درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۹۴۱ تا ۳٬۹۶۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۳۹۴۱.

شیوه های ساخت بستر و فضای مناسب برای پرداخت معانی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 33 - 48

کلیدواژه‌ها: انسجام اعجاز توصیف بلاغت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۲۲۳
به همان اندازه که جنبه محتوایی قرآن متعالی است ویژگی های ادبی آن نیز جایگاهی والا و ارزشمند دارد. در نظرگرفتن هر یک از این دو حوزه بدون توجه به حوزه دیگر امکان پذیر نیست به گونه ای که اثرگذاری معانی قرآن و جنبه اعجاز آن در تلفیق این دو حوزه است. از همین منظر علمای بلاغت جنبه های اعجاز قرآن را به بعد معنایی و محتوایی محدود نمی سازند. هدف این مقاله بررسی چگونگی ساخت بستر و فضایی است که در قرآن برای پرداخت معانی ایجاد شده است. فضاسازی از ویژگی های اصلی هر اثر ادبی ولو قطعات کوتاه است که موجب می شود معانی اثر در بستری مناسب به پیش رود. ساخت فضا بیش تر از دیدگاه ادبی است اما در پیوند مستقیم با آیاتی است که محتوای اصلی سوره را حمل می کند.
۳۹۴۲.

خانواده و کارکرد تربیتی آن در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: خانواده تربیت تعلیم قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۳۰۳
خانواده به عنوان نهادی تأثیرگذار در جهت تعلیم و تربیت انسان، در سال های اخیر با شکل های جدیدی مواجه شده که ارائه تعریفی ثابت از آن ضروری است. از سویی بسیاری بر این عقیده اند که با شکل گیری نهادهایی همچون مدرسه، کارکردهای تربیتی خانواده توسط سایر نهادها صورت می گیرد و همین امر جایگاه و منزلت خانواده را کاهش می دهد. این در حالی است که خانواده نقش هایی دارد که نهادهای دیگر نمی تواند عهدهدار آنها باشد و نمی تواند جایگزین خانواده شوند. از این رو، مقاله حاضر با هدف شناسایی تعریف و کارکردهای تربیتی خانواده از منظر قرآن و روایات تدوین شد. روش بررسی در این تحقق، مطالعه اسنادی بوده و در شناسایی معنای خانواده از معناشناسی و در شناسایی کارکرد تربیتی خانواده از روش تحلیلی بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بر اساس آیات و روایات، خانواده متشکل از پیوند شرعی میان زن و مرد، فرزندان آنها و خویشاندی نسبی و سببی است. بر اساس همین منابع، خانواده دارای کارکردهایی است که در تربیت اخلاقی و تعلیم اعضای خانواده مؤثر است. همچنین به وجود محبت و موًدت میان اعضای خانواده، استمرار ارتباط میان والدین و فرزندان و نوع ارتباط میان خانواده و فرزندان به گونه ای است که مشکلات و کاستی های ناشی از آموزش های مدرسه را برطرف کند. از سویی به دلیل انجام عملی بسیاری از موارد اخلاقی و دینی توسط خانواده، تأثیرگذاری آنها بر فرزندان بیش از مدرسه خواهد بود. در مجموع خانواده کارکردهای تعلیمی و تربیتی اخلاقی و دینی برای اعضای خود دارد که مدرسه نمی تواند جایگزین آن باشد.
۳۹۴۳.

شبهه وارده بر آیه 94 سوره یونس از طرف یوسف حداد و نقد آن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 87 - 64

کلیدواژه‌ها: یوسف حداد شبهات یوسف حداد آیه 94 سوره یونس اهل کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۲۶۰
یوسف دُرّه حداد ذیل آیه: « فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جاءَکَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِینَ » مدعی شده که رسول اکرم (ص) برای رفع تردید از خود پیوسته به اهل کتاب مراجعه می نموده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی نشان داده است که پیامبر اکرم(ص) هیچ گاه دچار شک و تردید نشده تا نیازی به مراجعه به اهل کتاب داشته باشد، ازاین رو، این مدعا دارای پنج اشکال است: الف. این مسأله با سیاق آیات، آیات تحدی و به طور کلی روح حاکم بر قرآن ناسازگار است؛ ب. روایاتی که ذیل این آیه مطرح شده این مدعا را اثبات نمی نماید؛ ج. این آیه مانند این مَثَل فارسی است که می گوید: «به در گفت تا دیوار بشنود»، بعلاوه که نمونه های فراوانی مانند آن در قرآن وجود دارد؛ د. «إِنْ» دلالت بر وقوع و حتمیت در شرط و جزا ندارد؛ ه . بر فرض محال بر وجود دلالت آیه بر چنین مطلبی، دیگران اولی به شک و تردید می باشند نه پیامبر اکرم (ص).
۳۹۴۴.

بررسی تکرار معنوی آیات از دیدگاه مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: تفسیر ادبی بلاغت قرآن تکرار معنوی حشو مذموم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۳ تعداد دانلود : ۷۵۷
قرآن اثری مقابله ناپذیر با ساختاری شگرف است که از آن به عنوان شاهکاری ادبی یاد می شود، بر این اساس است که قرآن خالی از عیوب سخن و آسیب هایی مانند «حشو متوسط و قبیح» است که در بلاغت «حشو مذموم» نامیده می شود. با این حال در پاره ای از آیات و عبارت های قرآنی ترکیب هایی یافت می شود که در نگاه ظاهری  با وجود تفاوت لفظی اما تکرار بی فایده معنای مطالب پیشین و مصداق حشو مذموم است. هدف پژوهش حاضر بررسی چنین مواردی از تکرار معنوی در آیات قرآن است که توهم معنای غیرمفید و اضافه بودن یکی از بخش های جمله را ایجاد می کند. در این پژوهش تلاش شده است تا بر اساس دیدگاه مفسران، جایگاه معنایی این گروه از مکررات غیرلفظی موهم حشو مذموم در پردازش آیات قرآن تبیین گردد و خواننده بر این نکته رهنمون شود که حشو در آیات وحیانی قرآن به کار نرفته و اجزای آیات موهم حشو در جای مناسب خود قرار دارند و تکرار در معانی صورت گرفته، دارای فواید بلاغی مانند تأکید، تبیین، تکثیر و مبالغه است که جزء صنایع ادبی و موجب جذابیت سخن است.
۳۹۴۵.

جستاری در معناشناسی شناختی و کارآیی آن در خوانش قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 63-97

کلیدواژه‌ها: معنا معناشناسی شناختی تجربه بدنمندی شناخت استعارة مفهومی منطق تجربی منطق عقلی ظاهر باطن تدبر منطق گفتمان قرآن مقصود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۱ تعداد دانلود : ۶۴۵
معناشناسی شناختی متأخرترین و هم زمان مطرح ترین دیدگاه در میان نظریه های معناشناسی معاصر است که طی چهار دهة گذشته نشو و نما یافته است. در اهمیت این نظریه همین بس که ذهن اندیشمندان گوناگونی را به خود معطوف کرده است. مبانی و مؤلفه های این نظریه کدام است؟ آیا می توان این دیدگاه را پارادایمی موجه در زبان شناسی و معناشناسی دانست که پاسخ گوی مسائل حوزة زبان و معناست؟ نیز این پرسش برای پژوهش گران مسلمان بسی مهم است که آیا می توان این نظریه را چهارچوبی رسا و استوار در خوانش مفاهیم قرآن و معنا شناسی معارف آن انگاشت؟ این جستار تلاشی است برای پاسخ به پرسش های فوق که به روش تحلیلی تطبیقی تکوین یافته است. مؤلف، ضمن بازخوانی عناصر اصلی نظریة معناشناسی شناختی، به بررسی آن ها به ویژه از منظر فلسفة علمی می پردازد و سپس توان و ظرفیت این نظریه را در بازنمایی فرهنگ قرآن مجید و عوالم معنایی آن می سنجد.
۳۹۴۶.

ﻋﺼﻤﺖ پیامبران بر اساس تطبیق با واژه ﺣﮑﻤﺖ در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 39 - 68

کلیدواژه‌ها: پیامبران عصمت حکمت هوی علم جهل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۹ تعداد دانلود : ۴۵۵
عصمت یا همان مصونیت مطلق از ارتکاب معاصی و تعلّق اراده ی خداوند بر این امر، شاخصه برگزیدگان الهی است که بی آن، هدف بعثت و غایت خلقت تحقّق نمی پذیرد، زیرا آدمی را یارای آن نیست که بدون بهره گیری از وحی و تبیین معصوم، ره به سر منزل مقصود برد و طریق هدایت پیماید. این موضوع که از ضروری ترین شروط نُبوّت و امامت و یکی از مسائل مهم کلامی است به صاحب منصبان الهی که زبان های گویای پروردگار در میان خلق و حکمایی مؤدّب به حکمت اویند، چنان حجّیتی اعطاء می کند که علاوه بر قطع عذر مردم، اطاعت مطلق از قول و فعل و تقریر معصوم را ایجاب می نماید، زیرا خمیر مایه چنین موهبتی، مأخوذ از علم حقّ است، از این رو کسی نمی تواند از راه اکتساب به عصمت دست یابد و بدین دلیل، منتخبین به بهره مندی از چنین علمی از جانب پروردگار دارای بینش و بصیرتی الهی هستند، چنان که گویی بر هدایت و بیّنه سوارند و در کنف چنین بصیرتی است که ایشان دارای شرح صدر و مقام اهتداء و امنیت هستند. بنا براین نایل شدن به مقامات الهی، مرهون عصمت و نفی آن به منزله انتفاء این مناصب خواهد بود. از این رو تبیین این موضوع و بررسی موضوعی آن بر اساس تطبیق با واژه ﺣﮑﻤﺖ، بابی به سوی حقایق و رفع شبهات در باره ی انبیای مکرّم الهی می گشاید و نشان می دهد با وجود اختلاف آرا حول عصمت اصفیای الهی، کلام وحی و روایات معصومان (ع) و براهین دیگر، عصمت مطلق ایشان را چون آفتاب، نمایان می کند؛ زیرا اعطای حکم و علم از جانب خدا به ایشان، نه آمیخته به تردید است و نه آمیخته به جهل، و حکمت مقابل هوی دو لشکر از لشکریان عقل و جهل محسوب می شوند، و اتّصاف راهبران الهی به حکمت، حاکی از آن است که ایشان به طور مطلق از هواهای نفسانی به دورند.
۳۹۴۷.

آموزه های اسلامی، نظام خانواده و چالش های پیش رو

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 31 - 48

کلیدواژه‌ها: آموزه های اسلامی خانواده چالش های نظام خانواده رابطه اقتصادی رابطه مقامی آموزش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۴۴۹
چگونه بنیان خانواده و سپس جامعه اسلامی تحکیم شود تا از هجوم فرهنگ های منحرف و چالش های پیش رو مصون بماند؟ پاسخ به پرسش مذکور که هدف اصلی مقاله است در چهار آموزه مکتب اسلام یافت می شود. اول؛ معرفت و تربیت اعضای تشکیل دهنده خانواده است که دین اسلام ناب بدون معرفت صحیح و کامل، جامه عمل نمی پوشد. دوم؛ رابطه صحیح و کافی جنسی بین دو رکن اصلی خانواده یعنی زوجین است که بدون آن در عمل، خانواده با چالش و مشکل مواجه می شود. سوم؛ رابطه صحیح و دقیق اقتصادی در خانواده است که علاوه بر زوجین فرزندان در حال رشد نیز باید جایگاه خود را در روابط اقتصادی بدانند و خود را برای ساختن خانواده جدید و جایگیری در جامعه آماده سازند. چهارم؛ رابطه مقامی بین زوجین و فرزندان است که قوام خانواده بدان بستگی دارد و رعایت ولایت شوهر در پذیرش تصمیم نهایی و در امر اختلافی موجب وحدت رویه و تحکیم بنیان خانواده می شود. در عین پذیرش قدرت پدر در خانواده مسئولیت نیز متوجه او می گردد و حریم و نتایج عملکرد ها و مدیریت خانواده طی سال های زندگی مشترک معلوم می شود. روش تحقیق در این مقاله کتابخانه ای است اما از تجارب میدانی نیز استفاده شده است.
۳۹۴۸.

بررسی داستان کودکی حضرت موسی(ع) در سوره قصص بر پایه الگوی روایی گریماس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم پاییز۱۳۹۶ شماره ۳۱ 183 - 203

کلیدواژه‌ها: موسی(ع) سوره قصص روایت شناسی گریماس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹۶ تعداد دانلود : ۷۱۵
روایت شناسی یکی از شاخه های نقد ادبی، به ویژه روایت های داستانی است و در اصل به بررسی دستور زبان حاکم بر روایت ها می پردازد. این شاخه از دانش می کوشد تا چارچوب و الگویی نظری کاربردی برای تحلیل گونه های مختلف روایت را فراهم کند. گریماس، معناشناس فرانسوی، به عنوان مهم ترین نظریه پرداز معناشناسی روایت کوشیده است تا الگویی منسجم برای مطالعه روایت ارائه نماید. بر اساس آنچه از نظر وی و معناشناسی نوین دریافت می شود، شناخت مراحل تولید تا دریافت معنا، ژرف ساخت روایت در قالب الگوی کُنش و زنجیره ها و گزاره های متنوع مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این جستار، سعی شده که بر اساس این الگو، داستان کودکی حضرت موسی (ع) بررسی شود و بر همین اساس، نتایج ذیل حاصل گردید: 1 نقش محوری عنصر الهی در قصص قرآنی و تأثیر آن در پیشبرد روند اصلی 2 تقسیم پیکره کلیدی این داستان قرآنی بر وجود دو عنصر در حال پیکار و تغلیب کنش گر توکل کننده بر خدا. 3 قصص قرآنی عموماً، به ویژه این داستان، در حال انتقال روحیه توحیدمحوری به مخاطبین خود است.
۳۹۴۹.

نقد دیدگاه ها در چرایی وجود آیات متشابه در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۵)

کلیدواژه‌ها: آیات محکم آیات متشابه حکمت متشابهات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۵۵۵
به فرموده قرآن مجید، آیات الهی دو دسته اند: محکم و متشابه. متشابهات نیز دو ویژگی دارند: 1 دستاویزی برای فتنه جویان بیماردل، 2 تأویل پذیری. با توجّه به تصریح خود قرآن به وجود متشابهات در آن، پرسشی در افکار پدید آمده است که راز وجود این آیات در قرآن حکیم چیست؟ در این نوشتار پاسخ های گونه گون قرآن پژوهان و مفسّران گرانمایه را که به هجده پاسخ می رسد، بررسی نموده و همه را بر کرسی نقد می نشانیم و در پایان، جواب درست را پیش می نهیم. از نظر نگارنده، وجود تشابه ناگزیر و طبیعی بوده و به لحاظ ظرف نزول و داشته مخاطبان، جز آن راهی نبوده است، اما این بدان معنا نیست که امکان جلوگیری از تشابه وجود نداشته، بلکه به معنای طبیعی بودن بر اساس اقتضای حکمت است.
۳۹۵۰.

بررسی تطبیقی آیه شریفه نفی سبیل در تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۱

کلیدواژه‌ها: آیه 141 نساء نفی سبیل غلبه کافران تفسیر تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۲ تعداد دانلود : ۵۲۲
بیشتر فقیهان و مفسران امامیه در مورد دلالت آیه « وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلا » بر این باورند که آیه شریفه، ناظر بر مقام تشریع است که نتیجه آن، نفی هر گونه احکامی است که به هر شکلی می تواند بستر تسلط کفار بر مسلمانان را فراهم آورد و گروه اندکی از مفسران اهل سنت پیرو مبنای دلالت انشائی آیه شریفه نفی سبیل هستند اما دیدگاه های دیگری نیز وجود دارد که برخی از آنها دلالت آیه شریفه را به قرینه بخش پیشین آن: « فَاللَّهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَه بالحقّ » تنها ناظر بر اِخبار از نفی غلبه کافران بر مسلمانان در زمینه احتجاج و برهان می دانند، از نظر مفسران فریقین امکان جمع میان دو مبنای دلالت انشائی و اِخباری آیه شریفه نفی سبیل مبتنی بر آن است که مفهوم نفی غلبه به معنای عام و «سبیلا» به عنوان نکره در سیاق نفی که افاده عموم دارد، در نظر گرفته شود.
۳۹۵۱.

اثرپذیری حکمت های نهج البلاغه از قرآن کریم در انعکاس انواع استعاره های هستی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 11 - 28

کلیدواژه‌ها: آیات قرآن حکمت های نهج البلاغه استعاره مفهومی استعاره های هستی شناختی استعاره زبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۹ تعداد دانلود : ۴۹۷
استعاره یکی از مهم ترین صنایع ادبی است که در رویکرد نوین زبان شناسی از ارکان اندیشه قلمداد شده است. در این رویکرد استعاره منحصر در زبان و واژگان نیست بلکه بخش عمده ای از فرایند اندیشه انسان استعاری است؛ از این رو در همه زبان ها به کار رفته است و به هر نوع مفهوم سازی از یک حوزه براساس حوزه ای دیگر گفته می شود. در این جستار این موضوع در زبان قرآن و کلام امیرالمؤمنین علیه السلام مورد بررسی قرار گرفته است. گونه های استعاره های مفهومی در رویکرد جدید (وجودی، جهتی و ساختاری) به وفور در قرآن به کار رفته است در این نوشتار فقط به استعاره وجودی پرداخته شده است. استعاره های وجودی یا هستی شناختی براساس تجربه های ما از اشیاء و اشخاص شکل گرفته و به سه نوع استعاره پدیده ای یا مادی، استعاره ظرف و استعاره شخصیت بخشی تقسیم می شود. برای یافتن اهداف استعاره در آیات قرآن از آراء مفسران بهره گرفته شده است. بررسی استعاره های به کاررفته در کلام حضرت علی علیه السلام نشان می دهد که این استعاره ها برگرفته از استعاره های مفهومی قرآن یا تجلی آن و در بسیاری از موارد تبیین مفاهیم قرآنی است و بیانگر این مطلب است که آن حضرت بالاترین درک از قرآن را داشته و اندیشه و بنیادهای فکری خویش را از قرآن اخذ نموده و گستره استعاره در کلام حضرت، پرتو هدایت قرآنی و بازتاب جهان بینی و فرهنگ قرآن است.
۳۹۵۲.

پیش بینی هوش معنوی کودک بر اساس شعر مبتنی بر آموزه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: خدا آموزه های قرآنی هوش معنوی شعر کودک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۷۱۰
هوش معنوی، کاربرد معنویّت برای پاسخگویی به نیازهای ذهنی و پرسش های بنیادین هستی شناسانه است که بر پایة عقاید دینی به کار گرفته می شود و نقش اساسی در تأمین سلامت روانی و هدفمند کردن زندگی دارد. اگرچه در پژوهش های انجام گرفته در حوزة هوش معنوی به گروه سنّی بزرگسالان توجه فراوانی شده است، می توان این نوع از هوش را با توجه به آموزه های قرآنی در کودکان نهادینه کرد. یکی از روش های این امر، بهره گیری از شعر است. در پژوهش حاضر که به شیوة تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است، به بررسی هوش معنوی کودکان بر اساس شعر و مبتنی بر آموزه های قرآنی پرداخته می شود. به همین منظور، مؤلفه های هوش معنوی در شعر کودک واکاوی، و با استناد به آیه های قرآنی، کارکرد آن بررسی شده است. کاربرد هوش معنوی در شعر کودک باعث می شود که فضایل اخلاقی در کودکان پرورش یابد و او پاسخی متناسب با درک خود، نسبت به خدا و هستی بیابد و با اعتقاد به خدای آفریننده، در برابر سختی ها بردبار باشد. مؤلفه های هوش معنوی در شعر کودک، منطبق با آموزه های قرآنی و با کارکرد تعلیمی است. از این رو، رهاورد وحی الهی برای پرورش روح کودک و تعالی بخشیدن به او برای شکوفایی، قابلیت و توانایی ها در درک امور فرامادی است.
۳۹۵۳.

تفسیر تطبیقی آیه 21 سوره روم و رویکردهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 131 - 164

کلیدواژه‌ها: مودت رحمت آیه 21 سوره روم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳۰ تعداد دانلود : ۷۸۰
از آنجا که خداوند متعال قرآن را به عنوان چراغ راه بندگانش نازل فرموده تا ایشان با تمسّک به این گوهر عظیم راه سعادت و کمال خود را طی کنند، شایسته است تا هرچه بیشتر و بهتر در راه رسیدن به این هدف، از ژرفای آیات این کتاب الهی پرده برداشته شود. یکی از مسائلی که در این کتاب نورانی به آن پرداخته شده، بحث سنت های الهی است. یکی از سنت های مطرح در قرآن، خلقت زوجی در عالم است. این سنت تا آنجا اهمیّت دارد که خداوند از آن به عنوان نشانه خود در زمین یاد می کند. این نکته در آیه 21 سوره روم مطرح شده است. در باب تفسیرقرآن، کارهایی در قالب کتاب های تفسیر، مقاله و پایان نامه های قرآنی انجام گرفته است. اما آنچه در این پژوهش به آن پرداخته شده، نگاه مسئله محور به آیه با توجه به نظرات بیشتر مفسران شیعه و اهل سنت است که تاکنون به این جامعیت کاری صورت نگرفته است. روش این مقاله، نقلی تحلیلی است. چون زوجیت، قانونی فراگیر در میان همه مخلوقات و جانداران، به ویژه انسان است، ما قائل به تعمیم این سنت به همه افراد جامعه شده ایم؛ یعنی زوجیت فکری، روحی، جسمی و سبب بودن آن برای ایجاد سکن، مودّت و رحمت.
۳۹۵۴.

اثبات بطن قرآن در پرتو آیه «ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ ءٍ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 195-212

کلیدواژه‌ها: آیه ۳۸ أنعام بطن قرآن معارف باطنی آیات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۶ تعداد دانلود : ۳۸۳
بهترین دلیل گره گشا در جهت اثبات وجود «بطن» برای آیات قرآن کریم، دلیل قرآنی است. بر این اساس از دیرباز، برخی از دانشوران قرآنی از مفاد پاره ای از آیات شریفه در جهت یادشده استفاده نموده اند. گرچه آیه ای که مستقیم و با صراحت حکایتگر وجود بطن برای آیات قرآن کریم باشد، وجود ندارد، اما فراز « ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ ءٍ » در آیه 38 أنعام و دیگر آیات، به ضمیمه برخی از مقدمات، حکایت از این دارد که معارف قرآن، منحصر در معارف برآمده از ظاهر آیات نیست. در این مقاله پس از بیان نظرات جمعی از مفسّران فریقین؛ به ویژه مفسران شیعه نظیر علامه طباطبایی، جوادی آملی و مصباح یزدی چنین نتیجه گرفته شد که: دلالت جمله « ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ ءٍ » بر آمیخته بودن لایه ظاهری آیات قرآن با لایه باطنی، امری حتمی و ضروری خواهد بود؛ در غیر این صورت، مفاد عام مستفاد از این جمله، دچار آسیب می شود و درستی مدلول ظاهری آن با مشکل مواجه می گردد و نیازمند به توجیه خواهد بود؛ البته نوع دلالت مذکور، مطابقی یا التزامی نخواهد بود، بلکه از نوع دلالت «إشاره ای» است.
۳۹۵۵.

اصول و قواعد معناشناسی واژگان فقهی در تفسیر تسنیم

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تسنیم قواعد معناشناسی واژگان فقهی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن احکام فقهی وحقوقی در قرآن
تعداد بازدید : ۱۴۷۱ تعداد دانلود : ۸۵۶
معناشناسی روشمند واژگان فقهی قرآن، نقش بسزایی در درک مراد الهی از معنای آن ها دارد. یکی از کارهای ارزشمند آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم قاعده مند کردن روش شناسایی معنای دقیق واژگان فقهی است. تفسیر تسنیم برای معناشناسی واژگان فقهی قرآن و کشف مراد الهی از معنای واژه، به سه اصل مهم توجه کرده است: 1) شناسایی معنای لغوی واژه فقهی؛ 2) کشف معنای قرآنی واژه فقهی؛ 3) شناسایی معنای اصطلاحی واژه فقهی. در تفسیر تسنیم برای آنکه هر اصل به صورت روشمند ارائه شود چند قاعده مهم رعایت و درمجموع چهارده قاعده ذیل این سه اصل آمده است. در این مقاله درباره این اصول و قواعد صحبت می کنیم تا خوانندگان با روش درست و جامع معناشناسی واژگان فقهی قرآن کریم آشنا شوند که یکی از ابتکارات علمی آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم است.
۳۹۵۶.

بررسی زبان شناختی تشابه ها و تفاوت های صرفی و نحوی و لغوی گفت وگوهای پیامبران در سوره اعراف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: سوره اعراف گفت وگو معناشناسی زبان شناختی صرف نحو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۶ تعداد دانلود : ۴۶۲
با پژوهشی در قرآن کریم درمی یابیم که بیشترین آیاتِ مربوط به گفت وگو در سوره اعراف به کار رفته است. گاه گفت و گو میان پیامبران و قومشان، گاه میان خدای متعال و پیامبران و یا میان خدای متعال و بنی آدم و یا شیطان جاری است. در این مقاله تلاش شده است تا به بررسی زبان شناختی تفاوت ها و تشابه های صرفی و نحوی و لغوی آیات گفت وگو در سوره اعراف بپردازد؛ اما برای نتیجه بهتر، تنها آیات گفت وگوی پیامبران انتخاب شده است. نکته مهم این است که راز تفاوت و تشابه ساختار و اسلوب گفت وگوهای قرآنی چیست. مهم ترین تفاوت های به کاررفته در گفت وگوهای سوره اعراف در تفصیل جزئیات، تنوع افعال، تفاوت در استعمال حروف جر و عطف، تقدیم و تأخیر هستند. گاهی قسمتی از گفت وگو متناسب با سیاق جمله و هدف و غرض از آوردن آن گفت وگو مطرح می شود و قسمتی دیگر و در جایی دیگر به علت تناسب داشتن با غرضِ صاحب کلام از آوردن آن گفت وگو، آورده می شود. با توجه به مهم بودن معنی و مفهوم، اگر عبارت ها در معنی و مفهوم یکسان باشند، اختلاف الفاظ خللی به متن وارد نمی کند. در گفت وگوهای قرآنی آیه هایی هستند که ساختار زبان شناختی آنها به سبب آرایش واژگانی از یکدیگر متمایز می شوند. این تغییر در آرایش واژگانی به محیط واژگانی هر آیه مربوط می شود. در این مقاله با استفاده از شیوه استقرائی و توصیفی تحلیلی، این مهم بررسی شده است.
۳۹۵۷.

پژوهشی علمی بر وجه تسمیه واژگان قرآنی کِشتی(فُلک، سفینه، جاریه، ماخره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 9 - 31

کلیدواژه‌ها: قرآن فلک سفینه دریا کشتی حمل و نقل قسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۲۱۲
یکی از راه های خداشناسی، دریاشناسی و امور متعلق به آن در صنعت حمل و نقل است. نقد و بررسی تکرار بیش از سی مورد از نام های مختلف کشتی در قرآن کریم، با کاربری های تجاری، مسافربری، و چند منظوره؛ و واکاوی قسم خوردن خداوند به کشتی های شناور، از مهم ترین مباحث این پژوهش است. ظرفیت و کاربری محدودتر «سفینه» نسبت به «فُلک» باعث شده که این نوع کشتی در حدّ صید ماهی و یا صرفاً مسافربری از آن یاد شود. نقش بادهای دریایی در حرکت، سکون، یا واژگونی کشتی ها، و نقش وصفی «مواخر» در رفت و آمد کشتی های بزرگ و غول پیکر(فُلک) به وسیله باد، و نصب دکل های بادبانی عظیم الجثه، تصویری زیبا از بزرگی و کوه آسا بودن این کشتی ها را در قرآن به نمایش گذاشته است.
۳۹۵۸.

برکت و اسباب آن در قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 115 - 140

کلیدواژه‌ها: زکات نماز سحرخیزی دعا قناعت مکه کشاورزی رمضان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۳۱۹
اسباب این جهان، منحصر به ظواهر و مادیات نیست؛ بلکه در ماورای عالم مادی، امور دیگری به نام معنویات وجود دارد که ارتباطی بس دقیق با مادیات و ظرافتی قابل تحسین دارد. یکی از این امور معنوی، واژه برکت است که در قرآن به صورت های تبارک، بارک، بارکنا، بورک، برکات، مبارک و مبارکه جمعاًً سی و دو بار به کار رفته است. این تحقیق به بررسی واژه برکت واسباب آن مانند قرآن کریم، نماز، حج، امر به معروف و نهی از منکر، عیادت از بیمار، صدقه، مکان ها و زمان ها، خوردنی ها و آشامیدنی ها و حیوانات بابرکت از دیدگاه قرآن و حدیث می پردازد. روش تحقیق آن به صورت کتابخانه ای است که از قرآن کریم، منابع تفسیری و روایی و نرم افزارهای قرآنی و حدیثی استفاده شده است. آشنایی با اسباب و عوامل افزایش برکت در زندگی و بکارگیری عملی و کاربردی آن در زندگی از اهداف این نوشتار می باشد.
۳۹۵۹.

بررسی تطبیقی آیات و احادیث در گلستان سعدی و مرزبان نامه

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: قرآن و حدیث گلستان مرزبان نامه مضامین مشترک عبارت های عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۲۳۰
آیات حکمی قرآن مجید، همواره منبع الهام بخش ادیبان و شاعران مسلمان پارسی زبان بوده است و هر کدام به فراخور آثارادبی، شناخت و بینش خود، از دریای بیکران معارف قرآنی بهره برده اند. سعدی شیرازی و سعدالدین وراوینی در آثارخود از مضامین گوهربار کلام الهی بهره برده اند وآیات قرآنی را همچون نگینی، زینت بخش سخن و کلام شیرین خود کرده اند تا به مدد احادیث نبوی، قصص و آیات الهی، خواننده را به شناخت اخلاقیات و ارزش های انسانی و انجام عمل نیک فراخوانند. «مرزبان نامه» و «گلستان» از آثار مهم ادب فارسی در قرن ششم و هفتم در نوع نثر فنی به شمار می روند و ازآنجا که یکی از خصیصه های مهم نثر این دوره، استفاده از آیات و احادیث است؛ لذا مقاله حاضر تلاش می کند با استفاده از روش توصیفی - تطبیقی، نحوه کاربرد تجلی آیات و احادیث در دو کتاب گلستان و مرزبان نامه را با ذکر نمونه های مختلف از آیات، احادیث، مضامین قرآنی، استشهادها و عبارت های عربی بیان کرده و شیوه های بروز و ظهور آیات و احادیث را در دو کتاب مذکور بررسی کند. یکی از نتایج پژوهش حاضر این است که سعدی و وراوینی به خوبی توانسته اند مضمون ها و عبارت های عربی را با نثر فارسی تلفیق دهند
۳۹۶۰.

بررسی مولفه های تحکیم خانواده در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 113 - 132

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات مولفه ها تحکیم خانواده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۳ تعداد دانلود : ۷۵۳
بی تردید عصر حاضر مولفه های جهان شناختی و انسان شناختی نوینی ارائه نموده است و انسان معاصر را با چالش های جدی در حوزه معرفت شناسی و خودشناسی مواجه نموده و آسیب های متعدد و اثرگذاری را در روابط با انسان های دیگر به ویژه در حوزه خانواده پدید آورده است. از آنجا که رویکرد انسان در عواطف و احساسات و رفتارهای وی، تأثیر فراوان دارد و شخصیت انسانی نیز در سه حوزه بینش، گرایش و روش زندگی وی شکل می یابد و خانواده هر فرد بطور مستقیم بدان تثبیت یا تزلزل می یابد، این نوشتار تلاش دارد تا به عناصر و عوامل موثر در تحکیم خانواده از منظر قرآن کریم بپردازد. انسان معاصر با نگاهی پیشینی به خود و مؤلفه های اثرگذار بر لذات و عواطف و تبلیغات شوم فضاهای آلوده، آسیب های جدی را در حوزه های روانی و اجتماعی تجربه کرده و می کند. این نوشتار که به روش تحقیق تحلیلی توصیفی انجام پذیرفته است، نشان داد که اصلاح نگرش به ازدواج و دادن بینش درست به نظام هستی و جهان آخرت و رعایت حریم های الاهی و بشری در زندگی مشترک و رعایت اعتدال در عواطف و کنترل هیجانات و احساسات در بعد گرایش و گروش و نیز تلاش در جهت بکاربستن مهارت های رفتاری لازم، در تحکیم پایه های خانواده بسیار موثر است. رعایت حیا و عفت و حفظ پوشش اسلامی و تعامل سازنده با همسر می تواند موجبات تعالی و استواری زندگی مشترک باشد. از آنجا که هر انسان در شکل گیری شخصیت خود تحت تدبیر و تاثیر اندیشه، عواطف و رفتارهای خویش است، عوامل تحکیم را در سه دسته فوق مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان