درخت حوزه‌های تخصصی

در این مقاله ضمن بحث در باره انواع سازه، از نظر بارهای وارده و عملکرد عناصر سازه، سازه غشائی معرفی گردیده، و بیان شده است که ایده اصلی این سازه ها از چادرهای معمولی گرفته شده است. اصول اولیه طراحی سازه های غشائی بیان گردیده و حالات گوناگون پوشش غشائی و یک ساخت ساده مطرح و انواع مصالح مصرفی در سازه غشائی، عمر مفید انواع مصالح و بخصوص مسئله مقاومت در مقابل آتش سوزی بحث گردیده است. در قسمت دیگر از مقاله مسائل مربوط به نور، عایق حرارتی، نحوه اتصالات،مسائل مربوط به نصب یک سازه غشائی و زمان مورد نیاز جهت یک سازه معین به عنوان نمونه بحث و بررسی شده و در نهایت قیمت تمام شده یک سازه را در زمان مقاله ارائه نموده است. کلیدواژگان: سازه غشائی، پوشش ، خیمه، کابل ، نیروی کششی ، پلیمر

یکی از مهمترین اجزای جدایی ناپذیر معماری قدیم و بافت های تاریخی شهرها، میدان ها بوده اند که امروزه یا به کلی از بین رفته اند و یا تغییر شکل داده اند. میدان ها به دلیل اهمیّتی که در شهرسازی قدیم داشته اند در همه شهرها وجود داشته اند. در این پژوهش میدان های تاریخی شهر شیراز مورد بررسی قرار گرفته که دوره زمانی قبل از صفویه تا اواخر دوره قاجار را در بر دارد. حاصل این پژوهش نشان می دهد تا دوره پهلوی میدان های زیادی در شهر شیراز وجود داشته و با توجه به تغییر شهرسازی در اوایل دوره پهلوی، فلکه ها جای میدان ها را در این شهر گرفتند. در این پژوهش ضمن معرفی میدان های شهر شیراز، این نتیجه را در پی دارد که این شهر از زمان قبل از صفویه تا آنجایی که منابع به ما اطلاعات می دهند دارای میدان بوده و تا اواخر دوره قاجار میدان ها در معماری و شهرسازی جزو عناصر اصلی بوده اند تا این که به فراموشی سپرده می شوند. روش پژوهش در این مقاله بر اساس کتابخانه ای و استفاده از منابع دست اول و در روش میدانی نیز تنها موقعیت میادین مورد بررسی قرار گرفته است.

مقدمه : مقاله حاضر، پژوهشی میدانی و کتابخانه ای است که به معرفی و بازسازی معنایی مراسم آیینی پیرِ شالیار در منظر فرهنگی هورامان از توابع شهرستان سروآباد واقع در استان کردستان، از منظر نشانه شناسی می پردازد. موضوع مهم در نشانه شناسی، بحث تولید معنا و چگونگی معنادارشدن جهان توسط نظام نشانه هاست. معنا، مفهومی است که یک نشانه بیانگر آن است. بیان مسئله : در این میان، رسوم، سنت ها و آیین های کهن، به عنوان نشانه/ بازنمودی فرهنگی از اندیشه و تفکر انسانی، با منشی نمادین، تفسیری از جهان و جهان بینیِ انسان ارایه می دهند که در جهان معاصر، به واسطه سیطره ارتباطات مجازی، درحال فراموشی هستند و امکان بهره برداری از آن ها در ابعاد گوناگون توسعه درحال نابودی است. هدف : بر این اساس، هدفِ عمده این بررسی، کشف و تدوین دلالت های معنایی مراسم آیینی پیر شالیار و نظام معنایی حاصل از نشانه/ بازنمون هایِ نمادین آن است تا به واسطه آن بتوان گام هایی در جهتِ تسهیل تبادلات فرهنگی و فراهم کردن زمینه های توسعه در این منطقه برداشت. روش تحقیق : بدین منظور، پژوهش حاضر، در قالب یک روش کیفی، برای گردآوری اطلاعات از روش مردم نگاری و اسنادی و برای تجزیه و تحلیل داده های کیفیِ گردآوری شده، از روش نشانه شناسی بهره می برد. نتیجه گیری : بخش پایانی این مقاله نشان می دهد که مراسم پیر شالیار، نشانه ای نمادین از باور قومی و جمعی مردم در منظر فرهنگی هورامان است که سطح جدیدی از معانی ضمنی را در برابر مخاطب نشان می دهد. همچنین، این مراسم از منظر نشانه شناختی، طرح قابل تأویلی از یک آیین عرفانی را روایت می کند که خداپرستی مردم این دیار را در یک انسجام و پیوستگی اجتماعی در منظر فرهنگی هورامان به عینیت می رساند.

نگاه محتمل بر نقش اقلیم و شیوه ی ساخت در سکونتگاه های بومی گیلان؛ که براساس اصول همسازگرایی با اقلیم و حفظ آسایش محیطی ساکنین طرح ریزی شده است، می تواند به عنوان یک الگوی متغیر در پهنه ی جغرافیایی گیلان عمل نماید. این پژوهش به دنبال آن است تا در تحلیل کالبد یکی از سکونتگاه های شاخص و بومی گیلان در جغرافیای مرزی مناطق جلگه ای به صورت منحصر بر دو شیوه ی تحلیل- توصیفی با روش زاکس و شیوه ی تحلیل- مدل سازی با نرم افزار شبیه ساز انرژی دیزاین بیلدر به ارزیابی یک نمونه ی واحد بپردازد. بر همین اساس، استفاده از شیوه ی مطالعات کتابخانه ای بر توصیف مورفولوژی گیلان و ارائه مفاهیم پایه بر تکمیل شدن ادبیات موضوع به عنوان رکن اولیه مبانی نظری قلمداد می گردد. استفاده از شیوه ی مطالعات میدانی بربرداشت از سکونتگاه مورد نظر در مقیاس کلان و خرد با هدف تحلیل اقلیمی و کالبدی نمونه به عنوان پیش زمینه ی مدل سازی نمونه در غالب نرم افزار دیزاین بیلدر و جدول مطالعاتی زاکس کمک شایانی نموده است. در پایان این مطالعات نشان می دهد، همان گونه که آسایش محیطی در سکونتگاه های بومی گیلان برای ساکنین روستایی در گذر زمان امری بدیهی و ملزوم بوده است، امروزه با تاثیر گذاری تغییرات آب و هوایی در زمینه اقلیم معتدل و مرطوب در مقیاس کلان و خرد بر فضای زیست پذیر و تغییرات کلی در مصالح مصرفی ساختارهای مسکونی در پهنه ی روستایی،استفاده از نقش انرژی های طبیعی در تهویه طبیعی با عدم استفاده از انرژی های مصنوع ( سرمایشی و گرمایشی) امکان پذیر نخواهد بود و ترکیب هر دوسیستم انرژی طبیعی و مصنوع حتی در سکونتگاه های بومی اجتناب ناپذیر نمی باشد.

تنوع و سختی وضعیت اقلیمی در مناطق مختلف ایران، لزوم شناخت و استفاده از راهکار های معماری بومی را که با کمترین مصرف انرژی پاسخ گوی نیاز به آسایش حرارتی هستند، روشن می سازد. بر این اساس، مطالعه شگرد های به کاررفته در معماری بومی می تواند راهگشای طراحی معاصر باشد. پژوهش حاضر با استفاده از اندازه گیری های میدانی، در پی شناخت رفتار حرارتی سکونتگاه زیرزمینی (شوادان)، که به صورت گسترده در معماری بومی دزفول و شوشتر خوزستان استفاده شده، و تحلیل شرایط آسایش حرارتی در این فضای زیرزمینی می باشد. با استفاده از تحلیل نمودار و متغیر های دما، رطوبت نسبی، سرعت جابه جایی هوا و میانگین دمای تابشی رفتار حرارتی شوادان خانه سوزنگر دزفول بررسی خواهند شد. همچنین تحلیل CFD شوادان مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار دیزاین بیلدر، براساس داده های شرایط مرزی به دست آمده از اندازه گیری های میدانی انجام شده است. نتایج بیانگر وجود شرایط آسایش حرارتی در فصول مختلف در این فضا و ثبات میانگین دمای تابشی که تحت تأثیر ظرفیت حرارتی جداره ها به خصوص در فصل گرم تابستان است. همچنین سرعت جابه جایی هوا بسیار اندک و نزدیک صفر است که رطوبت را از در ورودی شوادان خارج می کند.

       بررسی تأثیر رفتارهای زیست محیطی در ایجاد توسعه پایدار شهر بوشهرو اهداف فرعی این پژوهش بررسی رابطه بین شبکه های مشارکت مدنی، هنجارهای اجتماعی و اعتماد اجتماعی با رفتارهای اجتماعی زیست محیطی می باشد. روش تحقیق در این پزوهش بصورت پیمایشی می باشد که جامعه مورد مطالعه شهروندان شهر بوشهر می باشد که باکمک فرمول کوکراین حجم نمونه 381 نفر انتخاب شده که این جامعه آماری بصورت نمونه گیری خوشه ای انجام شده است. باکمک نرم افزارهای 18SPSS وAMOS به پردازش داده ها پرداختیم. نتایج به دست آمده از محاسبات آماری نشان می دهد که با توجه مدل برازش داده شده و ضریب همبستگی پیرسون و سطح معنی داری به دست آمده از رگرسیون، چون سطح معنی داری در هر سه متغیر شبکه های مشارکت مدنی، هنجارهای اجتماعی و اعتماد اجتماعی  برابر 00/0 بوده و از 05/0کوچکتر می باشد، همچنین سطح معنی داری بدست امده از معادلات ساختاری با کمک نرم افزاراموس به ترتیب 027/0 ،024/0، 012/0 و چون از 05/0 کوچک تر می باشد، بنابراین  بین هر سه فرضیه و رفتارهای اجتماعی زیست محیطی رابطه وجود دارد.

تعدد منابع، مقیاس و گروه های ذینفع در طول انجام یک طرح، موجبات بروز مدلی جدید تحت عنوان R.S.V.P را فراهم آورد. پژوهش حاضر با هدف شناخت ماهیت، پیشینه و برخی از مهمترین تجارب صورت گرفته، ضرورت پرداخت به این مدل را در ایران متذکر می شود. یافته های نوشتار تأکید دارد که مدل R.S.V.P وامدار هنرهای موسیقی، نمایشی و ترسیمی بوده و قابلیت استفاده در رشته های مشابه همچون طراحی شهری را دارد. در این پژوهش سعی بر این بوده تا مؤلفه های این چرخه به درستی شناسایی شده و تأثیر آن ها بر عملکرد فرآیند بررسی گردد. طبق یافته ها، این مدل جهت شفاف سازی فرایندها به کار گرفته می شود و هر کدام از مؤلفه های چهارگانه، نماد یک بخش از مدل می باشد. این مدل با استفاده از امتیازات (S) سعی در نمایش و تحلیل منابع موجود در محیط (R) دارد. جهت بررسی بازخوردها و تصمیم سازی نهایی از تحلیل عملکرد (V) استفاده می نماید، و محصول نهایی (P)، نشان دهندة مسیر طی شده می باشد.

اهداف : یکی از راه حل هایی که در دهه اخیر جهت برقراری ارتباطی مؤثر میان معماری و مهندسی سازه پیشنهاد شده است، طراحی هم زمان سازه و معماری بوسیله بهینه سازی توپولوژی است. بهینه سازی توپولوژی یکی از انواع بهینه سازی سازه ای است که به دلیل تأثیر مستقیم بر فرم در حوزه معماری ظهور نموده است. هدف از این پژوهش آشنایی طراحان با پتانسیل های این روش و بکارگیری آن در طراحی معماری است. روش ها: ابتدا به تشریح مفاهیم نظری بهینه سازی توپولوژی و مدلسازی عددی اجزای محدود پرداخته، سپس کاربردهای استفاده از بهینه سازی توپولوژی در معماری با ذکر مصادیق متنوع مورد بررسی قرار گرفته و فرایند بکارگیری این روش در طراحی معماری با استفاده از الگوریتم های معرفی شده و نرم افزارهای موجود توضیح داده شده است. یافته ها: در طراحی با استفاده از بهینه سازی توپولوژی عموما تاثیر تصمیمات آغازین بر فرم های حاصله از ابتدا مشخص نیست، به همین جهت تهیه دیاگرام های فرم شناسی برای حالات مختلف باعث می شود که طراح بتواند از تسلط بیشتری برفرم های حاصل از روش بهینه سازی توپولوژی برخوردار باشد. تهیه و استفاده از جداول فرم شناسی، که نشان دهنده تاثیر نوع و محل شرایط تکیه گاهی و دیگر عوامل موثر بر طراحی پل های با دهانه های متوسط و بلند با شرایط مشابه هستند، راه حلی جهت شفاف تر نمودن فرآیند طراحی معماری با استفاده از بهینه سازی توپولوژی فراهم خواهد آورد. نتیجه گیری: در این تحقیق چهارچوبی مشخص از روند فرم یابی برای معماران ، اطلاعات مورد نیاز جهت بهره گیری از بهینه سازی توپولوژی در طراحی و چگونگی طراحی یک پل عابرپیاده شهری با استفاده از این روش توضیح داده شده است.

گنبد سلطانیه یکی از مهم ترین بناهای تاریخی دوره ایلخانی در ایران، دارای پلان هشت ضلعی، هشت مناره و سه بخش گنبدخانه، تربت خانه و سرداب است که با تزیینات متعدد کاشی کاری، گچ بری، آجرکاری و... آراسته شده است. یکی از انواع تزیینات شاخص در آرایه های معماری این بنا، تزیینات هندسی است که به تنهایی و گاه در تلفیق با سایر نقوش یا کتیبه ها از آن ها استفاده شده است. این پژوهش با هدف معرفی انواع تزیینات هندسی به کاررفته در آرایه های معماری گنبد سلطانیه و گونه شناسی این تزیینات شکل گرفته است. در راستای دستیابی به این هدف، پرسش اصلی این مقاله به تزیینات هندسی موجود در آرایه های معماری گنبد سلطانیه و معرفی گونه های شاخص تزیینات هندسی در این بنا اختصاص دارد. روش یافته اندوزی بر اساس پژوهشی میدانی (عکاسی) و با استناد به منابع مکتوب انجام شده که روشی توصیفی تحلیلی دارد. نتایج مطالعات حاکی از آن است که کاربرد تزیینات هندسی از جایگاه بسیار مهمی در تزیینات گنبد سلطانیه برخوردار است به نحوی که تقریباً در تمامی قسمت های بنا از قبیل طاق ها، سطوح دیوارها و...، می توان به نمونه های متنوعی دست یافت. این تزیینات عمدتاً شامل گره های پُرکاری است که تلفیق این گره ها با تزیینات گیاهی و کتیبه ها و همچنین کاربرد تکنیک های اجرایی متنوع بر پیچیدگی، تنوع و زیبایی آن ها می افزاید. بیشترین درصد را گره هایی بر پایه عدد مبنای شش، هشت، ده و دوازده، به خود اختصاص داده که از بداعت و گستردگی فراوانی برخوردار است. همچنین سنت تبدیل گره ها (تبدیل گره کُند به تُند)، یکی از گونه های مهم موجود در تزیینات هندسی این بنا به شمار می رود.

باغ سعادت آباد قزوین در دوره شاه طهماسب صفوی و در جریان انتقال پایتخت به قزوین ساخته شد. با توجه به مستندات موجود، علت این انتقال در سال 962 ق. مخاطراتی بود که از سوی حکومت های عثمانی و روسیه متوجه تبریز بود. به دستور شاه طهماسب صفوی باغ ها و فضاهای لازم برای بخش های سکونتگاهی، دیوانی و سایر عرصه ها ساخته شد. وی عده ای از بزرگان کشوری و خویشاوندان نزدیک خود را تشویق کرد که باغ هایی در کنار باغ های سکونتگاهی حکومتی بسازند. در اطراف باغ سعادت آباد حدود بیست و سه باغ و گلزار وجود داشت. شاه طهماسب از شاعری به نام خواجه زین العابدین علی نویدی معروف به عبدی بیگ شیرازی متولد 921 ق. در تبریز (متوفی 988 ق. در اردبیل) که در دیوان خانه همایونی حضور داشته، خواست که مجموعه باغ های قزوین را به زبان منظوم وصف کند. خمسه "جنات عدن" عبدی بیگ شامل مثنوی های "روضه الصفات"، "دوحه الازهار"، "جنه الاثمار"، "زینت الاوراق" و "صحیفه الاخلاص" حاصل این تلاش است که حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره کلیات و جزییات این باغ و عمارت های آن است. اشعار عبدی بیگ از مهم ترین اسناد در مورد این باغ بوده و از توصیفات آن روشن می شود که باغ سعادت آباد در زمان خود باغی کم نظیر بوده است. از مهم ترین فضاها و ویژگی هایی که در این اشعار به توصیف آن ها پرداخته شده می توان به خیابان، سردر، ارشی خانه، خانه شروانی، ایوان ها، صفه سرچنار، حوضخانه، هندسه باغ و انواع درختان و گیاهان اشاره کرد. اطلاعات موجود و فضاهای اشاره شده در این منظومه ها بیش از چیزی است که امروزه بر جای مانده است و بر اساس این اطلاعات، می توان تصویری کلی از نقشه عمومی باغ و ویژگی های فضایی آن به دست آورد. هدف این پژوهش باز خوانی طرح این مجموعه باغ حکومتی بر اساس اشعار عبدی بیگ شیرازی و مطابقت آن با دیگر متون و اسناد تاریخی است. روش به کار رفته در این پژوهش، روش تفسیرى-تاریخى است که پس از استنتاج و تحلیل متون، تصاویر و نقشه های موجود به هدف خواهد رسید. ساختار کلی باغ و عناصر اصلی آن شامل سردر عالی قاپو، ارشی خانه (چهلستون)، خانه شروانی، دیوانخانه (ایوان شاهی) از مهم ترین عناصر مورد بررسی در این پژوهش هستند. این منبع تاریخی می تواند علاوه بر روشن کردن جنبه های کالبدی مختلف معماری، منظر و باغ سازی، جنبه های ذهنی-معنایی و اصول زیبایی شناسی آن زمان را نیز آشکار کند. این نوشتار سعی دارد تا ساختار فضایی کلی، توصیفات و جزییات این باغ ها را از میان اشعار استخراج و در قالب نقشه و کروکی به تصویر بکشد تا مبنایی برای مطالعات بعدی و برنامه های توسعه آتی پدید آید.

در زندگی امروز، خانه همچنان مأمن و محل آرامش و آسایش هر فرد به حساب می آید، اما میزان این بهره مندی در گونه های متنوع خانه، متفاوت است. وجود خانه های تاریخی و حضور در این خانه ها و شنیدن خاطرات نسل های قدیمی تر و بررسی دیدگاه صاحب نظران در حوزه نقد آثار معماری، روشن می سازد که چرا بسیاری از معماران در حال حاضر، به دنبال شناخت کیفیت هایی در آن خانه های سنتی هستند. در این مقاله، نگارندگان پس از معرفی و بررسی عوامل مؤثر بر تغییر و تحول در معماری مسکونی سنتی ایران، به نحوه شکل گیری شهر جدید لار با عنوان «شهر بدون کوچه» پس از زلزله سال 1339 و هم زمان با ورود اصول شهرسازی و معماری نوین به ایران در دوره پهلوی دوم می پردازند. روش این تحقیق در بخش اول، مطالعات کتابخانه ای و استنادی و در بخش دوم، بررسی میدانی و جمع آوری و مقایسه گونه های مختلف مسکن در شهر لار بوده است. نتایج نشان می دهد که مجموعه ای از تحولات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی از ابتدای قرن سیزدهم در ایران آغاز شد و اگرچه اغلب سرمنشائی خارج از فرهنگ داخلی داشته، پذیرش تدریجی و یا بعضاً تحمیل آن ها در سبک زندگی مردم، زمینه بروز و ظهور تغییرات کالبدی مسکن در یکصد سال اخیر را به وجود آورد. در این میان، مداخلات دولت در نوسازی شهری و ساخت مسکن انبوه، به پشتوانه درآمد نفتی، بیشترین تأثیر را بر تغییر شکل شهرها داشته است. همچنین، گونه شناسی الگوی خانه در شهر لار، در طول صد سال گذشته، نشان داد که در الگوهای مسکونی اخیر، خلاقیت های مردمی ناشی از تجربه زیست در خانه های سنتی و نبوغ طراحان در معماری خانه های ضد زلزله، به کلی نادیده گرفته شده است.