درخت حوزه‌های تخصصی

جامعه زردشتی ایران با فروپاشی دولت ساسانی و چیرگی اسلام، فراز و فرودهای بسیاری دید؛ البته نه آن گونه مطرود شد که گمان می رود و نه توانست اقتدار پیشین را حفظ کند. جامعه زردشتی بر آن شد تا با اثبات صاحب کتاب بودن و قرار گرفتن در کنار دیگر ملل اهل کتاب و پرداخت جزیه، ادامه حیات خویش را ممکن سازد. وجه دیگر امکان حیات آنان، در قالب حضور فعال در امور دیوانی و حفظ این جایگاه تا سده پنجم قمری بود. زردشتیان دبیران و دیوانیان دقیق و ماهری بودند. دولت امیران آل بویه که در پی احیای سنت های ایرانی بود، فرصت بیشتری به دیوانیان زردشتی داد. موضوع این گفتار به شیوه تحلیل تاریخی، بررسی یکی از شخصیت های زردشتی به نام ابومنصور است که در زمان بهاءالدوله دیلمی (حک: 379-404ق) ضمن حفظ جایگاه علمی و دینی خود نزد هم دینانش، مصدر خدمات مهم دیوانی بود. نام و یاد او با عنوان «استاد ابومنصور» که نشانگر جایگاه علمی اوست، در منابع نویافته زردشتی و همچنین در متون تاریخی عربی آمده است. او با بهره گیری از شهرت و جایگاه خویش توانست در تدوین و جمع آوری منابع دینی زردشتی نقش ساز باشد و با نفوذ سیاسی و دیوانی توانست جایگاه زردشتیان را در ساختار قدرت آل بویه ارتقا دهد. آزادی نسبی مذهبی این دوره، رشد شخصیت های زردشتی را فراهم ساخته بود.

در دوره قاجاریّه و به دنبال مواجهه بیش از پیش ایرانیان با تمدّن غربی، ضرورت نوسازی در عرصه واحدهای اندازه گیری، ذیل عنوان نظام متریک از سوی سیاستمداران و اندیشمندان احساس شد و در دوره رضاشاه پهلوی از طرف دولت مورد اجرا قرار گرفت و چون این مهمّ را دولت بر عهده داشت استقرار نظام متریک ابزاری برای تأمین اهداف حکومت شد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تبیینی با بررسیِ روند استقرار نظام متریک در ایران، اهداف دولت رضاشاه از استقرار نظام متریک را به عنوان یک مسئله مورد بررسی قرار می دهد و به این سؤال اصلی پاسخ می دهد که دولت رضاشاه در استقرار نظام متریک چه اهدافی را دنبال می کرد؟ یافته ها گویای این نکته است که ارتباط با تمدّن غرب و ضرورت واکاوی عقب ماندگی ایران، باعث توجّه به اصلاح اوزان و مقادیر بر پایه نظام متریک برای تسهیل تجارت شد، ولی، استقرار نظام متریک نه فقط در جهت تسهیل در مبادلات بازرگانی، بلکه در جهت کنترل و نظارت بیشتر دولت بر همه آحاد جامعه صورت گرفته است.

آغاز حرکت امام حسین (ع) و حادثه عاشورا یک حماسه واقعی بود. حضرت زینب (س) بخش دوم مأموریت و رسالت امام حسین (ع) را با اسارت و رفتن به شام تکمیل کرد. شهری که مرکز ثقل حکومت اموی بود و بذر اصلی وقوع حادثه عاشورا در آنجا کاشته شده بود. حال این سؤال مطرح است که عکس العمل مردم شام نسبت به ورود اسرای کربلا چه بود. پژوهش حاضر، واکنش و عکس العمل مردم شام نسبت به ورود اسرای کربلا در سه مرحله ورود اسرا به شام قبل از ورود به قصر یزید، ورود به قصر و پس از خروج از آن را بررسی می کند. مجلس شادی و جشن بزرگی ازطرف یزید برگزار شد و یزید سعی داشت نهایت بهره سیاسی را از آن ببرد که درنهایت نتوانست از آن مجلس بهره ببرد و به هدف خود نرسید؛ زیرا خطبه های داغ و آتشین حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع)، مأموریت امام حسین (ع) را تکمیل کرد و چهره ظلمانی یزید اموی و رفتار و کردار او بر همگان فاش و باعث انزجار و بیداری عمومی مردم شام شد. 

مسیحیان در ایران از دیرباز حضور داشته اند. این عده اگرچه اقلیتی مذهبی هستند، اما حقوق مشخصی در جامعه اسلامی برایشان در نظر گرفته شده است؛ همان گونه که در مجامع و سازمان های بین المللی مسیحیان از حقوق تعریف شده ای برخوردارند. یکی از انتقادها به جمهوری اسلامی ایران این است که غیرمسلمانان، ازجمله مسیحیان در ایران آزاد نیستند و حقوق آنها تضییع می شود، درحالی که این امر با معیارهای حکومت اسلامی و علوی در تناقض است. پژوهش حاضر با روش «مطالعه تطبیقی تاریخی» در پی پاسخ به این سؤال است که رویکرد جمهوری اسلامی در قبال مسیحیان با سیره حکومتی امیرمؤمنان(ع) تا چه حد همخوانی دارد؟ شواهد مستند، از جمله قانون اساسی و دیگر قوانین جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد: جایگاه پیروان مسیحیت و حقوق شهروندی آنها مانند بهره مندی از خدمات اجتماعی، آموزشی و شهروندی، آزادی بیان، و امکان مشارکت سیاسی مدنظر قرار گرفته و رویکرد جمهوری اسلامی در قبال آنها در مسیر معیارهای اسلامی و منطبق با حکومت علوی است.

حدود چهل سال از 146 سال حکومت صفاریان، مربوط به دوره شکل گیری و اوج حکمرانی این خاندان است و مابقی عمر این حکومت، در قالب یک حکومت محلی سپری شد. با این حال بازماندگان صفاریان از برنامه های سیاسی مؤسسان این حکومت در گسترش قلمرو و تنظیم مناسبات خود با خلافت عباسی باز نماندند. با مرگ عمرو لیث، گرچه تصور می شود که صفاریان در این بخش از دوره حکمرانی خود به عنوان یک حکومت محلی، دیگر رویه ای چالش برانگیز با خلافت نداشته اند، ولی گزارش های پراکنده منابع و نیز سکه های یافت شده نشان می دهد که بازماندگان صفاریان (287-393ق) همواره در عمل، روال تابعیت کامل از خلافت را نپیموده اند. مسئله این پژوهش، شناسایی تعارض ها و همپوشانی های موجود در گزارش های منابع تاریخ نگاری در مقایسه با نتایج حاصل از بررسی سکه های مضروب این خاندان، در مناسبات با خلافت عباسی است. این پژوهش، با رویکرد توصیفی  تحلیلی و متکی بر سکه ها انجام شده و نشان می دهد که در اهداف حاکم بر روابط بازماندگان صفاریان با خلافت، در مقایسه با دوره اول صفاریان، تغییری حادث نشده است. خلافت عباسی همدلی با صفاریان نیافت و تلاش صفاریان در کسب مشروعیت سیاسی پایدار از خلافت عباسی با کامیابی همراه نبود. دستاورد این پژوهش نشان داد که بررسی سکه ها می تواند خلاء گزارش های تاریخی را تکمیل کنند. با بررسی سکه ها این امکان فراهم شد تا ترسیم نسبتا روشن تری از رویداد های تاریخی با تکیه بر روابط صفاریان با خلافت عباسی ارائه شود.

بخش «الیاقوته الثانیه فی علم الالحان و اختلاف الناس فیه» در کتاب  العقدالفرید ، یکی از مهم ترین منابع آگاهی ما از بحث های مربوط به جایگاه موسیقی و وضع و حال موسیقیدانان و انواع سازها در دوره اموی و عباسی است. ابن عبدربه اندلسی از جمله دانشمندانی است که در این بخش از کتابش به سود موسیقی و هنرهای مرتبط با آن مثل نوازندگی و آوازخوانی رأی داده و بر نوع «موسیقی آوازی» مورد علاقه روزگار خود تأکید کرده است. وی ضمن معرفی هفتاد و هفت تن از موسیقی دانان زمان امویان و عباسیان که بیشتر آن ها مرد و جزو هنرمندان درباری بودند، روابط میان خلفا و هنرمندان را دوستانه به تصویر کشیده و شماری از سازهای رایج آن زمان را معرفی کرده است. در این مقاله کوشش شده است تا دیدگاه ها و استدلال های ابن عبدربه در باب موسیقی و نقش و جایگاه موسیقی دانان دوره های اموی و عباسی، به صورت تحلیلی و آماری بررسی شود.

دشمنی امویان با حضرت حمزه(ع) چه در دوران قبل از حکومت و چه در دوران حکومت آنان، دارای علل و نمودهای گوناگونی بوده است. در دوران قبل از حکومت ایشان، علت عمده این دشمنی رقابت ها و دشمنی های تاریخی بین بنی امیه و بنی هاشم بود و همین مسأله در روابط بین امویان و حمزه(ع) نیز تاثیر گذاشته بود. نمود این مسأله نیز در کینه آنان نسبت به عموی گرامی رسول خدا(ص) نمایان می شد که درنحوه به شهادت رسیدن و شیوه برخورد با پیکر وی نمایان می شود. در دوران حاکمیت نیز علت اصلی دشمنی آنان با حمزه(ع)، نقش موثر ایشان در حمایت از رسول خدا(ص) و دین اسلام، بوده است. جلوه هایی از این دشمنی در تبلیغ بر ضد ایشان با جعل احادیث و برخورد ابوسفیان و فرزندش معاویه در برخورد با قبر حمزه(ع)، دیده می شود. نتیجه این پژوهش این است که امویان به دلیل نقش و جایگاه حمزه(ع)، به او دشمنی می ورزیدند تا به این وسیله مقام محبوب ترین شخص نزد پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) را تخفیف دهند. به همین خاطر هم بود که در کلام اهل بیت(ع)، مباهات به حمزه(ع) دیده می شود. از حیث روشی نیز روش پردازش داده ها در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و نیز تحلیل محتوایی است.

ایالت گلگت و بلتستان در شمال شرقی پاکستان قرار گرفته است. و از لحاظ جغرافیائی، میان کشورهای چین، هند و پاکستان قرار دارد.از این جهت جایگاه خاصی از حیث سوق الجیشی دارد. و هفتاد و پنج در صد جمعیت این ایالت را شیعیان تشکیل می دهند. تشیّع در اواخر قرن هشتم توسط مبلغان و علماء ایرانی وارد، تثبیت و گسترش یافته است. شیعیان در تمامی شهرستان ها این ایالت، بجز شهرستان دیامر حضور دارند و شیعه در این ایالت توسط علماء و مبلغان بومی و همچنین شعراء و حاکمان محلی گسترش یافته است.در این تحقیق نقش عالمان دینی در انتقال اسلام ناب محمدی(ص) وگسترش معارف اهل بیت(ع) در ایالت گلگت و بلتستان در این ایالت بررسی و تحلیل می شود. برای نیل به این مهم از روش توصیفی_ تحلیلی استفاده شده است. عالمان دینی در ادوار مختلف در جاهای مختلف، از جمله ایران و کشمیر وارد این ایالت شدند و برای گسترش معارف اهل بیت(ع) نقش مهمی ایفا نمودند.همچنین عالمان دینی بومی و محلی که عمدتا از فارغ التحصیلان حوزه های علمیه نجف و قم بودند در گسترش معارف اهل بیت(ع) نقش بسزای داشته اند. مساجد، مدارس و حوزه های علمیه و حسینیه ها و نمادها گوشه ای از خدمات علمای بزرگ را نشان می دهد.

شهرسازی در دوره ساسانی همواره مورد توجه پادشاهان این سلسله بوده و اهمیّت آن را می توان از نام بسیاری از شهرهای کنونی دریافت که هنوز نام برخی از پادشاهان این سلسله را بر خود دارند. ساخت و نام گذاری شهرها با ترکیبی از نام پادشاه یا ایران با کلمه فرّه، گویای گرایش های ملّی و مذهبی آن ها و تلاش برای اثبات مشروعیت خویش است. این پژوهش با یهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که چه عواملی برساز و کار شکل گیری شهرسازی در دوره ساسانی مؤثر بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که عوامل جمعیت شناختی، ساخت سازه های آبی، دفاع از مرزهای کشور و همچنین مقابله با مدعیان سلطنت از عوامل شکل گیری شهرهای ساسانی محسوب می شوند. این عوامل با یکدیگر و با شکل گیری شهرها رابطه تعاملی داشته اند، به گونه ای که گاهی ایجاد سازه های آبی ساخت شهر جدید را میّسر می نمود و گاهی همانند فلات مرکزی ایران، انتقال جمعیت ، امکان آبادانی و ساخت سازه های آبی و در نتیجه گسترش شهرها در مسیر این سازه ها را فراهم می کرد.

با آغاز واگذاری های محدود زمینهای دیوانی به عنوان اقطاع به نظامیان در زمان آل بویه و گسترش و تثبیت این روش در زمان سلاجقه، تغییرات عمده ای در ساختار اقتصاد ارضی فلات ایران که از زمان ورود اسلام به ایران تا تسلط سلاجقه، کمابیش بی تغییر مانده بود، به وجود آمد. مسئله اصلی این مقاله بررسی اثرات گسترش اقطاع داری بر ساختار اقتصاد ارضی ایران و مناسبات تولید مرسوم در آن می باشد. در این مقاله با روش تحلیلی-تاریخی و با استفاده از تکنیک مقایسه تطبیقی به بررسی میزان شکوفایی تولید ارضی و مناسبات تولید مرتبط با آن مابین مناطق اقطاعی و غیر اقطاعی و همچنین شرایط اقتصاد ارضی قبل و بعد از گسترش این نظام بهره برداری از زمین، پرداخته ایم و نشان داده ایم که گسترش اقطاع داری چه آسیب هایی به اقتصاد کشاورزی ایران از لحاظ تکامل نیروهای تولیدی وارد آورد و تغییر مناسبات تولید غالب در اقتصاد ارضی فلات ایران از «بهره ثابت مالکانه» به «مزارعه» در اثر گسترش اقطاع داری چگونه باعث استثمار هر چه بیشتر نیروهای تولیدی و جدا کردن ایشان از ابزار تولید و سهم مناسب از محصول گردید. همچنین در این مقاله علل ایجاد این سیر نزولی در اقتصاد کشاورزی ایران و نتایج زیانبار این تغییرات در مناسبات تولید آن پس از گسترش اقطاع داری، نیز بررسی شده است_x000D_ With the commencement of limited giving state (divani) lands to the militaries as an iqta in the Buyid period and spread and Stabilize of this in the Seljuk period, Made a major changes in the land economy’s structure of Iran’s plateau which remained almost unchanged from arrival of the Islam in Iran until the Seljuk domination. The main problem of this article is to investigate the effects of iqta expansion on the structure of Iran’s land economy and its usual production relations. Also in this article, with the analytical-historical method and using the comparative comparison technique, I have studied the prosperity of agricultural production and the production relations related to it between iqta regions and other areas. I have also compared conditions of the land economy before and after the expansion of this land using system and it have been shown that the expansion of the iqta has caused damage to Iran’s agricultural economy, both in terms of the growth of productive forces and changing the most type mode of production relations in the Iran’s plateau land economy from "fixed ownership portion" To the " MOZARIE "and how it led to the more Exploitation of direct productive forces and separation them from the tools of production and the appropriate share of the product. Moreover, the causes of this downward trend in Iran's agricultural economy and the adverse consequences of these changes in production relations after the expansion ofiqta are discussed.

سیاست های محیط زیستی و تضاد اجتماعی در ایران مطالعه موردی حیات وحش و گونه های جانوری مهدی رفعتی پناه مهرآبادی [1] چکیده محافظت از محیط زیست در غرب، تحت تأثیر عوامل مختلفی چون سیر تاریخی جوامع غربی، شکل گیری جامعه مدنی و بسط اندیشه های سیاسی و اجتماعی مختلف قرار داشت. جنبش محیط زیستی به عنوان یک جنبش اجتماعی در کنار جنبش های زنان، سیاهان و دانشجویان، نه تنها مسئله محافظت از محیط زیست را به مسئله ای اجتماعی تبدیل کرد، بلکه عاملی برای همبستگی گروه های اجتماعی مختلف چون زنان، سیاهان و رنگین پوستان شد. در ایران، به دلیل ماهیت دولت پهلوی به عنوان دولتی مطلقه و شبه مدرن، سیاست های محیط زیستی را نه جنبش های اجتماعی و لایه های زیرین جامعه، بلکه دولت و سازمان های گوناگون طراحی کردند و بدون در نظر گرفتن ظرفیت های اجتماعی و اقتصادی جامعه به اجرا درآوردند. این پژوهش با توجه به ساختار دولت پهلوی، چگونگی شکل گیری نهاد محافظت از گونه های جانوری و حیات وحش را بررسی کرد و نشان داد که چگونه دولت پهلوی با بی توجهی به پیوندهای تاریخی مردم به ویژه عشایر و روستائیان با محیط زیست و مشارکت ندادن مردم در طراحی و ایجاد مناطق محافظت شده و حفظ گونه های جانوری، تضاد میان مردم و حیات وحش را موجب شد؛ به گونه ای که ضمن افزایش آمار تخلف از قانون شکار و صید، با پیروزی انقلاب سال 1357، مردم حصارهای محافظتی را شکستند و تعرض به مناطق محافظت شده را آغاز کردند. واژه های کلیدی : محیط زیست، دولت پهلوی، حیات وحش، مناطق محافظت شده، مشارکت عمومی [1] . استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت) mahdirafati62@gmail.com

بازتاب گسترش تشیع به وسیله شاه اسماعیل اول صفوی، آن چنان گسترده است که آثار آن تا به امروز در صحنه فرهنگی و اجتماعی ایران باقی مانده است. یکی از مسائل مهم برای صفویه پژوهان، آگاهی از انگیزه های مؤسس جوان این سلسله برای رسمیت بخشی به مذهب تشیع اثناعشری و ترویج آن است. این آگاهی ما را در رسیدن به تصویری صحیح از بنیان فکری صفویان و علل اقداماتی که در بُعد فرهنگی و مذهبی انجام دادند، یاری می رساند. در این پژوهش سعی می شود، دیدگاه هایی که ترویج تشیع از سوی شاه اسماعیل را متأثر از انگیزه هایی مانند قدرت طلبی، ثروت اندوزی، ادعای الوهیت، ادعای مهدویت و نیابت، ملی گرایی و نژادگرایی، تقابل با دولت عثمانی و تأثیرپذیری از عقاید غالیانه قزلباش معرفی کرده اند، نقد گردد. سپس این مدعا اثبات شود که ایمان درونی و اعتقاد راسخ و خالصانه شاه اسماعیل به تشیع به دور از مصلحت اندیشی های سیاسی، عامل اصلی اهتمام او به گسترش تشیع بوده است. هرچند خلوص او در این باورها به معنای درستی همه باورهای او نیست.

آرمانشهرگرایی مفهومی دیرینه و همزاد اندیشه بشری است؛ چرا که انسان اغلب به دنبال زیستی به غایت سامانمند و نیکو بوده است. بنابراین برخورداری از جامعه ای بسامان، در ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه اکثر انسانها تلالو داشته است. به تبع این آرمان ها و ایده ها در برساخت مفاهیم نظیر مفهوم شهر نقش موثری داشته است. به همین منظور هدف این پژوهش، ررسی رابطه دیالکتیکی بین «مفهوم آرمانشهر» و «مفهوم شهر ساسانی» است. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که مفهوم آرمانشهر و نمودهای کالبدی آن چه تاثیری بر شکل گیری مفهوم شهر در دوره ساسانی داشته است؟ برای پاسخگویی به این پرسش، از الگوی جامعه شناسی معرفت و از روش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های بدست آمده نشان داد که شهر ساسانی از مفاهیم «ساختار کالبدی شهر»، «نظم حاکم در جامعه»، «نظم در سلسله مراتب اجتماعی» و «حفاظت شهر در برابر دشمنان» که تداعی گر اندیشه آرمانشهری می باشد، تاثیر پذیرفته است.

پس از استقرار نظام مشروطیت، نقش و اهمیت مطبوعات به عنوان مهم ترین وسیله ارتباط جمعی افزایش یافت. در پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطبوعات این دوره، به این پرسشها پاسخ داده خواهد شد: وضعیت مطبوعات و تعامل آنان با ارکان حکومت مشروطه در دوره مجلس اول (1326-1324ق) چگونه بود و مطبوعات چگونه و با چه رویکردی اخبار و رویدادها را منعکس می کردند؟ بر اساس یافته ها، پس از پیروزی جنبش مشروطه، آزادی مطبوعات در بیان اخبار و رویدادها و رویکرد انتقادی آنان نسبت به اوضاع اجتماعی و سیاسی و به ویژه نقد حاکمیت، رشد و نمود بیشتری یافت. رویکرد منتقدانه مطبوعات گاه با تندرویهایی همراه بود و افت و خیزهای فراوانی را در تعامل آنان با حکومت و به ویژه محمدعلی شاه پدید آورد و این موضوع، در نهایت موجب محدودیتهای فراوانی از سوی حکومت گردید.

سفرنامه های دورۀ شاه عباس روایتی از پروسۀ پذیرش سفیران در دربار شاه عباس را به دست می دهند که مناسبات قدرت و سازوکارهای اعمال آن در ایران را بازتاب می دهند. درواقع، در مواجهۀ شاه با سفیران بسیاری از سنت ها، هنجارها، باورها و مؤلفه هایی که به صورت مستقیم با شاه، دایرۀ اقتدار او، ساختار سلسله مراتبی قدرت، مهمان نوازی و عطوفت شاهی و بسی مؤلفه های دیگر  پیوند می خورد، بازتولید می شد. در چنین بستری، آنچه رخ می داد آفرینش روایتی از فرهنگ سیاسی در ایران بود که بنا بود بر تصورات نمایندگان و سفیران تأثیر بگذارد. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش بوده اند که چگونه سیاست های شاه عباس در پروسۀ پذیرش سفیران، به اقتدار نظام سیاسی عینیت می بخشید؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که روایت سفرنامه نویسان با وجود کاستی های محتوایی، دربرگیرندۀ اشاره های متنوعی از تلاش دربار ایران برای آفرینش روایتی اقتدارگرایانه به منظور تأثیرگذاری بر ذهنیت سفیران است. در این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی بر زمان هایی از حضور سفیران در دربار شاه عباس تأکید شده است که در آن، شاه ایران و دربارش در هیئت میزبانانی درمی آمدند که در تلاش بودند تا تصویری مقتدر از ایران و اصول حاکم بر مناسبات اعمال قدرت در ساختار سیاسی آن ارائه دهند.

مفهوم «ظل الله» در تاریخ ایران دوره اسلامی با مفهوم «سلطنت» پیوند یافته و به نوعی بیانگر مبانی مشروعیت و قدرت حاکمان شده است. برخی از مورخان و محققان معاصر با رویکرد کلی نگر و تک ساحتی تفکر ظل اللهی را در بستر تاریخ ایران، مفهومی متداوم دانسته اند و به تفاوت ها و گسست های مفهومی این تفکر توجهی نشان نداده اند، به همین دلیل گاه این مفهوم در قالب معرفتی اندیشه ایرانشهری و هم عرض با فره ایزدی صورت بندی و ناظر بر تداوم تاریخی ایران تفسیر شده است. در حالی که پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به گسست های روی داده در عصر میانه ایران گفتمان ظل اللهی چگونه توانست مشروعیت حاکمان ایلخانی را تولید کند و فرایند قدسی سازی دوره مذکور از خلال منابع تاریخ نگارانه چه تفاوت هایی با دوره های پیشین یافته است. این پژوهش بنا به ماهیت آن با شیوه تبیین تاریخی و رویکرد جامعه شناسی تاریخی و تاریخ مفهوم سامان یافته و می کوشد داده های منابع تاریخ نگاری را نقد و تحلیل کرده و با در نظر گرفتن «تغییر» در کلان روندهای تاریخی، این مفهوم را از منظر «جامعه شناسی تاریخی قدسیت سلطان» بازشناسی  و با بررسی اجزاء و سازه های اندیشه ای آن تغییر این مفهوم را از صورت «غیرقدسی- مسئولیت مندِ» سلطان اوایل دوره میانه به ساحت سلطان «قدسی- غیرمسئولانه» اواخر دوره میانه تبیین کند. نقطه کانونی این تحول بزرگ در عصر «ایلخانی» قابل پیگیری است؛ بنابراین مفهوم سلطنت در این دوره با تغییر و تحول مهمی در زمینه «قدسی» سازی مقام سلطان روبه رو شده و گفتمان جدیدی را در نظام سیاسی تاریخ ایران به وجود آورده که می توان از آن به سرآغاز و تکوین «گفتمان ظل اللهی» تعبیر کرد.

با ارتقاء روابط دیپلماتیک بین دو دولت ایران وعثمانی در قرن نوزدهم،میزان حضور ایرانیان هم در شهرهای مقدس عراق توسعه پیدا کرد.شرایط نابسامان سیاسی و اقتصادی ایران،جستجوی شغل و درآمد بهتر و گرایشات مذهبی مواردی بود، که در مهاجرت برخی از ایرانیان به عتبات عالیات تاثیر داشت.دولت عثمانی نسبت به حضور ایرانیان در عراق،نگرش مثبتی نداشت.سعی داشت با اعمال برخی قوانین سیاسی واجتماعی،نفوذ ایرنیا ن در عراق را با محدودیت مواجه سازد. قانون ممنوعیت ازدواج ایرانیان با زنان عثمانی و خدمت سربازی اجباری برای متولدین ایرانی از زنان عثمانی در راستای این اهداف صورت گرفت. سرپیچی اتباع ایرانی در پذیرش این قوانین وسخت گیری ماموران عثمانی در اجرای آن ،از مواردی بود که وضعیت اتباع ایرانی مقیم عتبات عالیات را در قرن نوزدهم با دشواریهایی روبرو کرد.رسیدگی به این مسائل،دیپلماسی پیچیده ای را در روابط ایران و عثمانی ایجاد کرد.در این پژوهش تلاش شده به روش تحلیلی با واکاوی اسناد و منابع موجود در بایگانیهای دوکشور ایران و عثمانی به این سوالات پاسخ داد: 1.رویکرد دولت عثمانی در اجرای قوانین اجتماعی درشهرهای مقدس عراق چه بود؟2.چرا ماموران عثمانی در اجرای این قوانین بر اتباع ایرانی تاکید داشتند؟یافته های پژوهش بیانگر آن است که دیدگاه دولت عثمانی درعراق با تصور براینکه دولت ایران در پشت صحنه فعالیت های سیاسی ،مذهبی شیعیان در عراق قرار دارد.وعدم نظارت بر فعالیت های ایرانیان درعراق باعث قدرتمندتر شدن ملیت ایرانی در عراق و تهدید هویت عثمانی در این بخش از قلمرو تحت حاکمیت خود خواهد شد،هیچگاه نظر مساعدی به حضور ایرانیان در شهرهای مقدس عراق نداشتند.اعمال قوانین اجتماعی و حقوقی در میان اتباع ایرانی درراستای این نوع نگرش تقویت میشد._x000D_ With the development of diplomatic relations between the two governments of Iran and the Ottoman Empire in the nineteenth century, the presence of Iranians in the holy cities of Iraq also expanded. The Ottoman government did not have a positive attitude towards the presence of Iranians in Iraq. It tried to limit the conditions for the presence of Iranian citizens in Iraq by enforcing some political and social. Law on the Acceptance of Ottoman Citizenship, Prohibition of Iranians Marrying Ottoman Women, and Compulsory Military Service for Iranian-born Women Were among these goals. The reluctance of Iranian citizens to accept such laws imposed by the Ottoman government, on the one hand, and the strictness of Ottoman officials in enforcing them, on the other, were among the issues that made the situation of Iranian citizens living in Atbat in the nineteenth century difficult. In this research, a descriptive, analytical method based on documents in the archives of the two countries answered the question: 1. What was the Ottoman government's approach to enforcing social laws in Iraq? Ottoman government in Iraq thought that the Iranian government was behind the scenes of Shiite political and religious activities in Iraq. There are Shiite political and religious groups in Iraq and the lack of monitoring of Iranian activities there will make the Iranian nation stronger and threaten the Ottoman identity in this part of the territory under their rule. They never had a favorable opinion of the presence of Iranians in the holy cities of Iraq.

بیان مسئله: حس لامسه، کلید درک حضور در جهان است؛ چرا که بدون آن انسان در ارتباط با پیرامون خود بیشتر شبیه به یک ناظر است. لامسه حسی است که با تمام جسم قابل دریافت است و درک آن آمیخته است با انواع حس های دیگر انسانی. از همین رو پژوهش گران حوزه هنرهای بصری از اصلاحی باعنوان لمس دیداری (haptic visuality) در فهم اثر هنری نام می برند. روش پژوهش: برهمین اساس، با تکیه بر تاریخ اجتماعی لمس که در آن چگونگی ادراک لمسی مردمان گذشته در برابر جهان درتیررسِ توجه مورخان قراردارد، به تحلیل جایگاه ادراک لامسه ای (haptic perception) و لمسِ دیداری در فهم عکس های اجتماعی به عنوان اسنادی تاریخی می پردازیم؛ به این پرسش اساسی پاسخ می دهیم که چگونه می توان بجز قوه ی دیداری، کارکرد تمامیت بدن را در درک ملموس عکس ها و روند تأثیرگذاری چنین درکی را در تفسیر و تأویل آن ها مورد مطالعه ی تحلیلی قرار داد؟ این موضوع به ویژه آن جا اهمیت به سزای خودرا عرضه می دارد که در تحلیل آثار عکاسانه ی خصوصی و خانوادگی، کارکرد عاطفی و بازیابی خاطرات را در روند تأویل عکس ها مدّنظر قراردهیم؛ دراین جا، انگاره های لمسی به دوصورت "استعاری" و "جسمانی" ازطریق احساسات فهم عکس را میسر می سازند. نتیجه: در تحلیل عکس های اجتماعی، ادراک لامسه ای و حواس غیردیداری غالباً نقش مهمی را نه تنها در تحریک خاطرات گذشته، که در فعال سازی و شکل دادن به آن ها بازی کرده و اَعمال بدنیِ مبتنی بر علاقه را به واسطه ی حس لامسه به -و از- بستر عکس منتقل می سازند.

مدرسه علوم سیاسی به عنوان نهاد آموزشی تأسیس شده در دوره قاجار، باعث شروع آموزش و تربیت افراد در رشته سیاسی شد و هدف آن، پرورش کادری مجرب برای وزارت خارجه بود. محمدعلی فروغی یکی از اولین معلمان و مؤلفان کتاب درسی تاریخ این مدرسه بود. پژوهش پیشِ رو با بررسی کتاب های درسی تاریخ و کتاب دوره ابتدایی از تاریخ عالم محمدعلی فروغی در این مدرسه به روش توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخی برای این پرسش است که ویژگی محتوایی کتاب تاریخ ایران برای آموزش در مدرسه علوم سیاسی چه بوده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که این کتاب در زمان خود توانست تاریخ ایران را به صورت مدون به محصلان مدرسه سیاسی آموزش دهد و نگاهی نو از تاریخ نویسی درسی را ارائه کند تا در سال های بعد به مثابه الگویی برای نویسندگان کتاب های درسی تاریخ باشد.