درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۸۴۱ تا ۲٬۸۶۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۲۸۴۱.

معنایابی رمزگان فرهنگی رولان بارت در متنی سقاخانه ای از منصور قندریز (چاپ دستی: لینولئوم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 53-79

کلیدواژه‌ها: معنایابی رمزگان فرهنگی رولان بارت سقاخانه منصور قندریز چاپ دستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۵۲۰
معنایابی رمزگان فرهنگی رولان بارت در متنی سقاخانه ای از منصور قندریز(چاپ دستی: لینولئوم) حمیده حرمتی [1] فرنوش شمیلی [2] صلاح الدین خضرنژاد [3] چکیده «معنایابی» فرآوری متن در بازه دلالت گری رمزگان فرهنگی (یکی از پنج رمز روایی هرمنوتیک، معنایی، نمادین، کنشی و فرهنگی) رولان بارت است که با اهداف دوگانه، ابتدا درصدد دستیابی به معانی صرفاً فرهنگی و سپس تعیین حدود و ثغور مراجع فرهنگی است. گفتنی است از یک سو متن از دید بارت محدود به متن ادبی نیست، بلکه آثار هنری نیز قابلیت متن بودگی را دارند و به همین دلیل می توانند به عنوان یک متن مورد معنایابی قرار گیرند و از سوی دیگر، مراجع فرهنگی نقش منابع معانی متن مورد بررسی را ایفا می کنند. متن مورد بررسی «تابلوی لینوتراشی» از منصور قندریز در حوزه چاپ دستی است که موضوع آن به دلیل ارجاع به تمدن های کهن ایرانی و موضوعات اساطیری مشترک با دیگر فرهنگ ها، به خصوص از بُعد تزئین، در زمره آثار سقاخانه قرار گرفته است. وجه تزئین از یک سو عامل مسلط و از سوی دیگر مانع از برداشت صریح معانی شده که علاوه بر عدم درک بنیان های فرهنگی نقوش، موجبات چالش در خوانش متن مورد بررسی را فراهم کرده است. بر همین اساس، نگارنده پژوهش حاضر درصدد پاسخ گویی به دو سؤال عمده بوده است. نخست آنکه چه روشی برای خوانش هر متن سقّاخانه و متن مورد بررسی وجود دارد؟ دوم، معانی برخاسته از نقوش تجریدیِ متن مورد بررسی کدام اند؟ به همین منظور در مقاله حاضر از روش کتابخانه ای برای گردآوری منابع بهره گرفته شده و با عنایت به رمزگان فرهنگی رولان بارت از رهیافت معنایابی، معانی عمده ای از قبیل عروج به عالم اعلا، مرگ، توسل به نیروهای ماورایی، باور به عوامل نمادین باروری، اعتقاد به تکامل و تطور انسان و همچنین برجستگی نقش مادرسالارانه در ساحت متنوع زنانه، فرآوری شده است. واژه های کلیدی: معنایابی، رمزگان فرهنگی، رولان بارت، سقاخانه، منصور قندریز، چاپ دستی [1] نویسنده ی مسئول مقاله: حمیده حرمتی ، استادیار، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، Email: hhormati2@gmail.com [2] فرنوش شمیلی، استادیار، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، f.shamili@tabriziau.ac.ir [3] صلاح الدین خضرنژاد ، کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، wria62@ymail.com
۲۸۴۲.

مناسبات سیاسی- نظامی حکومت بنی هود و قشتاله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۳) 283 - 310

کلیدواژه‌ها: بنی هود قشتاله سرقسطه اِل سید ملوک الطوایف اندلس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۷ تعداد دانلود : ۵۸۵
بنی هود یکی از سلسله های مهم ملوک الطوایف اندلس (حک:422 898ق./ 031 1493م.) بود که از 431 تا 503ق در شمال شرقی اندلس؛ یعنی ثغر اعلی به مرکزیت سَرقسطه حکومت می کردند. آنها در طول هفتاد سال حکومت برای حفظ قدرت منطقه ای خود به ایجاد روابط سیاسی و نظامی با همسایه مسیحی خویش، حکومت قشتاله پرداختند. این پژوهش بر اساس منابع تاریخی و با رویکردی تحلیلی – توصیفی، مناسبات سیاسی و نظامی حکومت های بنی هود و قشتاله و عوامل ایجاد دوستی و یا دشمنی میان آنها را بررسی می کند و نتیجه می گیرد که هدف برقراری روابط سیاسی و نظامی هودیان با قشتاله، دست یابی متحدی مورد اعتماد در منطقه بود تا از این راه به سلطه سیاسی خود در شرق اندلس ادامه دهند، اما پادشاهی قشتاله از این مناسبات، اهداف دیگری چون منافع اقتصادی، گسترش قلمرو حکومت خود و نفوذ به سرزمین های اسلامی را جست وجو می کرد.
۲۸۴۳.

واکاوی نقش فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا) در تثبیت و توسعه حقوق زنان

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 45-74

کلیدواژه‌ها: پروژه گل ها برای دختران تبعیض جنسیتی حقوق زنان سازمان های بین المللی غیردولتی فیفا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۳۷۷
پس از جنگ جهانی و ظهور سازمان های بین المللی در عرصه نظام بین الملل، جهان شاهد تغییر در چینش بازیگران بین المللی بود. این تغییر چینش بار دیگر و در دهه های اخیر، با ورود سازمان های بین المللی غیردولتی در حال اتفاق افتادن است. شخصیت حقوقی بین المللی این سازمان ها، با توجه به گستره فعالیت و نقشی که در حقوق بین الملل به واسطه فعالیت های فراتخصصی خود در عرصه های مختلف من جمله حقوق زنان دارد، قابل اثبات است. این پژوهش در پی بررسی عملکرد فیفا به عنوان یک سازمان بین المللی غیردولتی در زمینه حقوق زنان است. فیفا نیز با مورد توجه قرار دادن مسائل و حقوق زنان و با اهمیت دادن به حضور آنان در ساختار و نهادهای زیرمجموعه این سازمان، به دنبال تثبیت و توسعه حقوق زنان بوده است. فیفا هم چنین با سازمان های بین المللی مختلف به ویژه سازمان های تخصصی وابسته به سازمان ملل مانند یونیسف، همکاری نزدیک و رو به گسترشی را در زمینه حقوق زنان دارد. این تکاپوی فیفا و اهمیت تبلیغاتی و تأثیرگذاری این ورزش به عنوان پرطرفدارترین ورزش در جهان، موجب اهمیت نقش این سازمان در تثبیت برخی از حقوق زنان شده است. در واقع فیفا با استفاده از ابزار افکار عمومی که تحت تأثیر فوتبال است به مورد توجه قرار گرفتن مسائل زنان در جامعه بین الملل کمک وافری نموده است.
۲۸۴۴.

امام رضا (ع) در گسترش تشیع در ایران

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴) 29 - 51

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) تشیع هجرت ایران خراسان خلفا هارون مأمون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۱ تعداد دانلود : ۴۲۰
امام رضا (ع) همزمان با شروع قرن سوم هجری وارد ایران شد. از سال 12 هجری قمری فتوحات اسلامی در ایران شروع شد و همزمان به ویژه در دوران خلافت امیرالمومنین علی (ع) مردم با خاندان آل بیت (ع) آشنا شدند و انس گرفتند و تشیع در این سرزمین نفوذ یافت. مناطقی مثل مدائن، قم و خراسان اولین مناطقی بودند که در همان سده اول هجری به تشیع گرایش پیدا کردند. در اینجا این سؤال مطرح است که ورود امام رضا (ع) به ایران چه تأثیری در گسترش تشیع در بین ایرانیان داشت. به طور یقین تأثیر فرهنگ را در عقیده ملت ها را نمی توان انکار کرد. مردمی که تمدن اصیل و فرهنگی عمیق دارند به طور نسبی قدرت تمیز و تشخیص بیشتری از بقیه دارند و این خود عامل مهمی برای پذیرش آیین تشیع در ایران بود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که ورود امام رضا (ع) تأثیر زیادی در گرایش ها و نگرش های اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایرانیان داشت؛ زیرا شخصیت علمی، معنوی و شیوه های اخلاقی و رفتاری امام رضا (ع) و تعاملات ایشان با مردم زمانی که در خراسان بودند نیز این تأثیر را دوچندان می کرد.
۲۸۴۵.

مطالعه و طبقه بندی معماری صخره ایِ آئینی-مذهبی شهرستان مراغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۱۵۳-۱۶۷

کلیدواژه‌ها: مراغه معماری صخره ای گوردخمه قبور صخره ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۹ تعداد دانلود : ۷۰۶
یکی از انواع اصلی آثار صخره ای، فضاهای دستکند آئینی-مذهبی است. این فضاهای دستکند از دیرباز موردتوجه، تقدس و احترام گروه های اجتماعی متدین و پایبند به آموزه های دینی بوده است. از این منظر می توان گفت منطقۀ مراغه یکی از کانون های فوق العاده مهم، غنی و دیرپای معماری آئینی-مذهبی در تاریخ و فرهنگ ایران بوده است. در عصری که فضاهای دستکند آئینی در بسیاری از مناطق، رونق آئینی و قوت قُدسی تأثیرگذار خود را از دست داده است، برخی از فضاهای دَستکند آئینی-مذهبی در مراغه همچنان حضور فعال و پررنگ دارد. بر همین اساس این پژوهش ضمن شناسایی، معرفی و تبیین ویژگی های خاص فضاهای دستکندِ آئینی-مذهبی این منطقه، به عامل شکل گیری این فضاهای آئینی نیز پرداخته است؛ بنابراین در کنار روش میدانی جهت ثبت، ضبط و توضیح وضعیت کنونی، از مطالعات اسنادی برای شناخت عامل شکل گیری معماری آئینی-مذهبیِ شهرستان مراغه استفاده گردید. انجام این پژوهش درصدد پاسخ گویی به این پرسش بنیادی است که، فضاهای دستکند آئینی-مذهبی در مراغه به چند گونه تقسیم می شوند؟ نتایج بررسی های انجام شده، حاکی از شناسایی تعداد 8 اثر صخره ای آئینی-مذهبی در شهرستان مراغه است. معماری های صخره ای فوق از منظر ریخت شناسی در قالب های سطحی و زیرسطحی قابل دسته بندی هستند. همچنین ازلحاظ گونه شناختی و تقسیم بندی ماهیت کاربری دارای استفاده های مختلفی است، ازجمله: الف) مسجد، ب) خانقاه، پ) کلیسا، ت) معبد بودایی، ث) نیایشگاه روباز، ج) گوردخمه، چ) قبور صخره ای. هم اکنون بسیاری از این محوطه ها دچار ویرانی شده، با وجود این برخی از فضاها، جایگاه قُدسی خود را حفظ نموده و با تغییراتی مورد استفاده اند.
۲۸۴۶.

بررسی علل بحران های اجتماعی ایران در جنگ جهانی اول با نگاه به مطبوعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 115 - 137

کلیدواژه‌ها: ایران جنگ جهانی اول بحران های اجتماعی متفقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۳ تعداد دانلود : ۶۴۰
جنگ جهانی اول برای مردم ایران گرفتاری های بی شماری را در پی داشت؛ مناطق وسیعی از کشور در اثر جنگ تخریب شد، ده ها هزار نفر دچار قحطی شدند و یا بر اثر بیماری از بین رفتند. در پی این شرایط، ناامنی و قتل و غارت های روزانه در همه مناطق کشور به امری عادی در طول جنگ تبدیل شد. این بحران های اجتماعی از علل داخلی و خارجی نشأت گرفته بود. در این پژوهش، با بررسی بحران های اجتماعی ایران در دوره مورد بحث و براساس روش توصیفی   تحلیلی، ریشه ها و علل واقعی این بحران ها بر پایه بررسی مطبوعات و روزنامه های آن روزگار، واکاوی و مورد مدّاقه قرارگرفته است. بر این اساس، نگارندگان در پی پاسخ به این سؤال هستند که چه عواملی در شکل گیری بحران های اجتماعی ایران، در جنگ جهانی اول نقش داشته است؟ نتایج حاکی است برخلاف دیدگاه برخی از محقّقان، عوامل داخلی ازجمله دولت، محتکران و خبّازخانه ها در شکل گیری و تشدید بحران های اجتماعی ایران در جنگ جهانی اول، نقش مهم تر و مخرّب تری داشتند؛ هرچند که نمی توان نقش دول متجاوز خارجی را در این بحران ها نادیده گرفت.
۲۸۴۷.

تکاپوهای زنان در عرصه دانش و خدمات پزشکی از تجربه تا عمل در تمدن اسلامی عصر عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ ۳۳-۵۴

کلیدواژه‌ها: زنان دانش پزشکی خدمات پزشکی تمدن اسلامی عصر عباسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۵۳۵
دانش پزشکی در زمره علوم مهم تمدنی است. گرچه می توان فعالیت بانوان را دربخش سلامت خانواده و خدمات پزشکی، چون درمانگری تجربی و حتی پیشگیری از بیماری های معمول با بهره گیری از دانش طب خانگی، پرستاری، مهارت های پزشکی در امر زایمان و ... بررسی کرد، اما تاکنون مطالعه مستقلی در سهم سنجی آنان در مطالعات دانش پزشکی تمدنی دیده نشده است و اینکه: اساساً تکاپوهای علمی مهارتی و تجربی بانوان در تاریخ تمدن اسلامی در حوزه دانش پزشکی، کادر پزشکی و فعالیت های طبی منجر به ترویج دانش پزشکی در عصر عباسیان چه بوده است؟ پاسخ این سوال تنها با روشی توصیفی (به مثابه تاریخ) تحلیلی و استنتاجی (به اعتبار منابع) قابل دریافت است. زیرا منابع در ارائه اطلاعات مربوط به زنان به ویژه خدمات پزشکی صراحت لازم را ندارند. در عصر عباسیان با رشد دامنه تمدنی و به ویژه با ظهور زنان قدرتمند درباری، تکاپوهای علمی زنان در توسعه دانش پزشکی و رشد همه جانبه خدمات پزشکی رو به فزونی نهاد. با استناد به منابع تاریخی، تکاپوهای زنان در عرصه خدمات پزشکی و درمانگری، با وقف اماکن و تجهیزات پزشکی، تأسیس بیمارستان، توسعه بهداشت عمومی و ... در رونق دانش پزشکی تمدن اسلامی بسیار مؤثر بود.
۲۸۴۸.

خوراک و تغذیه؛ جلوه گاهی از تاریخ فرهنگ دوره تیموریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 217-241

کلیدواژه‌ها: تاریخ فرهنگ خوراک تغذیه زیست اجتماعی دوره تیموریان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۵۱۹
بررسی موضوعی مانند خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در پی آن است که از رهگذر تعمق در مصادیق نوشیدنی ها و خوردنی ها - که قاعدتاً در حوزه تاریخ خُرد (Microhistory) قرار می گیرد - و نیز با بذل توجه به موضوعات اجتماعی مرتبط با تغذیه -که در حوزه تاریخ کلان (Macrohistory) قرار می گیرد - به بررسی تاریخ فرهنگ جامعه تیموری بپردازد. در این مسیر جستجو برای شناسایی انواع مواد خوردنی و اثری که اختصاصاً با موضوع آشپزی و خوراک در این دوره فراهم شده است می تواند راهگشا باشد. این پژوهش درصدد پاسخ دهی به این سوال است که وجه تمایز فرهنگ خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در میان زندگی دربار، عامه و خانقاه ها چه بوده است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که فرهنگ خوراک و تغذیه تحت تأثیر نحوه زیست قومی و اجتماعی قرار داشت و می توان نسبتی بین آن برقرار کرد. این پژوهش از خلال نسبتی که میان موضوع خوراک و جلوه های مختلف حیات اجتماعی در این دوره برقرار می کند تلاش دارد تا از ظرفیت های این موضوعات در جهت پرتو افکندن به تاریخ فرهنگ دوره تیموریان بهره گیری کند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی است و از شیوه مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است.
۲۸۵۰.

تأملّی مردم نگرانه در فرهنگ، آداب و رسوم ایرانیان از نگاه پیترو دلاواله، سیّاحِ ایتالیایی با تأکید بر مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: سفرنامه سیّح دلاواله مازندران فرهنگ و رسوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۳۸۶
سیّاحان، سفیران ملّت ها در حوزه فرهنگ و تمدنِ پیشامُدرن به شمار می روند، آن ها با سفر به سویه های نامعلوم و کرانه های ناپیدا، فارغ از هر نیّتی که داشته اند، دشواری و رنج سفر را بر خود هموار کرده تا با نگاه جامعه شناختی و هستی شناسانه، از فرهنگ و آداب و رسوم و موقعیّت دیگر ملّت ها آگاهی یابند. حجم بزرگی از آگاهی های ما در گستره تاریخ و جوامع، حاصلِ جستجوها، مشاهدات و گزارش هایی است که از جانب سیّاحان و گردشگران و در قالب سفرنامه ها، برجای مانده است، مانند سفرنامه های ناصرخسرو، ابن بطوطه، کلاویخو و دلاواله که هر یک به فراخور، مبنای آگاهی و شناخت ما از کیفیّت جوامعِ دوردست های تاریخ و میانه های تمدن اسلامی است. با روی کار آمدن سلسله صفویه، شمار سیّاحان و سفرنامه ها رو به افزایش نهاد، چنان که سفرنامه های دلاواله، شاردن، تاورنیه و... از مهم ترین منابع این دوره به شمارند. دراین میان پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی، یکی از نامبُردارترین سیّاحان غربی است که در آغاز سده هفده میلادی(1617)، آن هم با نیّات سیاسی، به دربار شاه عباسِ صفوی راه یافت و متعاقب آن پس از شش سال اقامت در ایران و در مجاورت دربار، حجم معتنابهی از مشاهدات و برداشت های خود را از فرهنگ و سنّنِ ایرانی با رویکرد مردم نگرانه و دیدگاهی وقایع نگارانه به تصویر کشید. این نوشتار می کوشد به شیوه اسنادی و کتابخانه ای بخش هایی از مشاهدات و داوری های مردم نگرانه این سیّاح ایتالیایی از آداب و رسوم ایرانی/ مازندرانی را که در یکی از سفرهای سالیانه شاه عباس به مازندران(بهشهر) ملازم او بوده است، بررسی و تحلیل نماید.
۲۸۵۱.

نقش نیشابور در شکل گیری شخصیت علمی و تدوین آثار شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۵ 35 - 9

کلیدواژه‌ها: شیخ صدوق نیشابور کمال الدین امالی حاکم نیشابوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۰۲
شیخ صدوق را به دو ویژگی اش ستوده اند: فراوانی مشایخ و بسیاری سفرهای حدیثی. ازجمله مقاصد سفر صدوق شهر نیشابور بوده است. سفر به این شهر، هم برای صدوق نتایج مثبت فراوانی به دنبال داشت و هم برای نیشابوریان. این نوشتار تلاش دارد تا پس از شناسایی نیشابور در سده های 3 و 4 ق به دستاوردهای نیکوی صدوق از سفر به آن دیار در جمع آوری احادیث و یافتن انگیزه های تألیف و ماندگار کردن احادیث و منابع شیعی بپردازد. بازشناسی مشایخ صدوق در نیشابور خصوصاً مشایخ غیر امامی و تبیین گونه گونی مذاهب و فرق در آن دیار و تساهل علمی نیشابوریان از دیگر نکاتی است که در این نوشتار موردتوجه قرار گرفته است. نویسنده با تکیه بر پژوهش خود بر این اندیشه است که بعد از قم و ری که در واقع سکونتگاه صدوق بوده، نیشابور بیشترین سهم را در تغذیه حدیثی صدوق داشته است.
۲۸۵۲.

درنگی فرهنگی- انسان شناختی در تاریخ بقیع در دو سدۀ نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۵ 89 - 61

کلیدواژه‌ها: بقیع انسان شناسی تاریخی انسان شناسی فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۲۸۷
ابژه های تاریخی در بستر فرهنگ اسلام و  تشیع  که از ابعاد انسان شناختی برخوردارند، معمولاً مورد غفلت واقع شده اند. قبرستان بقیع به عنوان یکی از  کهن ترین گورستان های اسلامی و یکی از مراکز زیارتی شیعیان، از جهت بررسی های انسان شناختی بسیار بااهمیت است. در این پژوهش این گورستان با استفاده از نگرش انسان شناسی تاریخی در سده های نخست هجری مورد بررسی قرار گرفته است.  نتایج حاکی از آن است که بقیع در سده نخست هجری عمدتاً کارکردی اجتماعی- مناسکی داشته است. از لحاظ اجتماعی برای سکونت، اقامه نماز و یا برگزاری تجمعات از آن استفاده می شده است. از لحاظ مناسکی نیز با مجموعه ای از آداب مربوط به مرگ مردمان حجاز در ارتباط بوده است. در سده دوم هجری برخی ابعاد انسان شناسی و فرهنگی بقیع رخ می نماید. نخست آنکه نزد اعراب آن دوره جایگاهی اسطوره ای می یابد و باورهایی درباره جایگاه غیبی و شگفت آن شکل می گیرد. از لحاظ هویتی نیز اهمیت زیادی یافته و هم زمان با تثبیت هویت های فرقه ای و مذهبی، نشا نه هایی از جدال های هویتی - فرقه ای در مناسک مرگ و به طور خاص تدفین در بقیع مشاهده می شود.
۲۸۵۳.

نگاهی تازه بر تامین امنیت اجتماعی دوران رضا شاه (با تاکید بر آزادی های اجتماعی- سیاسی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۱

کلیدواژه‌ها: امنیت اجتماعی آزادی های اجتماعی - سیاسی ناامنی اجتماعی پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۸۹
در این پژوهش به بررسی تبیین و تحلیل جایگاه امنیت اجتماعی درسیاست های عصر پهلوی اول پرداخته شده است. دوره سلطنت رضاشاه به دلیل تلاش حکومت برای تأسیس دولت مدرن و گسترش غربگرایی و تلاش شخص رضاشاه و روشنفکران همراه وی برای کسب مشروعیت سیاسی از طریق پیوند دادن سلطنت پهلوی با پادشاهی های باستانی ایران، یک مقطع دوران ساز و مؤثر در شکل دهی بنیان های فکری ایران نوین به شمار می رود. در این میان ناسیونالیسم که به عنوان یکی از ایدئولوژی های اصلی و ماهوی جریان تجدد خواهی، با پیروزی انقلاب مشروطیت در فضای سیاسی و فرهنگی ایران تثبیت شده بود، از یک نقش محوری در تحولات فکری عصر پهلوی اول برخوردار شد.دولت پهلوی اول باعث تغییرات در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی ایران شد؛ از جمله این تغییرات، دگرگونی هایی بود که در عرصه ایجاد امنیت اجتماعی و متعاقب آن ناامنی اجتماعی رخ داد. در کشور ایران با وجود تلاش هایی که در عصر رضا شاه صورت گرفت، نوسازی به ایجاد جامعه ای مدرن و توسعه یافته نینجامید. این نوشتار درصدد است تا علل ناامنی های اجتماعی که در برنامه های نوسازی پهلوی اول ایجاد شد را دریابد و به این سؤال پاسخ دهد که سیاست های عصر پهلوی اول چه پیامدهایی برای امنیت اجتماعی در برداشت و راهکارهای امنیت اجتماعی در عصر پهلوی اول چه بوده است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش روش توصیفی است تا از طریق آن بتوان اطلاعات تاریخی به دست آمده را بهتر تحلیل کرد.
۲۸۵۴.

بررسی تداوم اندیشه ایرانشهری در ساختار سیاسی حکومت های ایرانی نژاد قرون اولیه اسلامی (مطالعه حکومت های سامانیان و آل بویه)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۸

کلیدواژه‌ها: اندیشه ایرانشهری حکومت های ایرانی نژاد سامانیان آل بویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۲۸۳
در ایران اندیشه ایرانشهری به طور خاص، خود را در دولت ساسانی نشان داد و دولت ساسانی و شاهانی مانند اردشیر و انوشیروان، روح تئوریک و عملی اندیشه و تعریف ایران از امر سیاسی در قالب ایده ایرانشهری شد. با سقوط دولت ساسانی و قدرت گرفتن خلفای اموی و عباسی این اندیشه رو به افول نهاد. در این دوره حکومت های طاهریان، صفاریان از قدرت های خُرد شکل گرفته در دل حکومت مرکزی اسلامی، در جدال و رویارویی مداوم با سایر دولت های رقیب ایرانی و در یک بستر متلاطم با مرزهای تثبیت نشده و به شدت در معرض خطر قرار داشت. این دولت ها و سایر حکومت های نیمه مستقل ایرانی در بافت اجتماعی و اندیشه های خاص قرون میانه تشکیل شده و هرکدام از در ضمن پایبندی به دستگاه خلافت مرکزی، روش خاصی برای کسب مشروعیت و پذیرش ملّی از طریق انتساب خود به تبار شاهان و خاندان های کهن ایرانی از سنت های ایرانی را در پیش گرفتند و این پژوهش سعی دارد میزان سهم و شیوه دستیابی به فرهنگ ایرانشهری در ساختار دولت، در سلسله های سامانسان و آل بویه را بررسی نماید.
۲۸۵۵.

تزئینات گچی و گچبری در بیشاپور براساس نویافته های نهمین فصل کاوش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 169-187

کلیدواژه‌ها: دوره ساسانی بیشاپور تزئینات معماری گچبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۱ تعداد دانلود : ۷۷۴
استفاده از گچ به عنوان تزئینات در ساختمان ها عمری طولانی دارد. بررسی آثار بازمانده از دوره های تاریخی نشان می دهد که هنر گچبری از عصر اشکانیان روشمند و از اسلوب ویژه برخوردار شده است. این روش ها در عصر ساسانیان رو به تکامل نهاده و در دوران اسلامی با تغییراتی تداوم یافت. دانسته های ما از هنر تزئینات گچبری دوره ساسانی بیشتر براساس کاوش چند محوطه مهم این دوره ازجمله شهر تاریخی بیشاپور است. بیشاپور مرکز کوره شاپور یکی از کوره یا ایالت های پنج گانه پارس به حساب می آمد در زمان «شاپور اول» دومین شاهنشاه ساسانی تأسیس شد. در کاوش بیشاپور درکنار تابلو های موزاییک منحصربه فرد، گچبری و رنگ آمیزی روی گچ، به ویژه در بخش ارگ شاهی به دست آمده است. یافته های مهمی ازجمله آشکار شدن فضاهای معماری در جنوب ایوان موزاییک در بخشی موسوم به «ارگ شاهی» و یافته های سنگی ازقبیل: هاون، خونک، پیکره های سنگی از جنس سنگ مرمر و مهره های تزئینی، کوره شیشه گری و قطعات ظروف شیشه ای، سفال و فلز ازجمله آثاری هستند که در کاوش فصل نهم به دست آمده است. مهم ترین آثار معماری به دست آمده عبارتنداز: راهروهای ضلع جنوبی ایوان موزاییک، اتاق های همراه با طاقچه های گچبری که بعضاً با رنگ قرمز از جنس گل اخرا نقاشی و تزئین شده اند و هم چنین در این اتاق ها اندود گچ دیوارها و اندود گچی کف فضاهای معماری نیز به دست آمده است. گچبری های به دست آمده بیشتر نوارهای موازی که بیشتر در حاشیه طاقچه ها و ورودی ها به کار می رفته را شامل می شود. تزئینات گچی ایوان موزاییک شامل: اندود گچ و رنگ آمیزی روی اندود و هم چنین آثار و بقایای گچبری است. حال، پرسش اصلی در این پژوهش با این نظر که این قطعات همگی متعلق به دوره ساسانی هستند، با چه روشی ساخته شده اند؟ در این مقاله روش یافته اندوزی داده ها به دو شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته و کوشش شده است تا این یافته ها در بستر هنر گچبری دوره ساسانی شهر تاریخی بیشاپور معرفی و تجزیه و تحلیل شود.
۲۸۵۶.

واکاوی باورهای کیهانی و تأثیر آن بر رویدادهای تاریخی ایران سده های دوم تا هفتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 171 - 193

کلیدواژه‌ها: باورهای کیهانی نجوم طالع زایجه ایام سعد و نحس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۴۷۰
ازجمله کهن ترین باورها در طول تاریخ، باور به وجودِ قدرتی عظیم و ماورایی در اجرام کیهانی اعم از سیارات و ستارگان است. نیاکان ما بر این باور بودند آنچه در آسمان ها رخ می دهد، تأثیر مستقیمی بر حوادث روی زمین دارد. بدین سبب در تعیین هنگام جلوس، عقد و نکاح، لشکرکشی، کوچ، مسافرت و کشت و زرع، زمان بنای شهرها، زمان بنای شهرها، به کارگیری افراد در امور مهم سیاسی و... به کنکاش در کیهان جهت تدبیر امور زمینی می پرداختند. این پژوهش بر آن است به واکاوی تأثیر باورهای کیهانی بر رخدادهای تاریخی ایران سده های دوم تا هفتم هجری، با اتخاذ رویکرد توصیفی تحلیلی، بپردازد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که باور به تأثیر قاطع ماوراءالطبیعه بر رویدادهای زمینی، آثار و نتایجِ عملی و حائز اهمیتی در تاریخ ایران داشته است که در بعد مثبت می توان به رشد و توسعه علم نجوم و علوم وابسته یا معینِ آن ازجمله ریاضیات، هندسه و هیئت، ساخت رصدخانه ها و تألیف کتب ارزشمند در حوزه علم نجوم و تدوین دقیق ترین تقویم های نجومی اشاره کرد. اعتقاد به تقدیرگرایی، باور به بیهودگی تدبیر و عمل گرایی، به تعویق افتادن و معطل ماندن امور مهم و تغییر در سیر طبیعی رخدادها نیز به عنوان پیامدهای منفی قابل ذکر است.
۲۸۵۷.

اعتبارسنجی سه گزارش سیاسی درباره میرزای نائینی؛ ارتباط نزدیک با سید جمال الدین اسدآبادی و حکم به اعدام شیخ فضل الله نوری و ملاقربانعلی زنجانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۹) 59-76

کلیدواژه‌ها: میرزای نائینی سیدجمال الدین اسدآبادی اعدام شیخ فضل الله نوری ملاقربانعلی زنجانی آخوند خراسانی نهضت مشروطیت رساله تنبیه الامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۴۰۶
در این مقاله سه گزارش سیاسی درباره میرزای نائینی، با روش تاریخی (توصیفی و تحلیلی) مورد پژوهش قرار گرفته است: 1. روابط نزدیک و صمیمی میان میرزای نائینی با سید جمال الدین اسد آبادی؛ 2. صدور اجازه از سوی میرزای نائینی برای اعدام شیخ فضل الله نوری و جعل تلگراف به نام آخوند خراسانی؛ 3. تشکیل جلسه با محوریت آخوند خراسانی جهت تصمیم گیری درباره ملاقربانعلی زنجانی که براساس آن، میرزای نائینی به لزوم اعدام ملاقربانعلی نظر داد و در تلگراف آخوند مطالبی اضافه کرد. نتایج تحقیق درباره این سه گزارش چنین است: 1. اصل آشنایی و ارتباط میان سیدجمال و میرزای نائینی صحیح است؛ اما وجود «رابطه بسیار صمیمی و گرم» میان اسدآبادی و نائینی و رفت و آمد مکرر سیدجمال نزد نائینی، نادرست و دست کم محل تردید است؛ 2. گزارش دوم از اساس کذب و دروغ است؛ 3. درباره محتوای گزارش سوم، همانند گزارش اول، باید تفکیک قائل شد. بخشی از مطالب آن، که به نوعی در برخی منابع دیگر نیز آمده، صحیح است؛ اما بخشی دیگر از آن قابل تردید و انکار می باشد. براین اساس، اینکه میرزای نائینی نظرش بر اعدام ملاقربانعلی بود و در تلگراف آخوند مطالبی اضافه کرده بود، پذیرفته نیست.
۲۸۵۸.

مجلس شورای اسلامی و مسئله حمله عراق به کویت (11مرداد 1369- 9 اسفند 1369)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 1 - 21

کلیدواژه‌ها: مجلس شورای اسلامی جنگ خلیج فارس عراق کویت آمریکا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۵ تعداد دانلود : ۶۶۸
مجلس شورای اسلامی به واسطه قانون اساسی، دارای برخی اختیارات در سیاست خارجی کشور است. بنابراین مجلس می تواند در کنار نهادهایی چون رهبری، شورای عالی امنیت ملی و دولت در سیاست خارجی تأثیرگذار باشد. یکی از مهم ترین رخدادهای سیاسی که پس از پایان جنگ ایران و عراق، کشور و بخصوص مجلس را درگیر جریانات خود نمود، حمله عراق به کویت در 2 اوت  1990/ 11مرداد 1369 است. با توجه به اهمیت این موضوع برآنیم به نقش و رویکرد مجلس شورای اسلامی در این زمینه بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که مجلس چه تأثیری در نحوه تصمیم گیری ایران در قبال جنگ بر عهده داشته است؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی، مواضع مجلس در این خصوص مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها حکایت از آن دارد که وجود نهادهایی چون شورای عالی امنیت ملی و دولت با اختیارات ویژه در سیاست خارجی، تخصصی بودن مسائل سیاسی و قلت نیروهای کارآزموده و کندی روال تصمیم گیری در مجلس به واسطه ویژگی های ساختاری و همچنین انفصال بین مجلس و دولت در بررسی موضوع، منجر به عدم تأثیرگذاری جدی مجلس گردید.
۲۸۵۹.

تحلیل نخستین شاخص های تحول و نوسازی نظام آموزشی ایران در قوانین، مصوبات و مذاکرات مجلس اول مشروطه(1326-1324 ه. /1285-1287 خ. )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 31-54

کلیدواژه‌ها: مشروطه نظام آموزشی نوسازی قوانین مجلس اول شورای ملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۵ تعداد دانلود : ۶۲۸
در فرایند نوسازی نظام آموزشی ایران، دوره مشروطه سرآغاز تحولاتی اساسی است. چهره ها، نهادها، انجمن ها و طیف های گوناگونی از مردم در این تحول نقش داشتند، اما نقش نمایندگان مجلس کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار ضمن بررسی و تحلیل آراء گوناگون موجود در مجلس اول در حوزه تعلیم و تربیت، به این پرسش های اساسی پاسخ داده خواهد شد، مواضع مجلس اول در حوزه نوسازی نظام آموزشی چه نسبتی با خواسته های اجتماعی و مشکلات ساختار تعلیماتی آن روز ایران داشت. همچنین، تلاش داریم با صورت بندی این آراء و مواضع در قالب شاخص هایی مرتبط با حوزه نوسازی نظام آموزشی امکان پی جویی پیامدها و بررسی استمرار یا گسست آراء و رویکردهای مجلس اول تا دهه های بعدی را فراهم کنیم. از جمله یافته های این پژوهش، تشریح این موضوع است که مجلس دور اول با وجود عمر کمتر ازدو سال، نه تنها منفعلانه با موضوع تغییرات نظام آموزشی برخورد نکرد، بلکه با وجود قرار گرفتن در وضعیتی دوگانه ضمن چالش با هیات وزراء و دربار وکشمکش باطرفداران ساختار سنتی آموزش، توانست با اصلاح برخی از رویه های پیشین، و تثبیت تعدادی از فرایندهایی برآمده از خواست جامعه، ساختاری جدید را پی افکنده و قوانین و فرآیندهایی را بنیان گذارد که تا دهه های متمادی و حتی دوره کنونی در نظام آموزشی ایران همچنان موثر هستند. این پژوهش با اتکا به روش تحلیل تاریخی و بر پایه بررسی و تحلیل محتوای قوانین وصورت مذاکرات نمایندگان دوره مجلس اول(1324-1326 ه. /1287-1285 خ.) صورت پذیرفته است.
۲۸۶۰.

روزنامه تربیت و نظام آموزشی و تربیتی ایران دوره قاجار؛ چالش ها و الگوهای پیشنهادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 55-78

کلیدواژه‌ها: روزنامه تربیت فروغی آموزش قاجار دانش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۳ تعداد دانلود : ۵۰۶
روزنامه یکی از ابزارهای موثر در بررسی انتقادی شرایط جامعه محسوب می شود. در ایران دوره قاجار نیز به رغم نوپا بودن جراید و موانع سیاسی و اجتماعی، اندک روزنامه های موجود در جهت ایجاد تحول در عرصه های مختلف اجتماع مطالب و مباحث انتقادی و پیشنهادی را منعکس می کردند. این فرآیند تحول خواهی در روزگاران منتهی به مشروطیت از جدیت بیشتری برخوردار بودند. روزنامه تربیت در زمره جرایدی محسوب می شد که به دلیل غلبه روحیه محافظه کاری توانست دیر زمانی به حیات خود ادامه دهد. محوریت مباحث این روزنامه فرهنگی و تربیتی بود. به زعم محمد حسین فروغی گرداننده و نویسنده اصلی روزنامه، ریشه تمام نابسامانی ها و عقب ماندگی جامعه ایران دوره قاجار به جهل باز می گشت و تنها راه برون رفت از این شرایط پناه بردن به دانش بود. نوشتار حاضر در پی آن است تا نگرش های انتقادی روزنامه نسبت به شرایط آموزشی و تربیتی جامعه دوره قاجار را بازیابی و در عین حال الگوی پیشنهادی در جهت برون رفت از این شرایط را استخراج و تحلیل و بررسی نماید. از این رو عمده سوالات مطرح در این زمینه عبارت است از این که در نگاه نویسنده روزنامه چه چالش های عمده ای در نظام آموزشی دوره قاجار به چشم می خورد و دیگر این که روزنامه برای برون رفت از شرایط موجود چه الگوهایی را مورد توجه قرار می داد؟ در منظومه فکری فروغی مهمترین عنصر تحول ساز دانش است و راه وصول به دانش از مدرسه می گذرد به همین دلیل ساختار سنتی موجود آموزشی در دوره قاجار از لحاظ کمی و کیفی فاقد ارزش و اعتبار کافی است که بتواند تحولی عمیق در پیکره اجتماع ایجاد نماید. از این رو با استفاده از تجارب موجود در غرب بایستی علاوه بر توجه به ابعاد کمی آموزش، در روش های کیفی و منابع تربیتی و آموزشی نیز بازنگری جدی صورت پذیرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان