درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۰۸۱ تا ۱۱٬۱۰۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۱۱۰۸۱.

نقد و بررسی روش های تاریخ گذاری قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۸ 27 - 45

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تاریخ گذاری ترتیب نزول مکی و مدنی روش ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۲۴۳
در تاریخ گذاری آیه ها و سوره های قرآن کریم روش های نقلی، تاریخی، موضوعی، سیاق و اسلوب، آماری، روان شناختی و ذوقی و سلیقه ای متداول است که هر یک با نقدهای جدّی مواجه است؛ برخی از روش ها، نظیر روان شناختی و ذوقی و سلیقه ای در تاریخ گذاری قرآن جایگاهی ندارند و برخی دیگر نظیر نقلی، تاریخی، موضوعی، سیاق و اسلوب و آماری به تنهایی کارآیی کافی را ندارند، در این امر بهتر است روشی فراگیر در پیش گرفت که آمیخته ای از نقل و اجتهاد است. در این روش نخست روایات ترتیب نزول سوره ها، به اعتبار سند و متن مورد بررسی قرار می گیرد و مکی یا مدنی بودن هر سوره به دست می آید، آنگاه با توجه به روایت های سبب نزول و مباحث تاریخی و نقد و بررسی آن ها، محدوده زمانی هر سوره ای مشخص می شود؛ سپس با در نظر گرفتن ضوابط و خصائص اسلوبی و موضوعی سوره ها در دو دوره مکی و مدنی و حتی داده های آماری، تاریخ گذاری تقویت می شود.
۱۱۰۸۲.

نقد دیدگاه سها در کتاب نقد قرآن درباره مفهوم شناسی آزادی عقیده در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیایی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: قرآن کتاب نقدقرآن آزادی اخلاق حقوق آزادی عقیده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۳۳۷
نویسنده کتاب نقد قرآن با پیش فرض همسان انگاری قرآن کریم با متون بشری ، خطا و ضعف در آیات الهی را خوانش نمود و در ادامه دلیل این ضعف را در بشری بودن آن دانست. وی با این نگره، آزادی باور را در متن وحیانی انکار کرد. به نظر می رسد نویسند این متن، بدون در نظرگرفتن ناهمسانی گفتمان های لیبرال و اسلام در برداشت مفهوم آزادی باور و مؤلفه های زبانی و فرازبانی درگستره سیاق و قرینه های همبسته به متن و زمینه، روح کلی آیات، فضای گفتمانی و شرایط زیسته در عصر نزول، نبود این مفهوم را درمتن وحیانی را برداشت کرد. این پژوهه با شیوه توصیفی و تحلیلی با تکیه بر اسناد کتابخانه ای و رهیافت انتقادی در پی پاسخ به چیستی مفهوم آزادی باور در قرآن کریم و نبود آن در برداشت نویسنده کتاب نقدقرآن است. براین اساس دراین جستار تلاش شد، ناهمسانی سنخ آزادی باور در جهان امروزین و چگونگی کاربست و حد مطلوب این مفهوم در گفتمان قرآن بیان شود و با بهره بردن از مؤلفه های زبانی و فرا زبانی درگستره فهم متن وحیانی برداشت نویسنده کتاب نقدقرآن را ناقص و ناموجه نماید.
۱۱۰۸۳.

درآمدی بر چالش ها و رهیافت های ترجمه «کاد» منفی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 173 - 188

کلیدواژه‌ها: قرآن «کاد»ی منفی ترجمه آسیب شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۸۴
ترجمه قرآن کریم همیشه دستخوش چالش ها و انتقادهای متعددی بوده و ترجمه ساختارها و ادوات نحوی از مهم ترین مصادیق این مقوله به شمار می رود. یکی از این مصادیق ترجمه «کاد»ی منفی است. بررسی میدانی معنای «کاد» منفی در بعضی ترجمه های فارسی قرآن، حکایت از ابهام به وجود آمده ناشی از رویکرد مترجم است که آیا حرف نفی، مختص فعل «کادَ» بوده، یا فعل پس از «کادَ» (خبر کاد) را نیز منفی می کند؛ و یا اصولاً «کادَ» به شکل منفی، چه مفهومی را القاء می کند. نقد و ارزیابی آسیب شناسی بعضی ترجمه های موجود در این زمینه و بررسی توصیفی- تحلیلی آرای بعضی مفسران و نحوییون، مشخص می دارد آیاتی که دارای «کاد»ی منفی است به دو دسته آیات تمثیلی و غیر تمثیلی تقسیم می شوند. در آیات تمثیلی نفی «کاد» در راستای نفی مقاربه برای مبالغه عدم رخداد فعل؛ و در آیات غیرتمثیلی حرف نفی وارد بر «کاد» مختص فعل پس از «کاد»(خبر کاد) می باشد که موجب اثبات رخداد فعل پس از نوعی رنج، سختی و اکراه خواهد بود.
۱۱۰۸۴.

تحلیلی بر گونه شناسی آیات و روایات مرتبط با عصر جاهلیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم بهار ۱۴۰۱شماره ۳ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: جاهلیت شریعت قرآن تمدن فرهنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۲۸۷
رفتار ها و کنش های جاهلی اعراب در قبل از اسلام از ویژگیها و خصوصیات خاصی برخوردار بوده است. این خصوصیات به طور کلی شکل گیری یک فرهنگ غالب را در زندگی اعراب جاهلی نشان می دهد. با دقت در این کنش ها می توان به یک پیوستگی در رفتار های مردم در کلیه عصور قبل از ارسال رسل و تشریع شریعتها پی برد که شاید همین تحریف ها و بدعتها به تأسیس ادیان در زمانهای مختلف ختم شده باشد مانند بت پرستی، ترویج خرافات و میل به عبادات و پرستش های خارج از مجرای فطری . در قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان می توان به وجود این خصوصیات در بین اعراب پی برد و قرآن از آنها تحت عنوان کلی تعصبهای جاهلیت نام برده است. به وسیله بررسی و کنارهم گذاشتن تمام این موارد و گونه شناسی روایات مربوط به آن می توان به انحرافات فطری بشری که زمینه تأسیس شرایع الهی را ایجاد می کند پی برد. تا کنون به مساله جاهلیت بدین نحو پرداخته نشده است. روش تحقیق این مقاله یه صورت تحلیلی می باشد و روایات تفسیری مرتبط با آیات جاهلیت به صورت طبقه بندی شده مورد دقت قرار گرفته اند و در گونه های مختلف بطون، قاعده جری و تطبیق، تفسیر واژگانی و عناوین دیگر طبقه بندی شده اند.
۱۱۰۸۵.

اعتبارسنجی قرینه محور روایات تفسیری از دیدگاه سید مرتضی علم الهدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 267 - 292

کلیدواژه‌ها: اعتبارسنجی قرینه محور روایات تفسیری رویکردهای اعتبارسنجی روایات سید مرتضی علم الهدی قرائن علم آور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۱۹
اعتبارسنجی روایات تفسیری از دیرباز مورد بحث بوده است. سید مرتضی علم الهدی به عنوان چهره برجسته شیعی در قرن پنجم، از جمله قرآن پژوهانی است که دیدگاه او در این باره از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، با مراجعه به آثار سید مرتضی، رویکرد وی را در اعتبارسنجی روایات تفسیری بررسی کرده است. در نگاه آغازین به نظر می رسد از آنجا که روایات تفسیری جزء اخبار آحاد شمرده می شوند و سید مرتضی خبر واحد را بدان جهت که مفید ظن است، باعث علم و عمل نمی داند، ایشان نباید برای روایات تفسیری اعتباری قائل باشد. اما یافته های این جستار نشان از آن دارد که چنانچه خبر واحد همراه با قرائنی باشد که آن را از ظنی الدلاله بودن خارج کند، از نظر سید مرتضی می تواند در تفسیر نیز مورد استناد قرار گیرد. قرائنی همچون: وجود اخبار در مصنفات حدیثی و اصول شیعه، علم آور بودن مضمون خبر، مطابقت با ظاهر قرآن، مطابقت با حکم عقل، مطابقت با اصل عدل الهی، و اجماع امامیه می تواند روایت را از ظنی بودن خارج کند. در واقع سید مرتضی در مقابل رویکرد اعتبارسنجی راوی محور، به رویکرد اعتبارسنجی قرینه محور در ارزیابی احادیث باور دارد.
۱۱۰۸۶.

بررسی نظریه تفسیری ابن عربی در مورد تکثر معنای قصدی، مبانی فلسفی و اثرات فقهی آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و سوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸۷) 32 - 61
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۵۱۳
کلام الهی اصلی ترین منبع فهم آموزه های اسلامی است که در تفسیر آن، دستیابی به نیت صاحب متن اهمیت دارد. اما آیا معانی مقصود خدای متعال می توانند متعدد باشند؟ در این راستا، نظریه تفسیری ابن عربی قابل توجه است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی و نقد وحدت و کثرت معانی مقصود در آثار ابن عربی، تحلیل مبانی فلسفی مقصود نبودن معانی نادرست الفاظ و مقصود دانستن تمامی احتمالات معنایی درست می پردازد و در نتیجه اثبات می کند تمامی معانی محتمل درست واژگان، مقصود خدای متعال هستند. سپس برخی از پیامدهای این نظریه در تفسیر قرآن کریم و استنباطات فقهی از آن را بررسی نموده و در پرتو آن آشکار می سازد که تکثر معنای قصدی در تفسیر کلام الهی، راه را برای دریافت معارف بیشتری از قرآن و سنت می گشاید. همچنین در این نوشتار نظریه تکثر معنای ابن عربی با نظریه برخی از اندیشمندان هرمنوتیک مقایسه شده است.
۱۱۰۸۷.

بازشناسی کارکردهای تفسیری فاصله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۸۵)

کلیدواژه‌ها: فاصله تفسیر کارکردهای تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۴۶۶
فاصله در پایان آیه به دلیل هیمنه و سیطره ای که بر محتوای آیه دارد، از جایگاه مهم و حساسی برخوردار است. این جایگاه حتماً در تفسیر آیه تأثیرگذار است. اما سؤال اساسی این است که کارکرد و نقش فاصله در تفسیر محتوای آیه چیست؟ برای دریافت پاسخ، به تفاسیر التبیان، مجمع البیان، المیزان، نمونهو تسنیممراجعه شده است. در این پژوهش یازده گونه از کارکردهای فاصله مورد شناسایی واقع شد که از مهم ترین آنها می توان به تقویت و تأیید دیدگا های تفسیری و یا نقد و رد آنها، تبیین آیه با کمک فاصله، دفع توهم و ابهام از آیه، دریافت حکم و یا تأیید حکم آیه و یا بیانگر موقتی بودن حکم اشاره کرد. گرچه موضوع این نگارش ابتکاری بوده، اما ضرورت دارد با مطالعه دیگر تفاسیر، به این گونه ها افزوده شود.
۱۱۰۸۹.

بررسی دیدگاه ها در خصوص معنای تفویض دین به پیامبر(ص) و ائمه(ع)

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: پیامبراکرم (ص) تبیین دین تفویض دین ولایت تشریعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۶۰۹
اصول اعتقادی، زیربنای همه معارف اسلامی به شمار می آید. تفویض دین به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که گاه از آن با عنوان ولایت تشریعی یاد می شود از جمله اعتقادات شیعه به شمار می آید که آیات قرآن و روایات بر آن دلالت دارند. محدثین در مورد آن به بیان نظرات خود پرداخته و مفسرین قرآن در ضمن تفسیر آیات به آن اشاره کرده اند. آن چه در خصوص تفویض دین اهمیت دارد، برداشت های متفاوت و معانی مختلف حاصل از آن است که این خود منجر به اختلاف آراء شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، ضمن بیان معانی متفاوت تفویض دین؛ به بررسی ادله قرآنی، روایی و عقلی هریک از آن ها پرداخته و سپس معنای دیگری از تفویض دین را با عنوان «تبیین» مطرح ساخته است.
۱۱۰۹۰.

بررسی و نقد رویکرد EQ در روایات جمع قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۰)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم جمع قرآن دائره المعارف قرآن لیدن EQ خاورشناسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۳۴۸
دائره المعارف قرآن لیدن(EQ)،که پرآوازه ترین اثر قرآن پژوهی غربیان در سده های اخیر است، از جهات صوری و محتوایی قابل نقد است؛ همانند جامعیت نداشتن مقالات، فقدان درک مطلب و استناد ندادن به منابع معتبر و یا برداشت های نادرست از برخی آیات قرآن؛ ولی هیچ موضوع نقدپذیری به اهمیت شبهه اقکنی در وحیانیت قرآن کریم نیست؛ زیرا با خدشه در وحیانیت قرآن، اساس اسلام و رسالت پیامبر مخدوش می شود. مقاله حاضر نحوه طرح موضوع روایات جمع قرآن را به اجمال در آثار پیشینیان و به تفصیل در مقالات EQ بررسی و مقایسه می کند و به نقد دیدگاهی می پردازد که از رهگذر پر و بال دادن به روایات جمع قرآن، در پی تشکیک در اصالت و وحیانیت قرآن است؛ دیدگاهی که به رغم وجود ادله و شواهد فراوان بر جمع آوری قرآن در زمان رسول خدا صلی الله علی و آله کوشیده است توقیفی بودن در ترتیب سوره ها و چینش آیات و نگارش قرآن در زمان آن حضرت را انکار کند. همچنین در این مقاله در رد دیدگاه مذکور، به شماری از ادله عقلی، شواهد تاریخی و ادله نقلی، که بیانگر جمع و تدوین قرآن کریم در زمان حیات رسول خدا صلی الله علی و آله است، می پردازیم.
۱۱۰۹۱.

Modified article of Quranic arguments to prove the divinity of the words of the Holy Quran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۱ - Serial Number ۳, December ۲۰۲۱ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: Being divine words being revelatory Quran

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۳۱۱
One of the first and most important principles of the interpretation of the Holy Quran is the issue of the sanctity of theThe holy prophets performed miracles as a One of the first and most important principles of the interpretation of the Holy Qur’an is the issue of the sanctity of the Holy Qur’an. The meaning of the holiness of the Qur'an is that the Qur'an (both in word and meaning) is from God. And human beings and other creatures, including jinn, angels, etc., have no involvement in its creation. Therefore, this Qur'an is holy, so it is pure and completely true, and unlike the unholy texts, it cannot be criticized or damaged. When it is said that the Holy Qur'an is sacred both in word and meaning, this statement implies three characteristics of the Holy Qur'an: the divinity of the words of the Holy Qur'an, the soundness of the text, and its wisdom. In this article, the discussion of the divinity of the words of the Holy Qur’an has been examined and an attempt has been made to prove by quoting the verses of the Holy Qur’an that both the words and meanings of Qur’an are from God and it is not human but it is divine.  
۱۱۰۹۲.

واکاوی تأثیر نعمت شناسی بر هیجان های مثبت از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 3 - 31

کلیدواژه‌ها: بینش افزایی نعمت شکر هیجان های مثبت روان شناسی مثبت گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۲۹۷
پژوهش حاضر در راستای مطالعات بین رشته ای و توسعه نگاه کاربردی به مباحث قرآن انجام گرفته است. یکی از موضوعات کاربردی و میان رشته ای، هیجان های مثبت است. پژوهشگران روان شناسی مثبت گرا معتقدند که وقتی افراد، هیجانات مثبت را تجربه می کنند، در معرض هیجان های منفی مانند ترس، اضطراب و افسردگی قرار ندارند؛ در نتیجه، توازن کلی میان هیجان های مثبت و منفی افراد، پیش بینی کننده احساس به زیستن آنان است. در فرایند این پژوهش، سعی نگارندگان بر آن بوده است که با تکیه بر داده های کتابخانه ای و سامانه های رایانه ای، پس از جمع آوری، دسته بندی مباحث، تحلیل و توصیف دقیق آن ها، ابتدا «چیستی نعمت»، «چیستی هیجان» و «رابطه نعمت شناسی با هیجان های مثبت» از متون معتبر استنباط گردد؛ سپس نحوه تأثیر نعمت شناسی بر هیجان های مثبت از دیدگاه قرآن کریم بررسی شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که قرآن کریم به دیدن و شناخت داشته ها تأکید می نماید؛ اما از اصطلاح نعمت استفاده می کند. اصطلاح نعمت چیزی فراتر از داشته هاست. بین «دیدن داشته ها» و «دیدن نعمت» تفاوت هایی وجود دارد. در «دیدن داشته ها» هیجان های مثبت انسان فقط به خاطر «دیدن داشته ها»ست؛ اما در «دیدن نعمت» هیجان های مثبت به خاطر «وجود داشته ها»، «جایگاه نعمت دهنده»، «انگیزه نعمت دهنده» و «اثر شکر» است. همچنین نعمت شناسی نوعی جهان بینی و شناخت است که بینش ها و نگرش های انسان را اصلاح می کند و باعث ایجاد، تقویت و افزایش هیجان های مثبت می گردد. این نوع نگرش، احساس بالیدن و ارزشمند بودن را در او ایجاد می کند و از او انسانی شادمان، امیدوار، شاکر و راضی از زندگی خواهد ساخت. در نتیجه، رفتار فردی و اجتماعی او نیز بر اساس همان نگرش تغییر خواهد کرد.
۱۱۰۹۳.

بررسی ادله موافقان و مخالفان چندمعنایی در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۹ 13 - 29

کلیدواژه‌ها: قرآن چندمعنایی موافقان مخالفان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۴۲۲
از جمله مباحث مهمِ زبان شناسی در زمینه معناشناسی، بحث «چندمعنایی» است؛ به این معنا که یک لفظ در جملات گوناگون معانی متعددی دارد که در زمینه تفسیر و معنای دقیق آیات قرآن و مباحث علوم قرآنی بسیار حایز اهمیت بوده و مفسران و علمای قرآنی به آن اهتمام داشته و دارند. نوشتار حاضر پس از بیان تعریف چندمعنایی به شیوه تحلیلی با تلفیق عقل و نقل ادله مخالفان را مورد تحلیل قرار داده و با استناد به آیات قرآن و روایات، نظریه موافقان را تایید کرده و دریافته است که آیات قرآن کریم، روایات معصومان(ع)، دلایل ادبی، تمایز کلام الاهی و بشری، نظریه منطقه فعال کلمات، زبان ترکیبی و جاودانگی قرآن از جمله دلایل اثبات چندمعنایی در قرآن کریم است.
۱۱۰۹۴.

بررسی انتقادی استدلال سید شریف جرجانی بر بساطت مشتق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۲ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۸۵)

کلیدواژه‌ها: بساطت مشتق دخول عرض عام در فصل انقلاب قضایای ممکن به ضروری جرجانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۵۰۷
مسئله بساطت یا ترکب مشتق، از دغدغه هایی است که در عین شباهت آن به مباحث اعتباری، در مقاطعی بر بحثهای فلسفی تأثیرگذار بوده است. نوشتار حاضر درصدد است به بررسی انتقادی استدلال جرجانی بر بساطت مشتق بپردازد. مطابق استدلال وی هرگاه مشتق، مرکب از «شیء له المشتق منه فرض گردد، در صورت أخذ مفهوم «شیء»، دخول عرض عام در فصل و در صورت أخذ مصداق «شیء»، انقلاب قضایای ممکن به ضروری اتفاق می افتد. در صورت نخست فصل، از فصل بودن می افتد و در فرض دوم جهت امکان از عالم واقع جمع میگردد. برای تبیین کیفیت انقلاب، راهکاری ارائه شده است که به تحلیل مفهوم حصه و نقش قید و تقید در محمول باز میگردد. در ادامه، برغم بینقص شمردن این استدلال، روشن خواهد شد که دلیل مزبور برای اثبات بساطت مشتق ناکارآمد است و تنها از عهده اخراج مفهوم یا مصداق «شیء» از حقیقت مشتق برمی آید.
۱۱۰۹۵.

سازگاری فهم ملاصدرا از قاعده «امتناع علم به معلول بدون علم به علت» با مبانی وجودشناختی حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: علم علت معلول امتناع مبانی وجودشناختی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۵۰۵
بر اساس قاعده «امتناع علم به معلول بدون علم به علت»، کسب هرگونه علم یقینی نسبت به معلول پیش از علم به علت آن، امکانپذیر نیست. بر اساس روایت منطقدانان از این قاعده، تنها علم ما به علوم حصولی که از طریق برهان حاصل میشود، مشمول این قاعده است اما ملاصدرا تحلیلی بدیع از آن دارد و برخلاف منطقدانان، نتیجه میگیرد که همه علوم اعم از حصولی و حضوری یا بدیهی و نظری مشمول این قاعده اند. این فهم نوین ملاصدرا از قاعده، بنظر برخی از شارحان او صحیح نیست و اشکالاتی دارد اما مقاله پیش رو نشان میدهد که فهم ملاصدرا با مبانی وجودشناختی او سازگار است و انتقادات شارحان ناشی از عدم توجه آنها به این مبانی است.
۱۱۰۹۶.

بررسی عوامل قبض و بسط رزق و روزی در قرآن و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 371 - 395

کلیدواژه‌ها: قرآن عهدین رزق روزی نعمت قبض بسط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۳۰۷
خداوند رزاق نه تنها رزق انسان ها بلکه تمام موجودات را بر خود فرض کرده است با این تفاوت که وسعت و ضیق رزق انسان ها عوامل گوناگونی دارد که بسیاری از این عوامل به عملکرد آنان برمی گردد. رزق مادی در قرآن شامل مایحتاج زندگی و رزق معنوی مصادیق متعددی چون عمر با برکت دارد. در قرآن کریم رفتار انسان نسبت به روزی ها در استمرار، بسط، قطع و قبض آن ها دخالت دارد؛ موضوعی که در عهدین نیز آمده است و از آنجا که جوهر اصلی اسلام، یهودیت و مسیحیت یکی است، آموزه های این ادیان که در کتب آسمانی شان متبلور شده، شباهت هایی دارند. این مقاله به روش تطبیقی- تحلیلی به بررسی عوامل قبض و بسط رزق در قرآن و عهدین می پردازد. قرآن و عهدین روزی رسان را خداوند معرفی کرده و از مهم ترین عوامل بسط رزق در هر دو، اطاعت از خدا و از مهم ترین عوامل قبض آن سرپیچی از فرامین الهی ذکر شده است.
۱۱۰۹۷.

کمینه گرایی / بیشینه گرایی؛ شاخصی اثرگذار در روش تفسیری مفسران قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 221 - 250

کلیدواژه‌ها: روش ها و مکاتب تفسیری تفسیر قرآن کریم تأویل گرایی متن گرایی عقل گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۲۷۸
در بررسی روش تفسیری مفسران قرآن کریم، بررسی پیش زمینه اولین گام شمرده می شود. یکی از پیش زمینه های معرفتی ازوتریک (باطنی و نهان)، نگاه کمینه گرا یا بیشینه گرا داشتن مفسر نسبت به مسائل مختلف است. مسئله اصلی این نوشتار بررسی زمینه های کمینه گرایی و بیشینه گرایی اثرگذار در روش تفسیری مفسران قرآن کریم است. با توجه به اینکه قرآن در درجه اول از محتوای دینی و مذهبی برخوردار بوده و همچنین به صورت یک متن است، لذا زمینه های کمینه گرایی و بیشینه گرایی مطرح شده در این مقاله هم تابعی از این دو ویژگی- دینی و ادبی- و ناظر به آنها است و به زمینه های دیگر پرداخته نشده است. از این رو در این نوشتار، دین، شریعت، متن (نصوص) و تأویل به عنوان چهار زمینه مهم در کمینه گرا یا بیشینه گرا بودن مفسران، با رویکرد توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و اثرگذاری آن بر نوع فهم و تفسیر از آیات تبیین شده است. همچنین راه های احراز کمینه گرا یا بیشینه گرا بودن مفسر در هر کدام از زمینه ها نیز تبیین شده است.
۱۱۰۹۸.

واکاوی نقش اقناعی واژگان وصفی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 187 - 198

کلیدواژه‌ها: وصف قرآن کریم اقناع بلاغت مخاطب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۵۶۹
«وصف» به مثابه ابزار پردازش سخن و بهترین وسیله تصویر هنری، زمینه ساز بسیاری از آرایه های ادبی مانند تشبیه، مجاز و استعاره است. در آفرینش اغراض ادبی ازجمله: مدح، رثاء و غزل نقش آفرین بوده است و در نقد و تحلیل های صرفی، نحوی و بلاغی متون مدّنظر قرار می گیرد. علاوه براین بسامد تعابیر وصفی در آیات شریفه قرآن سبب برخی پژوهش های قرآنی شده است. در این جستار به شیوه توصیفی تحلیلی نمونه هایی از این تعبیرها در آیات شریفه قرآن واکاوی و معلوم شد که وصف های قرآن مجید علاوه بر نقش بلاغی خود یکی از ابزارهای سخن وحی برای اقناع مخاطبان است. این وصف ها در قالب تصویرهای دیداری یا شنیداری و از نوع متقابل و متنوع آن به رسایی سخن کمک کرده است. وصف های قرآن با «محسوس ساختن امور معنوی و غیبی» آنها را به ذهن مخاطب نزدیک ساخته و در اقناع وی ایفای نقش کرده است. اقناعی که سرانجامش با هدف غایی قرآن یعنی هدایت مردم سازواری دارد.
۱۱۰۹۹.

ارزیابی غرض سوره اسراء براساس سوره مجاور، زوج و سور مسبحات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 227 - 256

کلیدواژه‌ها: سوره شناسی سوره اسراء سوره زوج سوره مجاور غرض سوره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۳۲۵
سوره شناسی یکی از شیوه های دستیابی به محتوا و مفاهیم والای یک سوره است که در نهایت هویت خاصّ یک سوره را شناسایی و مطالب پایه ایی و محورهای موضوعی موجود در سوره را براساس محوریت سوره های مجاور و زوج بازخوانی می کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار گردآوری کتابخانه ای و استنادی به دنبال پاسخ به سؤالات زیر است که محورهای موضوعی سوره اسراء براساس سوره مجاور، زوج و سور مسبحات کدام است؟ غرض اصلی سوره در محور چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که سوره اسراء در سه محور موضوعیِ دعوت به توحید و نفی الوهیت متعدد، تبیین شبهات باطل مشرکان علیه خداوند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) و عدم قدرت و مالکیت معبودان با سوره مجاور و زوج خود مشترک است علاوه بر آن پنج محور موضوعی سوره اسراء عبارت اند از: توجه و اهمیت به شخصیت پیامبر (صلی الله علیه وآله)، توجه به داستان یهود، معاد، بیان عقاید باطل مشرکان و دعوت به توحید و نفی الوهیت با سور مسبحات در ارتباط است. لازم به ذکر است غرض اصلی سوره اسراء، دعوت به توحید و مبارزه با عقاید باطل مشرکان علیه خداوند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) می باشد.
۱۱۱۰۰.

روش شناسی فهم براساس آموزه های قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 34 - 68

کلیدواژه‌ها: منطق فهم فهم متن قواعد فهم آیات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۲۶۹
هرمنوتیک، دانشی جدید و پیچیده برای فهم متن است که متون دینی را نیز شامل می شود. قرآن هم که کلام خداوند است، متن آن، پیام الهی است؛ ازاین رو یکی از مسائل اساسی در حوزه تفسیر متن قرآن،  مسئله فهم پیام های قرآنی است. کشف معنا و فهم بهتر مقصود آیات قرآن، در گرو بهره گیری اصولی و منطقی دانش هرمنوتیک پس از نقد و بررسی منصفانه آن دانش است. رهیافت مقاله پیش رو این است که با اِعمال روش ها و به کارگیری قواعد فهم هرمنوتیکی با استفاده از گزاره های قرآنی، هرمنوتیک قرآنی را استخراج کند؛ ازاین رو در پی تبیین آیاتی است که ناظر به موضوعات و مباحث هرمنوتیک بوده و قواعد و مکانیسم هایی را که خود آیات و گزاره های قرآن برای به دست آوردن فهم معنای آیات قرآن ارائه کرده اند، تحلیل می کند تا بدین سان شکل و شیوه ای تازه در دانش فهم و تفسیر قرآن عرضه کند. پژوهش پیش رو به لحاظ نوع  مسئله آن، بنیادی بوده و به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی آیات هرمنوتیک پرداخته است. هدف این نوشته، بیان این مطلب است که بعضی از اصول هرمنوتیک را که مغایرتی با مبانی و روش فهم قرآن ندارند، با گزاره های قرآنی مربوط به قواعد فهم قرآن تطبیق و دنبال کند. تا اینکه در نهایت هرمنوتیک قرآنی را که منظور آیات ناظر به قواعد فهم متن قرآن است، استخراج و تبیین کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان