درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۲۶۱ تا ۲٬۲۸۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۲۲۶۱.

چگونگی تعاملات دوسویه آل مظفر و اهل تصوف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 434 - 460

کلیدواژه‌ها: تصوف آل مظفر حکومت آل مظفر مشایخ صوفی جنبش اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۳ تعداد دانلود : ۳۳۶
از شاخصه های برجسته حکومت آل مظفر(713-795ق/1314-1393م) به عنوان یکی از حکومت های محلی عصر فترت، بهره مندی زیاد از مذهب در رویه های سیاسی و رفتارهای حکومتی است. حکام شافعی مذهب مظفری، به منظور حفظ منافع و کسب مشروعیت، نزدیک شدن به گروه های مختلف مذهبی(صوفیان، سادات و شیعیان) و بهره برداری سیاسی از پایگاه مردمی آنان را مدنظر قرار می دادند. به واسطه جایگاه مناسب اهل تصوف در قلمرو آل مظفر و علاقه حکام مظفری به این گروه مذهبی و سعی آنان در سازش و مدارا با مشایخ، زمینه ایجاد تعاملات دوسویه بین برخی صوفیان با این حکمرانان مهیا شد.یافته های این پژوهش که به روش توصیفی– تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای انجام شده، مبیین آن است که وجوه مختلف تعامل آل مظفر با صوفیان که شامل مواردی چون ابراز ارادت به مشایخ آنها، احداث خانقاه و لحاظ کردن امتیازات اقتصادی برای شیوخ صوفی است که به دلایلی چون استفاده از پایگاه اجتماعی آنها برای کسب مشروعیت و مقبولیت، باور احتمالی به کرامات و اعمال خارق-العاده شیوخ صوفی و نیز عدم تمایل رهبران صوفی به مسایل دنیوی و حکومتی صورت می گرفت. در مقابل، بعضی از شیوخ صوفی با استقبال از عنایت حکام مظفری، برقراری تعاملات حسنه با آنها، انذار و پند دادن به مظفریان و دعای خیر و شفاعت برای آنان و رفع درگیری دو گروه متخاصم، به تأثیرگذاری هرچند اندک بر امور حکومتی آل مظفر و کاهش رنج های مردم پرداختند.
۲۲۶۲.

گونه شناسی تحولات و ساختار قدرت نظامی مُرابِطون (441- 541 ه .ق/ 1049- 1147م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال پنجم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 25 - 45

کلیدواژه‌ها: مرابطون مغرب تحولات تشکیلات نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۲۶۸
مُرابِطون به عنوان یکی از مهم ترین دولت های اسلامی در قرن پنجم هجری/ یازدهم میلادی، پس از تثبیت قدرت و ایجاد مشروعیت، مغرب و اندلس را تحت حاکمیت خود درآوردند. آن ها نخست جنبش خود را در صحرا ایجاد کرده و سپس با برنامه ریزی منظم و تحول تشکیلات نظامی، موفق شدند دولتی منسجم ایجاد کنند. برتری بر قبایل مختلف مغرب و تسلط بر آن ها از یک طرف و حضور در اندلس و جهاد در برابر مسیحیان از طرف دیگر، باعث شکل گیری قدرت سیاسی مُرابِطون گشت. براین اساس بررسی و تحلیل تحولات، ساختارها و تشکیلات نظامی مُرابِطون در استقرار حاکمیت آن ها، اهمیت بسزایی دارد. ازاین رو پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی و با تأکید بر منابع این دوره تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی باعث شکل گیری قدرت نظامی مُرابِطون شد؟ و مُرابِطون چه تغییراتی در تشکیلات نظامی ایجاد کردند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که مُرابِطون در ابتدا از ظرفیت های مغرب برای ایجاد قدرت نظامی سود جسته و حاکمیت خویش را تثبیت کردند، سپس ساختار ارتش را سامان داده و با طرح جهاد به اندلس راه یافتند. آن ها در این مرحله به توسعه ارتش، نوآوری و برنامه ریزی جهت نبردهای مختلف مبادرت ورزیدند.  
۲۲۶۳.

کارکردهای چندمعنایی واژه «چنگ» در شعر فارسی با رویکرد نظریه استعاره مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 99 - 128

کلیدواژه‌ها: چنگ استعاره مفهومی صور خیال نظریه معاصر استعاره شعر فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۲۶۶
هدف از تحقیق پیش رو، مطالعه کارکردهای چندمعنایی واژه «چنگ» در شعر فارسی است. مهم ترین پرسش در مقاله حاضر این است که چه انگاره های تصویری مرتبط با واژه «چنگ» در عبارات تشبیهی و استعاریِ شعر فارسی استفاده شده و شاعران از چه صور خیالی برای «چنگ» بهره گرفته اند. از نتایج مهم تحقیق حاضر این است که چنگِ بی جان، در شعر فارسی عنصری جاندار پنداشته شده و صفات و شخصیت انسانی یافته است. برخی از این مفاهیم در شعر شاعران فارسی نهادینه شده و در سبک های مختلف دوره های تاریخی تداوم یافته اند. مفهوم «کهنسالی» مهم ترین کاربرد ساز چنگ در اصطلاحات تشبیهی و استعاری شعر فارسی است و چنگ به دلیل دربرداشتن مفهوم کهنسالی به عنوان استعاره ای برای فلک و دنیا نیز به کار رفته و همچنین در مقام نصیحت گویی پیران ظاهر شده است. تشبیهات و استعارات دیگری که با خمیدگی ظاهری چنگ مرتبط هستند عبارتند از: خمودگی ناشی از غم و اندوه، خمیدگی به سبب شرمساری و سرافکندگی، خمیدگی از روی خدمت گزاری و سر تسلیم و ارادت خم کردن. انگاره هایی نیز مرتبط با اجزای ساختمان ساز چنگ خلق شده اند، مانند تشبیه زه های چنگ به گیسوی یار، تشبیه چوب دسته ساز به جامه پلاسین و کنایه از درویشی و زهد، تقابل پلاس پوشی چنگ با جنس ابریشمی زه های آن و کنایه از ریاکاری. طبق نظریه استعاری مفهومی، در این تحقیق مبدأ یکی (چنگ) و قلمرو مقصد شامل چندین مفهوم متفاوت تعریف شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، اشعار شاعران مهم از قرن چهارم هجری تا شاعران دوره معاصر است.
۲۲۶۴.

مسکن اجتماعی و مهاجران زاغه نشین: تجربه احداث کوی نهم آبان تهران در دهه چهل شمسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 175-193

کلیدواژه‌ها: زاغه نشینی مهاجران شهری مسکن اجتماعی تهران کوی نهم آبان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۲۸۳
زاغه نشینی و اسکان غیر رسمی با گسترش مهاجرت های داخلی طی دهه چهل شمسی، به یکی از مشکلات اجتماعی اصلی شهرهای بزرگ و به ویژه تهران بدل شد. تخریب زاغه ها در ابتدا تنها سیاست دولت برای مواجهه با این مسئله اجتماعی بود. اما به دنبال عدم موفقیت این اقدامات، سعی شد تا با ساخت مسکن برای زاغه نشینان بر این مشکل غلبه شود. ساخت کوی مسکونی نهم آبان در سال 1344 در تهران مهم ترین اقدام دولت در این زمینه بود. با این حال، در فاصله کوتاهی پس از ساخت کوی، تقریباً هفتاد درصد از زاغه نشینان در اوایل دهه پنجاه شمسی اقدام به ترک این خانه ها کرده بودند. بنابراین، پرسش نوشته حاضر این است که چرا ساکنان کوی نهم آبان، با وجود نیاز شدید به داشتن مسکنی مناسب، اقدام به ترک خانه های خود در این کوی مسکونی کردند؟ مدعای نوشته حاضر این است که عدم تناسب این خانه ها با شیوه های کسب معاش زاغه نشینان اصلی ترین دلیل آن ها برای ترک کوی نهم آبان بود. بر این اساس، نخست نحوه ساخت و اسکان زاغه نشینان در کوی نهم آبان شرح داده می شود. سپس مشخصات اجتماعی و اقتصادی ساکنان کوی بررسی خواهد شد و در آخر تلاش می شود نشان داده شود که چرا زاغه نشینان اقدام به ترک خانه های کوی نهم آبان کردند.
۲۲۶۵.

بررسی کارکرد و معنای چهار واژه رساننده مفهوم اجتماعی- سیاسی «مردم» در کتیبه های فارسی باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 291-316

کلیدواژه‌ها: مردم bandaka- kāra- martiya- zana-

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۶۰
مساله مقاله حاضر بررسی واژگانی است که می توانند در تحریرهای فارسی باستان کتیبه های هخامنشی بر مفهوم اجتماعی-سیاسی «مردم» اطلاق شوند و با توجه به شواهد معادل کل این مفهوم و یا بخشی از آن در نظر گرفته شوند. پژوهش پیشِ رو با رویکرد تاریخ مفهومی مبتنی بر تحلیل زبان شناختی کتیبه های فارسی باستان کوشیده است این واژگان و نسبت آنها با مفهوم «مردم»، به عنوان کنشگرانی اجتماعی-سیاسی، را از منظر کارکردها و معناهای اجتماعی و سیاسی بررسی کند. ازاین رو، به دنبال پاسخی برای این پرسش است که واژگان معادل یا رساننده مفهوم مردم در تحریرهای فارسی باستان این کتیبه ها کدامند و چگونه می توان کارکرد و معنای اجتماعی آنها را در بافت سیاسی تبیین کرد؟ در پاسخ این فرض مطرح می شود که هر کدام از ستاک های martiya-، zana-، bandaka- وkāra- بازتاب دهنده بخشی از مفهوم اجتماعی سیاسی «مردم» در کتیبه های فارسی باستان هستند. یافته های پژوهش کارکرد و معنای هر یک از چهار ستاک ذکرشده را به عنوان «مرد»، «سرباز»، «اتباع و پیروان حکومت»، «باشندگان سرزمین»، و «مردم/ سپاه» در متن فارسی باستان کتیبه های هخامنشی بررسی و تبیین کرده است.
۲۲۶۶.

تأثیر مسائل بین المللی بر نوسانات تولید و تجارت قالی ایران از جنگ جهانی یکم (1914) تا بحران اقتصادی 1930(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 141-167

کلیدواژه‌ها: صنعت قالی بافی اقتصاد جهانی جنگ جهانی یکم بحران اقتصادی 1930 بازرگانی خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۲۳۶
قالی بافی به عنوان یکی از صنایع دستی کهن، گرچه پیشینه ای سه هزار ساله در تاریخ ایران دارد، اما این تنها در دهه های پایانی سده نوزدهم بود که به یک کالای مهم بازرگانی تبدیل شد و شهرتی جهانی به دست آورد. علت آن، قرار گرفتن ایران در مدار نظام اقتصاد جهانی و راه یافتن قالی به بازراهای مهم اروپایی بود. بنابراین، از این زمان به بعد به همان میزان که بر اهمیت این کالا در اقتصاد ایران افزوده می شد، تولید و تجارت آن نیز بیشتر تحت تأثیر نوسانات اقتصادی بازراهای بین المللی قرار می گرفت. این جستار به دنبال این پرسش است که تحولات مهم اقتصاد جهانی در فاصله جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 چه تأثیراتی بر تولید و تجارت صنعت قالی ایران داشت؟ این مقاله با روش کتابخانه ای و با تحلیل اسناد و داده های بازرگانی این دوره می کوشد تا تصویر روشنی از جایگاه قالی ایران در بازارهای جهانی به دست داده و تأثیر مسائل بین المللی و رقابت های میان کشورهای تولید کنننده در نوسان تولید و تجارت آن از جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 ارائه نماید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که جنگ جهانی یکم به شدت برکاهش تقاضای جهانی، و درنتیجه کاهش تولید قالی و بیکاری در ایران اثر گذاشت. با رشد اقتصاد جهانی در سال های 1302 تا 1308 تولید و صادرات قالی ایران رشد چشمگیری یافت، اما با افزایش میزان تولید کشورهای رقیب مانند چین و ترکیه، جایگاه قالی ایران در بازار جهانی تنگ تر شد. در مقابل، دولت ایران در دوره رضا شاه با آگاهی از اهمیت قالی به عنوان یک منبع مهم ارز آور برای کشور، به شیوه های مختلف می کوشید تا صادرات آن را توسعه داده و بر پیامدهای منفی نظام بین الملل و کاهش صادرات آن مقابله کند.
۲۲۶۷.

زن در فرهنگ ترکمنی

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول بهار ۱۴۰۰ شماره ۳ 111-135

کلیدواژه‌ها: زن فرهنگ ترکمن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۱ تعداد دانلود : ۵۱۵
نیاکان ترکمنها بیش از شش هزار سال پیش در منطقه شمالی سواحل دریاچه « اشیق / ایسیق گل» کنار سیر دریا و رود جیحون استقرار یافتند، تاریخ ترکمن ها پر از فراز و نشیب است و بیشک زنان در این تحولات، نقشی موثر ایفا کرده اند. مطالعاتی در زمینه فرهنگ، تاریخ و زنان ترکمن انجام شده، اما سیر تحولات، نقش و جایگاه آنان در تاریخ پرماجرای شان کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از همین روی پرسش اصلی مقاله بدینگونه مطرح شده که چه تحولاتی در نقش و جایگاه زنان در جامعه ترکمنی در طول تاریخ رخ داده است؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و داده ها از منابع کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده اند. یافته ها نشان می دهد که زنان و به ویژه مادران در دوران افسانه ای، جایگاهی قدسی داشته و از سوی دیگر، زیست قهرمانانه آنان به همراه مردان در دفاع از حریم ایل و دیار خود به تصویر کشیده شده؛ اما در دوره تاریخی نیز همانطور که در دوره افسانه ای نیز محوریت اصلی بر عنصر مرد بوده، به همین منوال ادامه یافته است. علاوه بر مردان، زنان مسن نیز نقشی موثر ایفا کرده اند. در این دوران برخی محدودیتها برای دختران و زنان جوان از جمله تابعیت از مردان اهمیت می یابد. یکی از راههای ابراز مخالفت از شرایط، نغمه و آواز زنانه است. از مهم ترین علل اعتراض زنانه، شیوۂ ازدواج است. در فرهنگ ترکمنی، زیبایی زنانه از دو بعد مادی و معنوی تشکیل می شود. بعد مادی در برگیرنده مؤلفه های ظاهر بدن زنانه، و بعد معنوی حاوی مؤلفه های خلقی و میزان پایبندی به ارزش های جمعی است. اغلب بعد معنوی در زیبایی، نقشی موثر نسبت به بعد مادی دارد. بی شک سیر تحول جایگاه و نقش زنان در فرهنگ ترکمنی، تحت تاثیر تحولات و ساختار جامعه است.
۲۲۶۸.

خشونت و مُثله کردن بدن در ایرانِ هخامنشی

نویسنده: مترجم:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۰ 37 - 66
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۵۶۸
It is well recognised by scholars that in the ancient Greek mind the theme of the revengeful woman was as pervasive as it was persuasive. Fiona McHardy, for instance, has noted that the idea of the foreign or barbarian woman enacting gross acts of vengeance is pretty much routinely presented in Greek literature, and that barbarian women are depicted using specific ‘womanly’ tactics of persuasion, deception and patience in order to ensure that their revenge is both effective and devastating. Robert Rollinger’s recent investigation into human violence in Herodotus has noted that throughout the Histories, in which no fewer than ninety-two acts of violence are to be found, forty-two are perpetrated by Greece’s natural enemies, the Medes and Persians. Of these forty-two incidents, five are enacted by women of the royal house of Persia and of those five, four can be assigned as being specifically vendetta-motivated. The connection between the barbarian milieu and violence seems to be essential to the Herodotean view of history, but of all barbarian peoples, it is the Persians who stand out as the perpetrators of the acts of particularly violent despotism. And of all the Persian brutalities, those instigated by women tend to be the most violent, motivated as they are by purely the desire for revenge.
۲۲۶۹.

خاندان حکومتگر بنو شومله؛ مسئله مشروعیت و سیاست های محلی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 33 - 50

کلیدواژه‌ها: ایل افشار بنی شومله حسام الدین شومله خوزستان لرستان شوشتر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۶۷۳
با ضعف سلجوقیان در نیمه دوم سده ششم هجری/ دوازدهم میلادی، سلسله های اتابکی متعددی در گوشه و کنار کشور سر برآوردند که یکی از این سلسله ها از سوی بزرگان ایل افشار، در منطقه خوزستان و لرستان شکل گرفت. یکی از رؤسای ایل افشار به نام اتابک شومله که به دربار سلجوقی راه یافته بود، با استفاده از آشفتگی های سیاسی پس از درگذشت سلطان مسعود سلجوقی در 547ق، به خوزستان رفت و با تحت حمایت گرفتن برخی از شاهزادگان سلجوقی، حکومت اتابکی دیگری بنیان گذاشت که با انتساب به نام او، می توان آن را سلسله بنی شومله نامید. در این پژوهش به روش توصیفی  تحلیلی، چگونگی تأسیس، مشروعیت یابی، تثبیت و در نهایت زوال این سلسله کمتر شناخته شده بررسی شده است. یافته پژوهش نشان می دهد که ضعف قدرت سلجوقیان و مساعد بودن حوزه فعالیت نهاد اتابکی در عرصه سیاسی، بستر مناسب را برای حضور افشارها در منازعات قدرت فراهم آورد. حکمرانان این سلسله کوشیدند تا از طریق برقراری مناسبات دوستانه یا ستیزه جویانه با قدرت های موجود دربار سلجوقی، نظام خلافت عباسی و اتابکان آذربایجان و فارس، و استقرار امنیت اجتماعی در قلمرو، مشروعیت لازم برای تثبیت و تداوم قدرت خویش کسب کنند. با این وجود، کشمکش های بی حاصل با حکومت های هم جوار و سستی جانشینان شومله و پاره ای عوامل اقتصادی و اجتماعی موجب زوال این سلسله شد. 
۲۲۷۰.

جایگاه تاریخ نگاری راحهالصدور و آیهالسرور راوندی در میان متون تاریخی عصر سلجوقی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 103 - 124

کلیدواژه‌ها: راحهالصدور و آیهالسرور راوندی سلجوقیان فوائد تاریخ نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۲۶۸
رویکرد پژوهشگران نسبت به کتاب راحهالصدور و آیهالسرور نجم الدین سلیمان راوندی عموماً انتقادی بوده است و با این استدلال که مطالب آن انتحال مطالب سلجوقنامه خواجه ظهیرالدین نیشابوری است، چندان که باید به جنبه های مثبت آن توجه نکرده اند؛ در حالی که راحهالصدور   به هیچ وجه انتحالِ صرف نیست و در پاره ای از جنبه ها حتی از کتاب سلجوقنامه نیشابوری غنی تر است. راوندی به دلایل عقبه آموزشی قوی در فقه و لغت فارسی و عربی از تجربه ای کاملاً متفاوت نسبت به دیگر مورخان زبان فارسی برخوردار بود. همین تجربه متفاوت باعث شده که در بسیاری موارد موضوعاتی همون جغرافیای تاریخی، اوضاع علمی و فقهی، تاریخ ادبیات و ... که معمولاً از نگاه دیگر مورخان پوشیده مانده است در تاریخ نگاری وی بازتاب بیشتری یابد. نگارنده با مطالعه انتقادی و تحلیل راحهالصدور به برخی از جنبه های آن با تفصیل بیشتری پرداخته است که می تواند نگاه پژوهشگران حوزه های مختلف علوم انسانی را به این اثر دوباره زنده کند.
۲۲۷۱.

نقش نخبگان ایرانی پناهنده به عثمانی در اقدامات نظامی عثمانیان علیه صفویان (عصر سلیم اول و سلیمان قانونی؛ 926- 974ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 9 - 31

کلیدواژه‌ها: نخبگان ایرانی حکومت عثمانی صفویان تاریخ نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۳۲۲
 حضور نخبگان ایرانی در قلمرو عثمانی، سبب تحولات مهمی در بخش های مختلف این حکومت و تأثیرگذاری در رویدادهای گوناگون شد. این نخبگان، از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر تحولات نظامی پیش آمده بودند؛ آن چنان که حضور و نقش آفرینی آنان را در ابعاد مختلف اقدامات نظامی عثمانیان در عصر سلیم اول و سلیمان قانونی می توان مشاهده کرد. پژوهش حاضر، به بررسی نقش نخبگان سیاسی و نظامی ایرانی در اقدامات نظامی عثمانیان علیه صفویان و اشکال همکاری این نخبگان با عثمانیان طی نبردهای چالدران، سال 940ق، و سال 955ق، پرداخته و مشخص کرده است که نخبگان ایرانی، از عوامل اصلی وقوع نبرد میان عثمانیان و صفویان بودند و شماری از آنان، با پیوستن به عثمانیان، سبب تقویت سپاه عثمانی و تضعیف صفویان شدند. این نقش آفرینی را می توان در دستاوردهای عثمانیان از این اقدامات نظامی نیز مشاهده کرد.
۲۲۷۲.

بررسی تطبیقی فعالیت های صوفیان و کرامیه در گسترش اسلام در شرق ایران (سده های 3 تا 5 قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 99 - 121

کلیدواژه‌ها: صوفیه کرامیه گسترش اسلام شرق ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۳۰۳
تصوف و کرامیه، دو جریان تأثیرگذار در شرق ایران بودند که یکی از تأثیرات اجتماعی آنان گسترش اسلام بود. این بررسی با رویکردی تطبیقی به دلایل موفقیت صوفیان و کرامیه در گسترش اسلام می پردازد. هدف از این تحقیق که با روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، پاسخ به این پرسش است که رمز موفقیت صوفیان و کرامیه در نشر اسلام چه بود؟ نتایج نشان می د هد، نحوه رفتار و سلوک صوفیه با مردم و استفاده از شیوه های مناسب تبلیغی ازجمله زهد ورزی، کلام ساده و صریح، شعارهای تساوی طلبانه و استفاده از خانقاه، رمز موفقیت آنان در گسترش اسلام بود. رمز موفقیت کرامیه در گسترش اسلام، دیدگاه ارجاء گرایانه از ایمان، زهد ورزی، کلام ساده، استفاده از روش فصالی و بهره بردن از خانقاه برای ترویج عقاید خود بود. البته صوفیان در نشر اسلام موفق تر از کرامیان عمل کردند، زیرا آنان علاوه بر سود جستن از شاخصه ها و روش های مذکور از خدایی سخن می راندند که لطفش بر قهرش چیرگی دارد و مسلما چنین نگرشی نسبت به خداوند با اقبال بیشتری  از سوی مردم مواجه گردید.
۲۲۷۳.

نقش علمای دین در تحولات آموزشی ولایت قهستان (از سلجوقیان تا پایان قاجار)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۳

کلیدواژه‌ها: قهستان مدارس تعلیم و تربیت علما مشاهیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۲۶۲
قهستان منطقه ای است در جغرافیای تاریخی ایران زمین که پیوندی عظیم وناگسستنی با خراسان بزرگ دارد. گرچه که امروزه بخش عمده ی آن را خراسان جنوبی نامیده اند و برخی نواحی شمالی آن جزء خراسان رضوی است،اما با این وجود قهستان در سیر تاریخی خود شاهد وقایع تاریخی بوده است. ولایت قهستان با توجه به موقعیت جغرافیایی وبافت فرهنگی اش در زمینه تعلیم وتربیت نقش ویژه ای در فرهنگ وتمدن اسلامی از سلجوقیه تا پایان قاجاریه داشته است،به گونه ای که عالمان بزرگی از این ولایت سربرآوردند و عوامل مهمی چون سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی بر وضعیت آموزش قهستان تاثیر گذار بوده است.روش گرداوری اطلاعات در این تحقیق بر پایه روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته به شیوه جمع آوری منابع واسناد کتابخانه ای است.یافته های پژوهشی حاکی از آن است که وضعیت آموزشی قهستان تابع وضعیت سیاسی،اقتصادی و فرهنگی آن است که زمینه ساز تعالی و پیشبرد نهاد آموزشی شده است،به گونه ای که از نظر سیاسی تاسیس مدارس دولتی و از نظر اقتصادی شاهراه بودن آن و به لحاظ فرهنگی تکثر فکری و قومی از عمده عوامل ترقی وضعیت آموزشی قهستان وثبات در این ناحیه محسوب میشود. لذا جایگاه مدارس در کیفیت آموزش ولایت قهستان در ارتقای بینش فرهنگی این ولایت نقش بسیار مهمی ایفا کرده،تا آنجا که بزرگان ،مفاخر ومشاهیر علمی وعلمای دینداری را در خود پرورانده است.
۲۲۷۴.

بررسی و واکاوی شاخصه های دیپلوماسی در دوره اشکانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۳

کلیدواژه‌ها: دیپلوماسی سیاسی دیپلوماسی تجاری اشکانیان تاکتیک های نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۳۱۳
پس از روی کار آمدن سلسله اشکانی در 247 ق.م مناسبات ایران با همسایگان و دولت های آن روز شکل جدیدی به خود گرفت. این دولت نوپا در همان اوان تأسیس مبارزات و تصادمات گسترده ای را برای به دست آوردن سلطه بر مرز و بوم ایران با اقوام مهاجم، دولت سلوکی و امپراتوری روم آغاز کرد. باید اذعان داشت که پادشاهان این سلسله نه تنها به مناقشات و کشمکش های نظامی توجه و اهمیت می دادند، بلکه از ابزار و شیوه های دیپلماسی در ارتباط با آن دولت ها نیز بهره می جست. اشکانیان با استفاده از دیپلماسی در حفظ مرزهای سیاسی خود و کسب امتیازهای اقتصادی و سیاسی، موفقیت های گوناگونی را به دست آورند. این پژوهش با استفاده از روش بررسی تاریخی مبتنی بر گردآوری اسناد و مدارک تاریخی، در پی پاسخ به این مسئله است که دیپلماسی شاهنشاهی اشکانی چگونه و بر مؤلفه هایی استوار بوده ؟ و چه نقش و جایگاهی در رویکرد های سیاسی و اقتصادی این سلسله داشته است؟. رهیافت این پژوهش این است که اشکانیان با ابزارهایی مانند مذاکره از طریق سفرای خود و انعقاد معاهدات سیاسی و اقتصادی تمامیت ارضی خود را حفظ نموده و از سود سرشار حاصل از تجارت توانستند به تجهیز سپاه و ادامه نبردهای استراتژیک خود بپردازند.
۲۲۷۵.

تبیین تاریخی مؤلفه های همگرایی از منظر امام جواد (علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 1 - 18

کلیدواژه‌ها: امام جواد (ع) جریان های فکری راهبرد همگرایی واگرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۹ تعداد دانلود : ۳۳۴
ظهور و حضور اندیشه های متنوع و متعدد فکری و فرهنگی در جهان اسلام پس از رحلت رسول الله(ص) تا به امروز، چالش ﻣﺴﺌﻠﮥ همگرایی امت اسلام را رقم زده است. دوره امامت امام جواد(ع) (203تا220ق/825تا882م) نیز فصل رونق فرقه گرایی، جریان سازی فکری ، قیام ها، شورش های داخلی و تعرض های خارجی علیه خلافت اسلامی بود. فعالیت این گروه ها در شبهه افکنی، امت اسلامی را تهدید می کرد. یکی از تهدیدها، تفرﻗﮥ امت بود. مواﺟﻬﮥ امام جواد(ع) با عوامل تفرقه انگیز، در تقویت و ایجاد همگرایی نقش بسزایی داشت. این مقاله با پرسش چیستی مؤلفه های راهبردی همگرایی از منظر امام جواد(ع)، به شیوه توصیفی تحلیلی و با استناد به کتاب های تاریخی و حدیثی و رجالی، درصدد است با شناخت این مؤلفه ها در سیره امام در موقعیت هایی نظیر مناظره ها و مواجهه با خلفا و جریان های فکری، الگویی از روش های نیل به همگرایی اسلامی ارائه کند. آموزه های حضرت در قالب مؤلفه های تصحیح باورهای کلامی توأم با احترام، نداشتن تنش در مناسبات سیاسی، حُسن خُلق، تمسک به قرآن و سنت و برائت از افراط گرایی اسلامی نمود یافت. فرﺿیﮥ مقاله آن است که امام جواد(ع) بر مبنای اندیشه های بنیادین اسلامی، ریشه های واگرایی را در درک نکردن حقیقت دین و برتری جویی و تمایلات جدایی طلبانه می دانستند. اقدامات امام در راستای همگرایی امت در قالب تدابیر صحیح در تعامل با جریان های مختلف و زدودن شبهات و اجتناب از هرگونه اقدام واگرایانه در برابر یکپارچگی امت اسلامی بوده است.
۲۲۷۶.

مناسبات عباس میرزا با کلیسای اچمیادزین با تکیه بر اسناد آرشیوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 1 - 30

کلیدواژه‌ها: عباس میرزا کلیسای اچمیادزین کاتولیکوس ایران روسیه ایروان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۵ تعداد دانلود : ۲۹۹
کلیسای اچمیادزین به عنوان نخستین و مهم ترین کلیسای ارامنه، نقش مهمی در تحولات مذهبی، سیاسی و اجتماعی ارمنستان داشت. نقش کلیسای اچمیادزین به ویژه در جنگ های ایران و روس و جدایی ایروان از حاکمیت ایران قابل ملاحظه است. عباس میرزا نایب السلطنه برای جلوگیری از نزدیکی ایروان و به ویژه کلیسای اچمیادزین به روس ها، درصدد تحکیم مناسبات با آن برآمد تا شاید از طریق جلب و استمالت رهبران آن و برقراری پیوند نزدیک با آن ها، از تمایلات گریز از مرکز آنان جلوگیری کند. این نوشتار قصد آن دارد تا با روش تحقیق اسنادی- تحلیلی اسناد آرشیوی فارسی، ارمنی و روسی، روابط عباس میرزا با ارامنه و به ویژه کلیسای اچمیادزین را مورد بررسی قرار دهد تا از آن طریق به تلاش ایران برای حفظ پیوندهای میان خود و ارمنستان برای حفظ حاکمیت تاریخی خود بر آن سرزمین و از سوی دیگر به فعالیت های واگرایانه رهبران اچمیادزین که باعث جدایی ایروان از ایران و الحاق آن به روسیه شد، پی بَرَد.
۲۲۷۷.

مؤلفه های هویت ملی ایرانی در دیوان ابوالقاسم لاهوتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 213 - 241

کلیدواژه‌ها: ایران گرایی لاهوتی هویت ایرانی وطن ارزش های ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۳۹۱
ارزیابی اندیشه های اقوام و نخبگان ایرانی دربارۀ هویت ملی شان امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت یافته است تا راه همگرائی و اتحاد ملی ایرانیان هموارتر شود. مسئله این مقاله تأمل دربارۀ آراء و ایده های ابوالقاسم لاهوتی دربارۀ هویت ملی ایرانی است. پژوهش حاضر، به منظور بررسی مؤلفه های هویت ملی ایرانی در دیوان اشعار لاهوتی صورت گرفته است و نویسنده، با استفاده از روش تحلیل محتوا، به بررسی و ارزیابی یک سری متغیرهای ازپیش تعیین شده در دیوان اشعار لاهوتی پرداخته است. بدین معنی که برای بررسی مؤلفه های چهارگانه هویت ملی ایرانی شامل ارزش های ملی و باستانی، ارزش های فرهنگی دورۀ پس از اسلام، ارزش های دینی، ارزش های مدرن و غربی، سنجه های مشخصی درنظر گرفته شده و نویسنده به شمارش و احتساب نمادهای مربوط به آن متغیر ها در محتوای اثر نام برده پرداخته است. نتایج این پژوهش بیانگر این است که لاهوتی به عنوان شاعر و مبارزی وطن پرست، همواره به ارزش های ملی و فرهنگی هویت ایرانی وفادار بوده و تلاش برای نگارش آثاری به سبک شاهنامه همچون ایران نامه توسط ایشان و ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان روسی توسط لاهوتی و همسرش تأییدی است بر تعهد شاعر نسبت به وطنش و حفظ و گسترش ارزش های ایرانی در جهان. به عبارت دیگر، لاهوتی، به رغم تحولات فکری و ایدئولوژیکی که در دوران تبعید و دوری از ایران، تجربه کرده، اما ایران گرایی و عشق به میهن و آرزوی دیدار وطن، جزء لاینفک اندیشه های شاعر بوده است. ضرورت و اهمیت موضوع، بیان سهمی است که نخبگان ملی گرای کرمانشاهی درتاریخ معاصر در وحدت و همگرایی بین اقوام ایرانی داشته اند.
۲۲۷۸.

بازیابی زمینه های تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 131-157

کلیدواژه‌ها: قاجار روحانیت شیعه علمای شیعه لباس قبا عبا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۴۰۶
بازیابی زمینه های تحدید قبا و عبا به روحانیت شیعه در عصر قاجار هادی یعقوب زاده[1]، آمنه مافی تبار[2] چکیده در بازه طولانیِ فرمانروایی قاجاریان، سردمداران حکومتی با نگاه به غرب در پوشش جامعه تغییراتی ایجاد کردند که عامه مردم را تحت تأثیر قرار داد. در این بین، علمای دینی شیعه با حفظ پوشش تاریخی خود از دیگران متمایز شدند. هدف این مقاله، واکاوی زمینه های انحصار قبا و عبا به عنوان اصلی ترین اجزای تن پوش به این قشر از جامعه است. بدین قرار پرسش این خواهد بود که چرا و چگونه قبا و عبا به عنوان تن پوش روحانیت شیعه در ایران شناخته شد؟ فرضیه آنکه برای بازیابی این چگونگی باید به تحولات رسمی و غیررسمی جامگانی عصر قاجار رجوع کرد. نتیجه بررسی ها به شیوه توصیفی تحلیلی نشان می دهد با تغییر پوشش رسمی دربار و تبعیت قشر متوسط جامعه شهری از ایشان، صورت ظاهری جامه مردم دگرگون شد. در این بین، روحانیون دینی با ممارست در سبقه فرهنگی و حفظ تن پوش قبا و عبا، از دیگران متمایز شدند و وجه نمادین کسوت ایشان در ایران تقویت شد. واژه های کلیدی: قاجار، روحانیت شیعه، علمای شیعه، لباس، قبا، عبا [1] . استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه هنر، (نویسندهه مسئول) yaghoubzadeh@art.ac.ir [2] . استادیار گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر a.mafitabar @art.ac.ir تاریخ دریافت : 27/9/1400- تاریخ تأیید: 17/12/1400
۲۲۷۹.

شناخت واحدهای اولیه فضایی درجهت تعیین الگوهای نظم کالبدی خانه های دوره قاجار، استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۲۸۳-۲۶۵

کلیدواژه‌ها: معماری ایرانی-اسلامی الگوی معماری نظم کالبدی معماری زبان معماری خانه قاجاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۲۷۹
خانه ایرانی، مشحون از واحدهای ساختاری است؛ انسجام واحدها، الگوهای پیچیده تری را به وجود می آورد که به تبع استقرار آن ها در جاهای مختلف بنا، ساختار کالبدی و ویژگی های عملکردی و فرهنگی آن نیز شکل می گیرد. از آن جایی که ترکیب این الگوها در خانه همواره انعکاسی از آداب و روش زندگی ساکنان و شرایط محلی است، شناخت هریک از این الگوها امکان استفاده از آن ها را در سطحی وسیع در طراحی خانه های جدید فراهم می نماید. چیستی الگوهای ساختاری و میزان تأثیرگذاری آن ها بر معماری مسکونی ایرانی-اسلامی مبنای پرسش گری پژوهش است. این پژوهش قصد دارد با اتخاذ رویکردی کالبدی به بیان ساختار زبان معماری خانه در بناهای نمونه دوره قاجار بپردازد، و از این طریق زمینه بازیابی ارزش های معماری گذشته را فراهم سازد. روش پژوهش توصیفی-تاریخی و روش یافته اندوزی ترکیبی است. اساس مطالعات رصدی نیز ازطریق حضور در بناهایی که دارای ترکیب معماری نسبتاً کامل بوده اند، و با استناد به نقشه ها، تصویرها و متن های موجود صورت گرفته است. محتواهای انتزاع شده با کمک نرم افزار اتوکد (Auto CAD) واحدهای اولیه را در شکل های هندسی معرفی می نماید و مصداق پذیری آن ها را در 50 خانه باارزش تاریخی-فرهنگی دوره قاجار بررسی می کند. بررسی های نظری، نشان از حضور هفت واحد اولیه فضایی در معماری خانه به ترتیب از شفاف به کدر، حیاط، صفه، ایوان، تالار، نشیمن، اتاق، پستو دارد. از نتایج مهم این جست وجو می توان به تعمیم پذیری نظم منطقی واحدهای اولیه شناسایی شده در ترکیب های متنوع و تولید واحدهای فضایی پیچیده تر از واحدهای اولیه به تعداد 5040 الگو اشاره کرد. نتایج نشان می دهند الگوها به نسبت های متنوع از 27.16% تا 0.06% و تعداد 45 عدد در خانه های انتخابی مشارکت دارند. در این میان، الگوی شماره 8 بیشترین (328) حضور را دارد؛ درحالی که الگوهای 14، 32 و 45 کمترین (1) کاربرد را دارند.
۲۲۸۰.

«تداوم اندیشه» زبان مشترک معماری مجموعه های مذهبی دارالسلطنه تبریز از قرن هفتم تا نهم قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۳۹-۶۰

کلیدواژه‌ها: تداوم معماری زبان مشترک اندیشه مجموعه های مذهبی تبریز قرن7- 9 ه. ق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۶۹۵
اندیشه به عنوان زبانی مشترک از ابتدا در پس معماری این سرزمین دیده می شود، از این رو صاحب نظران بسیاری در پی تبیین و تجلی زبان مشترک در آثار معماری بوده اند. در هر دوره از تاریخ شاهد ظهور بناهای جدیدی هستیم، که با حفظ الگوهای دوره های قبلی سعی بر تداوم اندیشه، به شکلی مناسب تر از قبل می باشند. در این میان، مجموعه های مذهبی بیشترین سهم از معماری این سرزمین رابه خود اختصاص داده اند. این پژوهش برآن است تا با بررسی مجموعه های مذهبی قرن 7- 9 ه. ق. شهر تبریز،اندیشه و زبان مشترک معماری ایرانی اسلامی را تبیین نماید. تحقیق بر اساس روشی ترکیبی شامل تاریخی تفسیری وراهبرد کلی توصیفی تحلیلی پیش رفته و نتایج حاکی از آن است که معماری ایرانی اسلامی بر اساس تداوم اندیشه شکل گرفته که این اندیشه بشکل زبان مشترک و الگو در آثار دیده می شوند که نشأت گرفته از مفاهیم معنایی- انتزاعی و عملکردی- ظاهری می باشند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان