمل می شمارد. بر این عقاید، نقدهای جدی وارد است که عبارت اند از: راه رسیدن به فلاح و رستگاری، تمسک به قرآن و عترت (ثقلین) در کنار یکدیگر است. اختصاص فهم و درک قرآن به امامان هم با معجزه بودن و تحدی قرآن منافات دارد. گرچه درک عمیق و دقیق قرآن، اختصاص به ائمه دارد، ولی دلیلی بر امتناع مطلق فهم آن توسط غیر معصوم نیست. ظهور نداشتنِ ظواهر قرآن، در تضاد با آیات دعوت کننده به تدبر و تعقل است. تفسیر قرآن بر اساس ضوابط و شرایط، امری ممکن و ضروری است و تفسیر به رأی محسوب نمی شود. جامعیت قرآن به معنای جامعیت تامّ نیست؛ بلکه جامعیت در دین و هدایت است. قرآن به دلیل آیه حفظ و عدم سرایت باطل به آن، هرگز تحریف لفظی نشده است.
۳۰۶۹.

بررسی فقهی و حقوقی تعارض قاعده احسان با قواعد اتلاف و تسبیب

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 107 - 115

کلیدواژه‌ها: احسان اتلاف تسبیب قواعد فقهیه مسئولیت مدنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۳ تعداد دانلود : ۹۵۳
قاعده احسان از قواعد فقهی حقوقی است که در ابواب مختلف فقه و مسائل گوناگون حقوقی مورد استفاده قرار می گیرد. این قاعده متضمن این حکم کلی است که: «هرگاه شخصی به قصد کمک و نیکوکاری در جهت دفع ضرر یا جلب منفعت غیر، اقدام کند و بر حسب اتفاق، عمل وی موجب ورود خسارت گردد، مسئول جبران خسارت نخواهد بود». از این روی قاعده احسان همانند ید امانی به عنوان یکی از مسقطات ضمان و مسئولیت مدنی مطرح شده است، البته درصورتی که تفریط و تقصیر صورت نگرفته باشد. برای جلوگیری از ایجاد مسئولیت مدنی و سقوط ضمان قهری برای کسی که شرایط ضمان برای او فراهم شده باشد عواملی وجود دارد که از آن ها به مسقطات ضمان قهری تعبیر می گردد. یکی از مسقطات ضمان قهری احسان است؛ بدین معنا که هرگاه کسی به انگیزه خدمت و احسان به دیگران باعث ایجاد ضرر به آن ها شود عمل او تعهدآور نیست، و از طرفی هم طبق قواعد اتلاف و تسبیب، هرگاه شخصی به صورت عمد یا غیر عمد، مستقیم یا غیر مستقیم باعث تلف شدن شی یا مالی شود، ضامن است. پرسش این است که در صورت تعارض بین قاعده احسان با قواعد اتلاف و تسبیب، کدام یک از این قواعد یاد شده در صدور حکم، نافذ است؟ این نوشتار با اتکا بر آراء دو فقیه امامیه، میر فتاح مراغه ای و محقق داماد، با روش توصیفی و تحلیلی در پی ارائه پاسخی روشن به پرسش تحقیق خواهد بود. به نظر می رسد چنان چه هیچ گونه ترجیحی در بین نباشد هر دو دلیل از اعتبار ساقط گشته و تساقط پیش می آید.
۳۰۷۰.

طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت توحیدی در دوره نوجوانی از دیدگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 213 - 234

کلیدواژه‌ها: اعتبارسنجی الگوی تربیت توحیدی دوره نوجوانی قرآن و روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
این پژوهش با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت توحیدی بر اساس آموزه های قرآن و روایات در دوره نوجوانی انجام گرفت. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، از روش ترکیبی، از نوع اکتشافی متوالی استفاده شد. در بخش کیفی پژوهش، از روش تحلیل محتوای استقرایی و در بخش کمی، از روش پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری در بخش کمی تمامی دانش آموزان و معلمان مقطع متوسطه شهر کرج بودند. همچنین در بخش کیفی پژوهش جامعه آماری شامل کلیه آیات و روایات، اسناد، مقالات، و کتاب ها بودند که به شیوه هدفمند انتخاب شده و مورد تحلیل محتوای استقرایی قرار گرفت. همچنین نمونه آماری مرحله اعتبارسنجی الگو را تعداد 23 نفر از متخصصان تشکیل دادند که به عنوان نمونه هدفمند انتخاب شدند. طبق تحلیل محتوای انجام شده، چهار مؤلفه اصلی و 15 زیرمؤلفه برای مؤلفه های اصلی استخراج شدند. پس از تحلیل محتوا و استخراج کدها، مؤلفه ها و زیرمؤلفه ها در قالب الگو ارائه گردید. ابتدا الگوی مفهومی که دربرگیرنده همه این عناصر بود طراحی شد. به منظور بررسی اعتبار درونی الگوی پیشنهادی از پرسشنامه استفاده شد.
۳۰۷۱.

اثربخشی نکوهش دنیاگرایی در تربیت افراد با محوریت تمثیلات کتاب کافی و قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 201 - 227

کلیدواژه‌ها: دنیاگرایی تربیت تمثیل کافی عناصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۲۶۰
تربیت قرآن کریم، انبیاء و اولیاء مبتنی بر اصل مهم انسان ساز دنیاگریزی است.ائمه(ع) با نگرشی روان شناسانه و حکیمانه به دنیا، در قالب تمثیل هایی تصاویری زیبا و در عین حال هشداردهنده از آن به سالکان کوی ارائه می دهند که به راستی تحسین آمیز و تأمل برانگیز هستند. قطعاً این نوع نگرش تنها از معصومین(ع) ساخته است؛ زیرا تنها ایشان تربیت یافته مکتب الهی و صاحب سر خدایی می باشند. ائمه(ع) آنچنان دنیا را به نقد می کشند و زوایای نهفته آن را بر ملا می سازند که آدمی سخت به شگفت می آید. ایشان جهان را با همه بزرگی و پهناوری اش خرد و ناچیز می انگارد و با تعابیری حیرت آور از آن یاد می کنند. در توصیف و تبیین چهره پشت پرده آن، تمثیلاتی نیکو به کار می گیرند. از این رو پژوهش حاضر برای یافتن تمثیلات دنیاگریزی در لسان معصومین(ع)، کتاب «کافی» را محور پژوهش قرار دادند؛ زیرا کتاب «کافی» جامع ترین و معتبرترین کتاب روایی عالم تشیع می باشد.
۳۰۷۲.

واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 107 - 120

کلیدواژه‌ها: تفسیر جلالی جلال الدین رئیس العلماء شیرازی نسخه خطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۱۷۵
ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه های تبیین آموزه های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی ( 1294-1371ق) و «تفسیر جلالی» آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. در این نوشتار با واکاوی نسخه خطی 19 جلدی جلالی، به روش توصیفی- تحلیلی، شاخص های این تفسیر برای نخستین بار کشف و استخراج گردید. شایان ذکر است که خواننده تفسیر، در ابتدا مفسر را سلطنت طلب می پندارد، اما در واقع این مجموعه تفسیری در حال تقیه سیاسی مفسر، در عهد پهلوی(پدر و پسر) نوشته شده است. رهیافت پژوهش آن است که مفسر، روش قرآن به قرآن را با استناد به روایات، مورد توجه قرار داده، و از نظر گرایش، تفسیر خود را در ظاهر، با قالب سبک اجتماعی و اخلاقی و با جهت گیری معنوی و تربیتی، و در واقع با جهت گیری جهادی سیاسی، بنا نهاده است.
۳۰۷۳.

پژوهشی نو در باره معناشناسی واژه ملائکه در قرآن

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 71 - 87

کلیدواژه‌ها: قرآن ملائکه معناشناسی جانشینی واژه ها رهم نشینی واژه ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۳ تعداد دانلود : ۶۴۱
معناشناسی یکی از بهترین روش های برای بررسی متون می باشد. مقاله حاضر درصدد تبیین سیمای کلی فرشتگان با رویکردی معناشناسانه است. در این جستار که با استفاده از روش معناشناسی واژه های قرآنی صورت گرفته، پس از تبیین مفهوم و ماهیت واژه ملائکه در لغت و نظر مفسران، کاربرد قرآنی این واژه و هم چنین واژه های هم نشین و جانشین آن بررسی شده است. سپس با استفاده از قاعده سیاق و دقت در مقتضای آیات، چگونگی کاربرد آن در سرتاسر قرآن کریم تبیین گردیده است. یافته ها نشان می دهد که این واژه در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی با واژه هایی رسل، مُدَبِّراتِ أَمْرا و ... و بر محور هم نشینی با واژگان روح، رسول و ... در یک حوزه معنایی قرار می گیرند. یکی از نتایج مهم این بررسی، آشکار شدن پیوند معنایی عمیقِ این واژه با سایر واژه های هم حوزه در قرآن است.
۳۰۷۴.

تحلیل شخصیت پردازی «ضدقهرمان» در داستانهای قرآنی (مورد پژوهشی داستان حضرت موسی(ع))

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵) 242 - 258

کلیدواژه‌ها: قرآن داستان حضرت موسی شخصیت پردازی ضد قهرمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۱ تعداد دانلود : ۵۷۰
قرآن کریم در تاثیرگذاری بر مخاطبان خود از اصول فنی وهنری مختلفی از جمله داستان بهره جسته است. از عناصر مهم داستانی شخصیتها هستند؛ شخصیتها گاه دارای نقشی مثبت هستند که از آنان بعنوان قهرمان یاد می شود و گاه دارای بعدی منفی هستند که به ضد قهرمان شناخته می شود. کارکرد ضدقهرمانها در داستان گاه نقش محوری و گاه نقش مکمل دارند تا جنبه های مثبت شخصیت قهرمان بهتر ترسیم گردد. از جمله در داستانهای قرآنی داستان زندگی حضرت موسی است که در تصویری از تقابل جبهه خیر و شر در آن با شخصیت پردازی قهرمان و ضد قهرمان مواجهیم. در داستان حضرت موسی، ضدقهرمانان، اشخاصی همچون فرعون، قارون و ساحران و سامری هستند که در تعامل وتکامل هم و در قالب شخصیتهای متفاوت به شکل گیری جبهه شر کمک می کنند. کبر، قدرت طلبی، دنیاپرستی و جهل در قالب این شخصیتها نمود دارد. در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به تحلیل شخصیت پردازی ضدقهرمانان در شیوه روایی قرآن کریم پرداخته شده و مشخص می گردد نقش ضدقهرمان بیشتر از منظر کنش گری و تقابل وی با عملکرد اصلاح گرایانه قهرمان ظهور می یابد و انواع ضدقهرمانهای اصلی، نامی و فرعی را در مسیر رسالت این پیامبر ایجاد می سازد که به نوبه خود جنبه ای از رسالت قهرمان را برجسته می نمایند
۳۰۷۵.

بازشناسی و تحلیل کمّی منابع کتاب «التفسیر الاثری الجامع» مطالعه موردی سوره حمد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و چهارم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۰) 133 - 152

کلیدواژه‌ها: آیت الله معرفت تفسیر اثری منابع تفسیری سوره حمد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۴۷۹
شناخت منابع یک اثر، کمک شایانی به فهم آن اثر می کند و از جمله مسائلی است که موجب افزایش بینش و محتوای علمی اثر می شود. یکی از آثار در حوزه تفاسیر روایی که در قرن اخیر به رشته تحریر درآمده، کتاب « التفسیر الاثری الجامع » است. این کتاب دربردارنده ارجاعات مختلف از تفاسیر شیعی و اهل سنّت است. در این مقاله به بازشناسی و تحلیل کمّی منابع استفاده شده در تفسیر سوره حمد در این کتاب پرداخته شده و با تفکیک موارد، در جداول مخصوص به خود درج شده است. سپس با استفاده از نرم افزار، جداول و نمودار های مقایسه ای تشکیل شده و به تحلیل آماری منابع پرداخته شده است. در نهایت از تحلیل نمودارها نتایجی حاصل شده که در بررسی و شناخت این کتاب مفید است؛ ضمن آنکه مطالعه موردی سوره حمد در بازشناسی منابع کتاب، اتقان این کتاب را مبرهن می گرداند.
۳۰۷۶.

راهکارهای بینشی و انگیزشی تحول آفرین در سازمان از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵ 78 - 109

کلیدواژه‌ها: تغییر تحول تحول آفرینی قرآن کریم راهکارهای بینشی راهکارهای انگیزشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۳۶۶
مدیریت تحول یکی از موضوعات مهم و اساسی در دانش مدیریت شناخته می شود. دانشمندان سازمان و مدیریت متناسب با پیش فرض ها، مبانی و فرهنگ مادی گرایانه در این زمینه مطالب متنوعی را ارائه داده اند که علیرغم نکات درخور توجهی که در این دیدگاه ها یافت می شود، در بسیاری موارد با فرهنگ و مبانی اسلامی سازگاری ندارد. قرآن به عنوان کتاب تحول آفرین در جامعه جهالت زده عرب، شناخته می شود که با آموزه های ژرف خود، توانسته است در مدت کوتاهی تحول اساسی در آن ایجاد کرده و به یک جامعه مترقی و رشد یافته تبدیل کند. مطالعه درآیات کلام وحی نشان می دهد این کتاب الهی راهکارهای متعددی را برای تحول جامعه جاهلی به یک جامعه رشد یافته و مترقی ارائه نموده است. این راهکارها در یک تقسیم کلی در چهار محور بینش ها، انگیزه ها، ساختارها و رفتارها قابل دسته بندی است. در این مقاله با روش تحلیلی با رویکرد استنطاقی، راهکارهای قرآنی تحول آفرین در دو محور بینشی و انگیزشی از آیات استخراج شده و در زمینه هرکدام از محورهای ذکرشده، مؤلفه های مختلفی با استناد به آیات بیان شده است. اقدامات قرآن در زمینه تحول بینشی از طریق اعطای بینش درباره جهان هستی، حقیقت دنیا، حقیقت انسان، تاریخ و عبرت های تاریخی و مرگ و زندگی پس از آن، صورت گرفته است. راهکارهای تحول آفرینی قرآن در قالب ایجاد انگیزه به شکل های مختلفی مانند ترسیم چشم انداز مطلوب، دعوت صادقانه، تقویت امید و نفی ناامیدی، تشویق و تنبیه، الگودهی مثبت و الگو زدایی منفی، بیان گردیده است.
۳۰۷۷.

تحلیل روش های تربیت قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶ 7 - 35

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تربیت روش های تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۲۸۵
قرآن کتاب هدایت (بقره/ 3، یوسف /57 و ...)، موعظه (یونس/57)، ذکر (انبیاء/50)، شفا (اسرا،/82)، تذکره (حاقه/48)، بشیر و نذیر (نمل/2، فصلت/3 و 4)، مَثَل (تحریم/11) و …. است. قرآن ناظر به مبانی، اصول، روش ها، ساحت ها و الگوها برای تربیت انسان های ربانی است و در پی تربیت انسان هایی ربانی همچون پیامبران و پیشوایان معصوم است. هدف این تحقیق بررسی و تبیین شیوه های کلی تربیتی قرآن است و به منظور وصول به هدف فوق، روش پژوهش نیز تحلیلی- اسنادی است که از جمله روش های کیفی در حوزه پژوهش های علوم انسانی به شمار می رود. نتایج تحقیق نیز نشان می دهد در قرآن روش های متعددی در زمینه تربیت انسان مطرح است. مهم ترین روش های تربیت قرآنی که طریق یا راه های رسیدن به اهداف و مبانی تربیت می باشند. عباتند از روش های تربیت قرآنی بر اساس حوزه تأثیر، نوع تأثیر، ابعاد و ساحت های تربیت، گستره و قلمرو روش های تربیتی، بر اساس نتیجه روش، از جهت اشتراک و اختصاص و روش های عام و خاص تربیت قرآنی؛ بنابراین توجه به روش های تربیتی قرآن زمینه تحقق تربیت جامع در بعد فردی و اجتماعی را مهیا می سازد.
۳۰۷۸.

بررسی تطبیقی_ تحلیلی شخصیت پردازی حضرت یعقوب ( ع) در قرآن و عهدین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 91 - 122

کلیدواژه‌ها: شخصیت پردازی حضرت یعقوب قرآن عهدین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۲۹۴
بیان قرآن کریم در مورد ویژگی های شخصیتی انبیا، با آنچه در عهدین نقل شده، تفاوتهای مبنایی دارد  چنان که مسائلی که در قرآن  در خصوص عصمت انبیا و وحی الهی بیان می شود، به طور کلی با تعاریف متون مقدس متفاوت است.این مقاله بر آن است تا با بررسی تطبیقی منابع قرآن و عهدین به ترسیم ویزگی های اخلاقی آن حضرت بپردازد. شخصیت پردازی حضرت یعقوب به روش مستقیم و همچنین غیر مستقیم به کمک اعمال، گفت وگوها و توصیف حالات، نامگذاری و ویژگی روانی ایشان در قرآن و عهدین ذکر شده است .نامیدن حضرت یعقوب به اسامی مختلف نشان دهنده خصوصیات خاصی از ایشان است. از جمله ویژگی های شخصیتی حضرت یعقوب(ع)می توان به صبر و استقامت ایشان در راه دین، ارشاد قوم، آرامش و کظم غیظ ایشان اشاره کرد و نیز اثبات می شود که تلاش برای حفظ تدین اولاد  سرلوحه زندگی حضرت یعقوب(ع) بوده و نگرانی بابت ابتعاد احتمالی حضرت یوسف از دینداری، دلیل اصلی ناراحتی و غم ایشان در فراق فرزند محسوب می شود.
۳۰۷۹.

محرومان از اجابت دعا بر اساس روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 87 - 110

کلیدواژه‌ها: دعا استجابت روایات قرآن محرومیت از اجابت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۳۶۴
دعا یکی از اسباب معنوی در عالم است، اما گاهی در اجابت آن موانعی ایجاد می شود و عده ای از اجابت دعایشان محروم می گردند. مقاله حاضر با روشی توصیفی-تطبیقی روایات مربوط به عدم اجابت دعا را بررسی کرده است. این روایات گروهی از افراد را نام می برد که دعایشان مورد اجابت قرار نمی گیرد؛ که عبارتند از: عریف (والی حکومت)، عشار(گیرنده مالیات)، داروغه، صاحب طبل و طنبور، شاعر، کسی که زنش را نفرین می کند در حالی که می تواند او را طلاق دهد، فردی که همسایه اش را نفرین می کند در حالی که می تواند خانه اش را تغییر دهد، فردی که پولش را بدون گرفتن شاهد قرض داده و پولش را خورده اند، کسی که بدون تلاش از خدا روزی می خواهد، کسی که در قطع رحم و علیه والدینش دعا کند. علت های عدم اجابت دعا نیز در روایات دیگری آمده است، که با انطباق آن علت ها با روایات مورد بحث، علت استثناء شدن این افراد مشخص می گردد؛ که شامل ظلم، تنبلی و تخلف این افراد از عوامل الهی است. این ها تنها نمونه ای از مصادیق فراوانی هستند که دعایشان مستجاب نمی شود و علاوه بر این ها می توان مصادیق دیگری نیز برای این گروه ذکر کرد.
۳۰۸۰.

سیره عملی اجتماعی انبیاء در روابط اقتصادی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: ژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: انبیاء سیره ی عملی تعاملات اجتماعی سیره اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۳۸
از آنجا که انسان دارای زندگی اجتماعی است و بر اساس نیازهایش باید در جمع زندگی کند، لذا نحوه تعاملات انسان با دیگران باید در دستور کار وی قرار گیرد. این چگونگی در آیین های مختلف و مکاتب گوناگون دارای ویژگی های خاص خود میباشد. و در هر جامعه ای بر اساس این تعاملات انجام میگیرد. در دین اسلام و در قرآن نیز دستوراتی برای این کار داده شده است که از جمله ی آنها میتوان اشاره کرد به رفتار و کرداری از انبیاء که خداوند متعال در قرآن ذکری از آنها را آورده است. این تعاملات نیز قابل تقسیم به بخشهای جزئی تری هستند که از جمله آنها روابط اقتصادی است نگارنده به تبیین هشت بخش از سیره انبیاء الهی در قرآن در این حوزه پرداخته است. بی تردید طرح برخورد انبیاء در این باره با دریافت هایی که از آیات قرآن می توان داشت، تأثیر بسیاری در روابط اجتماعی انسانها خواهد داشت چرا که آنان الگوی بشریت هستند و عوامل اقتصادی با اینکه خود مادی هستند، تأثیرات اخروی داشته و می تواند در سعادت انسان هم مؤثر باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان