فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۴۱ تا ۴۶۰ مورد از کل ۲٬۰۰۶ مورد.
منبع:
زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱
86 - 105
حوزههای تخصصی:
امروزه باوجود پیشرفت وسایل نقلیه و نیز راه های ارتباطی مثل تلفن و فضای مجازی، انسان معاصر بیش از پیش تنهایی را تجربه می کند. روان شناسی به عنوان یکی از حوزه های مهم در ارتباط با انسان و مشکلات روحی وی درصدد تبیین و درمان این احساس تنهایی برآمده و شیوه های درمانی متعددی را ارائه کرده است. عده ای از روان شناسان، ازجمله اروین یالوم (Irvin D. Yalom)، درمان وجودی (Existential therapy) را پیشنهاد می کنند. درمان وجودی یک شیوه درمانی نیست بلکه رویکردی فلسفی است که بر شیوه کار و عملکرد مشاور و روان درمان گر تأثیر می گذارد. عدنان الصائغ به عنوان یک شاعر مدرن و چه بسا پست مدرن در برخی اشعار خود به بیان وضعیت زندگی انسان در دوره معاصر پرداخته است؛ غم، آوارگی، جنگ، دوری از وطن و تنهایی بیشترین بسامد را در اشعار وی دارند. بخصوص که خود شاعر طعم غربت را چشیده است. در این جستار، نگارندگان برخی از اشعار عدنان الصائغ را در حوزه ی انواع تنهایی و راه های درمان آن با رویکرد وجودی اروین یالوم بررسی کرده اند؛ ابتدا اشعار را با روش توصیفی- تحلیلی شرح داده و سپس به بیان وجوه اشتراک بین رو ش های درمان اروین یالوم و عدنان الصائغ پرداخته اند. مضمون تنهائی در غالب اشعار عدنان مربوط به تنهایی وجودی است که نسبت به تنهایی درونی و تنهایی بین فردی بسامد بیشتری دارد. به همین ترتیب نیز شیوه های درمان تنهایی وجودی در اشعار وی ازجمله پناه بردن به خیال و رؤیا، روی آوردن به عشق و عزلت نشینی بیشتر در شعر عدنان نمود پیداکرده است. این گونه شعرها هم به خود شاعر درگذر از این تنهایی گریزناپذیر کمک کرده است و هم به مخاطب های او سرنخ ها و نشانه هایی برای مهار این احساس تنهایی ارائه داده است. از این حیث پژوهش حاضر می تواند مؤید نقش هنر در حوزه ی درمان باشد و به پژوهشگران حوزه ی هنردرمانی کمک کند
دراسه الأسلوب المهذّب فی اللغه العربیّه وفقاً لنظریّه التأدّب عند براون ولیفنسون(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
إنّ الأسلوب المهذّب من القضایا المهمّه فی التواصل، حیث یمهّد الطریق لتواصل ناجح مع المخاطب ویحول دون الفشل التداولیّ. لقد درست هذه المقاله الأسلوب المهذّب فی اللغه العربیّه وفقاً لنظریّه التأدّب عند براون ولیفنسون التی تعتبر من أشهر النظریّات فی هذا المجال، إضافه إلى نظریّه بروک وناغاساکا المأخوذه من النظریّه الأصلیّه. ولکنّ البحث لم یتوقف عند النظریّه، بل قام بدراسه أنواع الأسالیب المهذّبه فی اللغه العربیّه بأمثله وظیفیّه وفقاً للمنهج المتبع فی هذا البحث وهو منهج وصفیّ – تحلیلیّ، بعد أن درس خلفیّه التأدّب فی اللغه العربیّه وبیّن الفارق بین التلطّف والتأدّب وهما مصطلحان خلط بعض الباحثین بینهما فی دلالتهما. وقد اقترحت هذه الورقه البحثیّه مستویات للتأدّب من المستوى الأوّل حتى الثالث لتیسیر استخدام الأسالیب المهذّبه فی المواقف التواصلیّه. وخلصت إلى أنه من الأحسن أن نستخدم التلطّف بمعنى حسن التعبیر الذی یقابل المحظور اللغویّ ونستخدم التأدّب لتسمیه نظریّه براون ولیفنسون نظراً لدلالته اللغویّه. کما یمکن تناول الأسالیب المهذّبه ضمن تقسیمها إلى أربع فئات رئیسه (مخاطبه الآخرین، واستخدام الأسلوب المباشر بشکل مهذّب، والاعتذار، والاستفهام) وفئات فرعیّه، حیث یتمّ تقدیم مستویات للتأدّب وفقا لنظریّه براون ولیفنسون فی ثلاثه مستویات، وکلّما ارتفع المستوى کانت نسبه تهدید ماء وجه المخاطب أکثر.
دراسه أسلوبیه وجمالیه في وطنیات الصقلاوي (دیوان «وصایا قید الأرض» نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
إن الأسلوبیه فی المصطلحات الأدبیه هی تفسیر النص بناءً على اختیار الشاعر اللغه ولحن النص. فالأسلبه کانت موقفا عاطفیا وخیالی للعالم الداخلی والخارجی، وترتبط بلغه تصویریه وعاطفیه، وعاده لا تستخدم الکلمات والجمل فی معناها الأصلی؛ والجمالیه تشرح جمالیات الشعر بالإدراک الحسی، وتعنی وصف الحقیقه الخفیه وتفسیرها فی الفن والأدب. وثمه شتی المشترکات بین هذین المصطلحین، والفوارق أیضا. وحسب الدراسه إن العلاقه بینهما، علاقه العموم والخصوص من وجه. إتجهت الدراسه هذه، إلی آثار حب الوطن فی شعر الشاعر العمانی المعاصر سعید الصقلاوی معتمدهً علی النظرات النقدیه الاُسلوبیه والجمالیه. الحدیث فی الدراسه هو التحلیل وشرح العلاقات بینهما فی أشعار الصقلاوی عن الموطن والوطن الذی هو من أجمل مظاهر العواطف الإنسانیه فی الشعر، إن طریقه البحث، مکتبیه والمنهج فیه، هو المنهج الوصفی– التحلیلی- الإسنادی.
دراسه سکینه قلب النبیّ محمد (ص) فی السور القرآنیه من خلال العملیّات (النشاطات) (الجزء الثلاثون من القرآن الکریم نموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹)
179-209
حوزههای تخصصی:
للاتجاه الوظیفی فی اللسانیات مکاتب مختلفه، ومن أهمها مکتبه لندن ولهذه المکتبه (1916) مؤسسون من أبرزهم مایکل هالیدی الذی طوّر نظریه فیرث السیاقیه (1960) ثم وضع نظریه (1985) أسماها النحو النسقی (النظامی). هذه النظریه مبنیه علی أساس تعدد وظائف اللغه. إنّ هذه المقاله تعتمد علی نحو هالیدی النظامی وتحاول أن تعالج آیات من الجزء الثلاثین معالجه لسانیه معتمدهً علی وظیفه اللغه التجریبیه ومستخدمهً المنهج الوصفی-التحلیلی. فی هذه المقاله بالترکیز علی الوظیفه التجریبیه (بعد استخراج العملیّات من الآیات ودراسه نوعها) یتّضح أنّ العملیات المادیه والسلوکیه والعلائقیه والکلامیه والذهنیه تستعرض سکینه قلب النبیّ والعملیات المادیه تکون أکثر ورودا فی هذه الآیات التی نعالجها من الجزء الثلاثین ولاسیما هذه العملیه تکون أکثر حضورا فی الآیات التی تحقق سکینه قلب النبیّ من خلال عبادته وإبلاغ رسالته وإعطاء النعم الإلهیه وذکر عظمه الله وقدرته وعمل الخیر وشکر النعم الإلهیه فمحتوی الآیات وسیاق موقفها یقتضیان توظیف أفعال تدلّ علی الحدث وتسهّل تجسم الحوادث. بعد العملیات المادیه، العملیه السلوکیه تکون أکثر ورودا فی هذه الآیات ووردت فی آیات تحقق سکینه قلب النبیّ من خلال الدعوه إلی الصبر وتفویض أمور الکافرین إلی الله. الله مشارک العملیه فی سبعه وثلاثین موضعا والنبیّ مشارک فی أربعین موضعا. فی آیات القسم الأول والثانی والسادس والسابع، رسول الله مشارک فعال وفی آیات القسم الثالث والرابع والخامس، الربّ مشارک فعال.
المعجم الذهنی والصوغ القیاسی بین العامیه والفصحى(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
153 - 170
حوزههای تخصصی:
السلیقه اللغویه حصیله لازمه فی اللهجه العامیه فی جمیع اللغات؛ والبحث هنا یختص بالعربیه. فالمعجم الذهنی الذی یرتضعه الطفل، یؤدی به ذلک إلى أمیه الابتعاد والانحراف والغربه تماما عن القرآن وإرث العربیه أو یوقع المتعلم فی البیئه المدرسیه فی تبعات الازدواج اللغوی الذی یجعله یکابد التصویب اللغوی فی جمیع مراحل التعلیم. وهذا الخضوع یهدد منذرا بموت الفصحى بین طبقات مختلفه من البیئه اللغویه العربیه؛ بسبب انحرافها عن الإرث اللغوی للفصحى، وعن عربیه القرآن نطقا ودلاله؛ لذلک جاء التنبیه على التنشئه البیتیه والإعداد المدرسی فی بناء وعی لغوی سلیم ینأى بالطفل عن مکابده الازدواج اللغوی فی مراحل تأهیله الثقافی، بما یغرس لدیه القدره التولیدیه على المستوى الصوابی فی الصوغ القیاسی؛ وقد نبه البحث على الاختلاف بین العامیه والفصحى على مستویات صوتیه، وصرفیه، ونحویه ودلالیه، وأشار إلى علاقه المعجم الذهنی بالقدره التولیدیه، ثم عرض إستراتیجیات تعین على استیعاب الحصیله اللغویه، وعرض لجهود علماء العربیه فی بیان علاقه السلیقه اللغویه بالصوغ القیاسی، وختم فی نتائج البحث ومقترحاته بالإشاره إلى دلاله الوعی الحضاری فی العربیه الفصحى، وإلى دور معطیاتها فی استنهاض الوعی الحضاری.
سیمیولوجیا الشخصیات فی روایه لیطمئن قلبی لأدهم شرقاوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
69 - 82
حوزههای تخصصی:
تسعى السیمیولوجیه باعتبارها إحدى الفروع الجدیده نسبیا للمعرفه البشریه، إلى فتح آفاق بین النص والقارئ من خلال الاعتماد على النص وفک رموز العلامات وکیفیه عملها. فقد لفتت نظریات السرد الحدیثه أنظار الباحثین إلى دراسه مکونات الروایه، ومن أبرزها الشخصیه بوصفها جزءا لا یتجزأ من العملیه السردیه؛ فهی الحجر الأساس الذی یحتل فکر الروائی عند قیامه بإنتاج عمله. بما أن الدراسه المنهجیه للعوامل المشارکه فی إنشاء أو تفسیر العلامات أو فی عملیه الدلاله واحده من أهم مکونات السیمیولوجیه، فإن هذا البحث، معتمدا على المنهج الوصفی التحلیلی، یدرس علامات روایه لیطمئن قلبی للکاتب أدهم شرقاوی، والتی ترکز على تهدئه قلب الإنسان بسبب علاقته باللّٰه. من أهم النتائج التی توصل إلیها البحث، ما یلی: أن اختیار اسم الشخصیه من قبل شرقاوی واعٍ للغایه ویتماشى مع الخصائص الأخلاقیه والسلوکیه لشخصیات الروایه؛ وتکون بین مدلول هذه الأسماء وعنوان الروایه ثلاثه أنواع من العلاقات، وهی واضحه وخفیه ومتناقضه، من حیث السیمیولوجیه الصرفیه، فإن الصفه المشبهه نظرا لخصائصها الخاصه فی التعبیر عن ثبوت سمه فی الاسم، أکثر بنیه صرفیه یوظفها شرقاوی؛ لأن أکثر الشخصیات فی هذه الروایه بخصائصها وسلوکها تتجه نحو تحقیق الاطمئنان القلبی، فإن الروائی یحاول التعبیر عن هذه السمه بواسطه الصفه المشبهه؛ وأول وهله یظن أن أسماء الذکور أکثر فاعلیه من أسماء الإناث بسبب کثره تکرارها فی الروایه؛ لکن الدور الخاص لوعد باعتبارها إحدى الشخصیات النسائیه الرئیسه فی القصه یدحض هذا الادعاء.
دراسه مقتل مرداویج الزیاری من خلال الروایات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مرداویج بن زیار بن وردانشاه الزیاریّ قائدٌ إیرانیٌّ استطاع فی مطلع القرن الرابع الهجریّ أن یحتلّ مناطق واسعهً من سواحل بحر قزوین ومناطق الجبال وجنوبیّ إیران؛ وکان یستعدّ لشنّ حملهٍ على أرّجان (بهبهان الحالیّه) للقضاء على علیّ البویهیّ، وحملهٍ على بغداد عاصمه الخلافه العباسیّه بهدف استقلال إیران سیاسیًّا. لکنّه قُتل قبل أشهرٍ من تنفیذ مخطّطهِ بطریقهٍ مشبوهه بأیدی غلمانه الأتراک. تحاول هذه المقاله مستخدمهً منهجیّه السیاق التاریخیّ، من خلال جمع المعلومات التاریخیّه، والتدقیق فیها وتحلیلها للتوصل إلى معرفه زوایا هذه الحلقه المفرغه المتعلّقه بمقتل هذا القائد الإیرانیّ الذی کان یسعى إلى استقلال إیران، لکشف الدور الحقیقی للمحرّضین على الاغتیال. تدلّ نتائج التحقیق التی تمّ التوصّل إلیها من خلال دراسه المصادر والمراجع التاریخیّه، وبالأسلوب المیدانیّ، أنّ مرداویج أظهر مبکّرًا وبشکل واضح عداءً صریحًا لعلیّ البویهیّ، وفکّر فی الإیقاع بهذا القائد المتمرّد؛ وفی نهایه المطاف، وقع مرداویج ضحیّهً لطموحات البویهیین.
المنجز الإبداعی العراقی المعاصر مرجعیه قرائیه أم مرجعیه مجتمعیه، بحث تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
31 - 40
حوزههای تخصصی:
إن خصوصیه المنجز األدبی وتمظهراته تفرض سؤاال معرفیا حول أیهما أکثر تأثیرا فی صیاغه نسق إبداعی محدد، هل هو الحقل البیئی المجتمعی أم قراءات الإدیب، بغض النظر عن اتساقها أو عدم اتساقها مع البیئه المجتمعیه؟ وأیهما األقدر على رسم المحددات المباشره وغیر المباشره فی حقل اإلنتاج األدبی؟ وأیهما تمثل معرفه متعالیه ومعرفه محایثه للنص اإلبداعی؟وعلى هدی الرؤیه السابقه، سیتبنى البحث تحدید األطر المنهجیه وآلیات التطبیق فی قراءه طبیعه تکون المنجز اإلبداعی، وعلى وفق المفردات اآلتیه: اعتماد المقاربه البحثیه المرتکزه على المرجعیات الفکریه والثقافیه، وتحدید أثرها فی تبیئه المفاهیم المنهجیه، واألسئله الوارده فی البحث تحدد نمطا إجرائیا یکون مقدمه لسلسله من العملیات الالحقه التی تستلزم إجراء استبانه للمبدعین، بوصفهم عینه الدراسه، لتوضیح وتحلیل طبیعه الظاهره التی یتبنى البحث قراءتها؛ ومن المجموع اإلجرائی المتقدم تتحدد استنتاجات البحث، بوصفه نوعا متخصصا من اإلجراء.
دراسه دلالیه سردیه فی قصیده شجره القمر لنازک الملائکه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
63 - 74
حوزههای تخصصی:
اتجه الشعر المعاصر إلی اتجاهات عده لها أصول فی اللغه العربیه والدراسات الغربیه الحدیثه، حیث مزجت التراث العربی القدیم بالرؤی الحدیثه. ومن هذه الآراء نظریه جیرار جینیت حول السردیه ومکوناتها التی تنطلق منها الدراسات حول الراوی والمروی والزمان والمکان والأحداث. من هذا المنطلق، البناء السردی فی الشعر القصصی له أهمیه کبری فی الدراسات الأدبیه، حیث تختلف منهجیه الحکی عن السرد فی دراسه الأشعار. ففی موضوع البحث، نلاحظ أن قصیده شجره القمر للشاعره العراقیه، نازک الملائکه، قصیده قصصیه تحتوی علی مکونات السرد القصصی، حیث تتجه الدراسه نحو بنیه العنوان والحکایه السردیه فی الشعر القصصی فی الزمن السردی والاسترجاعی والاستباقی. فالقصه التی نظمتها نازک الملائکه شعراً قصصیاً مثقله باستعارات ورموز کثیره. تهدف هذه الدراسه إلی تحلیل البنیه السردیه فی القصیده، وذلک بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی. ومن نتائج البحث أنّ الدیمومه والتکرار السردی هما المکوّنان الأساسان للسرد القصصی فی قصیده شجره القمر ، والشاعره ربطت الأصوات وموسیقی الشعر الداخلیه والخارجیه بشعور وانفعالات مؤثّره فی القصه الشعریه الخیالیه، فالبنیه السردیه فی القصیده متماسکها فی دیمومتها وسردها التکراری.
صورة البطلة الممیزة في روایة "فتاة الیاقة الزرقاء" على ضوء النظریة النسویة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
إنّ حقوق المرأه ومکانتها هما المحوران الرئیسان للعدید من الأعمال الأدبیه. وصوره المرأه فی الأدب لا تتأثر بالواقع الثقافی والاجتماعی للمجتمع فحسب، بل یمکنها أیضاً أن تؤثر وتغیر هذا الوضع. وهنا تتضح أهمیه البحث فی الروایات التی تتناول وضع المرأه. تروی روایه "فتاه الیاقه الزرقاء" قضیه جائحه عالمیه تقع فی المستقبل وتؤثر على النساء وتتسبّب فی تغییرات مهمه فی العالم. تجبر هذه التغییرات عدداً من النساء على قیود جدیده وتؤدی إلى حرمانهن العدید من الحقوق الأساسیه فی الحیاه، منها العیش مع العائله، التعلیم، العمل والزواج. یدرس هذا البحث، محوری التأکید على الظلم المستمر ومتعدد الأشکال على النساء والصوره الممیزه للمرأه فی هذه الروایه من أجل تقصی دور المرأه فی حریه المرأه وإنقاذها من الاضطهاد فی روایه "فتاه الیاقه الزرقاء" وذلک بالاعتماد علی النظریه النسویه. توصل البحث إلی أن هذه الروایه من خلال وصف المرأه فی دور البطل وتقدیم صوره مختلفه عنها وإعطاء سمات مثل الشجاعه والقوه والعمل الدؤوب والإنقاذ والاتکاء علی النفس وغیرها من الصفات الإیجابیه الأخری، تحاول تقدیم الصوره الحقیقیه لغالبیه النساء، وهی صوره قلّما یتمّ التطرّق إلیها عاده فی مجال السرد ویتمّ غض النظر عنها بصوره عامه فی السردیات. إنّ هذه الروایه وعن طریق البطله، تعمل على تحریر المرأه من الأسر والتعرض للقمع لیرد لها الحقوق التی سلبت منها، مؤکده علی أن کل من یسلک طریق الاستسلام، لن یستعید حقوقه المهزومه.
دور التکرار فی مغالاه المعانی وتوجیه المتلقّی علی أساس نظریّه فان دایک (تطوّرات إیران الفضائیّه فی قناتی"العالم"و"العربیّه" أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸
77 - 92
حوزههای تخصصی:
إنّ استخدام أیّ ظاهره من ظواهر الأدب فی الشعر والنثر لا یکون عبثاً ومن دون دوافع مسبقه وینطبق ذلک علی التکرار، فأصبح التکرار من التقنیات الواضحه لبناء النص الخبریّ، إذ یلعب دوراً بارزاً فی معالم الوصول إلی مضمون النص ونقل المعانی الخفیّه فی النصوص الخبریّه للمخاطب ویعدّ أداه إستراتجیّه قویّه تؤدّی إلی توجیه الانتباه إلی اللغه ذاتها وتنبیه المتلقّی إلی ما یریده المتکلم أو الکاتب؛ فإنّ وسائل الإعلام تستخدم التکرار قاصدهً ترسیخ غایتها الرئیسه فی أذهان الناس وهی تمهید الطریق لقبول السیاسات المتبعه فی هذه الوسائل.ویقوم البحث الراهن بتحلیل النصوص الخبریّه فی قناتی "العالم والعربیّه"، مرکّزا علی دور التکرار فی مغالاه المعانی وأهمیّته فی انتباه المخاطب إلی بعض المعانی الخاصّه علی أساس نظریّه "فان دایک"؛ حیث تشیر نتائج البحث إلى کیفیّه محاوله أصحاب وسائل الإعلام وأسالیبهم لغرس صوره إیجابیّه لأنفسهم أو للجهات المتبوعه وصوره سلبیّه للجهات المعارضه لسیاساتهم فی أذهان الجمهور باستخدام تقنیه التکرار. ولهذا تستخدم فی قناه العالم الإخباریّه الحکومیّه الإیرانیّه کلمات مثل "النجاح"و"السلمیّ"و"الدفاعیّ" کما تتکرّر کلمات مثل "غیر سلمیّ" و"التهدید" و"القلق الشدید" فی قناه العربیّه السعودیّه؛ لأن ترتیب الکلمات الإیجابیّه أم السلبیّه معًا فی نص إخباریّ یتسبّب فی إنشاء صوره إیجابیّه أو سلبیّه عن إیران، فیتمّ تسجیلها فی أذهان الجمهور والتکرار یعمل مثل مطرقه ترسّخ هذه الصوره الإیجابیّه أو السلبیّه فی أذهان المخاطبین.فتکمن أهمیه هذا البحث فی أنّ التکرار هو من أکثر التقنیات المستفاده لنقل الرسائل الخفیّه إلی الجمهور، والتی حظیت باهتمام إعلامیّ کبیر، لا سیّما فی السنوات الأخیره، خاصّهً فی الأخبار المتعلّقه بإیران، حیث إنّ معرفه أسالیب استخدام هذه التقنیه فی وسائل الإعلام تزید من معرفه الجمهور الإعلامیّه.
السرد البانورامی ومؤشراته فی روایه "فرانکشتاین فی بغداد" لأحمد سعداوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸
44 - 59
حوزههای تخصصی:
السرد البانورامی من الأنساق السردیه التی تم توظیفه فی الروایه العربیه الجدیده. الشکل السردی الجدید الذی له طابع شمولی وممتد وقوه بصریه فائقه بما یکون مقتضباً من تقنیه البانوراما من تقنیات الفن الفوتوغرافی. فهو یتیح للروائی أن یبنی روایته علی أساس المشاهد واللقطات التجسیدیه کما یساعده فی تسریع السرد وتعطیله والخوض فی تفاصیل المواد المحکیه لتعکس بشاعه الماده أو تحبیذها أکثر أثراً وثقه فی المتلقی. نظراً إلی توظیف السرد البانورامی فی روایه فرانکشتاین فی بغداد، لأحمد سعداوی، تتوخی هذه المقاله، دراسه هذا النمط السردی ومؤشراته الأساسیه فی هذه الروایه التی تتجسد بعض القضایا العراقیه فی العصر الراهن، وهی تعد من مشروع الروایه الجدیده التی تقمصّت بالفنون والأشیاء الجدیده وظهرت فی الأنواع والأشکال المختلفه وهذه الدراسه تمارس دراسه هذه القضیه وتنوی الکشف عن إحدی أنساقها. قد تخلّصت النتیجه إلی أن الروایه تتمتع بالخصائص المتمیزه علی صعید العناصر الروائیه تقتربها بالسرد البانورامی؛ فالروائی یروی الأحداث حسب الرؤیه الخلفیه أو الفوقیه برصدها علی البعد. کما نجد أن سعداوی التقط الأحداث والمشاهد بالطابع الشمولی والواقعی بحیث کأنها تجری تجاه أعیننا بصوره کامله کما یسجل الکامیرا، إذن یمکننا معاینه القوه البصریه للأحداث بجلاء فی الروایه، لإمکانیه السرد البانورامی فی تجسید الأشیاء وتصویرها.
نقد ترجمه رضایی از صحیفه سجادیه براساس نظریه وینه و داربلینه
حوزههای تخصصی:
جایگاه صحیفه سجادیه موجب شده بسیاری از مترجمان آن را ترجمه کنند؛ به طوری که تاکنون شصت ترجمه و شرح به زبان فارسی از آن ارائه شده است. از جمله مترجمان صحیفه سجادیه ، محمدمهدی رضایی است. ترجمه ایشان یکی از جدیدترین ترجمه های صحیفه سجادیه است که تاکنون پژوهشی بر روی آن صورت نگرفته است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و به منظور ارائه نقدی منصفانه، ترجمه صحیفه سجادیه از محمدمهدی رضایی بر اساس نظریه وینه و داربلینه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این نظریه که دارای هفت راهکار است برای شناخت و بررسی یک ترجمه درسطح معادل یابی ، نظریه ای مفید بوده و با برشمردن اصول و مؤلفه های مختلف در دو رویکرد اصلی یعنی رویکرد مستقیم و غیرمستقیم ، به شیوه ترجمه مترجم می پردازد. یافته های این پژوهش نشان داد که رضایی شاید به این دلیل که خواسته هم ترجمه ای ادبی و با واژگان و تعابیر ویژه فرهنگ فارسی ارائه دهد و هم این که در این ترجمه به دنبال نزدیک کردن معادلات فرهنگی بوده است ،از قرض گیری ، گرته برداری ، تلفیق و جابه جایی واژه ها کمتر استفاده کرده، در مقابل ، از مؤلفه معادل یابی و اقتباس بیشتر بهره برده است. در مجموع ، آهنگین بودن جملات و استفاده از معادل های فارسی و جملات مناسب با فرهنگ ایرانی ، ویژگی مهم ترجمه رضایی از صحیفه سجادیه است.
معناداری قصیدة النثر از منظر مبانی هرمنوتیک گادامر (تحلیل نمونه هایی از اندیشه ها و اشعار ادونیس و انسی الحاج)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹
22 - 34
حوزههای تخصصی:
قصیده النثر در چارچوب تفکر جنبش ادبی «مجله لبنانی شعر» و به مثابه نمود ادبی از اندیشه ی هستی شناسانه ی این جنبش، به دنبال کشفِ گونه ی دیگر از جهان و روابط میان اشیاء است. در این نمود ادبی، زبان شعر ساختار از پیش طراحی شده را رها ساخته و هستیِ دیگرگونه را به نمایش می گذارد. ازاین رو، فهم چنین متونی که دارای معانی فلسفی است در چارچوب نظریه های ادبی و نقدی میسر نیست و از این طریق نمی توان گستره ی معنایی آن متون را تحلیل نمود و ممکن است تحلیل ها به تک معنایی و سلطه مؤلف ختم شود. بر این اساس دریافت ابعاد معنایی چنین متونی مستلزم کاربست رویکردهای فلسفی است. هرمنوتیک فلسفی که بر بنیادهای فلسفه ی هستی شناسانه استوار است در باب تفسیر متن امکان دریافت های وسیعی را برای خواننده فراهم می کند. در راستای ضرورتِ یافتن رویکردی معناگرا برای تحلیل این نوع ادبی و پرده برداشتن از وجوه ادبیّت و زیبایی خاص آن، در این جستار از یک سو با کاربست تئوری گادامر- فیلسوف آلمانی به تفسیر سطرهایی از قصیده النثر پرداخته شده است و از طرف دیگر همسویی نگاه نظریه پردازان قصیده النثر با مبانی هرمنوتیک فلسفی در خصوص مسائلی از جمله سنت، زبان و روش گریزی - مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در باب نتایج به ویژه آنچه از تحلیل نمونه ها به دست آمده باید گفت اندیشه های ادونیس یا انسی الحاج و یا دیگر صاحب نظران مجله لبنانی شعر در بسیاری از مؤلفه های خود با مبانی هرمنوتیک گادامر همسو هستند به ویژه در باب نفی نگاه ابزارنگری به زبان و هستی بخشی به آن، تعهد به سنت های سیال و زوال ناپذیر.
نظره تاریخیه على إیدیولوجیه الشعر دراسه القصیده المنسوبه إلى فاطمه الزهراء (س) نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹)
313-336
حوزههای تخصصی:
یتمّثل أحد التقالید الأدبیه غیر المکتوبه فی أنّ بعض القصائد تُروى وتتوسع تدریجیاً عن طریق نسبها إلى أعلام الأمه أو حضاره معینه. فی غضون ذلک، هناک قصائد مرت بکافه أنواع التغییرات - زیاده أو نقصاناً أو تغییراً - لأسباب سیاسیه أو اجتماعیه أو أیدیولوجیه مختلفه. تتجاوز هذه القصائد تدریجیاً نطاق الخطاب اللغوی وتدخل مناخ الأیدیولوجیا وتلعب أدوارها عبر التاریخ. إحدى هذه القصائد مرثیه منسوبه إلى السیده فاطمه (س) والتی لعبت أدواراً مختلفه فی سیاقات تاریخیه واجتماعیه مختلفه. فی هذا المقال، حاولنا تحلیل هذه المرثیه من خلال فحص المصادر التاریخیه والأدبیه والروائیه للعصور القدیمه والوسطى والحدیثه، ووضع تغییراتها الهامه أمام أعین الجمهور. من خلال هذا التحلیل، سنقوم بعرض نطاق التأثیر الأیدیولوجی لهذه القصیده لتبیین کیفیه نقل الشعر فی سیاق تاریخی من الوظائف العاطفیه إلى الوظائف الأیدیولوجیه. لقد حاولنا کذلک تقییم الشعراء المحتملین الذین نظموا القصیده، لإظهار أنّ هذه المرثیه هی على الأرجح إحدى قصائد هند بنت أثاثه، وقد نُسبت تدریجیاً إلى أشخاص مثل السیده فاطمه الزهراء (س).
تعریفی نوین در تبیین حقیقت معرفه و نکره با نقدی بر تعریف مشهور آن
حوزههای تخصصی:
معرفه و نکره یکی از مباحث بسیار مهم و پرکاربرد در علومی همچون بلاغت و نحو می باشد که در هر یک سعی بر آن بوده است که تعریف جامع و مانعی از این دو صورت می پذیرد. نظریه مشهور در تعریف معرفه و نکره بر محور دلالت بر شیء معین و عدم چنین دلالتی می چرخد که اشکالات فراوانی را به دنبال آورده است. در این تحقیق که به روش کتابخانه ای، جمع آوری اطلاعات، تحلیل آن و مقارنه آرا صورت پذیرفته است درصدد است ناکارآمدی تعریف مشهور را اثبات نماید و تعریفی نوین از معرفه و نکره را مطرح نماید بدون آن که اشکالات پیشین بر آن وارد گردد. در این تحقیق ابتدا اشکالات تعریف مشهور از معرفه و نکره مفهومی تبیین می گردد و پس از آن پاسخ پیشنهادی ارائه می گردد. در گام بعدی اشکالات تعریف معرفه و نکره لفظی بیان می گردد و به دنبال آن راه حلی برای برون رفت از اشکالات از طریق تعریفی جدید ارائه می گردد. در نهایت وجوه عدول از معرفه جنسی و عهدی به نکره تبیین می گردد تا ابعاد دلالی معرفه و نکره بیش از پیش تبیین گردد. از جمله نتایج تحقیق آن که: 1- مفهوم معرفه که امر کلی است از طریق لحاظ اشاره آن به خارج تنها می تواند متعین و متشخص گردد بدون آنکه اشکالات سه گانه پیشین بر آن وارد گردد. 2- وجه عدول از جنس به نکره، بی حصه بودن جنس و حصه و کمیت غیرمعین داشتن نکره است. 3- وجوه عدول از معرفه عهدی به نکره امور گوناگونی همچون شرایط خاص متکلم، مخاطب، کلام و موانع خارجی را در برمی گیرد.
زیباشناسى در سروده هاى پایدارى غازى قصیبى با محوریت وطن
حوزههای تخصصی:
غازى قصیبى شاعر معاصر عربستان سعودى است که به مضامین مختلفى؛ مانند وطن، پایدارى و نظایر آن پرداخته است. اگر سروده هاى این شاعر مورد درنگ قرار گیرد، سرشار از ظرایف ادبى است و از لحاظ زیبایى شناسى قابلیّت بررسى را دارد. خواننده با مطالعه دقیق سروده هاى وى درمى یابد که این شاعر توانمندى شگرفى در پرداختن موضوعى با بیانى زیبا داشته و موجى از آرایه ها را به خواننده نمایان مى سازد. توجه شاعر به مسائل سیاسى و وقایع رخ داده در منطقه با توجّه به وضعیت این کشورها و وجود بحران ها در آن، به سروده هایش رنگ و لعابى سیاسى بخشیده است. سادگى و صراحت از جمله ویژگى هاى سروده هاى این شاعر است. این مقاله بر آن است عناصرزیباشناختى را در سروده هاى قصیبى با محوریت وطن بررسى نماید. البته این عناصر در بررسی زیبایی شناسی یک شعر، کاملاً درست و بدون تغییر نیستند، زیرا بخشی از زیبایی شعر به میزان وجود عناصر و آرایه ها در آن، و بخش دیگرش به عناصری که احساس می شوند بستگی دارد. این مقاله به بررسى فنون زیبایى شناسى در سروده های قصیبى با محوریت وطن پرداخته و با بهره گیرى از روش توصیفی – تحلیلی، شگردهاى زیباشناسانه وى براى مخاطبان بیان مى نماید.
نشانه شناسی رمزگان های زبانی در سروده «هجره عروه بن الورد» از کاظم السماوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
نشانه شناسی رمزگان های زبانی، یکی از روش های نوینی است که ناقدان و پژوهشگران در بررسی و تأویل متون ادبی و به ویژه شعر به آن اهتمام ورزیده اند. این دانش، از مفاهیمی اساسی شکل می گیرد که نشانه ها به وسیله آن، معنا و مفهوم ویژه خود را می یابند. «کاظم السماوی» از جمله شاعران توانای معاصر عراق است که نشانه ها، رمزها و اسطوره ها، بیشترین محتوای ادبی اشعار او را به خود اختصاص داده اند. سروده «هجره عروه بن الورد» از جمله قصاید برجسته ای است که شاعر در آن، مجموعه ای از رمزگان های زبانی را در خدمت ارائه بهتر مفهوم و مقصود خود به کار برده است. این پژوهش کیفی، به شیوه توصیفی- تحلیلی، با استفاده از نسخه های خطّی و کتابخانه ای، به بررسی این قصیده برای یافتن مهم ترین رمزگان های زبانی آن و بیان ارتباط آن ها با زندگی شاعر از یک سو و نقش آن در هماهنگی قصیده از سوی دیگر، پرداخته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که نشانه های شخصیّت شاعر و گرایش های شخصی او در رمزگان های مربوط به صاحب متن و عنوان تجسّم یافته است و در خدمت بیان اهداف شاعر قرار گرفته اند؛ همانطور که یکپارچگی قصیده به کمک رمزگان های زیبایی شناختی و بینامتنی به اضافه دیگر رموز محقّق شده است که این امر، بر ارزش ادبی قصیده افزوده است.
دراسه أسلوبیه لتصویر التشاؤم لدى فدوى طوقان قصیده خریف ومساء نموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
121 - 138
حوزههای تخصصی:
الدراسات الأسلوبیه هی البحث عن الخصائص اللغویه للعمل الأدبی والکشف عن الجوانب الجمالیه فی الآثار الأدبیه الخاصه بشاعر أو کاتب ما بواسطه معالجه بعض الجوانب الأسلوبیه فی مضمون محدد باستخدام أدوات البحث الأسلوبی. فدوى طوقان شاعره فلسطینیه عاشت فی ظروف سیاسیه واجتماعیه حرجه غیر مواتیه، حیث انعکست آثار هذه الظروف السلبیه فی أشعارها. قصیده خریف ومساء من أهم القصائد التی تعکس التشاؤم المسیطر علی الشاعره والفضاء الشعری لها. استخدمت طوقان فی هذه القصیده اللغه الدلالیه والإیحائیه الممتازه والمسلمات والمنبهات الأسلوبیه البارزه للتعبیر عن تشاؤمها، وهذا ما تمتاز به القصیده. من ثم، یسعی هذا البحث أن یعالج أسلوب التعبیر عن التشاؤم فی قصیده خریف ومساء لفدوى طوقان کنموذج من شعرها من خلال استخدام النظریات الأسلوبیه فی المستویات الإیقاعیه، والبیانیه والنحویه معتمدا علی المنهج الوصفی التحلیلی. تشیر نتائج البحث إلی أن سیطره روح التشاؤم علی شعر فدوی طوقان نتیجه طبیعیه للنکبات والممضات التی حلت بها من جهتین: الأولی مأساه أسرتها وفقدان أخیها وآلام الفراق، والأخری الخیبات المتتالیه التی توالت فی المستوی السیاسی وخاصه فی الارتباط بالقضیه الفلسطینیه، مما جعل الشاعره فی دائره الیأس والتشاؤم وعدم الثقه بالکون وجعل الموت والزوال یحومان علی فکرتها وخیالها. ظل التشاؤم والاعتراف بالمصیر المحتوم للإنسان مرتبطان باللغه الشعریه لطوقان وأسلوبها الخاص فی التعبیر عن معانی الیأس والتشاؤم. الألفاظ والأصوات فی قصیده خریف ومساء تتأتی وفق سیطره روح التشاؤم علی الشاعره فی التعبیر عن مشاعرها التشاؤمیه وهواجسها النفسیه. وکذلک وظفت طوقان الأسلوب الاستفهامی والصور البیانیه لبیان غموض مستقبلها وقتامه مصیرها وعدم إمکان تحقیق آمالها کما جعلت أسلوب الانزیاح کوسیله للغرض ذاته.
واکاوی انگیزه های سرایش و درون مایه های شعر استغاثه در دوره اندلس (بر اساس نظریّه عمل پیر بوردیو)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱
66 - 85
حوزههای تخصصی:
واژه استغاثه از حیث معنایی، بلاغی و ادبی به معنای شفیع طلبیدن است. از دیرباز در ادبیات عرب نوعی شعر با درون مایه استمداد ظهور یافت که «استغاثه» نام گرفت و از دو ابزار معنوی و مادی «توکّل» و «تمسّک» بهره می برد که در پی تغییراتی در اوضاع جامعه هدف بود. با نگاهی به پژوهش های محقّقان حوزه ادبیّات و تاریخ ادبیات، می توان دریافت درون مایه های ادبی استغاثه در واقع، بیانگر مسئولیت اجتماعی و تعهد هنری شاعران بوده و نیک آشکار است که برای فهم عمیق تر چرایی سرایش این نوع اشعار، به کارگیری نظریه هایی که شناختِ جامعه و مردم خاص زمانی را بررسی می کنند، راهگشا خواهد بود. در پژوهش توصیفی‑تحلیلی حاضر، تلاش شده است تا از دیدگاه جامعه شناسی پیر بوردیو استفاده شود. بر مبنای این نظریّه، تعهد اجتماعی، عمل و کنش، بازتاب منش جامعه است. با تحلیل جامعه شناسی این مهم، آشکار خواهد شد که ساختارهای اجتماعی توانمندِ قشر حاکم، چه تأثیری بر قشر فرمان بر جامعه دارند. ازآنجاکه کُنش های ناآگاهانه به وجود آمده در ساختار اجتماعی دوران جاهلی و مقابله با اجبارهای صادره از قشر حاکم درنتیجه برخی تک بیت هایی با موضوع استغاثه بوده، در زمان حکومت مسلمانان بر اندلس عواملی همچون درگیری های دائمی اقتصادی و سیاسی، فساد اخلاقی حاکمان، حملات و فجایع منتج از جنگ های صلیبی سبب ساز تکوین این نوع شعر و تبدیل آن به صورت فن مستقل گردید. علاوه بر این، با توجّه به مدح قشر حاکم همراه استمداد در این نوع ادبی، در ادامه نیز چرایی عدم دوام مدح و هم تمرد و گلایه تدریجی علیه قوانین حاکم باگذشت زمان قابل بررسی است