درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۴۸۱ تا ۲٬۵۰۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۲۴۸۱.

بررسی تأثیر تغییرات جغرافیایی بر تحولات نظامی ایران عصر غزنوی-سلجوقی با تکیه بر حوادث جوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۸) 97 - 118

کلیدواژه‌ها: تغییرات جغرافیایی تحولات نظامی حوادث جوی تاریخ ایران غزنوی- سلجوقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۳۰۲
جغرافیا به عنوان بستر تحولات و تاریخ به عنوان زمان آن از دیرباز با هم تعامل دو سویه داشته و به عنوان مکملی در سیر تحولات تاریخی مطرح بوده اند. اگر جنگ را به عنوان یک عامل تعیین کننده در سیر تحولات بشری بدانیم، عامل جغرافیا بدان جهت که سهمی بسزا در سرنوشت جنگ ها داشته اند، شایسته توجه است. در همین راستا از مهم ترین عوامل تأثیرگذار جغرافیایی در نبردها، تغییرات جوی بوده است. تحولات جوی بر روی زمانِ وقوع، نوع سازماندهی قوا، فرآیند و از همه مهم تر بر نتیجه برخی از نبردها اثر می نهاد؛ بنابراین هرگونه پژوهشی بدون توجه به نقش جغرافیا در پیروزی ها و شکست ها ناکافی و نارسا خواهد بود. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که حوادث جوی چه تأثیری بر تحولات نظامی ایران عصر غزنوی-سلجوقی داشته است؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که تأثیر حوادث جوی بر تحولات نظامی ایران و سرنوشت جنگ های عصر غزنوی و سلجوقی نقشی تعیین کننده داشته که از مهم ترین آنها می توان به مواردی چون: تأثیر آب وهوا بر کارکرد تسلیحات و قوای جنگی، نقش برف و سرما در تلفات نیروها و تغییر در سیاست جنگی، تأثیر گرمای هوا و تشنگی در تحلیل قوای سپاهیان، تأثیرات نظامی باران و سیل در زمین گیر شدن لشگریان و کارکرد پدیده های جوی در بازتولید خرافات و...اشاره کرد.
۲۴۸۲.

کاسه های کوبه در دشت کرمانشاه: ردپایی از گستره سنت سفال دوره مس وسنگ جدید شمال میان رودان در زاگرس مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۲۹-۷

کلیدواژه‌ها: تاق بستان مس وسنگ جدید افق سفالی پس از عبید اوروک قدیم کاسه کوبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۳۱۶
با توجه به اهمیت دوره مس وسنگ، به ویژه اواخر این دوره که شاهد پیدایش نخستین شهرها و حکومت های آغازین هستیم، شناسایی انواع محوطه ها و مواد فرهنگی این دوره می تواند اطلاعات مهمی را به دانش ما در این باره بیافزاید؛ ازجمله مهم ترین شاخصه های فرهنگی این بازه زمانی می توان به افزایش جمعیت، گسترش مبادلات و تخصصی تر شدن حِرَف اشاره کرد. با وجود شناخت ما از گونه های مختلف مواد فرهنگی و به ویژه سنت های سفالی دوره مس وسنگ منطقه زاگرس مرکزی آگاهی ما از سفال «کوبه» در ایران بسیار اندک است. سفال کوبه، گونه ای از سفال های مس وسنگ متأخر در جنوب غرب آسیا است که ابتدا در دوران «پس از عبید» و از دوره مس وسنگ متأخر 1 به بعد در فرم های متفاوت به صورت تولید-انبوه در محوطه های میان رودان شمالی گرفته تا سوریه و ترکیه ظاهر شده است. تاکنون این نوع ظرف در محوطه های ایران موردتوجه قرار نگرفته و بحثی درخصوص حضور این نوع سفال در ایران مطرح نشده است. این پژوهش به مسأله حضور سفال کوبه در غرب ایران و به ویژه دشت کرمانشاه می پردازد و با روش توصیفی-تحلیلی تلاش می کند به این پرسش ها پاسخ دهد که، شاخصه های فناوری کاسه های کوبه محوطه پیش ازتاریخی تاق بستان چیست و این نوع ظروف در چه بازه زمانی قرار می گیرند؟ همچنین این که، این یافته های جدید چه تصویری از حوزه پراکنش این ظروف در اختیار قرار می دهند؟ فراوانی این کاسه ها در کاوش سال 1394 ه .ش.، تاق بستان و سایر نمونه های مکشوف از استان کرمانشاه و غرب ایران نشان می دهد که این سنت سفالی گستره وسیعی در غرب ایران را دربر می گرفته که تاکنون برای ما ناشناخته بود. این نمونه ها نشان می دهند که با فراوانی قابل توجهی از گونه شماره 3 و 4 کاسه های کوبه روبه رو هستیم و حضور پررنگ این نمونه ها نشان دهنده گسترش سنت تولید این گونه به بخش های غربی ایران چون زاگرس مرکزی در دوره اوروک قدیم است.
۲۴۸۳.

بررسی و تحلیل نگاره های زال و سیمرغ در شاهنامه های مصور شده از دوره ایلخانی (456-057 ه .ق.) تا صفویه (509-5311 ه .ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۲۳۵-۲۱۵

کلیدواژه‌ها: شاهنامه نگارگری ایران زال سیمرغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۴ تعداد دانلود : ۹۷۴
داستان زال و سیمرغ از موضوعات جذاب شاهنامه است که به دفعات توسط نگارگران در دوره های مختلف تصویرگری شده است. سیمرغ با ویژگی های افسانه ای خود در شاهنامه ظاهر می شود. این درحالی است که بین این ویژگی ها و ویژگی های تعداد دیگری از موجودات در تاریخ اساطیر ایران، ارتباط نزدیکی وجود دارد. سیمرغ همچون حیوان رازآموز در آئین شمنی عمل کرده و زال را همانند شمنی نوآموز در دامن طبیعت می پروراند. زال، گاهی با پوشش و بعضاً بدون پوشش و عریان تصویر شده است؛ همچنین ازنظر موقعیت مکانی زال بعضاً سوار بر پشت سیمرغ یا در آغوش او و یا در دشت و بالای کوه در لانه سیمرغ طراحی شده است. ترکیب بندی نگاره ها به گونه ای است که هرچه پیش تر می رویم، نظم قابل قبول تر و چشم نوازتری در نگاره ها می بینیم. با توجه به بررسی نظام مند و سلسله وار نگاره های زال و سیمرغ از دور ه های ایلخانی تا صفوی، رویکرد هنرمندان در به تصویر کشیدن وجوه حماسی داستان و فضای رومانتیک و معنوی حاکم بر آن نکته قابل تأملی است که در پژوهش حاضر تلاش شده است آن را تاحد امکان بررسی نماییم. در این مطالعه سعی شده است به پرسش هایی از قبیل: چگونگی شیوه اجرایی نگاره ها، نحوه رنگ پردازی و ترکیب بندی عناصر این نگاره ها پاسخ داده شود. استفاده از عناصری مشترک در نگاره ها مانند درخت، کوه و دشت نشان از تعریف چارچوبی خاص در به تصویر کشیدن داستان زال و سیمرغ دارد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکردی تاریخی درمورد نگاره های زال و سیمرغِ مصورشده در شاهنامه های گوناگون به این نتیجه رسیده است که در هر نگاره، تأثیر مکتب هر دوره را به وضوح می توان مشاهده کرد و همچنین عناصر به کار رفته در نگاره ها تقریباً مشابه همدیگر هستند.
۲۴۸۴.

فریدون آدمیت، تاریخ نگار اندیشه ترقی و آزادی خواهی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۴

کلیدواژه‌ها: فریدون آدمیت قانون ترقی تاریخ نگاری آزادی خواهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۲۳۵
فریدون آدمیت، یکی از مورخین مهم تاریخ معاصر ایران است. او را می توان «تاریخ نگار ترقی» در ایران دانست، چرا که در عمده آثار او، اشاره به اصول تجدد و ترقی خواهی و در تک نگاری ها، اشاره به مهم ترین ترقی خواهان ایرانی نمایان گر این مسئله است. نگرش وی به سنت و هویت و نیز عناصر تجدد در نوشته هایش دارای اهمیت زیادی است، چرا که بخش مهمی از آگاهی های تاریخی پیرامون تاریخ تجدد در عصر قاجار، از دل آثار او به دست آمده یا متأثر از آثار او است. این مقاله، به دنبال آن است که به این پرسش پاسخ دهد که رویکرد آدمیت به تجدد چگونه بوده است؟ آدمیت اندیشه ترقی بر آمده از غرب را اصلی ترین زمینه ترقی خواهی در ایران می دانست و با بررسی های تاریخی خود با در نظرداشتن اسناد و نوشته های درجه اول به تحلیل آن ها می پرداخت. با این هدف که با تحلیل نوشته های او درباره تجدد، به فهم اندیشه تاریخی او و نیز تاریخ نگاری تجددخواهانه او دست پیدا کند.
۲۴۸۵.

بررسی ساختار نظام اداری و سیاسی در آذربایجان عصر ناصری و مظفری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 131 - 155

کلیدواژه‌ها: قاجار آذربایجان تبریز نظام اداری و سیاسی دوره های ناصری و مظفری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۳۱۳
آذربایجان به مرکزیت تبریز به دلیل مجاورت با روسیه و عثمانی و استقرار ولیعهد در آن از جایگاه خاصی برخوردار بود و لذا اداره آن سازوکار متفاوتی را می طلبید. در رأس این مجموعه دیوانیان اعزامی از مرکز بودند ولی زیرمجموعه این نظام محلی به دلیل سابقه سیاسی و اداری تبریز از ظرفیت های بومی و گاه غیربومی تأمین می شد. نقش اشکالات و نواقص ساختاری اداری و سیاسی تبریز در بروز نابسامانی های اداریِ این شهر ولیعهدنشین به عنوان مسئله در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار می گیرد و با روش توصیفی و تبینی به این سؤال های اساسی پاسخ داده می شود که ساختار اداری و سیاسی تبریز در ایران عصر ناصری و مظفری از کدام نواقص و مشکلات رنج می برد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در نظام اداری تبریز این دوره ولیعهد و پیشکار ستون های اصلی نظام اداری و سیاسی تبریز بودند، ازاین روی مناسبات این دو در روند امور این شهر تأثیر مهمی داشت. عدم شفافیت نظام اداری و سیاسی در تعیین حدود وظایف ولیعهد و پیشکار همواره زمینه ساز بروز تعارضاتی میان آنان بود. همچنین تداخل کارکردهای مناصب فوقانی امری بغرنج در ساختار اداری و سیاسی تبریز در این دوره بود. ضعف نظام اداری و سیاسی مداخلات نمایندگان سیاسی دول انگلیس و روسیه را در امور تبریز به همراه داشت. افزون بر این جایگزینی تجمیع قدرت به جای اصل تفکیک قدرت این ساختار را متزلزل تر نمود نتیجه این تزلزل شورش های اجتماعی پیش از مشروطه است.
۲۴۸۶.

تأثیر جنگ جهانی دوم در بروز بحران نان و غلات در زنجان (1322-1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 247 - 266

کلیدواژه‌ها: احتکار اقتصاد جنگ جهانی دوم زنجان شوروی متفقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۲۹۵
شهر زنجان به دلیل واقع شدن بین آذربایجان و تهران اهمیت و نقش به سزایی در تاریخ معاصر داشته است. طی جنگ جهانی دوم این شهر به علت قرار گرفتن در مسیر ریلی و راه های شوسه توجه اولیه متفقین را جلب نمود. در سال 1320، که متفقین ایران را بین خود تقسیم کردند، زنجان به همراه سایر شهرهای شمالی به شوروی واگذار شد. پس از این تاریخ شاهد دخالت ها و دست اندازی های سیاسی  اقتصادی در زنجان هستیم. حضور و اقدامات چپاول گرانه نیروهای شوروی در زنجان، سبب کمبود نان و غلات در شهر شد. پژوهش حاضر در پرتو تبیین وضعیت زنجان در جنگ جهانی دوم، درصدد پاسخ به این پرسش است که: جهت گیری اقتصادی متفقین در قحط و غلا و کمبود نان و غلات در زنجان چه تأثیری داشت؟ بر طبق اسناد موثق در سال 1319، برداشت گندم و سایر محصولات در زنجان خوب بوده است. اما شوروی با اقدماتی نظیر خرید گندم از بازار آزاد، صدور گندم مازاد بر مصرف سربازان خود، همچنین دلالی و احتکار برخی از افراد سودجو، سبب کمبود نان در شهر و شورش مردم شد. رویکرد تحقیق حاضر توصیفی  تحلیلی و داده ها به روش اسنادی و بر پایه منابع کتابخانه ای و تحقیقات میدانی و مصاحبه شفاهی گردآوری شده است
۲۴۸۷.

تبارشناسی پیدایش مسئله اصلاح پوشش در جنبش زنان مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 120-91

کلیدواژه‌ها: حجاب جنبش زنان مسئله پوشش مصر پیدایش اصلاح پوشش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۳۲۱
در پی انتشار کتاب تحریر المرأه در سال 1899، مسئله حقوق زنان، خصوصا بحث اصلاح پوشش، در کانون جنبش اصلاحات اجتماعی مصر قرار گرفت. ده ها کتاب در رد یا تاییدکتاب امین منتشر شد. همین جدال قلمی موجب شد که سال مزبور به عنوان نقطه آغاز پیدایش جریان اصلاح پوشش قلمداد شود. البته، شکی نیست که امین با نوشتن کتاب مزبور توجه بسیاری از متفکران را به بحث حجاب معطوف کرد، اما مدت ها پیش از انتشار کتاب وی نیز گفتمانی در حال شکل گیری بود که در نهایت به انتشار این کتاب و اوج گیری مباحثات فکری درباره حجاب در قرن بیستم منتهی شد. فرآیند شکل گیری این گفتمان، مسئله این پژوهش است. پژوهش حاضر قصد دارد با بهره گیری از روش تبارشناسی میشیل فوکو زمینه هایی را بررسی کند که به پیداش جریان اصلاح پوشش کمک کردند. نتیجه این بررسی نشان می دهد که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی قرن نوزدهم، در مصر گفتمانی شکل گرفت که به تدریج بحث اصلاح پوشش را به یک مسئله جدی در قرن بیستم تبدیل کرد.
۲۴۸۸.

ایران باستان از دریچه فرهنگ؛ تأملی بر چرایی و چگونگی بازخوانی فرهنگی تاریخ ایران باستان در تاریخ نگاری ابوریحان بیرونی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 207 - 234

کلیدواژه‌ها: ابوریحان بیرونی ایران باستان تاریخ نگاری ایرانی تاریخ نگاری اسلامی تاریخ نگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۳۴۷
نگاه ابوریحان بیرونی (د. 442ه.ق.) به تاریخ ایران باستان با گذر از رویکردهای سیاسی محض و معطوف به قدرت، خصلتی فرهنگی- انتقادی به خود گرفته است. چنین بینشی، محصول چند عامل مهم، هم چون گستره گفتمان ایران گرایی در این دوره و تمایزات رویکردی روش شناختی بینش تاریخی ابوریحان بوده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، تحلیل و تبیین این خصلت های چندگانه در روایت ابوریحان بیرونی از تاریخ ایران باستان است.  نتایج پژوهش نشان می دهد، رویکرد فرهنگی ابوریحان به تاریخ باستانی ایران هم جنبه های اسطوره شناختی و هم ابعاد تاریخی آن را به شیوه ای دور از جانب داری و تعصب در برمی گیرد و نگرش های فقط سیاست محور و معطوف به قدرت را در نظام تاریخ نگاری ایرانی اسلامی به چالش می کشد و سرانجام دریچه ای نو نسبت به بازخوانی مجدد این دوره از تاریخ ایران می گشاید که خودآگاه یا ناخودآگاه، خادم مسئله هویت ایرانی شده است
۲۴۸۹.

Mounted Combat Scenes on the Bronze Plaque from Sana’a, Amazonomachia in Yemen?(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۱, Issue ۱, Summer and Autumn ۲۰۲۱ 69 - 86

کلیدواژه‌ها: Parthian art Sasanian art Himyarite art Amazonomachia Armed female figures Iconography of combat

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۳۷۱
The cavalry battle scene depicted on the Himyarite bronze plaque, being possibly a part of horse harness, reveals some relation with Iranian iconography of Parthian and Sasanian times. The relation is not direct and there are numerous differences with the Iranian fighting scenes. The composition does not directly refer to any of the Parthian or Sasanian battle reliefs or toreutics and seems to follow earlier, Hellenistic traditions, enriched by the Iranian and local detail. The direct confrontation, without immediate determination of the victorious and defeated sides, was avoided in Iranian iconography which aimed in glorification of royal heroism, being always victorious and only victorious cosmic power. The differences between the equipment of the depicted personages, clashing in cavalry combat, allow to identify the scene as a local version of classical amazonomachia with some Iranian iconographic elements added. Generally, the long lances were in Parthian and Sasanian times perceived as Iranian element of warfare and included to Iranian iconography of royal power, even if the tactical idea of employment of long lances, most likely, reached Iran with the Macedonians. It is possible that the female warriors in capalin/morion types of helmets of post Hellenistic origin clash with the warriors wearing scale armour covering entire body. The possibly-female warriors are shown in garments or nude and they seem to refer to iconographies of Athena-type goddesses in oriental environments. The latter motif of naked Amazon in combat is not popular in main-stream classical art but is occasionally attested. Scale overalls may refer to Roman imagery of heavy cavalry of Sarmatian origin. The piece, together with another rock relief, prove knowledge of Iranian-type heavy cavalry among Himyarites who attempted to follow or imitate the prestige of both great empires of the time.
۲۴۹۰.

بررسی و تحلیل تشکیلات اداری خدمتگزاران آستانه مقدسه از ابتدای دوره قاجار تا پایان پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 175 - 196

کلیدواژه‌ها: آستانه مقدسه تشکیلات اداری متولی سرکشیک زیارت نامه خوان قم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۲۹۴
یکی از قدیمی ترین سازمان های اداری  مذهبی ایران، تشکیلات به وجود آمده در ذیل حرم حضرت معصومه (س) است که در طول دوره قاجاریه و پهلوی از حیث ملاحظات تشکیلات اداری، توسعه و تکامل پیدا کرد. این مقاله در صدد است با روش توصیفی  تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که در حوزه تشکیلات اداری خدمتگزاران در دوره قاجاریه و پهلوی، آستانه مقدسه نیروی انسانی خود را چگونه جذب و سازماندهی می کرد؟ و انقلاب مشروطه و اصلاحات آمرانه دوره پهلوی، چه تأثیری بر تشکیلات اداری آستانه گذاشتند؟ این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اسنادی و با روش توصیفی  تحلیلی تنظیم شده است. نتایج نشان می دهد که در دوره قاجاریه، اداره آستانه مقدسه را سادات حسینی و رضوی، با فرمان های حکومتی تحت عنوان: خدمتگزارن موروثی، اداره می کردند و به غیر از بازماندگان آنها، افراد دیگری اجازه فعالیت در آستانه مقدسه را نداشتند. همچنین مطالعات نشان می دهد، انقلاب مشروطه و اصلاحات اداری آمرانه دوره پهلوی، تأثیر بسزایی در تشکیلات آستانه داشت، به گونه ای که با ابلاغ نظام نامه اداری، قانون لباس متحدالشّکل و جواز لباس روحانیون توسط وزارت معارف، اداره آستانه در پرداخت حقوق و پوشش خدمتگزاران دگرگونی ایجاد نمود.
۲۴۹۱.

تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت قیام ضد استعماری دلیران جنوب ایران در جنگ جهانی اول(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هجدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵۰) 96-117

کلیدواژه‌ها: قیام جنوب دلیران جنوب استعمار هویت قیام جنوب آموزه های اسلامی نهضت حسینی جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۱۹
بررسی ابعاد گوناگون تجلیات آموزه های اسلامی بر هویت حماسه دلیران جنوب ایران در فاصله تاریخی (1909 1920م)، به ویژه در جریان جنگ جهانی اول هدف اصلی این پژوهش است. این مقاله پس از گردآوری اطلاعات به دو روش مصاحبه و کتابخانه ای، با اتخاذ رویکرد کیفی مبتنی بر روش «تحلیل مضمون» که به دنبال خروجی مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق است، به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که چه آثاری از آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت ضداستعماری قیام دلیران جنوب تجلی یافته است؟ یافته های پژوهش منجر به تولید 210 کد باز گردید که پس از ترکیب این کدها با یکدیگر 10 مضمون پایه شناسایی شد. این مضامین در نهایت، در قالب سه مضمون سازمان دهنده «عوامل و زمینه ها»، «مدیریت راهبردی روحانیت مبارز» و «ساختار اصول مبارزه و رفتار مجاهدان در قیام» گروه بندی شد و از آنها عنوان فراگیر «تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در درون حماسه دلیران جنوب ایران» شکل گرفت. بحث و بررسی شواهد پژوهش، نقش آموزه های اسلامی و نهضت کربلا در هویت آفرینی قیام جنوب و برانگیختگی غیرت ملی دلیران در مقابله با اشغالگران را نمایان ساخته، نادرستی دیدگاه های دیگر درباره انگیزه و ماهیت این قیام (فرصت طلبی، تحریک آلمان ها و ناسیونالیسم) را نشان می دهد.
۲۴۹۲.

بررسی تحلیلی تأثیر عناصر ایلی بر کارکرد راه های ممسنی در محور بوشهرشیراز در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۵۲) 1 - 38

کلیدواژه‌ها: ممسنی محور بوشهرشیراز ایلات حکام محلی قاجاریه دولت انگلستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۳۲۳
در دوره قاجار (1210تا1344ق/1788تا1925م)، در میان مبادی ورودی جنوبی و بنادر ایران در کناره خلیج فارس، بوشهر جایگاه عالی و اهمیت بسیار داشت. این شهرِ بندری، مرکز مبادلات اقتصادی و ارتباطات سیاسی و فرهنگی و حتی مسائل نظامی محسوب می شد. ارتباط این مرکز مهم با شهرهای داخلی و پایتخت و مسائل پیش روی این ارتباط که از محور بوشهرشیراز انجام می شد، بر ضرورت توجه بیشتر به آن می افزود. عبور این محور مواصلاتی از نواحی زیر سلطه ایل ممسنی و تأثیرگذاری شدید ایل ممسنی بر امنیت و رونق و روانی فعالیت های این راه یا ناامنی و بی رونقی و ایجاد مشکلات متعدد، بیان کننده تأثیرپذیری کنشی و واکنشی این محور از ساختار ایلی ساکنان اطراف آن بوده است.با عنایت به اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف بررسی اثرگذاری عناصر ایلی بر کارکردهای راه های ممسنی در محور بوشهرشیراز در دوره قاجار، قصد آن دارد به این پرسش پاسخ گوید: ایل لر ممسنی بر کارکرد راه های این منطقه در محور مهم بوشهرشیراز در دوره قاجار چه تأثیری گذاشته است؟ پژوهش به شیوه مطالعه کتابخانه ای و اسنادی و مطالعه میدانی، این موضوع را بررسی کرده است.
۲۴۹۳.

اهمیت جغرافیایی بطایح در اقتداریابی شاهینیان و رویارویی با آل بویه (373- 338ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 197 - 222

کلیدواژه‌ها: بطایح آل بویه شاهینیان عراق جغرافیای طبیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۲۶۲
بطایح، نام سرزمینی در جنوب عراق است که در اثر طغیان دجله و جاری شدن آب در آن سرزمین و ماندگاری آن، در گذر زمان به باتلاق تبدیل شده بود. در سال های آغازین حکومت آل بویه در عراق، عمران بن شاهین سلسله شاهینیان را در این سرزمین بنیان نهاد. با اعلام استقلال شاهینیان، روابط خصمانه آنان و بویهیان آغاز گردید و نبردهایی بین آنان صورت گرفت که در بیشتر موارد، با اقتدار شاهینیان و ناکامی سلاطین بویهی همراه بود. پژوهش حاضر، بر اساس روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی دست اوّل، درصدد بررسی تأثیر جغرافیای بطایح در قدرت گیری شاهینیان و کامیابی آنان در رویارویی با آل بویه می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که جغرافیای طبیعی بطایح، نقشی کلیدی در اقتداریابی شاهینیان و تقابل ایشان با آل بویه داشت؛ زیرا بطایح به سبب موقعیت جغرافیایی و  برخورداری از پدیده های طبیعی چون: باتلاق ها، نیزارها و تنگه ها و پناه بردن شاهینیان به آنها، همواره موجب پیروزی شاهینیان در نبردهایشان با امیران بویهی می شد و همین امر، به اقتدار و تبدیل شدن آنها به یک قطب سیاسی در مرکز قلمرو جهان اسلام انجامید
۲۴۹۴.

کارگزاران مخفی امام موسی کاظم (ع) در دستگاه خلافت عباسیان

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵) 49 - 67

کلیدواژه‌ها: کارگزاران خلافت عباسی کارگزاران مخفی امام موسی کاظم (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۵۰
سیاست به معنای نحوه حکومت داری و زعامت امت و یکی از وظایف اولیای دین است. امام موسی کاظم (ع) به عنوان یکی از پیشوایان و امامان معصوم، منش سیاسی منحصربه فردی داشت. تفاوت منش سیاسی امام کاظم (ع) زمانی بهتر مشخص می شود که دانسته شود امامت ایشان با حکومت چهار خلیفه عباسی یعنی، منصور، هادی، مهدی و هارون هم زمان است؛ زیرا آنچه عامل تمایز حکومت عباسی از سایر حکومت های قبل از آن است این نکته است که حکومت عباسی با تحریک افکار عمومی و برگزاری جلسه های مناظره، مکارانه قصد جمع کردن آرای مردم و خراب کردن چهره ائمه اطهار (ع) را داشتند. حال این سؤال مطرح می شود که امام کاظم (ع) در این دوران چه فعالیت هایی داشت و نتیجه کارهای امام (ع) چه بود. امام کاظم (ع) با تأسیس تشکیلات مخفی، داشتن یاران نفوذی در دستگاه حکومت، شجاعت در رسواکردن حکومت نامشروع عباسیان، حمایت مالی از علویان و شیعیان با جمع آوری بیت المال توسط وکلا و تربیت شاگردان بسیار، نقش مهمی در ابقا و اکمال مذهب جعفری و احیای سیاست اسلامی داشت.
۲۴۹۵.

بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ نگاری دوره صفویه در قبال حملات شاه طهماسب به گرجستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 45 - 64

کلیدواژه‌ها: شاه طهماسب گرجستان تاریخ‏نگاری صفویه روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۱۲
گرجستان سرزمینی مسیحی نشین بوده که در دوران صفویه مورد توجه ویژه شاهان این سلسله قرار داشته است. بیشترین حملات صفویان به گرجستان در زمان شاه طهماسب رخ داده که این حملات برای نیل به دو هدفِ انجام جهاد در راه خدا و کسب غنایم صورت گرفته است. نوع و چگونگی بازتاب این حملات در تاریخنگاری صفوی موضوعی است که این پژوهش درصدد پرداختن بدان می باشد. پیش فرض پژوهش بر این نکته استوار می باشد که به سبب ماهیت مذهبی حکومت صفویان و به طورکلی جهان-بینی مذهبی حاکم بر آن دوره، تاریخ نگاری در آن دوره نیز تابع شرایط بوده و حملات شاه طهماسب به گرجستان به گونه ای مذهبی روایت شده است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر شیوه گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، به انجام رسیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مورخان صفوی در روایت حملات شاه طهماسب به گرجستان دو شیوه را دنبال نموده اند: اول؛ بزرگ جلوه دادن موفقیت های شاه طهماسب که روی آوردن به استفاده از تعابیر حماسی در روایت حملات طهماسب به گرجستان، در همین راستا بوده است. دوم؛ توجیه قتل و غارت های روی داده در این حملات، با بهره گیری از استدلال هایی چون: -مشرک و کافر معرفی نمودن گرجیان که طبیعتاً در چنین حالتی، کشتار و غارت آنان نیز مشروع بوده –دفاع شاهِ صفوی از مرزهای اسلام و ترویج اسلام که وظیفه هر حاکم مسلمانی بوده –تقدیرگرایی به این معنا که چنین سرنوشتی برای گرجیان از ازل ثبت شده و از آن راه گریزی نبوده است.
۲۴۹۷.

بررسی جایگاه مولفه های هویت بخش و مشروعیت ساز بر پایه سنت های ایرانی و اسلامی در اندیشه کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 240 - 270

کلیدواژه‌ها: مطلع السعدین و مجمع البحرین کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی هویت مشروعیت تیموریان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۲۵۶
کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی(887-816 ه ق)،یکی از مورخان عصرتیموری می باشد که با بررسی مهمترین اثر تاریخی او به نام مطلع السعدین و مجمع البحرین می توان دریافت که به حوزه رویکردهای هویتی بر پایه سنت-های ایرانی و اسلامی ورود پیدا کرده است. براین اساس، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوال می باشد که: سنن مغولی، هویت فرهنگی و تاریخی جامعه ایرانی و تأثیر آن بر مشروعیت سیاسی پساایلخانی در اندیشه کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی چگونه بازتاب یافته است؟حاصل پژوهش که با رویکرد توصیفی تحلیلی انجام شده بیانگر آن است که: سنن قبیله ای از جمله پیوستگی تیموریان با قبیله برلاس مغولی، دو گانگی نژادی امرای درباری، پیوستگی و استمراربخشی به هویت ایرانی از دوره باستان تا عصرتیموریان، پیوندسازی فرهنگ ایرانی با هویت اسلامی،عنایت ویژه به پیوستگی شریعت و طریقت،توجه به اصول ایرانشهری و مؤلفه های آن ازجمله فره ایزدی،پیوستگی دین و سیاست و عدالت و دادگری مهمترین انگاره های مورد نظر سمرقندی در تشخص بخشی به هویت ایرانی در عصرتیموری بوده که برآیند آن اعطای مشروعیت سیاسی به امرای تیموری و توجیه سازی حکمرانی آنان بوده است.
۲۴۹۸.

چهره اسطوره ای زن در قصه های عامیانه مکتوب در فرهنگ بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 195 - 227

کلیدواژه‌ها: اسطوره ایزدبانو قصه فرهنگ بختیاری زن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۴ تعداد دانلود : ۴۵۱
از زن در اساطیر ، تصاویر گوناگونی ارائه شده که این تصاویر با دگردیسی هایی در قصه های عامیانه باقی مانده است . این تصاویر اسطوره ای در ایجاد الگوی رفتاری و همچنین نشان دادن نوع نگرش و میل افراد جامعه به مسائل زنان نقش مهمی دارند که بدین سبب ، بررسی آن ها اهمیتی شایان می یابد . هدف در این پژوهش نیز بررسی چهره اسطوره ای زن در قصه های عامیانه مکتوب در فرهنگ بختیاری با روش اسنادی است . نتایج پژوهش نشان می دهد چهره ایزدبانویی زن در قصه های بختیاری ، سبب می شود تا زنان به سوی باروری ، عقل گرایی و فردیت حرکت کنند و چهره اهریمنی زن که از طریق ماده دیوان ترسیم می شود ، کهنه نمونه ای است برای ترسیم نقش ویرانگری و لذت جویی زن . در این قصه ها ، شخصیت ننه ماهی با آناهیتا ، تمتی با چیستا ، زن زیبا با دیوپری و سر اَره پا تیشه با دیو بوشاسب قابل تطبیق است . خواستگاری کردن زن از مرد ، تصمیم گیری زن برای امور زندگی ، نقش فعّال داشتن در امور کشاورزی و کشته شدن مردخدای توسط زن خدای نیز نشانه های زن سروری در این قصه ها هستند . همچنین در برخی از قصه ها ، برای رشد محصولات کشاورزی و دور کردن موجود اهریمنی باید دختری به ازدواج موجود شریر و اهریمنی درآید که این موضوع نیز می تواند ریشه در رسم قربانی کردن ، به ویژه زنان ، برای خدای غله داشته باشد .
۲۴۹۹.

کنگره دهقانان: تلاش دولت برای مشروعیت بخشیدن به اصلاحات ارضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۲) 62 - 86

کلیدواژه‌ها: اصلاحات ارضی کنگره دهقانان محمدرضاشاه پهلوی علی امینی حسن ارسنجانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۸۰۸
هدف : بررسی و تبیین شکل گیری کنگره دهقانان در سال ۱۳۴۱ و نتایج آن. روش/  رویکرد پژوهش : پژوهش حاضر به روش تاریخی و برمبنای فن مراجعه به اسناد و مدارک و جمع آوری اطلاعات از منابع کتاب خانه ای و با رویکرد تحلیلی و توصیفی انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: کنگره دهقانان یک سال بعداز اجرای اصلاحات ارضی، در تهران برگزار شد. در این کنگره دولت برای رسیدن به اهداف سیاسی و اقتصادی خود، طبقه جدید «دهقان» را پشتوانه حداکثری مناسبی دید تا مشروعیت اصلاحات ارضی را از خود آنان بخواهد؛ هم چنین اصلاحاتی را که در دوره های قبل به دلیل مخالفت طبقه حاکمِ ملّاک و اقلیتی از جامعه شهری ناکام مانده بود، این بار با جلب نظر اکثریت طبقه جامعه یعنی طبقه جدید «دهقان» به تصویب ملی برساند.
۲۵۰۰.

بررسی مضمون تقابل خِرد و آز در اندیشه ایرانشهری و تداوم آن در بستر سیاسیِ روایتِ سمکِ عیار

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۰ 1 - 27

کلیدواژه‌ها: خِرد و آز سمک عیار کهن الگویی اندیشه ایرانشهری بستر سیاسی شاه عادل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۴۵۸
مضمون تقابل خِرد و آز، از بنیادی ترین مفاهیم ایران، اقتباسی از اسطوره آفرینش است و انسان، محوری ترین عنصر آن، به عنوان شهریار در بستر سیاسی متجلی می شود. این تقابل در ضمیرِ ناخودآگاه انسان ها نسل به نسل تداوم یافته و در ادبیات حماسی -اسطوره ای به این تفکرات عینیت داده شده و آن را تبدیل به خودآگاهی کرده است. داستان سمکِ عیار نمونه ای از ادبیات حماسی است که نویسنده آن اسطوره ها را براساس نمادهای کهن الگویی، که در تفکّر اسطوره ای ایرانی وجود دارد، در قالب شخصیت های برجسته ای چون سمکِ عیار و خورشیدشاه و موجوداتِ ماورایی همچون دیو و پری آورده است. در این نوشتار به طور اخص، بسترِ سیاسی جامعه داستان سمکِ عیار بر پایه تقابل خِرد و آز بررسی می شود. سؤال اصلی این است که تقابل مفهوم خِرد و آز چه تأثیری در بستر سیاسیِ روایتِ سمکِ عیار داشته است؟ پژوهش حاضر، با تکیه بر روایت های ملّی ایرانیان، با روش تاریخی و به شیوه تحلیلی، می کوشد تا جایگاه این مضمون را در داستان سمکِ عیار نشان دهد و با مراجعه به متون اوستایی و پهلوی، استمرار این تقابل را بررسی کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد تقابل خِرد و آز مبنا و محورِ اندیشه سیاسی ایرانیان بوده است و درون مایه اصلی داستان به صورت تقابل داد و بی داد در بستر سیاسی آن متجلی شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان