تفسیر و علوم قرآن

نمایش ۴٬۸۲۱ تا ۴٬۸۴۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.

۴۸۲۱.

تحلیل انتقادی طبقه بندی تفاسیر و ارائة مدل مطلوب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علی اسعدی محمدکاظم شاکر محمد اسعدی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۶)

کلیدواژه‌ها: سبک های تفسیری روش های تفسیری گرایش های تفسیری مکاتب تفسیری طبقه بندی تفاسیر

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۸۹ تعداد دانلود : ۱۳۷۶

تفسیرپژوهی حوزه جدیدی از مطالعات قرآنی است که مطالعات تفسیرپژوهان را مورد مطالعه قرار می دهد. از جمله مباحث مهم این حوزه، طبقه بندی تفاسیر در نظامی روشمند و تدوین الگویی مطلوب و علمی است که دستیابی به آن به دلیل وجود آسیب ها و چالش هایی دشوار می نماید. این مقاله در گام نخست، این چالش ها را شناسانیده و در گام دوم، بعد از ارائه شاخصه های لازم، الگوی نسبتاً جامع و روشمندی را ارائه کرده است. این الگو بر پایه محدودسازی اصطلاحات فراوان روش تفسیر به سه اصطلاح «روش»، «گرایش» و «سبک» تدوین شده و سپس ساختار آن توسعه یافته و به صورت مدلی به نسبت خالی از آسیب های مطرح شده و برخوردار از جامعیت نسبی ارائه شده است.

۴۸۲۲.

قرآن و آموزة نامیرایی نَفْس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی راد

منبع: فلسفه دین سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: نفس فرایند مرگ فرجام شناسی قرآنی گستره مرگ ماهیت مرگ متعلق مرگ

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۵۶ تعداد دانلود : ۵۴۸

میرایی موجودات یکی از آموزه های مسلّم قرآنی است که در آیات متعددی دیده می شود. آیه «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ» مستند نظریه قرآنی در تبیین مؤلفه های این آموزه اعتقادی است و شایستگی استناد و ارجاع در فرجام شناسی قرآنی را دارد. تبیین دقیق این نظریه، مستلزم پاسخ به پرسش هایی چون ماهیت مرگ چیست؟ گستره مرگ کدام است؟ متعلق و فرایند مرگ چیست؟ بر پایه این آیه و آیات هم مضمون آن است. برایند بررسی تفاسیر فریقین نشان داد که قرائت واحدی از این آموزه میان مفسران وجود ندارد. دلیل این اختلاف قرائت، اثرگذاری پیش فرض های فلسفی، انسان شناختی، ادبی و روش آنان در تفسیر آیات است. نگارنده در پاسخ به پرسش های مذکور، رهیافت عدم انگاری در تبیین ماهیت مرگ، عدم شمول نفس بر خداوند و اختصاص آن به انسان در تحلیل گستره مرگ، تعلق آن فقط به جسم و بدن انسانی و ساکت بودن قرآن درباره فرایند مرگ را دیدگاه مقبولی دانسته است.

۴۸۲۳.

راه حل معضل شر از دیدگاه حکما و متکلمان مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اکبر فایدیی معروف علی احمدوند

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۱ زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: خیر و شر شر بالذات شر بالعرض حکمای مسلمان متکلمان مسلمان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۵۴۹ تعداد دانلود : ۳۸۰

مسائل مربوط به مسئله شر همچون فلسفه وجودی شرور، افعال قبیح و فاعل حقیقی آنها یکی از مهمترین مسائل فلسفی و کلامی است که از دیر باز اندیشه آدمیان را به خود مشغول داشته و زمینه پیدایش پرسشها و شبهه هایی را درباره بنیادیترین آموزه های ادیان آسمانی همچون حکمت، عدالت، قدرت، خیرخواهی و عنایت الهی فراهم آورده است، تا آنجا که به توهم برخی، اصل وجود خدا یا مطلق بودن صفاتی چون علم، قدرت و خیرخواهی او را به چالش میکشاند. از اینرو متفکران مسلمان در طول تاریخ تلاش کرده اند راه حلهایی برای پاسخ به شبهات و حل معضل شر بیابند. نوشتار حاضر به معرفی و ارزیابی مهمترین رهیافتهای متکلمان و فلاسفه اسلامی برای گشودن معمای شر، تبیین راه حل اساسی مشکل شر در فلسفه و کلام اسلامی و سازگاری آن با وجود و صفات کمال واجب تعالی میپردازد.

۴۸۲۴.

شیوه گزینش و طبقه بندی روایات تفسیری با نگاه به تفسیر المیزان

نویسنده: نبی الله صدری فر محمد مولوی

منبع: تفسیرپژوهی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 117 - 79

کلیدواژه‌ها: تفسیر اثری روایت معتبر روایت جعلی طبقه بندی المیزان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۵۱

تفاسیر اثری ترکیبی است از روایات معتبر، روایات اسرائیلی؛ بنابراین، در مرحله اول باید روایات جعلی را از روایات معتبر تفکیک نمود. چنین نیست که روایات معتبر، در تفاسیر اثری همگی به عنوان تفسیر قرآن قلمداد شوند. روایات معتبر را باید طبقه بندی و از یکدیگر تفکیک نمود. هر روایت را در طبقه ای قرار داد که متناسب آن طبقه بوده و روایت با عنوان کلی که برای هر بخش قرار داده می شود، تناسب و سازگاری داشته باشد؛ زیرا برخی از روایات تفسیری در واقع تطبیق هستند، برخی به ظاهر و برخی به باطن آیات اشاره دارند، برخی از باب تمثیل بوده و برخی با توجه به فهم و درک مخاطب از ائمه معصومان(علیهم السلام) صادر شده اند. برخی را هم باید حمل بر تقیه نمود و از این گونه موارد که از زبان معصومان(ع) صادر شده است. این مقاله به بررسی شیوه طبقه بندی روایات تفسیری با تمرکز بر تفسیر المیزان پرداخته است، و پس از بحث درباره جدا سازی روایات جعلی و اسرائیلیات از غیر آن؛ راه های طبقه بندی روایات ذیل هر عنوان کلی را تحلیل نموده است.

۴۸۲۵.

تاریخ گذاری سوره فجر

نویسنده: اعظم اکبری

منبع: بینات سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۸۵)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن

تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۶۷۱

۴۸۲۶.

نظرات نحوی ابن عاشور در توجیه منصوبات متشابه در تفسیر «التحریر و التنویر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود شکیب انصاری محمود آبدانان مهدی زاده کبری محمدی ساری بگلو

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: علم نحو ابن عاشور تفسیر «التحریر و التنویر» منصوبات متشابه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۴ تعداد دانلود : ۶۳۳

درک درست قرآن کریم برای همگان امری ضروری است و یکی از راه های نیل به این امر رجوع به تفاسیر و بهره گیری از نظرات مفسران می باشد. پژوهش حاضر، بررسی آراء نحوی ابن عاشور تونسی(1879-1973م) در تفسیر «التحریر و التنویر» در مبحث منصوبات متشابه است. او در این تفسیر به جنبه های مختلف مسائل نحوی و از جمله آن ها؛ منصوبات متشابه پرداخته و وجوه تشابه آن ها را توجیه کرده است. نگارندگان در این مقاله قصد دارند که به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی روش توجیه منصوبات متشابه در تفسیر ابن عاشور بپردازند. بدین منظور به بررسی تشابه در چهار مسأله «تشابه بین حال و مفعول به، مفعول له و مفعول مطلق»، «تشابه بین مفعول به و مفعول لأجله»، «تشابه بین حال و تمییز» و در نهایت «تشابه بین مفعول به، مفعول مطلق، حال و خبر کان» پرداخته شده است. با بررسی نظرات و دیدگاه های ابن عاشور در این تفسیر و مقایسه آن با دیگران، متوجه خواهیم شد که وی در مبحث منصوبات، آراء منحصر به فردی دارد.

۴۸۲۷.

معناشناسی واژه عدل در قرآن کریم بر مبنای روش ایزوتسو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمد هاشم پور مولا مرجان غلامی راضیه بن زاده

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: صدق حق معناشناسی قرآن کریم عدل قسط

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۴۲ تعداد دانلود : ۸۱۶

عدل مفهومی است که به دلیل انطباق آن بر فطرت نوع بشر، همواره در طول تاریخ موضوع مباحث مختلف الهی و انسانی بوده و از زوایای گوناگون بررسی شده است. در این مقاله با استفاده از روش معناشناسی ایزوتسو، ساختار معنایی این واژه بر اساس گزاره های حاصل از آیات قرآن بررسی می شود. در دستگاه معناشناختی قرآن، واژه عدل با حفظ معنای اصلی که ذاتی کلمه است - با برخی دیگر از مفاهیم اخلاقی و دینی از قبیل قسط، حق، ایمان، علم، صدق و تقوی ارتباط معنایی دارد. بر این اساس، تبیین ارتباط عدل با مفاهیم به دست آمده به عنوان حوزه معنایی این واژه، شاکله اصلی این جستار را تشکیل می دهد.

۴۸۲۸.

ارزیابی نظریه زبان شناختی نصر حامد ابوزید درباره قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدباقر عامری نیا عباسعلی فراهتی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: نصر حامد ابوزید وحى قرآنى وحى لفظى نزول معنایى

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۳۱ تعداد دانلود : ۱۳۶۳

غیروحیانی بودن الفاظ قرآن کریم نظریه ای است که برخی روشنفکران معاصر و در رأس آنها، نصر حامد ابوزید، بدان پرداخته اند. نظریه حامد ابوزید در این باره با استناد به آیات 193 و 194 سوره شعراء، مساله تعدد قرائات، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، داستان عبدالله ابن ابی سرح و نظریه کلام نفسی ساخته و پرداخته شده است. در مطالعه پیش رو ضمن اشاره به سابقه تاریخی این دیدگاه، کوشیده ایم با استنتاجات تفسیری و کلامی نشان دهیم که خوانش نصر حامد ابوزید از این مسائل وافی به مقصود نیست. خوانش ناقص و تفسیر یک سویه آیات، عدم توجه به تاریخ تعدد قرائات و مواجهه گزینشی با نقل های تاریخی در این باره، قرائت خاص از حدیث هفت حرف و استناد به داستان مجعول ابن ابی-سرح، برخی از مشکلات نظریه وی درباره وحی قرآنی است. خوانشی دیگرگون از این مسائل، نه تنها به اثبات نظریه غیرلفظی بودن وحی قرآنی، که به اثبات نطریه معارض آن می انجامد که در این مطالعه مورد توجه واقع است. غیروحیانی بودن الفاظ قرآن کریم نظریه ای است که برخی روشنفکران معاصر و در رأس آنها، نصر حامد ابوزید، بدان پرداخته اند. نظریه حامد ابوزید در این باره با استناد به آیات 193 و 194 سوره شعراء، مساله تعدد قرائات، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، داستان عبدالله ابن ابی سرح و نظریه کلام نفسی ساخته و پرداخته شده است. در مطالعه پیش رو ضمن اشاره به سابقه تاریخی این دیدگاه، کوشیده ایم با استنتاجات تفسیری و کلامی نشان دهیم که خوانش نصر حامد ابوزید از این مسائل وافی به مقصود نیست. خوانش ناقص و تفسیر یک سویه آیات، عدم توجه به تاریخ تعدد قرائات و مواجهه گزینشی با نقل های تاریخی در این باره، قرائت خاص از حدیث هفت حرف و استناد به داستان مجعول ابن ابی سرح، برخی از مشکلات نظریه وی درباره وحی قرآنی است. خوانشی دیگرگون از این مسائل، نه تنها به اثبات نظریه غیرلفظی بودن وحی قرآنی، که به اثبات نطریه معارض آن می انجامد که در این مطالعه مورد توجه واقع است.

۴۸۲۹.

قدرت نرم و منابع آن در آیینه آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد میرزایی

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: قدرت قرآن سیاست منابع قدرت قدرت نرم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۴۳۷

قدرت به مفهوم توانایی و قابلیت، علاوه بر گوناگونی انواع، تعریف متفاوتی در ادبیات قرآن و رایج سیاسی جهان دارد. قدرت نرم به معنای جذب انسان ها و جوامع انسانی به اندیشه و عمل مورد نظر به دور از خشونت و زور، سابقه ای به طول عمر انسان داشته و در ادبیات سیاسی امروز، ظهور مجدد و پررنگی یافته است و به منظور تحمیل اراده خود بر دیگران به کار می رود. قرآن علاوه بر به کارگیری قدرتِ سخت در موارد خاص، بیشتر به قدرت نرم خود متّکی است. آیات قرآن بیانگر قدرت نرم اسلام و منابع آن در برابر جنگ نرم مستکبران است. نوشته پیش رو در صدد معرفی قدرت نرم و منابع آن در آیات قرآن است. شناخت قدرت نرم اسلام به منظور حفظ و تقویت آن ضروری است؛ زیرا از یک سو وسیله ای برای نفوذ و تغییر در دل ها و رشد انسانیت است و از سوی دیگر مانعی برای دستیابی دشمنان به جامعه اسلامی و منابع قدرت آن هاست. جستار حاضر، بیشترین قدرت نرم قرآن را در بینش دهی و آگاه سازی انسان ها نسبت به موضوعات و مسائل مؤثر در هدایت جامعه و رشد انسان ها می داند. ایجاد بینش توحیدی در انسان، بینش و برنامه قرآن درباره انسان، جهان، دشمن شناسی، جهاد و... اندکی از نمایش قدرت نرم و منابع تولید آن در قرآن است که تبیین و تبلیغ آن نیازمند هوشمندی است.

۴۸۳۰.

نخستین قرآن چاپ سربی و نخستین قرآن چاپ سنگی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی بوذری

منبع: سفینه سال دوازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۴۶ «ویژه قرآن»

کلیدواژه‌ها: کلام علوم ادبی تفسیر سوره حمد حسینی تهرانی سید هاشم قرآن - واژه شناسی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات کتاب شناسی و ماخذ شناسی قرآن و علوم دیگر

تعداد بازدید : ۱۹۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۸۹

این گفتار به معرفی دو قرآن می پردازد، یکی چاپ شده در سال 1242ق. (1827م.)، که نخستین قرآن چاپ سربی در ایران است، و دیگری که منتشر شده در سال 1249ق. (1834م.)، که نه تنها اولین قرآن چاپ سنگی ایران، بلکه اولین کتاب چاپ شده به شیوه چاپ سنگی در ایران نیز هست. قرآن مذکور، پس از پژوهش های بسیار و با وجود اختلاف نظرهای متعدد، به تازگی یافته شده است. این مقاله با مختصری درباره کتاب های چاپ سربی و سنگی همراه است تا جایگاه و اهمیت این دو نسخه معلوم گردد.

۴۸۳۱.

نقد و بررسی دیدگاه مفسران در توصیف انسان به هلوع در آیة 19 سوره معارج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدحسین شیرافکن محمد نقیب زاده امیررضا اشرفی

منبع: قرآن شناخت سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: سرشت انسان فضایل انسانی رذایل انسانی صفت هلوع هلوع در قرآن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۷ تعداد دانلود : ۴۴۲۲

خداوند در آیاتی، از آفرینش انسان در بهترین شکل سخن گفته؛ اما در برخی آیات، همچون آیة 19 سورة معارج، گویا از نوعی کاستی در آفرینش وی از جمله صفت «هلوع» به معنای «حریص» خبر داده است. سرّ نسبت دادن این تعبیر به انسان چیست؟ آیا این ویژگی در سرشت انسان جای گرفته است؟ اگر چنین است، چگونه با آفرینش انسان در «احسن تقویم» و هدف آفرینش انسان (رسیدن به کمال قرب الهی) سازگار است؟ این مقاله به نقد و بررسی دیدگاه مفسران دربارة آیة 19 سورة معارج پرداخته و به این نتیجه دست یافته که وجود این وصف در انسان به خودی خود رذیلت یا فضیلتی برای او نیست؛ بلکه این وصف با توجه به متعلق ارادی آن می تواند فضیلت ساز یا فضیلت سوز باشد.

۴۸۳۲.

مبانی تفسیر قرآن از دیدگاه مفسران شیعه

نویسنده: سید هادی میرمحمودی سید رضا مؤدب

منبع: تفسیرپژوهی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 235 - 198

کلیدواژه‌ها: قرآن مبانی تفسیر مفسران

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۶۱۴ تعداد دانلود : ۲۹۰

مبانی تفسیر قرآن یکی از مهمترین مباحث در حوزه علوم قرآنی به شمار می آید و پیوسته مورد توجه و اهتمام قرآن پژوهان و علاقه مندان به قرآن کریم به ویژه مفسران بزرگ بوده است. مبانى تفسیر، اصول موضوعه و باورهاى بنیادینى اند که تفسیر قرآن بر آن ها استوار است. این باورها و قضایا بر اصل امکان و جواز تفسیر یا کیفیت و روش و اصول و قواعد تفسیر اثرگذار بوده، به آن ها جهت مى دهند. در واقع مبانى تفسیر، سبب چگونگى رویکرد مفسران در تفسیر و شکل گیرى روش ها و احیاناً گرایش ها و اصول و قواعد تفسیرى مفسران مى گردد. وجود مبانى براى هر علمى امرى لازم و مسلم است. از همین رو مفسران در طول تاریخ تفسیر، همواره براساس مبانى از پیش پذیرفته شده به تفسیر قرآن کریم پرداخته اند؛ اما طرح بحث درباره مبانى تفسیر به عنوان دانشى مستقل از آنجا پیدا شد که درباره برخى مبانى میان مفسران اختلاف نظر پدید آمد و در حالى که گروهى مبنا بودن قضیه اى را در تفسیر پذیرفتند، عده اى دیگر نفى آن قضیه را مبناى تفسیر خود قرار دادند. مقاله حاضر بر آن است، ضمن طرح دقیق و البته کلی مهمترین مبانی تفسیر قرآن یعنی الهی بودن قرآن، امکان و جواز تفسیر، ساختار چند معنایی قرآن، زبان قرآن، انسجام و پیوستگی آیات و منابع تفسیر قرآن، به بررسی و تحلیل شمارمبانی از دیدگاه مفسران شیعه بپردازد.

۴۸۳۳.

نقش مرتبه مثالی نفس در برقراری ارتباط میان نفس و بدن در اندیشه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد میری

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ بهار ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۹)

کلیدواژه‌ها: رابطه نفس و بدن مرتبه مثالی نفس روح بخاری حکمت متعالیه عرفان نظری

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۴۲۴

صدرالمتألهین، بر خلاف حکمای پیش از خود، فاصله میان نفس ناطقه عقلی و بدن جسمانی را بیشتر از آن میداند که با روح بخاری بتنهایی پر شود. او علاوه بر روح بخاری، وجود مرتبه مثالی را نیز بعنوان حلقه واسط میان مرتبه عقلی و مرتبه جسمانی انسان ضروری میشمارد. نگاه تشکیکی ملاصدرا به وجود واحد انسانی او را بر آن داشت تا اولاً انسان را دارای سه مرتبه عالی (مرتبه عقلی) سافل (مرتبه مادی) و متوسط (مرتبه مثالی) معرفی کرده و ثانیاً مرتبه مثالی و خیالی انسان را حلقه وصل و مایه ارتباط میان دو مرتبه بالا و پایین بداند. او در تبیین جایگاه مرتبه مثالی در وجود انسانی، از قاعده «تطابق عالم کبیر و عالم صغیر» نیز بهره برده و دو مرتبه عقلی و مثالی در عالم صغیر انسانی را نظیر عرش و کرسی در عالم کبیر دانسته است. صدرالمتألهین طبق اذعان خود وی در مبحث مرتبه مثالی انسان، بشدت متأثر از عارفان است.

۴۸۳۴.

روش شناسی تحقیق موضوعی در قرآن کریم: طراحی الگویی کاربردی برای پژوهش های میان رشته ای

نویسنده: سعید مسعودی پور مهدی سپهری

منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: روش تحقیق تحقیق موضوعی تدبر در قرآن کریم تفسیر قرآن به قرآن دامنه نقل

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۵۸

یکی از خلأهای موجود در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی را می توان فقدان روش های تحقیق کاربردی دانست که از مبانی صحیحی برخوردار باشند. با توجه به این که یکی از منابع مهم نقل پژوهی در حوزه مطالعات میان رشته ای، قرآن کریم می باشد لذا لازم است، روش پژوهش برای تحقیقات موضوعی در قرآن تبیین شود. بر این اساس در نوشتار حاضر تلاش شد تا روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم بر مبنای تفسیر قرآن به قرآن که به عنوان بهترین شیوه تفسیر قرآن کریم شناخته می شود برای این نیاز ارائه شود. در ابتدا به تبیین مبانی روش تحقیق پرداخته شد و بحث های مبنایی در خصوص تعریف دین، نسبت میان عقل و نقل به عنوان اجزای دین، نسبت میان کتاب و سنت به عنوان اجزای نقل، دامنه نقل، رابطه میان مسایل علوم انسانی اسلامی و علوم انسانی متعارف و... ارائه شد. یکی از غفلت-هایی که در حوزه نقل پژوهی وجود دارد عدم برقراری تناسب میان دامنه معارف نقلی و مسایل مورد پژوهش است. این امر باعث می شود تا موضوعی که خارج از دامنه نقل قرار دارد بی جهت بر آن عرضه شود. در نهایت با بیان برخی از این نکات مهم در مواجهه با نقل، الگویی کاربردی که از هشت گام تشکیل می شود برای پژوهش موضوعی در قرآن کریم ارائه گردید.

۴۸۳۵.

نقش سلامت قلب در سبک زندگی از منظر قرآن کریم

نویسنده: مرضیه عبدالله خانی سیده راضیه پورمحمدی

منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: قلب سلامت قلب سبک زندگی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۰۸

ابعاد وجودی انسان، متعدد است و شریف ترین آن ها، قلب یا دل او است؛ بنابراین وقتی خداوند می خواهد به او عنایت کند و انسان را مورد خطاب قرار دهد، با این بعد وجودی او ارتباط برقرار می کند؛ یعنی آن بعدی که انسان با آن می تواند با خدای متعال ارتباط برقرار کند، قلب است. قلب به عنوان یکی از ابزارهای مهم شناخت از جایگاه مهمی در سیستم آفرینش انسان برخوردار است به نحوی که مؤثرترین راه برای اثر بخشی هدایت، شمرده می شود. شناخت ویژگی های قلب و هدایت صحیح آن در جهت سلامت، از منظر قرآن و اهل بیت (ع)، لازمه تکامل آگاهی های هر فرد برای یافتن راه هدایت و بهبود سبک زندگی خود و سایرین است. عدم توجه به این ریشه، هر تلاشی برای اصلاح و هدایت را ابتر و ناقص می نماید. در این تحقیق که با روش تحلیلی توصیفی، با استناد به آیات و روایات و تحلیل های صاحب نظران قرآنی انجام شده این نتیجه حاصل شد که لازمه اصلاح سبک زندگی، اصلاح و سلامت قلب است. باید نقش قلب، حالات و خصوصیات آن، چگونگی حیات و موت قلب و دلایل آن را از دیدگاه قرآن و اهل بیت (ع) شناخت تا به الگوهای مناسبی برای سبک زندگی دست یافت.

۴۸۳۶.

نقد دیدگاه مسکویه درباره شاخصه انسانیت و رابطه آن با فضیلت و سعادت بر مبنای قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد مصطفایی حسن نقی زاده عباس جوارشکیان غلامرضا رییسیان

منبع: علوم قرآن و حدیث سال چهل و هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۹۴

کلیدواژه‌ها: سعادت عقل قرآن فضیلت حدیث مسکویه شاخصه انسانیت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۲ تعداد دانلود : ۷۱۳

مسکویه «عقل» را ذات و جوهر نفس مجرد انسان می داند و «فضیلت» را حاکمیت عقل بر قوای نفس و اعمال آن، ذکر می کند که نتیجه ی آن، آزادی عقل در پرداختن به تأملات نظری است و ره آورد این تأملات که عبارت است از «حکمت»، همان «سعادت» نفس است. بنابراین سعادت، مستند به جنبه نظری عقل است، و فضیلت که حاصل شأن عملی عقل است، نقشی مقدمی برای آن دارد. اما در آیات و روایات، فضیلت و سعادت انسان از طرفی ریشه در عقل دارد و از طرف دیگر اراده و انتخاب گری انسان میان فجور و تقوا، موجب تزکیه (فضیلت) و در نتیجه فلاح (سعادت) است. از این رو حوزه معنایی عقل در لغت و لسان دین، و همچنین شاخصه محوری فضیلت و سعادتِ انسان در قرآن، سؤالات کلیدی این تحقیق بوده اند که پس از تعیین «انسان به منزله عامل انتخابگر» به عنوان آن شاخصه محوری، و بازشناسی معنای عقل و اذعان به منشأ بودن آن در فضیلت و سعادت از طریق تمییز میان حق و باطل و تدبیر و عاقبت اندیشی، به این نتیجه رسیدیم که بر خلاف رأی مسکویه، فضیلت نقش مقدمی برای سعادت ندارد بلکه ملاک فضیلت و سعادت یک چیز است و آن اتخاذ «تقوا» است.

۴۸۳۷.

بررسی دیدگاه مفسران مسلمان و قرآن پژوهان غربی راجع به معنای «فُرقان» در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: فرد ام. دانر مترجم: محمدحسین محمدپور

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۷۷)

کلیدواژه‌ها: نجات فرمان تفاسیر فرقان غربیان پورقانا پوقدانا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۱۸ تعداد دانلود : ۵۶۰

در متن قرآن کریم واژه های پیچیده ای وجود دارد که هر کدام در بافت های مختلفی به کار رفته اند. یکی از آنها «فرقان» است. مفسرّان مسلمان متقدم و متأخر کوشیده اند با مسلّم گرفتن منشأ عربی این واژه، برای آن معانی گوناگونی مانند کتاب، تورات، انجیل و تمایز میان حق و باطل در نظر بگیرند. اما دانشمندان غربی برخلاف مفسران مسلمان، با تکیه بر روش های ریشه شناختی تطبیقی زبان های سامی، ریشه عربی برای این واژه قائل نیستند، بلکه آن را از «پورقانا»ی سریانی به معنای «نجات» دانسته اند. نویسنده با مقایسه دیدگاه های این دو گروه، ریشه ای جدید برای «فرقان» پیشنهاد می کند و بر این باور است که برخلاف نظر آنها، این واژه تلفیقی از ریشه «پورقانا» به معنای «نجات» و «پوقدانا»ی سریانی به معنای «فرمان» است. در نقد و بررسی مدعای نویسنده به این نتیجه رسیده ایم که می توان بر اساس بافت برخی از آیات که ناظر به کُتب وحیانی است، ریشه اصیل عربی برای فرقان قائل شد و معنای نور برای آن در نظر گرفت و با توجه به بافت آیات دیگر که ناظر به نجات قوم بنی اسرائیل و پیروزی مسلمانان بر مشرکان است، می توان ریشه ای آرامی/ سریانی برای آن در نظر گرفت.

۴۸۳۸.

الفاظ مترادف قرآن و اعجاز قرآن

نویسنده: عباس افضلی

منبع: بینات سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸۸)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۵ تعداد دانلود : ۱۰۵۶

۴۸۳۹.

نزول وحی

نویسنده: عبدالله جوادی آملی

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: جامع الکلم نزول و انزال تجلی و تجافی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۳۷

قرآن حکیم مصداق بارز جامع الکلم است. تکلیم این جامع از خدای سبحان و استماع و دریافت آن از حضرت ختمی نبوت محمد بن عبدالله(صلی الله علیه و آله و سلم) است، هوش و گوش پیروان آن حضرت از استماع و دریافت سروش آن جامع الکلم طرفی می بندد. معارف فراوان این جامع وحیانی به علوم قرآنی و معانی آن منقسم اند. گسترش این دو فنّ مایه تدوین جداگانه رشته قرآن شناسی و علم تفسیر قرآن است هرچند بخش مهم ادله قرآن شناسی را خود قرآن در مطاوی آیات خویش بیان نموده و فن تفسیر ضمن تبیین مفاهیم قرآنی آن ها را شکوفا می کند. جریان انزال و تنزیل و تفاوت نزول دفعی و تدریجی آن از مباحث روشن قرآن شناسی است و در بسیاری از کتاب های عهده دار فن علوم قرآنی مطرح شده است. آنچه در این نوشتار کوتاه ارائه می شود دو عنصر محوری قرآن شناسی است یکی تمایز بین انزال یا تنزیل به معنای به پایین انداختن و بین انزال یا تنزیل به معنای به پایین آویختن است و دیگری تبیین مسیر نزول و فرود و صراط تنزّل آن جامع الکلم است. با روشن شدن این دو عنصر محوری از عناصر علوم قرآنی فرق اساسی تجلّی و تجافی معلوم شده و قلمرو فراز و فرود معارف وحیانی روشن می شود. البته این دو عنصر محوری در ضمن چند عنوان ارائه می شود.

۴۸۴۰.

الهی بودن زبان قرآن و مسئلة فهم؛ نقدی بر دیدگاه مجتهد شبستری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمدحسین شریفی

منبع: معرفت کلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: زبان قرآن کلام الهی فهم و تفسیر کلام بشر محمد مجتهد شبستری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۶ تعداد دانلود : ۹۲۱

قرآن کلام خداست یا کلام بشر؟ این پرسشی است که از عصر نزول قرآن مطرح بوده است. منکران نبوت هر کدام به گونه ای خدایی بودن زبان قرآن را انکار کرده اند. در دوران معاصر نیز مستشرقان و عده ای از مدعیان روشن فکری در جهان اسلام این پرسش را به طور جدی کانون بحث و بررسی قرار داده اند. جناب محمد مجتهد شبستری به پیروی از برخی هرمنوتیست های فلسفی، شرط مفهوم شدن یک کلام را بشری بودن آن می داند و بر این اساس مدعی است اگر قرآن کلام خدا باشد، قابل فهم و تفسیر نخواهد بود! در این نوشتار این مدعا و ادلة آن به روش تحلیلی و فلسفی و با استفاده از شیوة نقد مبنایی و درونی مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفت و معلوم شد که هیچ ملازمه ای میان فهم قرآن و بشری دانستن آن نیست. و همة ادلة اقامه شده برای این مدعا دچار انواعی از مغالطات منطقی اند.

درخت حوزه‌های تخصصی