درخت حوزه‌های تخصصی

سامانه های خبره تصمیم گیری مبتنی بر قواعد فازی روشی برای پردازش وقایع غیر قطعی ارائه می کنند. این عمل دقیقاً همان شرایطی است که در صحنه نبردهای آینده با آن روبرو هستیم. در این راستا حوزه های فرماندهی  و کنترل نیز از این امر مستثنی نبوده و کشورهای پیشرفته توانسته اند با استفاده از سامانه های خبره مبتنی بر قواعد فازی، امکان تصمیم گیری صحیح و سریع را در شرایط بحران فراهم کنند. در سامانه های عملیاتی، اطلاعات مهم از دو منبع سرچشمه می گیرند. یکی از منابع، افراد خبره می باشند که دانش و اگاهی شان را در مورد سامانه با زبان طبیعی تعریف می کنند. منبع دیگر اندازه گیری ها و مدل های ریاضی هستند که از قواعد فیزیکی مشتق شده اند. بنابراین مسأله مهم، ترکیب این دو نوع اطلاعات در طراحی سامانه ها است. برای انجام این ترکیب، سؤال کلیدی این است که چگونه می توان دانش بشری را به یک فرمول ریاضی تبدیل کرد. اساساً آن چه که یک سامانه خبره مبتنی بر منطق فازی انجام می دهد همین تبدیل است. الگوی ارائه شده در این مقاله، پیشنهادی برای شروع تحقیقات متخصصین علوم مرتبط با حوزه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی برای دستیابی به سامانه های هوشمند تصمیم گیری خبره مبتنی بر منطق فازی است.

در معنای عام، دکترین[1] را نظریه و تعالیم علمی، فلسفی، سیاسی، مذهبی و مجموعه ای از نظام های فکری می دانند که مبتنی بر اصول معینی باشد. درمفهوم نظامی آن، دکترین در سه سطح راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی تعریف می شود. دکترین نظامی خود می تواند بخشی از یک فلسفه یا ایدئولوژی نظامی و یا حاصل یک یا چند نظریه نظامی باشد و یا در چارچوب چند نظریه نظامی مطرح و ارائه گردد. این که از چه مسیری از وضع موجود به وضع مطلوب برسیم را راهبرد تعیین می کند و درواقع پاسخی است برای سؤال "چه باید کرد؟" اما دکترین پاسخی است برای "چگونه باید عمل نمود؟" دکترین، خطوط و تابلوهای راهنمایی است که برای حرکت در مسیر(راهبرد) باید مورد توجه قرار گرفته و رعایت شود.

در شرایط موجود و با توجه به تهدیدات نیروهای فرامنطقه ای، استفاده ی صحیح و بهینه از همه منابع موجود در کشور به خصوص نیروی انسانی در پدافند غیرعامل از ضروریات انکارناپذیر است. نکته قابل تآمل در بهره گیری از نیروی انسانی که در اکثر مواقع مورد غفلت مدیران قرار می گیرد این است که، اگر پدافند غیر عامل به بهترین نحو و با پیشرفته ترین وسایل و تجهیزات برقرار گردد، در صورتی که از نیروی انسانی با انگیزه، متعهد و وفادار برخوردار نباشد، نه تنها نمی تواند به اهداف مطلوب خود برسد، بلکه این غفلت و بی توجهی ممکن است صدمات جبران ناپذیری را نیز در پی داشته باشد. از این جهت که در پدافند غیرعامل همیشه نیروی انسانی تعیین کننده است، می بایست توجه ویژه به اهداف و نیازهای او صورت گیرد. رویارویی جمهوری اسلامی ایران با تهدیدهای همه جانبه، و این که این تهدیدات تمام مؤلفه های قدرت ملی را نشانه گرفته است، مسئولین نظام را بر آن داشت تا در قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه و سند چشم انداز1404، به یکی از محورهای اساسی مرتبط با امنیت ملی، یعنی پدافند غیرعامل توجه خاص نمایند. به این علت که در عصر جدید در همه جوامع، به انسان در مدیریت بحران ها به عنوان سرمایه بی پایان و با ارزش می نگرند، توجه به پدافند غیر عامل بدون در نظر گرفتن نقش و اهمیت نیروی انسانی در ایجاد و به کارگیری آن، اجتناب ناپذیر است. نیروی انسانی بالنده، وفادار، باانگیزه و متعهد در پدافند غیر عامل موجب ماندگاری طولانی تر آن می گردد.

شرایط سخت نواحی بیابانی و کمبود منابع آب برای کسانی که در این نواحی سکونت دارند، طاقت فرسا و مشکل است. نیروهای نظامی با توجه به مأموریت های محوله و حضور در این مناطق با دشواری ها و مشکلاتی همچون کمبود منابع آب و گرمای شدید مواجه می باشند. با توجه به اینکه تأمین آب مورد نیاز یگان ها در این نواحی دشوار است به عنوان یکی از مهمترین چالش های فرماندهان در پشتیبانی از نیروها محسوب می شود تا جایی که یک سیستم آمادی قوی با ترابری و قدرت تحرک بالا را با مشکل مواجه می کند. این مشکل در مواقعی که نیروها در تحرک و جابجایی هستند، دو چندان می شود و مدیریت و فرماندهی را با دغدغه خاطر مواجه می کند. در این پژوهش که مبتنی بر روش تحلیلی- توصیفی است و بر تلفیق دو بعد علمی و نظامی تأکید دارد. به بررسی و تحلیل اهمیت آب و کیفیت آن با توجه به نوع سازندهای زمین شناسی و شناخت بسترهای آبی و هم چنین مشکلات کمبود و شوری آب و اثراتی که بر نیروها و تجهیزات به دنبال دارد مورد بررسی قرار گرفته است.  بدیهی است کیفیت پایین منابع آبی و کمبود آن در نواحی خشک و بیابانی، فرسایش و کاهش توان جسمی و روحی نیروها را در برداشته که فرسودگی و کاهش کارآیی آنها را تحت الشعاع قرار می دهد.

جمهوری اسلامی ایران دارای موقعیت ممتازی در خلیج فارس، دریای عمان است. این موقعیت ممتاز همواره مدنظر قدرت های بزرگ منظقه ای و فرامنطقه ای بوده است. نیروی دریایی ایران که با درایت فرماندهی معظم کل قوا به عنوان نیروی دریایی راهبردی مطرح گردید، در حال حاضر تا مدار 10 درجه شمالی و حضور در آب های آزاد اجرای مأموریت می نماید. از آن جایی که نیروی دریایی یکی از ابزارهای مهم قدرت نظامی است و قدرت نظامی یکی از مؤلفه های اصلی منافع ملی محسوب می گردد، می تواند در مأموریت های خود با عملیاتی سازی عملیات روانی استراتژیک، ضمن ایجاد زمینه قدرت در منطقه، منافع ملی کشور را نیز توسعه دهد.    در این مطالعه سعی می شود فرصتها و چالشهای جمهوری اسلامی ایران با مد نظر قرار دادن ماهیت نیروی دریایی مورد بررسی قرار گیرد بنابراین هرچند که قدرت های بزرگ فرامنطقه ای منافع ملی خود را در حضور قدرتمندانه در قلمرو نفوذ ایران دنبال می کنند، اما جمهوری اسلامی ایران می تواند با در اختیار داشتن دو گذرگاه استراتژیک جهان (تنگه هرمز حدفاصل جزیره ابوموسی و جزایر تنب بزرگ و کوچک) و دسترسی مناسب به دریا و نیز برخورداری از نیروی دریایی راهبردی و با اجرای عملیات روانی استراتژیک بسیاری از معادلات سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی در منطقه را به نفع خود رقم زند و اهداف ملی را محقق سازد.

یکی از چالش های فعلی یگان های نظامی، حفظ و تقویت روحیة نیروی انسانی، برای انجام رسالت و مأموریت های سازمانی خود است، لذا در این میان عوامل و مؤلفه های بسیاری بر روحیه افراد، تأثیرگذار است که از جمله آنها می توان به مواردی؛ نظیر سلامتی، بهداشت، غذای خوب، استراحت مناسب، خواب کافی، آرمان بالا، اعتماد به نفس، ایمان و اعتقاد اشاره نمود. روحیه در فرآیند روابط انسانی اهمیت خاصی دارد که می تواند نمایانگر وضع کلی روابط انسانی در یک سازمان باشد. روحیه مجموعه ای از احساسات، عواطف و طرز فکر آدمی است و در مواردی آن را با رضایت مندی شغلی مترادف، ذکر کرده اند. از دیدگاه روان شناسان، روحیه عبارت است از عکس العمل عاطفی و ذهنی که شخص در باب محیط و کار خود دارد. نگاهی اجمالی به موارد بالا، این نکته را به ذهن می رساند که آیا آرم و علایم، نشان و درفش نظامی می تواند به عنوان منبعی برای ایجاد اعتماد به نفس بین کارکنان نظامی و در راستای حفظ و تقویت روحیه عمل نماید؟ سؤال اصلی تحقیق بدین گونه بیان می گردد که چه رابطه ای بین آرم، علایم، نشان و درفش نظامی و روحیه نظامیان وجود دارد؟ به سخن دیگر، هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان تأثیرگذاری آرم، علایم، نشان و درفش نظامی بر روحیه نظامیان است. جامعة این پژوهش، کلیه فرماندهان، کارکنان و دانشجویان دانشگاه افسری امام علی(ع) در سال 1389 می باشند. با توجه به جامعه آماری، نمونه ای به حجم 385 نفر از بین فرماندهان، کارکنان و دانشجویان به روش تصادفی- خوشه ای انتخاب گردید. به منظور جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته و برای تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS استفاده گردید. یافته ها نشان داد که ابعاد آرم، علایم، نشان و درفش نظامی بر روحیه و اعتماد به نفس نظامیان تأثیر بسزایی دارد؛ به عبارت دیگر چگونگی و کیفیت ساختار ظاهری، میزان ارزش و جایگاه، کارکرد، مفاهیم و فلسفه های وجودی آرم و علایم، نشان، درفش نظامی، با میزان روحیه و اعتماد به نفس رابطة مستقیمی دارد.

ارتش جمهوری اسلامی در جهت انجام ماموریت ذاتی خود که همان حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور می باشد، نیازمند اطلاعات بوده و جمع آوری اطلاعات از طریق نیروی انسانی کارآمد و تجهیزات پیشرفته، نوین، میسر خواهد بود؛ امروزه برخورداری از اطلاعات و دانش روز آمد به موقعیتی استوار برای ادامه حیات فردی و اجتماعی و سازمانی تبدیل شده؛ حتی توان رقابت در محیط پیرامون منوط به کسب توسعه دانش فردی و سازمانی است تا جائی که دانش جزئی اساسی از سرمایه تلقی شده است. به منظور استفاده بهینه از سرمایه دانش در ارتش جمهوری اسلامی ایران، لازم است رشته جدیدی از مدیریت بنام مدیریت دانش پدید آید تا ضمن بهبود بخشیدن به فرآیندهای دانش و با پیوند بین راهبرد سازمان و راهبرد مدیریت دانش در تأمین دانش افراد، متناسب با زمان و مکان به حفظ مزیت رقابتی آجا کمک نماید. اگرچه فرماندهان و مدیران آجا به خوبی به اهمیت دانش و مدیریت آن در آجا واقف شده و بسیاری از آنان به دنبال پیاده سازی سامانه مدیریت دانش در آجا هستند، ولی هنوز این مهم به طور مطلوب تحقق نیافته است و دارای چالش ها و موانعی است که مانع اجرایی شدن آن در آجا گردیده است.

در آستانه هزاره سوم، مدیریت دانش، به عنوان یک نیاز راهبردی برای مؤسسات، سازمان ها و نهادهای خدماتی مطرح است. مدیریت دانش تضمین کننده برتری های بلندمدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آن ها از سرمایه های انسانی، فکری و اطلاعاتی است. مدیریت دانش، نگرشی است که می تواند از سوی مدیریت سازمان ها با کمی انعطاف پیاده سازی شود و رقابت پذیری در آینده، و از دست ندادن سرمایه های دانشی را به ارمغان بیاورد. مبحث مدیریت دانش یکی از مباحث نوظهور در مدیریت است که به شدت مورد استقبال و توجه دانشمندان علم سازمان و مدیریت واقع شده و مهم ترین رکن مدیریت دانش، پیاده سازی و اثر بخشی آن می باشد، که شناخت مدیریت دانش به عنوان یک روح حاکم بر اعمال سازمانی برای پیاده سازی آن ضروری است. هدف از این مقاله، مطالعه و بررسی روند پیاده سازی و استقرار سیستم جامع مدیریت دانش در ارتش جمهوری اسلامی ایران است. با توجه به اینکه مدیریت دانش به ارتباط بین افراد و چگونگی به کارگیری فناوری اطلاعات وابسته است در می یابیم که هدف از مدیریت دانش معرفی راه کارهایی است که سازمان را در نیل به سوی اهدافش یاری رساند. در این مقاله سعی شده است راه کار کلی و پیشنهاداتی با تکیه بر فاکتورهای: دلایل به کارگیری، اهداف، دامنه کاربرد، سازماندهی، رهبری، فرهنگ سازمانی، فرایندها، دستاوردها، افراد و مهارت ها، اهرم ها و زیرساخت های فناورانه، روش کار، مشکلات و محدودیت ها در آجا شناسایی و ارائه گردد، و در ادامه به طور مختصر به موانع اجرائی استقرار نظام مدیریت دانش در آجا اشاره شده و راهکارهایی برای نهادینه کردن آن در آجا پیشنهاد گردیده است.

دانش موجود در حوزه مهندسی مجدد فرآیند کسب و کار عموماً حاصل تجربیاتی است که از اجرای پروژه های مهندسی مجدد (مبتنی بر اصول و قواعد علمی) در بنگاه های خصوصی به دست آمده است. پاسخ منفی به این سوال که" آیا مهندسی مجدد وتکنیک های مربوطه صرفاٌ مختص سازمان های تجاری است"را می توان نتیجه تلاش هایی دانست که تاکنون در این زمینه در حوزه سازمان های صنعتی، اداری، نظامی، پزشکی و... توسط محققین متعددی صورت پذیرفته است. در این مقاله تلاش می کنیم که ابتدا با توجه به تفاوت های ماهوی سازمان های نظامی با بخش های دولتی و خصوصی دریابیم که نحوه اجرا و اثربخشی یک پروژه مهندسی مجدد در سازمان های نظامی شامل چه ویژگی های شاخصی بوده و چه موانعی را پشت سر می گذارد. سپس به مصادیق عملی اجرای مهندسی مجدد در ارتش جمهوری اسلامی به صورت اجمالی و موردی اشاره می شود و به پیشنهادهای عملی که نشان می دهد با وجود دشواری ها و موانع ذکرشده چگونه می توان به تجربه موفق و مؤثری در زمینه مهندسی مجدد در آجا دست یافت.