معرفی کتاب: کتیبه: مجموعه خلاصه آثار استاد شهید مرتضی مطهری
حوزه‌های تخصصی:
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹٬۱۴۱ تا ۹٬۱۶۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
تلاشی نو در تدوین مبانی، منابع، قواعد و علوم مورد نیاز در تفسیر قرآن
منبع:
مبلغان ۱۳۸۱ شماره ۳۶
حوزه‌های تخصصی:
اصول و روش های تربیتی کمال جویانه در قرآن با تأکید بر سوره لقمان(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه‌های تخصصی:
تعیین و اجرای اصول و روش های تربیتی متأثر از جهان بینی و ایدئولوژی حاکم بر نظام تربیتی است. قرآن کریم با ترسیم حیات طیبه و نشان دادن راه وصول به آن، از اصول و روش های گوناگونی به منظور ایجاد انگیزه برای وصول به هدف بهره برده است. پژوهش حاضر با هدف برشماری این مؤلفه ها از قرآن کریم، بر سوره لقمان تأکید دارد. بدین منظور نخست تفاسیر و ترجمه های موجود و معتبر این سوره مورد مداقه قرار گرفته است. سپس به بررسی مفاهیمی همچون «مبانی»، «اصول» و «روش های تربیتی» پرداخته و ارتباط بین آنها روشن شده است. در ادامه با توجه به ارتباط منطقی بین این عناصر، به استنباط گزاره های انشایی راهنمای عمل و روش های تربیتی کمال جویانه متناظر با آنها پرداخته شده است. و در نهایت، مقاله با روش تحلیل مفهومی و قیاس عملی و با استفاده از الگوی بازسازی شده فرانکنا، به بررسی پنج اصل و هفت روش تربیتی سامان می یابد که عبارت اند از: آموزش تفکر منطقی و تعلیم حمکت «مبتنی بر اصل تبیین عقلانی»، میانه روی در گفتار و کردار «مبتنی بر اصل اعتدال»، تبشیر و انذار «مبتنی بر اصل بشارت»، امر به معروف و نهی از منکر و موعظه «مبتنی بر اصل تذکر»، مشاهده طبیعت و تفکر در آن «مبتنی بر اصل شناخت شریعت با طبیعت».
تحلیل و نقد آراء مفسران درباره ارث زن از شوهر در قرآن با تأکید بر آراء صاحب تفسیر الفرقان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰شماره ۴۷
125 - 146
حوزه‌های تخصصی:
مسأله ارث زن از شوهر از مباحثی است که فقها و مفسران شیعه و دیگر مذاهب به طور ویژه به آن پرداخته اند. قرآن کریم نیز در آیه 12 سوره نساء، جزئیات احکام آن را بیان کرده است. از سوی دیگر در روایات متعددی شرایط تحقق ارث زوجه، از قبیل وجود رابطه زوجیت، استمرار زوجیت تا هنگام فوت مورث، دائمی بودن زوجیت، ممنوع نبودن زوجه از ارث و مسائلی همچون میزان و چگونگی سهم الارث زوجه در اموال منقول و غیر منقول و مانند این ها مطرح شده است. این روایات افزون بر مخالفت با ظاهر آیات، دارای اختلاف و تعارض بوده و به سبب همین اختلاف روایات، اقوال و آراء متفاوتی از سوی فقها ارائه شده است. مشهور فقها با استناد به دسته ای از این روایات، آیات را تخصیص زده و دیدگاه هایی مخالف با ظاهر آیات ارائه کرده اند. در مقابل صاحب الفرقان در برخی از شرایطِ تحقق ارث زوجه، دیدگاهی خلاف مشهور فقها دارد و بر آن است که به دلیل تعارض این روایات نمی توان آیات قرآن را با آن ها تخصیص زد. این پژوهش با هدف دست یابی به رأی صحیح، در نظر دارد نظرات صاحب الفرقان را با آراء مشهور فقها مقایسه کند، و ادله هرکدام از آنها را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد.
اهداف و کیفیت برگزاری مسسابقات آموزشی و سراسری قرآن و عترت(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
صحیفه مبین ۱۳۷۲ شماره ۰
حوزه‌های تخصصی:
تحلیل و بررسی تناسب آیات قتال در سوره توبه با تکیه بر اسباب و فضای نزول آیات و سور مرتبط(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در 17 سوره قرآن سخن از «قتال» به میان آمده است، این واژه در شکل های مختلف 158 مرتبه در بیش از 130 آیه بکار رفته است. در بیش از 20 آیه، خداوند مستقیماً به کشتن انسان ها امر می کند؛ علاوه بر آن واژه جهاد 32 بار در قرآن آمده است و 400 آیه در رابطه با جهاد نازل شده است. مهم ترین سؤال این پژوهش نوع نگرش به موضوع قتال و جهاد در سوره توبه است. به نظر می رسد با واکاوی در گزاره های برون متنی (گزاره های تاریخی، روایات اسباب نزول، ترتیب نزول) و گزاره های درون متنی (سیاق و فضای نزول) و تطبیق آن ها با اوضاع عمومی به ویژه مخاطب شناسی، اوصاف مردمی، رخدادها و شرایط ویژه ای که در مدّت نزول یک سوره وجود داشته بتوان به فهم عمیق و استوار قرآن کریم کمک کرد. هدف این مقاله که بامطالعه موردی و به صورت کتابخانه ای و تحلیلی صورت گرفته؛ شناخت و تحلیل جنبه های تفسیری؛ اعم از شأن و اسباب نزول، دلالت کلی آیه، نکات تفسیری، مبحث قتال و تناسب، درآیات سوره توبه با محوریت ﻗﺘﺎﻝ و جهاد است. به تناسب تحلیل های صورت گرفته می توان اذعان کرد رویکرد (قتال و جهاد) در سوره توبه آیات لحن شدیدتری به خود می گیرند.
دلالت آیه تبلیغ و آیه اکمال بر مشروعیت سیاسی اهل بیت(ع)
منبع:
الاهیات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۶
51 - 74
حوزه‌های تخصصی:
بعد از رحلت حضرت رسول اکرم(ص) مسأله امامت و جانشینی ایشان، از مباحث مهم میان مسلمانان گردید و پاسخ به این سؤال که، مشروعیت آن جانشین، توسط چه کسی و از کجا مورد تأیید قرار می گیرد آن را بحث برانگیز و چالشی تر کرده است. امامیه معتقد است که پیامبر گرامی اسلام(ص) از همان آغاز دعوت، مسأله خلافت و جانشینی خود را مطرح فرمود، اما نقطه اوج آن به دستور الاهی در قضیه غدیر خم تحقق یافت. بر این اساس طبق عقیده امامیه، مشروعیت حاکمیت پیامبر گرامی اسلام(ص) برگرفته از ربوبیت تشریعی خداوند است. جانشینان پیامبر اسلام(ص) نیز همانند ایشان، به واسطه خداوند تعیین شده و مشروعیت ولایت و حاکمیت آن ها الاهی است. اما اهل سنت معتقد است که پیامبر گرامی اسلام(ص) جانشینی برای خود تعیین نکرده و این امر را به عهده امت گذارده است. سوال اصلی تحقیق این است که: چگونه می توان با توجه به آیه اکمال و آیه تبلیغ بر مشروعیت الهی- سیاسی اهل بیت(ع) استدلال کرد؟ این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه ای، در ابتدا به بررسی مفاهیم مشروعیت و اهل بیت پرداخته، سپس شأن نزول و محتوای آیات تبلیغ و اکمال دین مورد بررسی قرار گرفته است و نهایتا بر اساس دلالت این آیات اثبات شده است که جانشینی پیامبر(ص)، امری الاهی است و اهل بیت آن حضرت(ع)، مشروعیتی الهی دارند و نقش بیعت امت اسلامی با امام و خلیفه مسلمین در حد استقرار حاکمیت و تحقق عینی ولایت در جامعه است.
مفهوم شناسی «شفاعت» از منظر آیات و روایات و تحلیل دیدگاه علامه طباطبائی (با تکیه بر المیزان) و برخی از متفکران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سراج منیر سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹
7 - 30
حوزه‌های تخصصی:
«شفاعت» به معنی «واسطه گری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقه های گوناگون اسلامی بوده است. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی می شود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سوره بقره، شفاعت زر و زور را در دستگاه الهی مردود اعلان فرموده است، لیکن در بسیاری از آیات، به ویژه آیه 44 سوره زمر، به صحت شفاعت تصریح نموده است و آن را منحصر به خداوند و کار گزاران او می داند. در این جستار، نویسنده نخست مفهوم شناسی شفاعت را از منظر آیات و روایات تبیین نموده، آنگاه دیدگاه علامه طباطبائی و برخی از متفکران اسلامی دیگر را به روش تحلیلی بررسی نموده است.
وحی قرآنی؛ زبانی یا غیرزبانی؟ (تحلیل انتقادی اثبات بشری بودن الفاظ قرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
ماهیت وحی و آنچه در جریان وحی بر پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم نازل می شد، توجه متفکران مسلمان را به خود جلب کرده است. بشری بودن الفاظ قرآن کریم، انگاره ای است که از سده چهارم هجری مطرح شده و برخی برای اثبات آن به آیات 196-192 سوره شعراء تمسک کرده اند. آنان برآنند که در جریان وحی، تنها معانی بدون شکل و صورت بر پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم نازل شده و ایشان خود به شکل دهی و عربی کردن آن معانی مبادرت ورزیده اند. ازاین رو، پس از تبیین نحوه استناد به آیات این سوره از سوی باورمندان به انگاره بشری بودن الفاظ قرآن کریم، برداشت آنان مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است. توجه به برخی نکات نظیر بررسی روابط جانشینی و هم نشینی در آیات قرآن کریم که در آنها به فرایند نزول قرآن اشاره شده و نحوه کاربرد ضمایر در زبان عربی و نیز سیاق آیات سوره شعراء، همگی نشان از ناصحیح بودن انگاره بشری بودن الفاظ قرآن کریم و نادرست بودن تمسک به آیات سوره شعراء برای اثبات آن دارد.
بررسی فرهنگی - تاریخی کاربرد انجیل در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
اناجیل بخش اساسی کتاب مقدس مسیحیان است که شالوده این آیین را تشکیل داده اند و از طرفی عبارت انجیل دوازده مرتبه در قرآن کریم آمده و بدین جهت بررسی فرهنگی- تاریخی عبارت انجیل در آیات قرآن اهمیت فراوان دارد؛ زیرا از این طریق مدارک و توصیفهای موجود درباره آگاهی عرب عصر نزول قرآن درباره انجیل بررسی شده و به زنجیره وقایع مربوط به فرهنگ مسلمانان در این زمینه از گذشته تا به امروز پرداخته می شود. برداشت متعارف مسلمانان از انجیل آن کتابی است که حضرت عیسی ع آورده است و این برداشت، «سبب تعجب و گاه طعنه مستشرقین گردیده تا آنجا که آن برداشت را به پیامبر ص نیز نسبت داده و به ایشان خرده گرفته اند که اطلاعات ایشان از مسیحیت و انجیل و چگونگی نزول آن نادرست بوده است.» در این مقاله سعی شده است بیان کنیم در هیچ آیه ای از قرآن، لفظ کتاب برای انجیل استفاده نشده و از نگاه قرآن عیسی ع آورنده کتاب به معنای مجموعه ای نوشته شده -آنگونه که به موسی ع و پیامبر ص نسبت داده است- نیست. مراد قرآن از کتابی که به حضرت عیسی ع اعطا و تعلیم شده است، احکام تشریعی است و قرآن از باب جدال احسن آن نامی را که برای کتاب های مشمول وحی شفاهی نازل شده بر عیسی ع متداول گشته بود -یعنی انجیل- را برگزیده است و با ذکر این دلایل باور رایج بین مسلمانان و مستشرقان را اصلاح نماییم.
سیمای زن در «المیزان»
حوزه‌های تخصصی:
تحلیل محتوایی چکیده های مقالات پژوهشیِ علوم قرآن و حدیث از منظر روش شناسی تحقیق (مطالعه موردی 61 مقاله از پنج مجله)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲
287 - 315
حوزه‌های تخصصی:
چکیده یک پژوهش، فشرده ای از مطالب اساسی آن است که تأثیر زیادی در شناساندن و انتشار آن در جامعه علمی دارد. میزان رعایت معیارهای چکیده نویسی که بسته به حوزه پژوهش متفاوت است، می تواند شاخصی برای توسعه روشمند علم در آن حوزه به حساب آید. با توجه به رشد کمّی و کیفی نشریات علوم قرآن و حدیث در سال های اخیر و به منظور ارتقای سطح کیفی چکیده نویسی در این حوزه، نیاز به نوعی الگوسازیِ عملی برای محققان حس می شود. بر این اساس، پژوهش حاضر در صدد برآمد به روش توصیفی تحلیلی همراه با نقد، پس از تعیین مهم ترین معیارهای محتواییِ نگارش چکیده در مقالات حوزه علوم قرآن و حدیث، میزان رعایت این معیارها را در برخی مقالات این حوزه به صورت آماری همراه با نمونه های عینی تحلیل نماید. در نتیجه با نگاه به استانداردهایِ جهانیِ چکیده نویسی و بر اساس اهداف چکیده در حوزه نام برده، معیارها به صورت نکاتی که وجود یا عدم وجود آن ها ضروری یا ترجیحی است، تعیین شد؛ برای نمونه می توان از ضرورت وجود هدف، سؤالات، روش و اهم نتایج پژوهش، و عدم وجود مطالب خارج از متن، مطالب کهنه و عامیانه و واژه های مترادف در چکیده نام برد. در 61 مقاله مورد بررسیِ پنج مجله در این حوزه، از میان معیارهای ضروریِ چکیده نویسی، «روش پژوهش» و از میان معیارهای ترجیحی، «ضرورت و اهمیت پژوهش» کمترین درصد رعایت را داشته اند.
بازتأملی در مدلول آیات ناظر به آفرینش نخستین انسان(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه‌های تخصصی:
مسئلة شناخت نخستین انسان و چگونگی پیدایش او، از مسائل مهم انسان شناختی مطرح در آیات قرآن و روایات است. برخی دانشمندان علوم تجربی نیز در این زمینه فرضیه هایی ارائه داده اند که به ظاهر با مفاد آیات و روایات نوعی تعارض دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، به دنبال شناخت نخستین انسان و چگونگی پیدایش او از دیدگاه قرآن است که به تبع آن دیدگاه قرآن نسبت به این گونه فرضیه ها نیز روشن خواهد شد. حاصل پژوهش نشان می دهد که بیشتر آیات، ظهور قوی و برخی از آنها، صراحت دارند که نخستین انسان، آدم علیه السلام است و نسل انسان های کنونی، به او می رسد. پیدایش او، به صورت مستقل و از خاک و گِل بوده است نه از موجودی دیگر. مفاد روایات نیز این مدعا را به روشنی مورد تأیید و تأکید قرار می دهند.