درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۴۰۱ تا ۱۱٬۴۲۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۱۱۴۰۱.

آزادی در اندیشه هانا ارنت و بررسی آن از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 181 - 210

کلیدواژه‌ها: آزادی هانا آرنت قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۸۵
آزادی از مفاهیم انتزاعی و ذهنی زیبایی است که فکر اندیشمندان زیادی را در طول تاریخ به خود مشغول نموده است. برای این واژه و حدود آن تعاریف زیادی صورت پذیرفته و حتی برخی بزرگان، تعداد آن ها را تا دویست مورد هم نقل نموده اند. از مهم ترین نظریه پردازان آزادی در عصر کنونی می توان به هانا آرنت اشاره نمود. او از نظریه پردازان مکتب لیبرالیزم محسوب می شود که در کنار مبانی اشتراکی، دارای نکات افتراقی مهمی نیز در موضوع آزادی، می باشد. او آزادی مرسوم در لیبرالیزم را آزادی منفی و محدود به عرصه خصوصی می داند و آزادی واقعی را، آزادی سیاسی به معنای عمل، یعنی مشارکت مثبت در حیات سیاسی معرفی می کند که همگان بااحساس وظیفه و ...در آن دست به عمل سیاسی می زنند. آرنت برای تبیین بیشتر برداشت خود، به توضیح نگرش به انسان، دموکراسی، نقش دین در جامعه، تساهل و تسامح و همچنین تکثرگرایی دست می زند. در این مقاله مختصر پس از بیان نظرات آرنت در باب آزادی، به تبیین نظرات قرآن کریم در آن محورها پرداخته و در پایان به تطبیق و نقد گفته های او اشاره گردیده است.
۱۱۴۰۲.

تحلیل نمونه هایی از بخش «کتاب التفسیر» از مسند امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 35 - 64

کلیدواژه‌ها: تفسیر کتاب التفسیر مسند امام رضا تأویل قرآن امام رضا (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۴۰۰
نکته های ارزشمندی در توضیح و تأویل بعضی از آیات قرآن کریم در منابع و تفاسیر روایی شیعه آمده که قسمتی از آن ها در بخش «کتاب التفسیر» کتاب «مسند الإمام الرّضا(ع)» گردآوری شده است. در این مقاله نخست چهارده نکته تفسیری از آن ها انتخاب و سپس آرای مفسّران و قرآن پژوهندگان معروف درباره هر یک از آن نکته ها آمده است؛ تا مجال و امکان تطبیق و مقایسه میان نظر معصوم(ع) و دیگران از میان نرود. و سپس پانزده نکته تفسیری دیگر از فرموده های حضرتش(ع) گزارش شده و از پرداختن به نظرهای مفسّران دیگر خودداری شده است تا حجم مقاله گسترده و دراز دامن و ملال انگیز نباشد.
۱۱۴۰۳.

آیات موزونْ افتاده قرآن کریم و نقش آن ها در افزودن عنصر «قصد و نیت» در تعریف شعر عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 9 - 26

کلیدواژه‌ها: عریف شعر شعر مقصود علم عروض قرآن کریم آیات موزون افتاده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۲۴۳
صرف نظر از تعریف علمای منطق که جوهر شعر را تخییل دانسته اند، ادبا و علمای عروض عربی، شعر را کلامی موزون و مقفّی تعریف کرده اند، به طوری که به اتفاق آراء وزن، ویژگی اساسی و متمایز شعر به شمار رفته است. از طرف دیگر بر خلاف نظر مشرکان صدر اسلام که قرآن را شعر، و پیامبر اکرم را شاعر قلمداد کرده اند، قرآن خود را از شعر بودن و پیامبر را از شاعری منزه و مبرا دانسته است. نکته حائز اهمیت این است که در میان آیات قرآن و نیز احادیث نبوی، آیات و عباراتی یافت می شود که موزون افتاده اند. از این رو اغلب عروضدانان عربی کوشیدند که شعر را به گونه ای تعریف کنند که این آیات و احادیث بیرون از این تعریف قرار گیرد. به همین دلیل «قصد و نیت» را به تعریف شعر افزودند تا از این طریق اگر سخنی بدون تعمد و نیتِ گوینده، موزون افتاد از دایره شعر خارج گردد. بنابراین از منظر این تعریف، از آنجا که آیات و احادیث نبویِ موزونْ افتاده، ناخواسته موزون شده و تعمدی در موزون بودنِ آن نبوده است خارج از دایره شعر قرار می گیرد. روش این پژوهش توصیفی و تحلیل تاریخی است.
۱۱۴۰۴.

روش شناسیِ برخی اسلوب های نفی در ترجمه قرآنِ حسین استادولی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 169 - 184

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن اسلوب های نفی استادولی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۴۱۴
برگردانِ قرآن به زبان فارسی که در دو دهه اخیر رونق بسیاری پیدا کرده، هم ازنظر کمّی و هم ازنظر کیفی توجه برانگیز بوده و جایگاه ترجمه قرآن را به چنان سطحی ارتقا داده که خود به تنهایی به صورت دانش مستقلی در نظر گرفته شده است و شاخه های چندی را شامل می شود. یکی از این شاخه ها بررسیِ نحوه کاربرد شیوه های مختلف نفی یا نهی در قرآن است که در برگردان آیات به ویژه در زمینه یکسان سازیِ ترجمه بسیار تأثیرگذار خواهد بود. در ترجمه قرآنی که آقای حسین استادولی عرضه کرده اند، علاوه بر کمبودهایی که در برخی زمینه ها مشاهده می شود، در برگردانِ اسلوب های مختلفِ نفی هم ناهماهنگی هایی به چشم می خورد که به طور جدی نیازمند بازنگری و اصلاح است. در پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است، کاستی های پدید آمده در برخی اسلوب های نفی در این ترجمه بررسی می شود.
۱۱۴۰۵.

تحلیلی بر «تعالی حکمت»؛ با تکیه بر نفس شناسی و روش شناسی صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: حکمت تعالی نفس شناسی روش شناسی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۳۱۸
مکتب فلسفی صدرالمتألهین بنام حکمت متعالیه شناخته میشود. ملاصدرا واژه «حکمت» را بر واژه «فلسفه» ارجح دانسته و «تعالی» را که در نظر او موقعیتی پویاست جهتگیری کلی ساختار فکری خود قرار داده است. این امر ما را با منظومه یی از عواملی که از کیفیت، جهت و چگونگی تعالی در این مکتب بحث میکند، مرتبط میسازد. نوشتار پیش رو درصدد است، از میان عناصر متعدد برتری حکمت صدرایی، چگونگی ایجاد این تعالی را از طریق بررسی دو مؤلفه نفس شناسی و روش شناسی در دو حوزه مبدأ و معاد تبیین نماید. در رویکرد صدرایی اگر کسی خواستار حکمت باشد، باید برای خویش و در خویشتن دست به آفرینش زده و از تماشاگری به بازیگری در عرصه وجود قدم بگذارد. نوع نگاه متفاوت ملاصدرا به حقیقت نفس و توسع در مراتب ادراکی آن، با روش شناسی درهم تنیده و مرتبط است، زیرا در حکمت صدرایی شناخت نفس بمثابه یک روش برای خداشناسی و آخرت شناسی قلمداد میشود. ملاصدرا در روش شناسی از بازآفرینی مفاهیم آغاز میکند و با رهیافتی میان رشته یی و جامع نگر، روش درست را جمع میان عقل و نقل و شهود میبیند. تأویل و زبان برتر نیز از مؤلفه هایی است که با روش شناسی خاص ملاصدرا مرتبط است.
۱۱۴۰۶.

جایگاه قرآن در استنادهای فقهی اهل بیت (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 45-60

کلیدواژه‌ها: قرآن و فقه قواعد فقهی استنباط از قرآن آرای فقهی استنادهای فقهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۸۸
روایات فراوانی از امامان معصوم علیهم السلام در بیان مسائل فقهی با استناد به آیات شریف قرآن در منابع حدیثی، فقهی و تاریخی بیان شده است. در این نوشته می کوشیم با روش توصیفی تحلیلی، به تبیین احادیث بیانگر استنادهای فقهی اهل بیت علیهم السلام به قرآن کریم بپردازیم و این واقعیت را بنمایانیم که آن بزرگواران با بیان برخی نکات فقهی مستند به قرآن، علاوه بر تبیین برخی احکام الهی در حوزه فقه قرآنی، کوشیدند به دیگران بیاموزند که استفاده از قواعد کلی و اصول اجتهادی متخذ از قرآن، و روش های استنباط از کلام وحی، برای کشف احکام شرعی ضروری است و راه های دیگر که متکی به مبانی قرآنی و سنت نبوی نیست، راه انحراف است.
۱۱۴۰۷.

نقش مرتبه مثالی نفس در برقراری ارتباط میان نفس و بدن در اندیشه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ بهار ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۹)

کلیدواژه‌ها: رابطه نفس و بدن مرتبه مثالی نفس روح بخاری حکمت متعالیه عرفان نظری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۴۲۶
صدرالمتألهین، بر خلاف حکمای پیش از خود، فاصله میان نفس ناطقه عقلی و بدن جسمانی را بیشتر از آن میداند که با روح بخاری بتنهایی پر شود. او علاوه بر روح بخاری، وجود مرتبه مثالی را نیز بعنوان حلقه واسط میان مرتبه عقلی و مرتبه جسمانی انسان ضروری میشمارد. نگاه تشکیکی ملاصدرا به وجود واحد انسانی او را بر آن داشت تا اولاً انسان را دارای سه مرتبه عالی (مرتبه عقلی) سافل (مرتبه مادی) و متوسط (مرتبه مثالی) معرفی کرده و ثانیاً مرتبه مثالی و خیالی انسان را حلقه وصل و مایه ارتباط میان دو مرتبه بالا و پایین بداند. او در تبیین جایگاه مرتبه مثالی در وجود انسانی، از قاعده «تطابق عالم کبیر و عالم صغیر» نیز بهره برده و دو مرتبه عقلی و مثالی در عالم صغیر انسانی را نظیر عرش و کرسی در عالم کبیر دانسته است. صدرالمتألهین طبق اذعان خود وی در مبحث مرتبه مثالی انسان، بشدت متأثر از عارفان است.
۱۱۴۰۸.

واکاوی صبر جمیل در سیره حضرت یعقوب (علیه السلام)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۱) 83 - 102

کلیدواژه‌ها: صبر صبر جمیل حضرت یعقوب (ع) قرآن شکایت ناشکیبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۲۸۸
مفهوم «صبر جمیل» یکی از فضایلی است که در قرآن برای توصیف نحوه بردباری برخی از بندگان خاص خدا در برابر سختی ها و مصائب به کار رفته است. در این مقاله برآنیم تا با کاویدن مفهوم «صبر جمیل» در قرآن، روایات و کتب تفسیر، معنای روشنی از آن را به دست آورده و این فرضیه را به آزمون گذاریم که آیا صِرف حکایت گری قرآن از شیوه صبر حضرت یعقوب (ع) و بازگوکردن آرزوی آن حضرت برای برخورداری از صبر جمیل، به این معناست که آن جناب به این فضیلت کاملاً آراسته بوده و شیوه صبر او می تواند الگوی تمام نمای مؤمنان باشد؟ مقاله در پی اثبات این ادعاست که الگوی صبر جمیل در قرآن، پیامبرانی چون ایوب (ع)، ابراهیم (ع) و نبی مکرم اسلام (ص) هستند و قرآن در بیان داستان چگونگی مواجهه حضرت یعقوب (ع) با گم شدن فرزند، در مقام تأیید رفتار این پیامبر بزرگوار و الگوسازی تمام نما از صبر ایشان نیست.
۱۱۴۰۹.

نظریه کنترل اجتماعی با نگاه به آیات قرآن و روایات با تأکید بر تعاون و حمایت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۳ 93 - 116

کلیدواژه‌ها: جرم انفاق صله رحم تعهد مشارکت همبستگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۳۰
اسلام دینی همه جانبه نگر است که تمام جنبه های فردی و اجتماعی زندگی انسان ها را در نظر دارد. قلمرو قواعد و آموزه های اسلامی متوقف بر امور فردی نیست. توجه به شؤون اجتماعی از اهمّ مسائل مورد توجه آیین اسلام است. برقراری وفاق و همبستگی در امت اسلامی و ایجاد پیوند میان افراد و جامعه از مهم ترین مسایل مورد توجه در آموزه های دین اسلام است. در این آموزه ها به منظور تقویت پیوند اجتماعی در جامعه و پایبندی افراد به قیود اجتماعی که به نظر هیرشی (از نظریه پردازان کنترل اجتماعی در حوزه جرم شناسی) علت همنوایی و عامل اصلی کنترل رفتارهای فرد است، راه کارهای متعددی پیش بینی شده است که یکی از مهم ترین آن ها تعاون و حمایت می باشد. در این نوشتار با بررسی موضوع تعاون و حمایت در قرآن، به بحث در مورد تأثیر آن در کنترل رفتارهای فرد در یک جامعه اسلامی خواهیم پرداخت. در خصوص کنترل اجتماعی در آموزه های اسلام بیش تر به موضوع امر به معروف و نهی از منکر پرداخته شده و نقش تعاون و حمایت در کنترل اجتماعی مطابق آیات قرآن و روایات مورد بررسی قرار نگرفته است.
۱۱۴۱۰.

بررسی تفسیری آیات ناظر به جایگاه تلاوت قرآن و آثار آن با تأکید بر آیه 2 انفال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۱۸۱-۲۰۲

کلیدواژه‌ها: آیه 2 انفال تلاوت قرآن آثار تلاوت تأثیرپذیری از تلاوت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۱۵
شناخت دین اسلام، در مرحله نخست با معرفی و تبیین آیات قرآن کریم توسط رسول خدا| صورت گرفت. با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی عصر نزول، مانند: ابتدایی بودن خط، تعداد اندک افراد دارای قدرت خواندن و نوشتن و گستره جغرافیایی وسیع دعوت، به نظر می رسد بهترین راه برای تبلیغ دین و معرّفی قرآن کریم، تلاوت قرآن بوده است. با دقت در آیات قرآن کریم، مشاهده می شود که آثار مختلفی بر تلاوت قرآن مترتب شده است. محور این نوشتار، تأثیرهای تلاوت قرآن بر هدایت قلبی مخاطبان است؛ از این رو بر ایجاد و ازدیاد ایمان تأکید شده است. از طرفی، برای تأثیرپذیری از تلاوت قرآن، لازم است شرایطی در افراد موجود باشد، مانند: اراده، قلب خاشع و خود را مخاطب قرآن دیدن که از مراجعه به آیات به دست می آید. نوشته پیش رو با نگاه به آیات کلام الله و استفاده از متون تفسیری، در صدد بررسی و تبیین بخشی از آثار تلاوت قرآن و شرایط تأثیرپذیری از آن است.
۱۱۴۱۱.

تحلیل سوره «طور» بر مبنای سبک شناسی گفتمانی میشل فوکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹) 142 - 163

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان سبک شناسی میشل فوکو سوره مبارکه «طور»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۲۷۱
رسالت سبک شناسی، بازنمایی وجوه زیبایی شناختی متن است و پژوهشگران می کوشند تا نقاط معنامند زبانی و ادبی را استخراج کنند. سبک شناسی گفتمانی بر پایه اندیشه میشل فوکو، دیدگاهی است پیرامون رابطه محتوای متن با بیرون متن که چگونگی شکل گیری کلام از حیث سبک نحوی و عناصر گفتاری را بررسی می کند و شیوه های بیانی گوینده را تحلیل می نماید. در این پژوهش سعی بر آن بوده تا به روش توصیفی_تحلیلی، ضمن تبیین چگونگی انتقال مفاهیم، تأثیر مقتضای حال مخاطب در چگونگی چینش آیات سوره طور و اهداف ایراد آن ها براساس مؤلفه های سبک شناسی گفتمانی میشل فوکو بررسی شود. یافته ها نشان می دهد که پربسامدترین کنش گفتاری، کنش تصریحی است که شامل 30 آیه از 49 آیه این سوره می شود؛ این امر به دلیل آن است که خداوند متعال به دنبال بیدارسازی و هدایت مخاطبان است و به همین منظور، آنها را با پرسش های پیاپی در قالب کنش دستوری هم پایه، مغلوب استدلال های روشنگرانه خویش می سازد. با دقت در سه آیه 45، 46 و 47 درمی یابیم که با توجه به شدت لجاجت مشرکان و مقتضای حالشان خداوند با کنش دستوری هم پایه با آنها برخورد نموده. لذا هدف، آن است که با محبت و شکیبایی، آنان را به تعقل و دگرگونی درونی وا دارد. در آیه 45 به پیامبر می فرماید که آنان را تا زمان هلاکتشان به حال خویش رها سازد؛ این فرمان در راستای کنش ترغیبی است. در آیه 46، روزی را توصیف کرده که قرار است مشرکان در آن مجازات شوند، بنابراین این آیه در پی ایجاد تلنگر فکری و هوشیارسازی است، ضمن آن که از کنش تصریحی نیز برخوردار است.
۱۱۴۱۲.

مواجهه ابن سینا و سهروردی در مسئله علم الهی و ظهور حکمتی برتر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۶)

کلیدواژه‌ها: علم عنایی صور مرتسمه اضافه اشراقیه بسیط الحقیقه ابن سینا سهروردی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۵۹
در مسئله علم الهی، عمده بحث و نزاع در مورد علم واجب تعالی به ماسواست. نوشتار حاضر درصدد پاسخگویی به این پرسش است که چه الگویی در تبیین علم الهی میتواند علاوه بر اثبات تمامی مراتب علم برای خداوند، با واجب الوجود بودن حق تعالی منافات نداشته باشد؟ در راستای پاسخ به این پرسش، بوعلی سینا به ارائه الگویی با محوریت صور مرتسمه میپردازد که نتیجه آن اثبات علم حصولی به ماسوا برای خداوند است. در تبیین نحوه فاعلیت الهی، ابن سینا دوباره سراغ علم الهی میرود و با طرح فاعلیت بالعنایه، خلق موجودات را نتیجه علم فعلی خداوند نسبت به عالم و رضایت او به نظام احسن میداند. اما در اندیشه شیخ اشراق این الگوی سینوی به چالش کشیده شد. شیخ شهید عقیده داشت تبیین ابن سینا، علاوه بر نقض بساطت ذات حق تعالی، تنها قوه یی صرف را برای خداوند اثبات میکند. صدرالمتألهین، در مقام قضاوت، اشکالاتی را به هر دو رأی وارد میکند و بر اساس قاعده بسیط الحقیقه، تبیینی متعالی درباره مسئله ارائه میکند که نه اشکال ذهنی بودن صور مرتسمه سینوی را دارد و نه همچون تبیین اشراقی، قاصر در اثبات علم پیش از ایجاد، برای خداوند است. او اثبات میکند که تمامی وجودات و علوم در وجود خداوند و علم او به ذاتش مستهلکند.
۱۱۴۱۳.

بررسی تطبیقی قسم های استدلالی از دیدگاه فراهی و بنت الشاطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۵ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیایی ۲۰) 87-108

کلیدواژه‌ها: سوگند قسم های الهی عبدالحمید فراهی عایشه بنت الشاطی قسم های استدلالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۲۴۷
بحث قسم های استدلالی، دیدگاه جدیدی است که برخی صاحب نظران به آن تصریح کرده اند که ضرورت تبیین و تصویر صحیح آن، غور در دیدگاه ها و بررسی تطبیقی آراء متفکران را می طلبد. در این راستا، این نوشتار از رهگذر روش توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به تطبیق آراء دو اندیشمند قرآنی؛ استاد عبدالحمید فراهی و استاد عایشه بنت الشاطی پرداخته است که پس از مروری کوتاه بر مبانی نظری این دو صاحب نظر، به مقایسه آن پرداخته است. وجه اشتراک آنان در مخالفت با دیدگاه مشهور در حکمت قسم و ایراد بر وجه تعظیم و تأکید قسم های الهی است و همچنین اصرار بر وجود ارتباط این قسم ها در راستای استدلال و باورپذیر شدن مضمون جواب قسم. تمایز این دو دیدگاه در بیان گستره و پیشینه الفاظ قسم و کیفیت استدلال به قسم های الهی است. بر اساس دیدگاه فراهی می توان هر یک از سور اقسام را در سه بخش قسم، جواب قسم و محتوای سوره، در نظر گرفت و فرایندی را برای کشف ارتباط این سه بخش، طراحی نمود. در این فرایند، جواب قسم به عنوان محور اصلی سوره در نظر گرفته شده که بقیه آیات سوره، در راستای اثبات این محور اصلی قرارگرفته اند.
۱۱۴۱۴.

آموزه های تربیتی نظام خانواده در گفتمان قرآنی با رویکرد سبک شناسی لایه ای

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 73 - 92

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه ای آموزه های تربیتی نظام خانواده گفتمان قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۴۸۲
قرآن کریم به عنوان معجزه علمی جاودان برای هدایت بشر، برای خانواده اهمیت فراوانی قائل است و آن را سنگ بنای مهم حیات اجتماعی و کانون اخلاقی جامعه می شناسد. از این رو، برای ضابطه مند شدن این نظام و نهایتا نظم یافتن جوامع بشری، توصیه ها، دستورالعمل ها و قوانین ویژه ای را در مجرای زبان مفهوم سازی می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد رویکرد سبک شناسی لایه ای در کشف آموزه های تربیتی نظام خانواده در آیات نورانی قرآن مجید انجام شده است. سوال اساسی پژوهش این است که قرآن کریم در تبیین اندیشه های تربیتی خانواده از کدامیک از تمهیدات و اختیارات زبانی سود جسته است؟ بررسی ها نشان داد که متن بی بدیل قرآن، ترکیب و ساختار زبانی و آرایه های ادبی محض نیست بلکه در این کلام آسمانی، علاوه بر عالی ترین مفاهیم حقیقی اخلاقی، ژرفترین آموزه های تربیتی نظام خانواده در لایه های مختلف زبانی به کمک اختیارات زبانی مانند واج آرایی، جایگزینی واژگانی، ذکر و حذف، تقدیم و تاخیر، استعاره و غیره مفهوم سازی شده است. گفتنی است این پژوهش، به لحاظ راهبردی توصیفی- تحلیلی به شمار میرود و به لحاظ راهکاری و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای محسوب می شود.
۱۱۴۱۶.

مفهوم «امنیت حرم» در پرتو معنای تأویلی آیات مرتبط(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 25-42

کلیدواژه‌ها: تفسیر کلامی آیه 125 بقره حرم امن امنیت حرم امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۳۴۰
قرآن کریم در آیه: « وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا » به امن بودن بیت الله الحرام اشاره دارد. درباره معنای دقیق این آیه و آیات نظیر آن، نظرهای گوناگونی در میان مفسران مطرح شده است. برخی با استناد به آیات متناظر و روایات، و برخی با تکیه بر امور تجربی و حسی به تبیین دیدگاه خود پیرامون مفهوم امنیت، منشأ آن، دلیل وجود امنیت و ... پرداخته اند. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، بررسی آراء مفسران فریقین درباره آیات مرتبط با حرم امن الهی و تحلیل نظرات ایشان و در نهایت، تبیین معنای روایی این عبارت است؛ معنایی که بر دو پایه استوار است: امنیت دین و امامت. این دو مؤلفه که از متن روایات برآمده است، مفهوم امنیت در عبارت « حَرَمًا آمِنًا » را به معنای امنیت دینی امامت محور سوق می دهد.
۱۱۴۱۷.

بررسی هم زمانی وجوه معنایی «رَبّ» در قرآن با رویکرد باهم آیی واژگانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیایی ۱۲) 1-22

کلیدواژه‌ها: باهم آیی واژگانی دلالت و معنی قرآن کریم رب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۳۸۴
همایندهای واژگانی در تعیین معانی دقیق آن دسته از واژه های قرآنی نیز که برداشت ها و ترجمه های متفاوتی از آن ارائه می شود، نقش اساسی ایفا می کند؛ از جمله واژه «رَبّ» که در مورد معناشناختیِ ریشه ای، تاریخی، کاربرد و نیز در مورد معانی و دلالت های آن در مواردی اتفاق آراء نبوده یا در تعیین این دلالت ها به ویژه در قرآن کریم و ترجمه آن، تنها به برخی از جنبه های کاربردی این واژه در همان ابتدای پیدایش استناد می شود. در ترجمه های مکارم شیرازی، فولادوند و صفوی گاهی واژه «ربّ» به عنوان معادل کلماتی مانند: صاحب، آقا، پروردگار، پادشاه و غیره به کار رفته است که این امر سبب شده دلالت و ترجمه آن نیز در برخی آیات به غیر خدا اطلاق شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا با توجه به اصل باهم آیی واژگان، دلالت های واژه «رَبّ» را برهه زمانی نزول قرآن، متن و ترجمه آن بررسی کند. نتیجه پژوهش نشان می دهد صورت اسمی واژه «رَبّ» در همه سوره ها به جز آیات 41، 42 و 50 سوره یوسف درباره خداوند متعال استعمال شده است. لذا اطلاق آن به غیر خدا در ترجمه آیاتی مانند آیه 23 سوره یوسف صحیح نیست. اما ...
۱۱۴۱۸.

تحلیل آیات دال بر محدودیت تصرفات شرورانه بشر نوین در مخلوقات با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 119-136

کلیدواژه‌ها: تفسیر کلامی سنت های الهی تصرفات شرورانه بشر تفسیر المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۵۱۳
در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که افزون بر تحلیل مفهومی با دلالت منطوقی محظورات و محدودیت هایی را برای تصرفات شرورانه و نابودگر بشر در مخلوقات، پدیده ها و حوادث بیان می کند. از دیدگاه علامه طباطبایی مدنی بالاستخدام بودن بشر، متأثرشدن از اغوائات شیطانی و پیروی از هواوهوس نفسانی از یک سو و پیشرفت های خیره کننده علمی در تصرف و تسخیر موجودات أرضی و سمائی از سوی دیگر، به انسان قدرت شگرفی در نابودگری نوع بشر، دین خدا، مخلوقات الهی و حوادث وعده داده شده در قرآن بخشیده است. تفسیر علامه طباطبایی از این آیات نشان می دهد، بشر به هر میزانی که در ابعاد عقلانی، نفسانی و جسمانی هوشمندتر، نافذتر و قدرتمندتر شود، تأثیرات منفی و قلمرو تسلط شرورانه وی در یک مسیر بی نهایت و بدون حد و حصر قرار نمی گیرد، بلکه هم در مقام اثبات و هم در مقام ثبوت نه تنها تابعی از سنن و قوانین ساری و جاری در نظام أحسن الهی، که خود بخشی از آنها است و در صورت تجاوز از برخی از قوانین و سنت های جاری باید منتظر پیامدهای ناگوار برخی دیگر از آنها باشد. این مقاله در صدد بیان محدودیت های تصرفات شرورانه با استفاده از تحلیل های تفسیری علامه طباطبایی در المیزان است.
۱۱۴۱۹.

سبک زندگی در پرتو عقلانیت دینی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۹ 29 - 57

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی عقلانیت دینی مدرنیته خدا دین معنویت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۳۸۸
سبک زندگی نوین بشر، در پرتو تفسیرهای متفاوت از عقلانیت، معناهای متفاوتی را به همراه آورده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی سبک زندگی در پرتو عقلانیت دینی از منظر قرآن است. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و روش این تحقیق از لحاظ علمی، روش توصیفی، تحلیلی و از لحاظ ابزاری و جمع آوری مطالب، روش کتابخانه ای می باشد که با مراجعه به کتاب ها، مقالات و نرم افزار، فیش برداری سپس سازمان دهی و مورد تجزیه و تحلیل و پالایش قرارگرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مدرنیته که معرّف یک عصر جدید تاریخی- فرهنگی است، پرداخته «عقلانیت مادی»، «خود بنیاد» و «علم زده» ای است که پس از رنسانس و بعد از آن، به مثابه غول دنیاگرا و دین ستیز، صرفاً بر غایت کسب ثروت، لذّت و قدرت تمرکز نموده، کمال و سعادت انسان را در دنیامداری و دنیاگرایی می داند. درحالی که فرهنگ دینی و سبک زندگی اسلامی، در دل عقلانیتی پرورده می شود که کمال انسان و سامان زندگی او را، در معناگرایی، توحیدمداری و توأم نگری به دنیا و آخرت می جوید. عقلانیت مدرن با دین ستیزی، ایجاد فرهنگ فردگرایی، انسان محوری و دنیانگری، به جنگ آموزه های آسمانی رفته و علیه «خدا» سر بر افراشته است. اما عقلانیت دینی، سبک دیگری از زندگی را می جوید که با اتکاء به منبع وحی، علم حضوری و شهود، در اصول، رویکرد، روش و اهداف، از عقلانیت مدرنیته متمایز است. سبک زندگی از منظر دین مفهوم بسیار گسترده ای دارد و دارای قلمروی فراگیر و همه جانبه است. رفتار در صورتی ارزشمند است که همراه با ایمان باشد و تبدیل به عمل صالح شود و در نهایت به حیات طیبه منتهی گردد.
۱۱۴۲۰.

عصمت پیامبران در سامانه آیات غرر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۵۷-۱۷۴

کلیدواژه‌ها: آیات غرر عصمت پیامبران ارائه طریق ایصال به مطلوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۴۷۹
قرآن کریم منبع مقدس تمام اعتقادها و اعمال مسلمانان است و به علت وحدت مسلمانان در پذیرش تمام آیات آن، می تواند همه مسلمانان را به وحدت رساند؛ اما اختلاف در فهم آیات موجب بروز اختلاف در میان آنان شده است. یکی از معارف مورد اختلاف در بین مسلمانان، موضوع عصمت انبیاست. دقت در ابزارهای تحصیل عصمت می تواند محدوده عصمت انبیا را مشخص نماید. مدعای اصلی این پژوهش آن است که در صورت تشکیل سامانه ای از آیات غرر قرآن، ابزارهای عصمت انبیا و محدوده آن در قرآن روشن خواهد شد. آیات غرر قرآن دسترسی به خصیصه عصمت را با استفاده از ابزارهایی مثل اعطای علم متعالی، تقویت عقل، توفیق الهی و از بین بردن سلطه شیطان، امکان پذیر می نماید. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و به صورت تحلیلی توصیفی این مدعا را اثبات کرده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان