درخت حوزه‌های تخصصی

..........   ....... ........ ........... . .. . .......... ....... ........ ........... . .. . . مجله علمی  پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر 43 سال چهاردهم/ شماره 49 / تیر 1396 تاریخ دریافت : 18 / 02 / 1395 تاریخ پذیرش : 04 / 10 / 1395 اثرات مدرنیزم بر فضاهای شهری از دوره های معینی در تاریخ شهرهای ایران قابل مشاهده است. اهمیت این مسئله از آن رو قابل طرح است که این فضاهای عمومی دچار تغییرات در سطح ، مقیاس و عملکرد شده ان د. تهران به عنوان پایتخت کشور از همان آغاز به عنوان ویترین تغییرات ، نماد شهری مدرن بوده و امروزه نیز بیش از پیش در معرض تغییرات شتابان قرار دارد. فضاهای تجاری به عنوان یکی از انواع فضاهای عمومی شهری تهران را به تسخیر خود در آورده و گوی سبقت را نسبت به سایر انواع کاربری ها ربوده است. این مقاله سعی دارد تا با توجه به اهمیت بیش از پیش فضای تجاری، سیر تحولات آن را از شکل بازار سنتی تا راسته های تخصصی، پاساژها ، فروشگاه های متمرکز عمده فروشی، مال و غیره مورد مطالعه قرار دهد. بنابراین هدف از این پژوهش شناخت الگوی رشد و توسعة فضاهای تجاری تهران از ابتدا تا کنون است. نوع تحقیق در این پژوهش کیفی و توصیفی- تحلیلی بوده است. در این تحقیق کیفی از ابزارهای گرداوری داده همچون منابع اسنادی و کتابخان های ، پیمایش میدانی مانند مشاهده غیر مشارکتی برای جمع آوری اطلاعات و داده ها در سطح شهر استفاده شده است. برای تحلیل نتایج از نرم افزار   Arcgis استفاده شده اس ت. به طوری که برای نمایش روند تغیییرات فضایی فضاهای تجاری در دوره های مختلف از نقشه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از شک لگیری مراکز تجاری مختلف از آغاز تا دوران معاصر به اشکال مختلف است که می توان آنها را به چند گروه تقسیم کرد به گونه ای که که شکل مراکز تجاری و واحد های تجاری درتهران ، ابتدا در حالت تک هسته ای و سپس به حالت خطی در اطراف هسته مرکزی )خیابان هاو راسته های جدید( و سپس به صورت منظومه ای در بعضی از مناطق مختلف تهران در قالب بازارهای تخصصی جدید خود را نشان م یدهد . اشکال فضایی این کاربری در شهر تهران از شکل سنتی بازار در مرکز تا بازارهای تخصصی در زمین های اطراف تهران نشان دهندة وجود تقاضای فزاینده برای این فضاها از طرفی و کمبود فضاهای رشد برای آنها از طرف دیگر خواهد بود. همچنین نتایج تحقیقی نشان دهندة این است که شک لگیری این بازارها با توجه به محدودیت فضایی در سطح شهر تهران در آینده در زمین های اطراف شهر تهران قوت خواهد گرفت.تغییرات فضایی ناشی از کاربری های تجاری در شهرها نقش برنامه ریزی فضایی را در شهر و شهرسازی دو چندان م یکند و کاربری تجاری را به عنوان یک نیروی مهم در عرصة شک لدهی به شهرها مطرح م یکند.

امروزه خلاقیت مفهومی است که برخورداری از آن، به نوعی مرادف ارزشمندی شخص و عمل او شمرده می شود. این مفهوم ازآن رو که در حوزه ادبیات آموزشی و حرفه ای معماری بسیار موردتوجه بوده و جایگاه ویژه ای دارد، نه تنها زمینه برای تأمل در آن می گستراند، بلکه ضرورت بازاندیشی «معنا»ی آفرینش را هم ایجاد می کند. چنین وضعیتی در معماری پیش از مدرن مطرح نبوده است، لذا این سؤال اساسی طرح می شود که آیا عمل خلاقانه فی نفسه واجد ارزش است و اگر نیست، چه چیزی و چگونه آن را واجد ارزش می کند، با کدام مبانی سنجیده و در چه زمینه هایی و با چه حدودی تأیید یا نفی می شود؟ روش تحقیق براساس راهبرد تفسیری، به همراه استدلال منطقی و بهره گیری از مدل سازی مفهومی بوده است؛ به این ترتیب، یک ساختار نظری سه وجهی در نظر گرفته شده است. در وجه اول، بحث خلاقیت از دو منظر علمی و فلسفی ِسنت گرا و نوگرا تبیین شده است؛ وجه دوم دو مبحث «مفهوم» و «ارزش» خلاقیت را پوشش می دهد؛ وجه سوم مربوط است به نسبت موضوع با دو نوع از معماریِ «الگومدار» و «بدون الگو». درنتیجه و در تطبیق دو نگرش علمی و فلسفی مفهوم خلاقیت، ادعای منشأ «هیچ» برای خلاقیت، بر پایه ادبیات موجود، هم در نگرش سنتی و هم در رویکرد مدرن رد شده یا حداقل موردتردید واقع می گردد؛ درنتیجه، خلاقیت همواره مبتنی بر الگوست؛ اما تفاوت کار، صرفاً از محل «الگوپذیری صریح و آشنا» و «الگوپذیری غیرصریح و ناآشنا» یا «زمینه گرا بودن» و «زمینه گرا نبودن» الگوها قابل طرح است؛ که این موضوع در بررسی نمونه موردی طرح های توسعه سنتی و مدرن مجموعه حرم حضرت معصومه(س) در قم مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته است. درنهایت و پس از مقایسه ارزش عمل خلاقانه قیاسی و استقرایی از دو منظر معاصر و اسلامی، این نتیجه حاصل شد که ماهیت خلاقیت از دیدگاه مدرن و سنتی تفاوت ماهوی باهم ندارد، بلکه موضوع اساسی باید مربوط به ارزش ها باشد و اینکه هریک، کدام وجه خلاقیت (صراحت الگویی یا پنهان کردن الگو) را ترجیح می دهند؛ بررسی انتهای مقاله از منظر اسلامی، وجه نخست صراحت الگویی را به وضوح واجد ارزش بیشتر نشان می دهد.

امروزه، بروز مشکلات عدیده شهری در حوزه حمل و نقل شهری، مثل آلودگی هوا، افزایش تصادفات، خسران اقتصادی ضرورت حرکت به سمت حمل و نقل پایدار را تقویت می کند. در این راستا، شناسایی و اولویت دهی به سیاست های توسعه پایدار حمل و نقل بسیار حائز اهمیت است. در این بین ایجاد تغییر در نوع مصرف و تغییر رفتار ساکنان از جمله اقدامات اساسی است که باید مدیران شهری بدان عمل نمایند چراکه بدون مدیریت مصرف و برنامه ریزی منطقی، توسعه هرگونه وسایل نقلیه آب در هاون کوبیدن است. دنیای امروز دنیای ماشین هاست، مشکل حمل و نقل ما از عدم صرف فعل خواستن و از عدم هزینه می آید ما به دنبال بالاترین راندمان با کمترین فعالیت هستیم. در کشور ما مسئولین به جای راه حل، همیشه به دنبال تغییر صورت مسئله اند و این عمل همیشه باعث بروز آلودگی، ترافیک بحران های بیشتر در دهه ها بعدی می گردد تا زمانی که ما نخواهیم چیزی را تغییر بدهیم وضع به همین منوال است. این مقاله با نگاه توصیفی- تحلیلی و بر مبنای اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است؛ و سعی کردیم مفاهیم توسعه پایدار را در رابطه با حمل و نقل به چالش بکشانیم.

مقبره شاه عباس دوم صفوی در ضلع شمالی ضریح مطهر حضرت معصومه (س)، بقعه ای 12ضلعی با ارتفاع تقریبی 12 متر است که در سال 1077 ق. ساخته و با انواع تزئینات مختلف مانند نقاشی روی ازاره سنگی و گچ، طلاکاری و کتیبه سنگی تزئین شده است. در این مقاله توصیفی- تحلیلی، تغییرات به وجود آمده در ساختار بقعه شاه عباسی در طول زمان و آسیب های ایجاد شده بر بنا و تزئینات آن مورد بررسی قرار گرفته است. اگرچه تغییرات ساختاری بنا در طول زمان مانند تعویض سنگ های کف، جابجایی ازاره های دیوارها، مسدود کردن دریچه های سقف و نورگیرها به خاطر افزایش روزافزون زوّار اجتناب ناپذیر بوده است، با این حال تأثیرات مخرب آن بر تزئینات به وضوح دیده می شود. در بناهای تاریخی، نمی توان تزئینات وابسته به معماری را جدای از کالبد بنا دانست، این پیوستگی و درهم تنیدگی در بناهایی با کارکرد مذهبی بیشتر نمایان است. تغییرات ساختاری در بنای مورد مطالعه بدون هیچ ملاحظه ای نسبت به حفظ تزئینات، یا به حداقل رساندن آسیب به آنها صورت گرفته است. مطالعه اخیر مؤید این نکته است که تغییرات ساختاری در یک بنای تاریخی بر آسیب دیدن تزئینات وابسته به معماری تأثیر مستقیم و قابل توجهی دارد. بنابراین تغییرات کالبدی بنا (با ت وجه به تأکید مجامع بین المللی مربوطه) باید با ملاحظات خ اص در م ورد حفظ تزئین ات آن صورت پذیرد. 

با توجه به مسئله تضعیف ارتباط ساکنین با مکان های سکونتی، مقاله حاضر در تلاش است به اهداف تحقیق یعنی یافتن ارتباط میزان دلبستگی ساکنین و ابعاد آن با سه مقیاس مکانی (خانه، محله و شهر)، شناخت تصویر ذهنی ساکنین و یافتن ارتباط آن با دلبستگی مکانی بپردازد. بنابراین تحقیق حاضر با فرض دلبستگی کمتر ساکنین به محله تاریخی به دو روش کیفی و کمّی شامل ترسیم نقشه شناختی و توزیع پرسش نامه در میان ساکنین محله تاریخی سرخاب شهر تبریز انجام گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که ارتباط بین میزان دلبستگی و مقیاس مکان به شکل منحنی U (دلبستگی به محله، کمترین) است. با افزایش مقیاس مکان، میزان تصویر ذهنی ساکنین کاهش می یابد، در مقیاس محله، نشانه و در مقیاس شهر، گره نقش مؤثرتری در خوانایی ساکنین از محله و شهر دارد و ارتباط خطی مستقیمی بین تصویر ذهنی و میزان دلبستگی به محله وجود دارد. بنابراین نتایج آزمون برای ارتقای دلبستگی به محله تاریخی، توجه بیشتر بر بعد عاطفی (عوامل کالبدی) و بعد شناختی دلبستگی به محله، تأکید بیشتر بر تقویت مؤلفه های نشانه و مسیر در محله، و از طرف دیگر اقدامات بهسازی مرکز محله را برای ارتقای مشارکت و روابط اجتماعی ساکنین از سوی مسئولین و برنامه ریزان شهری می طلبد.

همه ساله مخاطرات طبیعی ، خسارت های گسترده ای را به ویژه در کشورهای رو به توسعه باعث می شوند و شواهد موجود نیز حکایت از افزایش مداوم وقوع انواع بحران ها ی طبیعی از نظر شدت و فراوانی دارند. اسکان مجدد، یکی از رویکردهای اصلی برای بازسازی سکونتگاه های روستایی پس از وقوع سیلاب است. بارش باران ها ی شدید در مرداد 1384 در نواحی شرقی استان گلستان منجر به رخداد دو سیل ویرانگر گردید. به منظور جلوگیری از تکرار مجدد رویداد سیل در مناطق سیل زده، به جابه جایی محدود 3 روستا و جابه جایی توأم با تجمیع یازده روستای شهرستان ها ی کلاله و مراوه تپه که در سیلاب های اخیر گرگانرود و سرشاخه های آن خسارات زیادی دیده بودند، به منطقه فراغی اقدام گردید. هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی تأثیرات جابه جایی روستاهای آسیب دیده از سیل بر میزان زیست پذیری ادراک شده توسط ساکنین محلی در منطقه مورد مطالعه است. زیست پذیری بر تجربه انسان از مکان تمرکز نموده و این تجارب را در ظرف زمانی و مکانی مشخص در نظر می گیرد. بدین منظور جهت مقایسه دو الگوی جابه جایی محدود و تجمیع از نظر میزان زیست پذیری، با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته اقدام به سنجش زیست پذیری در منطقه مورد مطالعه گردید. با استفاده از آزمون t نمونه های مستقل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد در الگوی تجمیع روستاها، در بین ابعاد سه گانه زیست پذیری، بهترین وضعیت متعلق به بعد اجتماعی است اما ابعاد زیست محیطی و اقتصادی در رتبه های بعد قرار دارند. در الگوی جابه جایی محدود، در بین ابعاد سه گانه زیست پذیری، بهترین وضعیت متعلق به بعد زیست محیطی بوده و پس از آن بعد اجتماعی و در انتها بعد اقتصادی قرار دارد. همچنین نتایج نشان دهنده آن است که بین الگوهای اسکان مجدد در زمینه میزان تغییرات زیست پذیری، تفاوت معنا داری وجود ندارد. مهم ترین یافته تحقیق بدین قرار است که فارغ از انتخاب هر الگویی برای اسکان مجدد، توجه به وجود شرایط زیستی در محل جدید جهت قرار گرفتن شرایط کار و زندگی مردم در یک سکونتگاه زیست پذیر از بیشترین اهمیت برخوردار است و باید تلاش برنامه ریزان بر فراهم ساختن کیفیت مناسب زندگی در سکونتگاه جدید – با هر الگویی از اسکان مجدد- باشد.

در دهه های اخیر بدنبال تحولات صورت گرفته در نگرش به میراث فرهنگی و ارزش های آن، رویکرد مدیریت مکان های فرهنگی -تاریخی نیز دستخوش تغییرات گردیده است. رویکرد ارزش مبنا به عنوان رایج ترین رویکرد مدیریتی از اواخر قرن بیستم مورد توجه مجامع علمی در سطح بین المللی قرارگرفته است; این رویکرد که به واسطه منشور بورا به جامعه حفاظتی ارائه گردید، از طریق تجربیات عملی مؤسسه ی حفاظتی گتی و نظریه های افرادی همچون جیمزکر توسعه یافت و بعدها به سازمان ها و مؤسسات بین المللی دیگری راه یافت. بررسی اسناد بین المللی، نظریه های مرتبط، جایگاه و اولویت ارزش های میراث فرهنگی در قرآن کریم و نهایتاً مدیریت بر مبنای نظام ارزشی فرهنگ اسلامی نشانگر آن است که رویکرد ارزش مبنا، پاسخی مناسب برای شناخت جنبه های پیچیده و در حال توسعه میراث ارائه می نماید که هدف اصلی آن حفظ اهمیت معنایی مکان و ارتقاء ارزش هایی است که توسط همه ی گروه های جامعه به آن نسبت داده می شود و دستیابی به این هدف از طریق برنامه ی مدیریتی ساختاریافته و مبتنی بر سیستم ارزشی جامعه میسر می گردد از این رو مقاله حاضر از طریق بازخوانی اسناد و دستورالعمل های عملیاتی سازمان های بین المللی از یک سوی و دیدگاه های صاحب نظران و جایگاه میراث فرهنگی و ارزش های آن در فرهنگ اسلامی از سوی دیگر، با بهره گیری از روش کیفی و راهبرد تحلیل محتوا در پی توسعه چارچوب مفهومی مدیریت ارزش مبنا از طریق ارائه فرآیند کلی برنامه ی مدیریتی می باشد. بر مبنای چارچوب مفهومی مدیریت ارزش مبنا در این مقاله، اهمیت معنایی مکان که خود در برگیرنده ارزش های میراث است و بر مبنای سیستم ارزشی جامعه اسلامی و مد نظر قرار دادن اولویت بندی آن ها از دیدگاه قرآن کریم تنظیم می گردد به عنوانِ هسته ی اصلی چارچوب پیشنهادی معرفی می گردد. به منظور حفظ اهمیت معنایی مکان باید سه مرحله درک مکان، سیاستگذاری و مدیریت مورد توجه واقع شوند و این فرآیند به واسطه مشارکتِ متخصصان حفاظت، جامعه محلی و ذینفعان محقق می گردد.

Historical textures of Iranian cities are the expression of our long-standing values and traditions, and preserving and reviving them can be a valuable cultural-social source for future generations. They represent the collective wisdom of our ancestors who have been able to bring such structures that combine science, knowledge, art and experience. Addressing this valuable heritage in fact guides us to the use of rich past experiences and can be a continuation of a culture that depends on historical continuity. Iranian historic houses, like gems in precious historical textures, are a collection of history of life, art, beliefs, customs, and irani-islamic lifestyles, and they can in some way be considered as a museum of all cultural and social customs of old generations. Today, with the revitalization and rehabilitation of this valuable heritage, in addition to the cultural and historical protection of these works and the promotion of these customs among citizens, economic stimulus has been created in the city, which has led to economic growth and urban development, and suitable economic groups for the promotion of urban incomes. The growth of the tourism and tourism industry, which is today considered one of the most important principles in attracting capitals. Through studying the experiences of world successful countries in this area, we can provide a conceptual model for recreating valuable historic houses and creating economic mobility. Today, cities have begun to move towards the use of their relative advantages in the region and the world in the wake of the globalization of the economy and the competition between them in order to play a more significant role in this competitive market. Cities know that building capital infrastructure in city-capable departments can help them compete from other cities in order to make it more successful in this globalization process.

نگاه محتمل بر نقش اقلیم و شیوه ی ساخت در سکونتگاه های بومی گیلان؛ که براساس اصول همسازگرایی با اقلیم و حفظ آسایش محیطی ساکنین طرح ریزی شده است، می تواند به عنوان یک الگوی متغیر در پهنه ی جغرافیایی گیلان عمل نماید. این پژوهش به دنبال آن است تا در تحلیل کالبد یکی از سکونتگاه های شاخص و بومی گیلان در جغرافیای مرزی مناطق جلگه ای به صورت منحصر بر دو شیوه ی تحلیل- توصیفی با روش زاکس و شیوه ی تحلیل- مدل سازی با نرم افزار شبیه ساز انرژی دیزاین بیلدر به ارزیابی یک نمونه ی واحد بپردازد. بر همین اساس، استفاده از شیوه ی مطالعات کتابخانه ای بر توصیف مورفولوژی گیلان و ارائه مفاهیم پایه بر تکمیل شدن ادبیات موضوع به عنوان رکن اولیه مبانی نظری قلمداد می گردد. استفاده از شیوه ی مطالعات میدانی بربرداشت از سکونتگاه مورد نظر در مقیاس کلان و خرد با هدف تحلیل اقلیمی و کالبدی نمونه به عنوان پیش زمینه ی مدل سازی نمونه در غالب نرم افزار دیزاین بیلدر و جدول مطالعاتی زاکس کمک شایانی نموده است. در پایان این مطالعات نشان می دهد، همان گونه که آسایش محیطی در سکونتگاه های بومی گیلان برای ساکنین روستایی در گذر زمان امری بدیهی و ملزوم بوده است، امروزه با تاثیر گذاری تغییرات آب و هوایی در زمینه اقلیم معتدل و مرطوب در مقیاس کلان و خرد بر فضای زیست پذیر و تغییرات کلی در مصالح مصرفی ساختارهای مسکونی در پهنه ی روستایی،استفاده از نقش انرژی های طبیعی در تهویه طبیعی با عدم استفاده از انرژی های مصنوع ( سرمایشی و گرمایشی) امکان پذیر نخواهد بود و ترکیب هر دوسیستم انرژی طبیعی و مصنوع حتی در سکونتگاه های بومی اجتناب ناپذیر نمی باشد.

بیان مسئله : نظریه گشتالت از جمله نظریه های تأثیرگذار در قرن بیستم در حوزه هنرهای تجسمی است که فرآیند ادراک بصری را به نوعی معطوف به رویت یکپارچه و تمامیت اثر هنری کرده؛ قوانین ویژه ادراک دیداری را طرح می افکند 1 ؛ بنا به هم راستایی هدف ارتباط بصری و اثربخشی ماندگار بر ذهن مخاطب، کاربرد این اصول در طراحی گرافیک، ب هویژه بیلبوردهای تبلیغاتی تجاری ضروری می نماید. از طرفی در سا لهای اخیر با آمار قابل توجه طراحی بیلبورد در شهر تهران مواجه هستیم؛ که ظاهراً هدفی جز اثربخشی ماندگار در ذهن مخاطب ندارند. در این راستا با هدف مطالعه ویژگی ها و کیفیات بصری، نحوه و چگونگی کاربرد قوانین ادراک دیداری گشتالت در طراحی گرافیک بیلبوردهای تبلیغاتی تهران، این پرسش مطرح می شود که به چه میزان قوانین ادراک دیداری گشتالت در نوشت هها و تصاویر گرافیکی بیلبوردهای تجاری تهران به کار رفته است؟ سؤالات فرعی دیگری برای پاسخگویی به این پرسش مطرح می شود: اصول طراحی گرافیک تصاویر و بیلبوردهای تبلیغاتی کدامند؟ و روابط قوانین گشتالت با این اصول چگونه است؟ ضرورت و اهمیت رعایت قوانین مربوطه در طراحی گرافیک بیلبوردها چیست؟ ● روش تحقیق : به منظور تحلیل نمونه های موردی از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از قوانین گشتالت بهر هگیری شد. روش پژوهش آزمون نظریه است که بر 150 نمونه از بیلبوردهای تجاری سطح شهر تهران در سال 1394 صورت پذیرفت. روش گردآوری مطالب با استفاده از منابع مکتوب و پایگاه داده های علمی، تحلیل و تطبیق مباحث با روش دلفی انجام گرفت. یافته های تحقیق مبین آن است که؛ در طراحی نوشته ها و تصاویر بیلبوردهای تهران، هر یک از قوانین به میزانی به کار رفته است. مهمترین اصول و کیفیات بصری در طراحی گرافیک بیلبوردهای تبلیغاتی با ضریب همبستگی درونی، آلفای کرونباخ 796 / 0، مطابق با هویت بصری و تعریف قوانین ادراک دیداری گشتالت و اصول طراحی گرافیک، در یک دسته از قوانین گشتالت جای دارد که می توان به ارتباط متعامل و دوسویه این دو پ یبرد و در هر قانون از برخی اصول طراحی و بالعکس بهره گرفت

تئوری ترجیحات محیطی، یکی از تئوری های پایه در روانشناسیمحیطیاست که تاکنون پژوهش های زیادی براساس آن انجام شده است. آنچه که تاکنون بر اساس این تئوری رایج بوده، بررسی متغیرهای آن به عنوان معانی صریح بوده درحالی که در این پژوهش متغیرهای این تئوری به عنوان معانی ضمنی مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این پژوهش هدف آن است که ارتباط بین چهار متغیر این تئوری (انسجام، پیچیدگی، خوانایی، رمزآلودی) و نظم بلوک های شهری مورد مطالعه قرار گیرد. برای رسیدن به این هدف دو محله خانه اصفهان و مرداویج شهر اصفهان به عنوان محدوده های پژوهش انتخاب شده اند. جامعه آماری مورد بررسی افراد ساکن دو محله نام برده هستند که طبق روش های آماری، حجم نمونه مورد بررسی 200 نفر (100 نفر در هر محله) هست. روش مورد استفاده در این پژوهش همبستگی بوده و رابطه متغیرهای تئوری ترجیحات محیطی و نظم بلوک های شهری با آزمون خی دو و فیشر بررسی شده و به این نتیجه می رسد که محدوده ها با نظم ساده دارای انسجام و خوانایی بیشتر بوده و محدوده ها با نظم پیچیده دارای رمزآلودی و پیچیدگی بیشتر بوده است.

به زعم بسیاری از محققین، نگارش شاهنامه بزرگ ایلخانی یکی از روش هایی بوده که ایلخانان با هدف مشروعیت بخشی به حکومت خود از طریق برقراری پیوند میان ایلخانان و شاهان اساطیری ایران در نگارخانه های دربار از تولید آن حمایت کردند. ●   هدف چگونگی بازتاب و نحوة بیان قدرت و مشروعیت در نگاره های شاهنامة بزرگ ایلخانی. ●   روش تحقیق به شیوه کتابخانه ای و تحلیل موردی برخی از نگاره های مهم انجام پذیرفته است. ●   بیان مسئله پژوهش حاضر در صدد آن است تا بررسی کند که چگونه مشروعیت ایلخانان در نگاره های شاهنامه بزرگ ایلخانی بازتاب یافته و به پیوند آنان با فرهنگ ایرانی کمک کرده و به چه نحو در نگاره ها به نمایش درآمده است. ●   نتیجه گیری نتایج حاکی از آن است که بر خلاف گفتمان 1اولیه مغولان که مبتنی بر یاسای چنگیز و با ورود چنگیز و فتوحات اولیه او بر پایه وحشت و ارعاب بنا شده بود، در دومین حمله مغولان که به فتح سراسری و تشکیل حکومت ایلخانی توسط هولاکوخان منجر شد، به گفتمان تسلط و اقتدار بدل شد و در نهایت در اواخر دورة ایلخانی و با مسلمان شدن سه حاکم آخر ایلخان، حاکمان در برابر فرهنگ ایرانی نرمش و انعطاف نشان داده و زمینه های ایرانی گرایی را فراهم کردند. مغولان از شاهنامه در راستای جایگزینی خود با شاهان اساطیری ایران بهره گرفته و به انتخابی گزینشی از صحنه نگاری شاهنامه روی آوردند؛ البته نه در راستای انطباق با نقاط عطف داستانی شاهنامه، آن گونه که در دیگر نسخ دیده می شود، بلکه در رابطه با صحنه هایی که در آن با توازی میان صفات شاهان ایرانی و ایلخانان و جایگزینی بصری خود و آنان قادر بوده تا توازی منطقی میان آنان و شاخصه های مشروعیت حکومت ایرانی را فراهم سازند تا راهی برای کسب مشروعیت و پذیرش هویت ایرانی برای خود به وجود آورند. امری که نشانگر قرارگیری شاهانه بزرگ در بطن گفتمان مشروعیت خواهی ایلخانی در راستای ایرانی گرایی به منظور کاهش فاصله با جامعه ایرانی بوده است.

یکی از موضوعات مهم در حوزه تاریخ نگاری معماری ایران که از اقبال و توجه کمتری برای پژوهش برخوردار بوده است، جایگاه اجتماعی معماران و مهندسان در برهه های مختلف تاریخ است. مطالعه و جست وجوی پاسخی برای این پرسش که در حلقه ساخت وساز یک اثر معماری که عوامل ذی نفع و ذی نفوذ زیادی در آن دخیل است، نقش معمار و بانی و حامی در آن تا چه حد بوده است در تدوین و نوشتن تاریخ معماری ایران می تواند ابعاد نو و کمتر دیده شده ای را برای پژوهشگران این حوزه به همراه داشته باشد. این مقاله قصد دارد تا با بررسی جایگاه اجتماعی معماران و صنف ایشان و طبقه های حامی و بانی معماری در دو دوره ایلخانی و تیموری، به نقش و جایگاه هر یک از مؤلفه های معمار و بانی و حامی در مسیر آثار معماری بپردازد. نتایج حاصل از این تحقیق از وجود چهار گروه معمار با مراتب متفاوت اجتماعی و به تبع آن اختیارات متفاوت در اجرای بناها حکایت دارد و همچنین طیف گسترده ای از حامیان و بانیان خاص و عام، از جمله دیوان های دولتی تا طبقات اشرف، لشکری و سادات و شیوخ را برای این دوران نشان می دهد. این مقاله از گونه پژوهش های تاریخی است که با شیوه مطالعات کتابخانه ای به بررسی و تحلیل و استخراج اطلاعات متون می پردازد.

تعیین بخش های رقابت پذیر در اقتصاد مناطق موضوع با اهمیتی است که حیات آینده منطقه را تضمین، و استراتژی های آینده را شکل می دهد. سوال اصلی این پژوهش ترکیب روش های مختلف رقابت پذیری به منظور سنجش وضعیت بخش های اقتصادی استان فارس می باشد، به این منظور با مرور ادبیات نظری رقابت پذیری منطقه ای و ترکیب چهار روش داده-ستانده، میانگین طول انتشار، ضریب مکانی و ترکیب-سهم به ترتیب وضعیت هر بخش را به لحاظ ارتباط با سایر بخش های اقتصادی، طول زنجیره تولید، تمرکز فضایی و میزان رشد هر بخش در مقایسه با سطح ملی مورد بررسی قرار دادیم. نتایج حاصل مدل ها نشان می دهد که تنها 3 بخش از 14 بخش کلی اقتصادی استان فارس دارای مقادیر معناداری هستند. اولین بخش، بخش"کشاورزی، شکار، جنگلداری و ماهیگیری" است. که از نظر تمامی شاخص ها مطرح شده در وضعیت خوبی است، اما دو بخش "بهداشت و مددکاری اجتماعی"، و "اداره عمومی و خدمات شهری" از نظر ارتباط کافی با سایر بخش های اقتصادی دارای ضعف جدی می باشد. همچنین مقدار شاخص طول انتشار برای تمامی بخش های ذکر شده برابر یک بوده است، که نشان دهنده ضعف جدی استان در صنایع تبدیلی است.

گنبد سرخ مراغه یکی از بناهای معروف قرن ششم هجری است که در حوزه مطالعات معماری دوره سلجوقی، کمابیش به عنوان نمونه ای واضح از ویژگی های سبکی معماری این دوره، موردتوجه قرار گرفته است. تجلی احسن شاخصه هایی چون آجرکاری ها و کتیبه های کوفی در کنار سایر وجوه شناخته شده دیگر، در انطباق و هم خوانی با نمونه های مشابه هم عصر، همواره این بنا را نزد محققین، در شمار یکی از شاخص ترین مصادیق معماری دوره سلجوقی قرار داده است. در عین تمامی این تشابهات و همخوانی ها، آنچه که به عنوان مسئله این پژوهش، این بنا را متمایز می کند، فرم هندسی منطقه انتقال (چپیره) آن است که سوای برخی از جزییات، در فرم کلی اش طرحی نو و ساختاری متفاوت را، در قیاس با معاصرینش ارایه کرده است. هدف این نوشتار بیش از هر چیز، تبیین ماهیت منطقه انتقال گنبد سرخ در قالب یک «نظام هندسی منتج به دایره» است. به این ترتیب که؛ با مدنظر قرار دادن هندسه به عنوان جان مایه و ماهیت اصلی منطقه انتقال مربع به دایره، ساختار چپیره گنبد سرخ را از این منظر، در قیاس با الگوی رایج چپیره های سلجوقی، مطالعه می کند. ویژگی های بارز سلجوقی بنا و به ویژه کیفیت درخشان تزیینات آجری، عملاً وجوه دیگر معماری، ازجمله چپیره آن را، در مطالعات انجام شده، تحت الشعاع قرار داده است. از طرفی، در نگاهی کلی تر، مطالعات انجام شده در مورد منطقه انتقال نیز بیشتر مبین ویژگی های شکلی، سبکی و یا سازه ای در نحوه پیش نشستن گوشه ها (گوشه سازی ها) بوده اند و محتوای کلی آن، از منظر هندسه ودر قالب یک نظام هندسی را کمتر می توان یافت. در این رویکرد، یافته های حاصل از تحقیقات میدانی و مطالعات کتابخانه ای، در قیاس و استنتاج با الگوها و نمونه های هم عصر، طی روندی تحلیلی تاریخی، ارزیابی می شوند. سرانجام، نتایج این پژوهش، مبین جایگاه و اهمیت دانش هندسه در شکل گیری الگویی بدیع از نظام هندسی مذکور در چپیره گنبد سرخ مراغه است که راه حلی متفاوت از سنت رایج سلجوقی را در دست یابی به شانزده ضلعی منتظم زیر گنبد ارایه می دهد.

زیستگاه های بشری همواره در معرض آسیب ناشی از بلایای طبیعی و سوانح انسان ساخت قرار داشته اند. از آنجا که کشور ایران از قرون گذشته در مسیر حوادث تاریخی و در معرض حمله ها و تهاجم های نظامی ملل مختلف و قبایل همسایه واقع شده است، یکی از راهکارهای ابداعی، استفاده از شیوه ها و عناصردفاع غیر عامل برای کاهش آسیب پذیری جوامع است. طراحی قلعه ها در نقاط مرتفع برای دیده بانی، ایجاد برج و بارو، استقرار دروازه ها در مسیر معابر و گذرها برای کنترل رفت و آمد و... نمونه ای از این شیوه های دفاع غیر عامل محسوب می شوند. مقوله معماری دفاعی که در دوره های تاریخی، با اندیشه و جهان بینی های مختلفی شکل گرفته، یکی از ارزش های مستتر در بافت های تاریخی است. امنیت و نظام تدافعی و شیوه مقابله با هجوم بیگانگان، تأثیر زیادی در شکل گیری سکونتگاه و تغییرات به وجود آمده در بافت کالبدی آن ها داشته است. خطر حمله دشمن و همچنین خطرات طبیعی (مانند بادهای سهمگین کویری) بافت مجتمع های زیستی را در حالت تدافعی قرار می داده است. روستای محمدیه از توابع استان اصفهان و شهرستان نایین یکی از باارزش ترین بافت های روستایی تاریخی را در خود جای داده است. این بافت مانند اکثر بافت های مناطق گرم و خشک مرکزی ایران، متأثر از اقلیم کویری منطقه به صورت کاملاً فشرده و متراکم می باشد. هدف پژوهش حاضر تلاش برای یافتن انواع عناصر دفاع غیر عامل در منظومه دفاعی گذشته محمدیه و چگونگی تأثیر مقوله دفاع و معماری دفاعی، بر شکل کالبدی آن می باشد. پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی بر اساس مطالعات میدانی و شواهد موجود، استفاده از منابع کتابخانه ای و همچنین مصاحبه با معمرین و آگاهان محلی انجام گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان دادند که در مجتمع زیستی محمدیه غیر از قلعه ها و دروازه ها که از عناصر محسوس نظام دفاعی هستند، بافت کالبدی به هم فشرده و پیوسته و همچنین شبکه ارگانیک معابر به صورت پیچ در پیچ و غیر مستقیم، علاوه بر کارکردهای اصلی، در مقوله دفاع غیر عامل نیز به عنوان تقویت کننده و مکمل مؤثر بوده و کارآیی داشته اند.

امروزه برندسازی شهری به عنوان ابزاری راهبردی جهت افزایش رقابت پذیری، اعتبار، قدرت و نفوذ شهرها استفاده میشود. برندسازی شهری مستلزم آنست که شهر از ظرفیت بالایی در برنامه ریزی و سازماندهی نهادهای مختلف اداره کننده شهر بهره مند باشد. سایبرنتیک، علمی بین رشته ایست که بر چگونگی استفاده از اطلاعات در سیستم ها (شامل فیزیکی، فناورانه، زیستی، بوم شناختی، روان شناختی، اجتماعی یا ترکیبی از آنها) و نیز کنترل کنش به منظور دستیابی به اهداف، تمرکز دارد. پژوهش حاضر ایده استفاده از سایبرنتیک سازمانی را به عنوان مدل مرجع در سازماندهی فعالیت های مربوط به برندسازی شهری ارائه مینماید. به دلیل کم بودن تحقیق مشابه در این موضوع در کشور با استفاده از روش کیفی تحلیل تم و از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته، مضامین  با اهمیت نزد خبرگان آگاه به برندسازی شهر بررسی شده است. نمونه پژوهش شامل 20 نفر از اساتید دانشگاه در حوزه های مدیریت با گرایش های سیستم ها، راهبردی، شهری، سیاست گذاری و بازاریابی و مدیران و مشاوران ارشد شهرداری است که با نمونه گیری تئوریک و تکنیک گلوله برفی انتخاب شدند. مضامین اصلی برندسازی موفق در ایران شامل تغییر نهاد ذهنی و هدف گذاری برندسازی شهر، بهبود همکاری بین سازمانی، تدوین چشمانداز و راهبرد، شناخت فعالیت های مرتبط، همافزایی ذینفعان مختلف برندسازی شهر و تحلیل نقش دولت است. با توجه به عدم وجود نظام مدیریت یکپارچه شهری در ایران، نگرش مبتنی بر سایبرنیتک سازمانی قابلیت بالایی در افزایش اثربخشی فرایند برندسازی شهری دارد. بدین منظور VSM که توسط استافورد بیر معرفی شده است، جهت افزایش هماهنگی در ذینفعان مختلف پیشنهاد می شود. دستاوردهای پژوهش حاضر میتواند در عرصه خط مشی گذاری شهری به کار گرفته شود تا بدین ترتیب زمینه توسعه برند، تصویر مطلوب و نیز بازشناسی و خلق هویت برای کلان شهرهای ایران فراهم آید و در نتیجه تمایز و جایگاهیابی کلان شهرهای ایران در منطقه تسهیل شود.

بیان مسئله : فضاهای شهری را می توان عنصری مهم در ساختار شهرها در نظر گرفت که توانایی افزایش تعاملات اجتماعی، هویت و معنا مندی ، شکل گیری تصویرهای ذهنی و حس خاطره جمعی را در اختیار دارند. از آنجایی که، شکل گیری حس خاطره جمعی همواره از اساسی ترین اصول و مفاهیم کیفی در فضاهای شهری بوده است، پیدا کردن رویکردی جدید که به واسطه آن بتوان لایه های شکل دهنده فضاهای شهری را با دقت کندوکاو کرد را باید مورد توجه قرار داد تا بتوانند در یافتن راه حل های مفید برای خاطره انگیزی فضاها و ارتقا کیفی مفید باشند. رولان بارت معتقد است : بیش از هر حرفی درباره شهر باید از تکنیک نمادها استفاده کرد. به نظر می رسد با این دید جدید نه تنها می توان فضاهای شهری را بررسی کرد، بلکه  می توان در راستای معنامندی فضا و افزایش حس خاطره جمعی نیز به راهکارهای جدیدی دست پیدا کرد. هدف : در این راستا پژوهش حاضر در پی کشف مؤلفه های تأثیرگذار بر شکل گیری حس خاطره جمعی شهری از یکسو و ارایه الگوی مفهومی نشانه شناختی مستتر در فضاهای شهری در راستای بازیابی خاطره انگیزی فضاهای شهری است. الگوهای نشانه شناختی مذکور حاوی اطلاعات مربوط به شاخص های عملیاتی رمزگان هایی است که به منظور بازیابی حس خاطره جمعی تشخیص داده شده اند. در نهایت بازشناسی نظام های نشانه ای، سامانه ای از نشانه ها ارایه می شود که بر مبنای آنها بتوان میزان خاطره انگیزی میدان حسن آباد را مورد بررسی قرار داد. روش تحقیق : پژوهش از نوع  اکتشافی-تبیینی بوده و در فرآیند تصمیم سازی آن، از مقایسه تحلیلی استفاده شده است. تحلیل محتوا و استدلال قیاسی روش اصلی در ایجاد پایه های فکری تحقیق است، به منظور تحلیل های آماری از روش تحلیل عاملی تأییدی در نرم افزار لیزرل بهره گرفته شده است. نتایج :  نتایج تحقیق بیانگر آن است که میزان خاطره انگیزی فضای شهری میدان حسن آباد براساس الگوی مفهومی ارایه شده ، در سال های اخیر و به واسطه  تصمیمات اخیر مدیریت شهری کمرنگ شده است. اگرچه در حال حاضر رمزگان های ادراکی و اجتماعی (مؤلفه های ادراکی-ذهنی و اجتماعی) حس خاطره جمعی، در فضای شهری میدان حسن آباد قابل قبول و پذیرفته شده اند جهت بازیابی خاطره انگیزی شاخص های عملیاتی الگوهای نشانه شناختی پیشنهاد شده، در قالب رمزگان های معنایی و منطقی می تواند سبب احیای خاطره انگیزی میدان شود.