درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۴۶۱ تا ۳٬۴۸۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۳۴۶۱.

بررسی دیدگاه قیصری در مورد حقیقت زمان عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۹۳)

کلیدواژه‌ها: زمان فلسفی زمان عرفانی حرکت اسماء الهی مظاهر اسماء قیصری ابن سینا ارسطو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۵۰۱
قیصری یکی از بزرگترین شارحان مکتب ابن عربی است که با استفاده از مبانی عرفانی، نظریه خاصی در مورد زمان ابداع کرده است. دیدگاه او در اینباره چند بخش دارد: نقادی نظریات فلسفی، بویژه دیدگاه ارسطو و ابن سینا، تأویل عرفانی برخی از نظریات فلسفی، تبیین حقیقت زمان طبق مبانی عرفانی و تقسیمات آن. اما انتقادات قیصری بر دیدگاه ابن سینا و تأویل عرفانی وی از برخی نظریات فلسفی، با اشکالاتی مواجه است. مهمترین اشکال نظریه او، مستندات حدیثی در مورد ظهور زمان، با استناد به اسم «الدهر» خداوند است، زیرا احادیث مورد استدلال قیصری، وثاقت لازم را نداشته و مدعای او را نیز اثبات نمیکنند. بدین لحاظ، میتوان گفت زمان با نظر به اسم «المُقَدِّر» خداوند ظهور مینماید و ظهور آن در مراتب مختلف، بوجود آورنده روز و شب الهی است.
۳۴۶۲.

کارکرد قلب در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیایی ۸) 25 - 45

کلیدواژه‌ها: تاریخ انگاره قلب در قرآن اعجاز قرآن قوای دماغی دماغ معرفت شناسی تعارض علم و دین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۶ تعداد دانلود : ۷۵۲
در قرآن کریم اوصاف مختلفی برای قلب ذکر شده که جمع میان آنها و بازنمودن تصویری واضح از ماهیت قلب در آن را دشوار کرده است. از یک سو، برخی اوصاف قلب در قرآن کریم حاکی از آن هستند که مراد از قلب، همان اندامی است که در قفسه سینه جای دارد و از نگاه دانش معاصر، وظیفه گردش خون در بدن را به انجام می رساند. از دیگر سو، برخی اوصاف دیگر قلب را مرکز عواطف و احساسات و تعقل، یعنی همه فعالیتهای ارادی انسان بازمی نمایانند. این گونه، کوششهای متعددی تا کنون برای نظریه پردازی در باره ماهیت قلب در قرآن صورت گرفته، و نظریات مختلفی ارائه شده است. بنا ست در این مطالعه با مرور و دسته بندی کاربردهای مختلف قلب در قرآن کریم راهی برای درک بهتر ماهیت آن بیابیم. به نظر می رسد پذیرش این که مراد از قلب در قرآن همین اندام بدنی باشد، با شواهد قرآنی سازگارتر است؛ گرچه البته اسباب و علل وصف این اندام همچون مرکز ادراک نیازمند مطالعات مردم شناسانه دیگری است که پیشینه این درک را در تمدنهای مختلف بکاود. مطالعه در شکل کنونی آن کوششی است برای شناخت مقطعی از تحولات تاریخی انگاره قلب در فرهنگ اسلامی.
۳۴۶۳.

گستره روش اکتشافی انبیاء برای انتقال مفاهیم دینی در قرآن و عهدین

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: قرآن کتب مقدس تبلیغ تعلیم و تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۲ تعداد دانلود : ۶۰۰
روش اکتشافی یکی از روش هاى آموزش و انتقال مفاهیم است، که یادگیرنده را محور آموزش قرار داده و ذهن وی را فعال می کند، تا مطالب و حقایق را بهتر درک کند. این پژوهش بر آن است تا روش اکتشافی انبیاء در تعلیم مفاهیم دینی را در قرآن و کتب مقدس مورد بررسی قرار دهد. در روش اکتشافی تعلیم انبیاء، موقعیت و شرایطی فراهم می شود تا مخاطبان انبیاء، خود از طریق آزمایش به پژوهش بپردازند و جواب مسئله را کشف کنند. و به حقیقت دست یابند. گستره این پژوهش شامل موضوعاتی مانند: نفی بت پرستی، نفی الوهیت از غیرخداوند، اثبات معاد، نفی ربوبیت از غیرخداوند، اثبات توحید و معاد است. در این پژوهش هر یک از موضوعات فوق ابتدا از منظر قرآن و سپس کتب مقدس(کتب رسمی و غیر رسمی، آپوکریفا) مورد بررسی قرار گرفت، و روش اکتشافی و شیوه انتقال مفاهیم دینی در آن بیان خواهد شد. در این روش انبیاء عملاً با به کار بردن مقدمات، افعال و حرکات درباره مفهومی، پیام آن را به افراد منتقل می کنند. و آن را به صورت عملی در معرض مخاطبان قرار می دهند. این شیوه یکی از روش های مفید برای انتقال عمیق و مؤثر مفاهیم دینی است.
۳۴۶۴.

بررسی پیوندانعطاف پذیری احکام وجامعیت قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن حدیث علوم قرآن جامعیت قرآن انعطاف پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۷ تعداد دانلود : ۳۹۲
انعطاف پذیری به معنای سازگاری، شایستگی و هماهنگی با هر محیطی است. قطعا یک قانون جاودانه اگر بخواهد که بر تمام صورت زندگی احاطه بیابد و راه حل مشکلات را ارائه دهد باید دارای تحرک باشد و از خشکی و جامدی و انعطاف ناپذیری به دور باشد. نگارنده در این مقاله سعی کرده است با بررسی و واکاوی نمونه های احکام در قرآن مانند احکام نماز، وضو، روزه ، حج، جهاد و ... و تغییر در شرایط و عوامل مختلف به انعطاف پذیری احکام دین مبین اسلام برسیم. پس از بیان این نمونه ها سعی محقق بر آن بوده است که به بررسی عوامل و علل انعطاف در احکام بپردازد، در این باره موارد زیر: عسر و حرج، اکراه، تقیه، اضطرار، قاعده لاضرر، پیشرفت اسلام، توبه مورد بررسی قرارگرفته است.
۳۴۶۵.

تعیین الگوی آوایی فواصل قرآنی براساس مشخصه های تمایزدهنده واجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیایی ۵) 1-18

کلیدواژه‌ها: نظم آهنگ توازن آوایی فواصل آیات مشخصه های تمایزدهنده واجی الگوی آوایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۵۰۳
نظم آهنگ حاصل از چینش و نظم همخوان ها و واکه ها در واژه ها و در هر آیه و سوره از قرآن کریم، نمودی از اعجاز بیانی این کتاب الهی محسوب می شود. در میان عوامل متعددی که این نظم آهنگ را شکل می دهند، توازن و هماهنگی آوایی فواصل قرآنی نقش برجسته ای را ایفا می کند. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با تکیه بر مشخصات و ویژگی های نظام واجی زبان عربی، واج پایانی تمام فواصل قرآنی(کلمه انتهای هر آیه)، مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود که آیا الگوی خاصی برای توازن آوایی انتهای فواصل قرآنی وجود دارد و آیا می توان به کمک آن تمایزی بین سوره های مکی و مدنی ایجاد کرد. داده های تحقیق از پیکره عربی قرآنی (The Quranic Arabic Corpus) دانشگاه لیدز و با استفاده از روش داده کاوی متن استخراج شد. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که با لحاظ کردن زنجیره حاصل از تمامی واج های پایانی کل فواصل هر سوره، نمی توان الگوی مشخصی برای توازن آوایی فواصل آیات ارائه داد ولی نظم خاصی از نظر شیوه تولید و محل تولید بر زنجیره های دوتایی حاصل از واج پایانی فواصل آیه آغازی و آیه پایانی سوره ها حاکم است که می تواند به عنوان معیاری برای تمایز میان سوره های مکی و مدنی توسط رایانه مورد استفاده قرارگیرد.
۳۴۶۶.

دلالت های معنایی فراهنجار تقدیم حال قرآنی و بازتاب آن در سه ترجمه فارسی (مورد پژوهش؛ ترجمه های فولادوند، خرمشاهی، حداد عادل)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 46 - 65

کلیدواژه‌ها: فراهنجار تقدیم ترجمه قرآن حال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۴۶۸
اهمیت آرایش اجزای جمله و نظم دلالت خیز متن قرآن کریم، بر کسی پوشیده نیست و غالبا، دریافت لایه های معنایی و ژرف ساخت آیات، در گروِ فهم زیباشناختی و معنامحورِ این اصل است. گاهی نیز، به فراخور مدلول-های معنایی- بلاغی، مهندسی چیدمان کلام، از هنجارهای زبانی گذر می کند. حال، از مهم ترین پدیده های زبانی آمیخته با نظم قرآنی است که تفاوت در ترتیب قرار گرفتن آن در اجزای کلام الهی، منجر به تفاوت معنایی شده، جابجایی آن، ارائه معنی و مفهومی خاص را دنبال می کند که در صورت عدم جابجایی، آن مفهوم حاصل نخواهد شد. پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی گونه های تقدیم حال در قرآن و بازنمود آن در سه ترجمه فارسی پرداخته است. بر اساس نتایج پژوهش، فراهنجار آشنازدایانه تقدیم حال، یکی از پُربسامدترین پدیده های زبانی در آیات الهی است که غالبا در دو سطح حال مفرد و حال شبه جمله به کار رفته است. این عدول برجسته ساز متن، بیشتر به انگیزه تعمیم، اختصاص و ترغیب مخاطب رخ داده که برابرنهادهای دلالت ساز فارسی آن، به ترتیب و به طور نسبی، در ترجمه های حداد عادل، فولادوند و خرمشاهی، رعایت شده است.
۳۴۶۷.

بررسی وجوه معنایی ماده «کتب» در قرآن بر اساس کتب وجوه و نظائر

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 66 - 80

کلیدواژه‌ها: کتاب کتب تفسیر لغوی وجوه و نظائر چندمعنایی در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰۵ تعداد دانلود : ۶۹۸
واژه «کتب» و مشتقات ماده «کتب»، سیصد و نوزده مرتبه در کل قرآن به کار رفته است که نشان از اهمیت این واژه قرآنی در فهم آیات قرآن دارد. بیش از همه مشتق «کتاب» در قرآن به کار رفته که نویسندگان وجوه و نظائر برای آن «بیست و پنج» وجه برشمرده اند. همچنین برخی از آنان واژه «کتب» را ذووجوه می دانند و «پنج» وجه برای آن قائل شده اند که با وجوه معنایی «کتاب» یکسان یا مشابه است. امر کردن، قضاء، واجب کردن، روشنگری، علم، حفظ کردن، نوشتن، نامه نگاری، نوشته های ملائک، مجموع نوشته ها، اعمال بنی آدم، حسابرسی، قرار دادن، لوح محفوظ، قرآن، انجیل، تورات، زبور، صحف، کتاب سلیمان و بلقیس، کتاب، همه نوشته ها، وقت و زمان مشخص، بیست و پنج وجه معنایی واژه «کتب» هستند که در شش کتاب وجوه و نظائر، ذکر شده است. در ازدیاد وجوه معنایی کتاب، تکلف شده و بسیاری از آن ها مانند کتاب های پیامبران گذشته مصادیق مختلف وجه کلی «الکتاب بعینها» هستند. پس از بررسی تک تک آیاتی که نویسندگان وجوه و نظائر برای نظائر هر وجه ذکر کرده اند و مراجعه به تفاسیر، می توان نتیجه گرفت که کتاب از جمله واژگان چندمعنایی در قرآن با «ده وجه» کلی است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی_تحلیلی است.
۳۴۶۸.

مفهوم سازی «اعمال نیک» در قرآن کریم با رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 1 - 18

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم معناشناسی شناختی استعاره مفهومی اعمال نیک حرکت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۷ تعداد دانلود : ۸۰۱
مطالعه استعاره در رویکرد معناشناختی جایگاه ویژه ای دارد. استعاره عنصر بنیادین در مقوله بندی و درک انسان از جهان خارج و از ساز و کارهای اصلی فرایند تفکر است که در درک مفاهیم انتزاعی نقش مهمی دارد. استعاره های مفهومی ابزاری برای تحلیل متن و جهان بینی متون، خاصه متون دینی به شمار می روند. با قراردادن استعاره های مفهومی در کنار یکدیگر به ساختار و جهان بینی قرآن و اندیشه های نهفته در آن چون متنی دینی دست یافته می شود. در پژوهش حاضر کوشش شده است با رویکرد شناختی به استعاره های مفهومی «اعمالِ نیک» انسان در قرآن پرداخته شود تا در سایه آن به چگونگی مفهوم سازی «اعمال نیک» در قرآن و نیز حوزه های مبدأ رایج در این مفهوم سازی دست یافته شود. بررسی حوزه معنایی «اعمالِ نیک» در قرآن نشان می دهد استعاره های مفهومی این حوزه به صورت نظام مند در کنار یکدیگر منتهی به مدل شناختی می شود که در پرتو آن علاوه بر دستیابی به استعاره بنیادی «عملِ نیک حرکت است»، به این مهم دست یافته می شود که قرآن برای نظام مندکردن ذهن مخاطب و ایجاد تحول در اندیشه مخاطب از چه شبکه معنایی بهره گرفته است. ازحوزه های مبدأ به دست آمده برای مفهوم سازی اعمال نیک در قرآن به حوزه های کارجسمانی، شیء، حرکت، پوشش، نیرو، جهت، مکان، نور، پوشاک، خوراک، انسان، زاد و توشه، بستر اشاره می شود.
۳۴۶۹.

واکاوی تفسیر آیه حدّ سرقت به آیه أنّ المساجد للّٰه (به عنوان یکی از مستندات روایی روش تفسیری قرآن به قرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: آیه سرقت (مائده/ 38) آیه 18 سوره جن مساجد حد سرقت تفسیر قرآن به قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷۹ تعداد دانلود : ۷۱۶
یکی از کارآمدترین و بهترین روش های تفسیر قرآن، استفاده از قرآن در تفسیر خودش می باشد. مفسران قرآن به قرآن ادله ای بر اعتبار و صحت این روش اقامه کرده و این روش را برگرفته از سیره معصومان دانسته اند. آیه سرقت (مائده/ 38) از بارزترین مصداق های این سیره است که این مفسران بدان تمسک نموده و بر همین اساس جنبه تعلیمی بودن این سیره را در روایات تفسیری اهل بیت به مرحله ظهور و اثبات رسانده اند. اما باید توجه داشت که همه روایات تفسیری قرآن به قرآنِ اهل بیت جنبه تعلیمی نداشته و برخی وجوه دیگر نیز در آن ها وجود دارد. هرچند در روایت امام جواد آیه سرقت به آیه أنّ المساجد للّٰه (جن/ 18) تفسیر، و مقدار قطع دست دزد بر اساس آن تعیین شده است، اما واکاوی مسئله نشان می دهد که این روایت هیچ جنبه تعلیمی ندارد و امام صرفاً برای اسکات مخالف و تأیید حکم تشریع شده، از تأویل و لوازم معنای یک آیه (جن/ 18)، آیه ای دیگر (آیه سرقت) را فهمانده است. وجود روایت های دیگر ذیل آیه سرقت و استناد به آیاتی دیگر (تبیین ادله ای دیگر) در تفسیر آیه مذکور و نیز بررسی تفسیری واژگان «ید» و «مساجد»، مٶید این مطلب است. علاوه بر همه این مطالب، اصلاً طرفداران نظریه تفسیر قرآن به قرآن، احکام فقهی را از دایره تفسیر قرآن به قرآن خارج و جزء مستثنیات دانسته اند.
۳۴۷۰.

کاوشی در پدیده تکرار و تعدّد نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: قرآن مکی مدنی تکرار نزول تعدد نزول اسباب نزول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۶ تعداد دانلود : ۴۸۴
در لابه لای کتب علوم قرآنی و تفسیر، پدیده ای به نام تکرار و تعدّد نزول با عباراتی نظیر «ما تکرّر نزوله»، «نزلت مرّتین»، «نزلت مرّة بعد أخری» خودنمایی می کند که از هیچ پشتوانه روایی برخوردار نیست. در آثار متقدّمان نیز اثری از آن یافت نمی شود. نخستین بار مقاتل بن سلیمان در حاشیه تفسیرش در ذیل سوره حمد و آیه 87 سوره حجر با لفظ «قیل» از آن یاد نموده است. سپس بغوی، ابن کثیر، سیوطی، زرقانی و بسیاری از علمای معاصر اهل سنت در آثارشان در ذیل آیات 113 توبه، 126 نحل، 85 اسراء و... به جهت جمع بین روایت های سبب نزول متناقض، آن را پرورانیده و فایده هایی به نقل از زرکشی برای آن بیان کرده اند. نخستین بار زرکشی در قرن هشتم هجری با اجتهاد خویش فوایدی برای تکرار و تعدّد نزول بیان کرد. تعظیم و تشریف آیه و سوره مورد ادعا و یادآوری به پیامبر در اثر نسیان آن آیه و یا سوره، مهم ترین فواید تکرار و تعدد نزول بیان شده است، طبرسی و علامه طباطبایی نیز بدون پذیرش قطعی آن، با ذکر لفظ «قیل» و بدون هیچ شرحی، جهت تفسیر عبارت «سبعًا من المثانی» و تطبیق سوره حمد با آن از این پدیده یاد کرده اند. مبانی پیدایش این پدیده که عدم اعتقاد به عصمت پیامبر ، پذیرش عدالت صحابه، جمع و سازش بین اسباب نزول های متناقض و توجیه قرائت های سبعه می باشد، با مبانی تفسیری و اعتقادی شیعه در تضاد است. در این نوشتار ضمن بیان پدیده تکرار و تعدد نزول و نظر موافقان و مخالفان، به نقد فواید تکرار نزول و استخراج مبانی یادشده از لابه لای آیات و سوره های مدعای تکرار نزول پرداخته شده است.
۳۴۷۱.

مبانی علوم انسانی از منظر قرآن (با تأکید بر نظریه آیت الله جوادی آملی)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳ 113 - 144

کلیدواژه‌ها: مبانى علوم انسانى قرآن روش شناختی هستی شناختی معرفت شناختی انسان شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۵ تعداد دانلود : ۹۱۶
موضوع یا کاربرد اوّلی علوم انسانی درباره انسان است، بنابراین عنصر محوری همه ی علوم انسانی را معرفت انسان تشکیل می دهد. قرآن کریم، معجزه ی جاوید پیامبر خاتم (ص) و دارای ویژگی های جامعیت و جهانی بوده و ازاین رو با دقت ورزی مبانی علوم از کلام وحی قابل کشف و تبیین است. در حوزه ی علوم انسانی هر دیدگاه بر مجموعه ای از مبانی خاص استوار است و با توجه به اینکه این بنیادها از یک سو نقش اساسی در بینش ها، گرایش ها، رفتارها، هنجارها و تحولات اساسی دارند و از سوی دیگر ابتناء علوم انسانی غربی بر مادی گرایی بوده و با مبانی توحیدی سازگاری ندارند در این پژوهش آموزه های وحیانی با تأکید بر نظریه آیت الله جوادی آمل با روش توصیفی – تحلیلی به منظور برداشتن گامی در راستای ترویج علوم انسانی اسلامی به بررسی گرفته شده است. یافته ها تحقیق نشان می دهد که مبانی علوم انسانی غربی در روش شناختی بر تجربه و اصالت الحس، در هستی شناختی بر سکولاریسم، در معرفت شناختی بر پوزیتیویسم، در انسان شناختی بر اومانیسم و در ارزش شناختی بر لیبرالیسم استوار است. همچنین مشخص شد که دیدگاه آیت الله جوادی آملی به این رهنمون است که علم اگر علم و ره آورد یقین و طمأنینه باشد (نه حدس و فرضیه) حتماً اسلامی است ولی ازآنجاکه مبانى علوم انسانى غربى مبتنی بر قول به شبح و محکوم به شکاکیت و سفسطه می باشد متعارض با دیدگاه قرآن است. ازنظر این عالم فرزانه با دقت ورزی مبانی تمامی علوم در قرآن یافت می شود. قرآن از روش های حسی، عقلی، نقلی و وحیانی سخن گفته و هستی شناسی جامع تنها با جهان بینی توحیدی ممکن است، منبع معرفت شناختی عقل و نقل است، انسان شناسی صحیح محصول جهان بینی توحیدی و برآیند معرفت شناختی وحیانی است و قرآن در ارزش شناختی، عنایت خاص بر شناخت ارزش های بنیادی و معنوی دارد.
۳۴۷۲.

کارکرد های قاعده «تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بالعلیه» در تفسیر آیه تطهیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۸۶) 30 - 53

کلیدواژه‌ها: آیه تطهیر سیاق همسران پیامبر (ص) تعلیق الحکم علی الوصف اهل البیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۷ تعداد دانلود : ۵۱۶
برابر مدلول ظاهری و ظهور عرفی آیه 33 سوره احزاب (آیه تطهیر)، مفسران مکتب خلافت با نادیده گرفتن سایر قراین و شواهد، در جهت شمول همسران پیامبر (ص) به عنوان «اهل البیت»، به سیاق آیات 28 تا 34 این سوره استناد کرده اند. در مقابل، عالمان امامیه عموماً به عدم اعتبار قاعده سیاق در این آیات حکم نموده، با محدود کردن قلمرو شمول مفهوم اهل البیت، تنها «خمسه طیبه» را مصداق آن می دانند. پژوهش حاضر پس از نقد و بررسی دیدگاه فریقین در مورد اعتبار یا عدم اعتبار سیاق در آیه محل بحث، راهکار جدیدی را به کمک قاعده اصولی «تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بالعلیه»، در قالب رویکرد معیار عرضه نموده است. طبق این نظریه، وصف اصولی «یا نساء النبی» در آیات مربوط به همسران از باب قاعده پیش گفته، فضای نزول این آیات را تبیین نموده که بر محوریت شخصیت حقوقی نبی مکرم اسلام (ص) استوار است، تا به دنبال آن، ضابطه کلی که خود تعلیل و تأکیدی بر محتوای آیات مربوط به همسران است، در آیه تطهیر جلوه گر شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که با حفظ مصداق انحصاری آیه در شأن ائمه اطهار:، اصالهالسیاق در این آیات کاملاً توجیه پذیر است و محذوری در پی نخواهد داشت. همچنین از دیگر کارکردهای این قاعده در آیه محل بحث آن است که می توان شمول مصداق «اهل البیت» را برای دیگر معصومان نیز اثبات نمود.
۳۴۷۳.

جواب شرط محذوف در قرآن و شیوه های ترجمه آن (با تکیه بر ادات شرط لو، لولا، إن و مَن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 127 - 150

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ژرف ساخت تقدیر جواب شرط ترجمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۹ تعداد دانلود : ۶۴۰
حذف جواب شرط، یکی از وجوه ژرف ساخت های آیات است. شناسایی جواب شرط و در نظر گرفتن تقدیر مناسب برای آن، مسئله مهمی است که اگر مترجم بدان توجه داشته باشد، فهم صحیح و مناسب تری از کلام خداوند دارد و آن را به درستی به زبان مقصد منعکس می کند. در این جستار کوشش شده است با روش تحلیلی توصیفی، شیوه انعکاس جواب شرط محذوف در برخی از ترجمه های فارسی قرآن کریم بررسی شود. نتایج تحقیق نشان می دهد مفهوم ژرف ساخت به حالت مقدّر یا تأویل در زبان عربی نزدیک است و میان انعکاس حذف جواب شرط در ترجمه و انواع ترجمه، ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. الهی قمشه ای، انصاریان، رضایی اصفهانی و صفارزاده بیشترین توجه را به انعکاس ژرف ساخت مربوط به جواب شرط محذوف داشته اند و دهلوی - باوجود تحت اللفظی بودن ترجمه اش - در بسیاری از نمونه ها در برگردان آیات به انعکاس ژرف ساخت توجه کرده است.  
۳۴۷۴.

نقش رزق طیب در شکل گیری حیات طیبه

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن طیب رزق حیات طیبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۰ تعداد دانلود : ۱۱۱۲
قرآن کریم در 46 آیه و 50 بار از واژه طیّب استفاده کرده است. در این آیات واژه طیّب در موضوعات مختلف و گاهی به صورت مشتقات مختلفی بکار رفته است. به نظر می رسد که این تعداد فراوانی از یک واژه نمی تواند بدون ارتباط با یکدیگر باشند. بیشترین موضوعی که واژه طیّب در آن دیده می شود موضوع رزق است. رزق در فرهنگ قرآن و روایات به معنای تأمین کننده حیات است و بسته به نوع حیات جنس رزق نیز متفاوت است. به عبارت دیگر حیات از جانب خداوند به همه موجودات داده شده است بنابراین در تداوم آن نیازمند اسبابی هستند. مطلق اسبابی که موجودند و به تبع آن انسان، برای ادامه حیات به آنها محتاج است به نام رزق شناخته می شوند.حیات طیّبه نیز از عبارات مهم و کلیدی قرآن است که در این زمینه مفسران و عالمان بسیاری به بحث و تحقیق پرداخته اند. در این مقاله سعی شده است تا به نقش رزق طیّب در به تحقق پیوستن حیات طیّبه تأکید کند و رزق طیّب را به عنوان یکی از عوامل مؤثر در شکل گیری حیات طیّبه قلمداد نماید.
۳۴۷۵.

بررسی تفسیری آیات زنده بودن شهدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 103-122

کلیدواژه‌ها: آیات اعتقادی حیات شهدا عالم برزخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۸ تعداد دانلود : ۶۵۷
خدای متعال در قرآن کریم موضوع زنده بودن شهدا را در دو آیه بازگو نموده است. مقصود از شهدا در این آیات تمام کسانی هستند که به مقام شهود حقیقت رسیده و با عمل خود درصدد اعتلای کلمه حق و ریشه کن کردن باطل می باشند؛ اگرچه در جهاد کشته نشوند و با مرگ طبیعی از دنیا بروند. مفسران درباره نوع این حیات دارای دو دیدگاه هستند؛ برخی حیات یادشده را حقیقی و برخی دیگر مجازی می دانند. معتقدان به حیات حقیقی نیز نظرات متفاوتی دارند؛ برخی این حیات را مربوط به جسم مادی در دنیا دانسته و برخی دیگر معتقد به زنده بودن روح در عالم ملکوت می باشند. این مقاله ضمن بررسی دیدگاه های فوق بیان می دارد حیات شهدا حیات حقیقی ویژه ای در برزخ است که انسان های عادی از آن محروم هستند. دیدگاه جامع در مورد مفهوم این حیات ویژه برزخی نیز عبارت از «احاطه نامحدود شهدا بر عوالم ملک و ملکوت از طریق علم و قدرت» است.
۳۴۷۶.

سازوکار (فرایند و روش شناسی) پژوهش میان رشته ای قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن کریم مطالعات میان رشته ای پیشرفت روش شناسی سازوکار تفقه در دین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۵۴
پرسش از روش شناسی رویکرد پژوهش میان رشته ای ، پرسشی معطوف به مسئله پیشرفت است که در منظری سیستم نگر و سازوکار، سطوح مبانی پارادایمی، نظریه ای، مدل واره مفهومی، عملیاتی و سطح گفتمانی را دربردارد و در متن منظومه جامع ادراکات معطوف به رشد توسعه، در سند مرجع الگوی راهبری تحول در دو ضلع راهبردی نقشه جامع علم و علمی، با میانداری اصل ولایت تفقه در دین قابل جریان است. در میان آمدن انتظار رشد توسعه از دین و به تعبیری برآمدن مسأله پیشرفت همه جانبه، اقتضای روش شناسی مطالعات بین رشته ای و چند رشته ایِ مبتنی بر فرارشته ای پیشرفت شناخت را دارد که به ناگزیر، سه سطح مسأله شناسی، دین شناسی و آینده نگاریِ راهبردی را نیازمند است تا با این رهگذر بتوان از روش شناسی تفقه در دین و ولایتمندی آن در عرصه مدیریت فرهنگ و تحول سخن گفت.گذار از رویکرد جزءنگر حوزه های دانشی و رشته ای به رویکرد بین رشته ای به ویژه در مطالعات قرآنی، واسط یا مفصل پارادایمی خویش را نیافته است؛ این مفصل پارادایمی اندیشه و دانش پیشرفت است. از جمله علت های ناتوانی ورود این دانش ورزی به عرصه کارآمدی، عدم اهتمام به این حوزه واسط و مفصلی است. مقاله پیش رو مستند به رویکرد مرجع قرآنی (اصل هدایت به رشد)، به مدد روش شناسی پیشرفت نگر، بازخورند استنتاجی تا استنباطی و تحقیق و توسعه ای و روش شناسی های پشتیبانی چون روش شناسی سیستمی در ضمن ماتریس و الگوریتمی فرایندی، برآن است تا با پی افکنی اندیشه قرآن شناخت پیشرفت (بنیان معرفت شناخت مکتب تفسیری بایسته قرآنی) منظری از روش شناسی پژوهش آینده نگار راهبردی پیشرفت قرآنی را به همراه به سامان آوری سه نظام ترتیبی، تنزیلی و موضوعی آینده نگار تفسیر به دست دهد؛ بر این مدار، ظرفیت این مکتب تفسیری در سامان بخشی سند الگوی پایه پیشرفت اسلامی پیش رو می آید.
۳۴۷۷.

دخالت موازین حقوق بشر در اصل حاکمیت اراده

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول دوره اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 93 - 118

کلیدواژه‌ها: حقوق بشر حاکمیت اراده قرارداد حقوق خصوصی قانون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶
اصل حاکمیت اراده اصل مهم و اساسی در حقوق قراردادها می باشد و بر منبای این اصل اراده متعاملین بر تمامی جنبه های قرارداد حاکم می باشد مگر زمانی که یکی از محدودیت ها شامل قوانین آمرِ، نظم عمومی و اخلاق حسنه باعث محدویت در اجرای قرارداد گردد؛ ولی چون موقعیت طرفین قراردادی به یک اندازه نمی باشد و نابرابری قراردادی احتمال دارد ، نمی توان طرفین را با استناد به اصل حاکمیت اراده  به حال خود رها ساخت و باید راهکاری برای ایجاد تعادل و برابری قراردادی ایجاد نمود. قانون گذار در مواردی قوانینی وضع نموده و در روابط قراردادی دخالت نموده تا تعادل در قرارداد را ایجاد نماید برای مثال قراردادهای اجباری راجع به اموراتی که منافع عمومی در آن دخیل هستند مقرر نموده است ولی این دخالت موردی قانون گذار نمی تواند تأمین کننده برابری در قرارداد و رفع عدم تعادل میان طرفین باشد، از طریق موازین حقوق بشر و دخالت آن در روابط خصوصی و قراردادی می توان در این موارد عدم تعادل را به قرارداد بازگرداند که در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی دخالت موازین حقوق بشر در حقوق قرارداد و چگونگی دخالت پرداخته ایم و با استفاده از ابزارهای موجود در قلمروی حقوق قراردادی و تفسیر جدید از این ابزارها یا با تأسیس ابزارهایی جدید حقوق بشر را در قلمرو قرارداد اجرا می نمایم و از این طریق اصل حاکمیت اراده را در مواردی که رابطه نابرابر باشد به تعادل و برابری می رسانیم
۳۴۷۸.

بررسی تطبیقی وجوه معنایی و کاربردهای مصداقی واژه ی «نُزُل» در تفاسیر المیزان، مجمع البیان، الکشّاف و التحریر و التنویر

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: مفردات قرآن وجوه و نظایر المیزان مجمع البیان الکشاف التحریر و التنویر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۹ تعداد دانلود : ۵۶۴
مطالعات واژه پژوهی در قرآن، از جمله کهن ترین مطالعات در حوزه فهم و تفسیر قرآن است. اهمیت پژوهش های واژه شناختی از رهگذر اهمیت فهم و تفسیر درست قرآن کریم قابل تبیین است. با عنایت به آن که واژه ی «نُزُل» وجوه معنایی زیادی دارد که با توجه به سیاق، بافت و فضای حاکم در آیات، یکی از مفاهیم می تواند درست باشد ویا ترجیح داده شود، پرسش این پژوهش آن است که معنای دقیق واژه نُزُل کدام است؟ یافته های این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد که نُزُل در اصل به معنای «آنچه از غذا و نوشیدنی که برای پذیرایی از مهمان آماده می شود، اطلاق می گردد ولی در کاربردها بر اساس بیشترین میزان اتفاق نظر در میان لغویان، با % 11.31، به جایگاه و منزل و با % 9.25 بر برکت، فضل و بخشش و با % 4.11 بر درآمد، اطلاق شده است. همچنین بررسی این معانی در تفاسیر چهارگانه مجمع البیان، المیزان، کشّاف والتحریر و التنویر نشان می دهد که در آنها نیز معنای واژه نُزُل به «آنچه از غذا و نوشیدنی که برای پذیرایی از مهمان آورده می شود و آن در بهشت نعمت و در جهنم، عذاب است.» معنا شده است.
۳۴۷۹.

بررسی تطبیقی مبانی فلسفی ابن سینا و ملاصدرا در ارتباط با تکامل برزخی بر اساس متون دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۳ بهار ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۹۱)

کلیدواژه‌ها: ماهیت نفس تکامل برزخی تکامل اخروی حرکت قوه و فعل تجرد مثالی ابن سینا ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۸۵
در منابع دینی بنا بر منطق وحی، تکامل و ترقی نفس در عالم برزخ مطلبی قطعی و تردید ناپذیر است. اما کیفیت تکامل برزخی و تعارضات احتمالی آن با برخی مبانی و قواعد فلسفی، از جمله مسبوقیت هرگونه تکامل به استعداد و حرکت و اختصاص استعداد و حرکت به ماده، ایجاب میکند تکامل برزخی تنها از راه شرع میسر باشد و فیلسوف نتواند امکان تکامل برزخی نفوس را بر اساس مبانی عقلی اثبات کند. در ای ن ن وشت ار ابت دا شواهد نقلی تک امل برزخ ی ب ر اساس متون دینی بررسی میشود و سپس این امکان با توجه به مبانی دو فیلسوف بزرگ اسلامی ابن سینا و ملاصدرا مورد بررسی و تحقیق قرار میگیرد و ضمن مقایسه میان این دو فیلسوف بزرگ، به اثبات میرسد که بر اساس مبانی هردوی ایشان در باب حرکت، تکامل برزخی غیرممکن است، اما طبق نظر ملاصدرا در مورد تجرد مثالی نفس و اعتقاد وی به بدن مثالی اخروی، زمینه مناسبتری برای تکامل نفس بعد از مرگ تن فراهم میباشد ولی در حد کفایت نیست.
۳۴۸۰.

بررسی سیمای اعتقادی و رویکرد تبلیغی مؤمن آل یاسین از نگاه آیات قرآن و تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 113-128

کلیدواژه‌ها: آیات 20 تا 27 یس أسوه های قرآنی آل یاسین حبیب نجّار مؤمن آل یاسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۲ تعداد دانلود : ۶۸۳
قرآن کریم که کتاب هدایت و انسان سازی است، در معرّفی چهره های برتر انسانی، تنها به پیامبران بسنده نکرده و به تبیین سیره و منش افراد دیگری هم پرداخته که در کنار انبیاء راه رستگاری و سعادت را به دیگر مردمان نمایانده اند. یکی از این شخصیّت های مبارز و دیندار، مؤمن آل یاسین است. او که در تفاسیر فریقین، اغلب با نام حبیب نجّار یاد شده است، به محض ورود رسولان به شهر خود، به آنان ایمان آورد و هنگامی که از تکذیب انبیاء توسّط قومش آگاهی یافت، با قوم خود با لحنی موعظه گر و دلسوزانه شروع به سخن نمود و در ارشاد و راهنمایی آنان کوشید. وی به تصریح قرآن کریم، به خدای متعال و روز قیامت یقین داشت، از پرستش بُتان بیزاری می جست و با اعتقاد کامل به بعثت انبیاء، سعی در دفاع از آنان داشت تا جایی که در این راه به شهادت رسید. سخنان گوهربار وی در آیات 20 تا 27 سوره یس آمده است. این مقاله به بررسی ویژگی های فکری و عقیدتی، رفتار، سخنان و دیدگاه های این انسان دیندار و چگونگی اثرگذاری وی در نهضت حضرت عیسی × از نگاه آیات نورانی قرآن کریم و تفاسیر فریقین پرداخته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان