درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۹۰۱ تا ۲٬۹۲۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۲۹۰۱.

تبیین مفهوم احیاء در بناهای تاریخی با مقایسه تطبیقی انواع مداخلات کارکردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۳ ۲۰۷-۲۲۳

کلیدواژه‌ها: سازگارسازی احیاء توان بخشی توانمندسازی استفاده مجدد سازگار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۴۶۲
مداخلات مرتبط با کارکرد در بناهای تاریخی تحت عناوین مختلفی ازجمله: احیاء، توان بخشی، توانمندسازی، استفاده مجدد سازگار و... مطرح بوده اند، اما تاکنون درخصوص تبیین این مفاهیم در ادبیات داخلی پژوهشی صورت نگرفته است و این تعدد عناوین مداخلات و در عین حال روشن نبودن مفاهیم، مختصات و نیز تمایزات آن ها با هم و همچنین نسبت آن ها با معادل های خارجی خود، موجب سردرگمی پژوهشگران شده است که بیش از هرچیز ضرورت چنین مطالعه ای را خاطرنشان می کند. هدف این مقاله، واکاوی این مفاهیم و اصطلاحات و مشخص کردن جایگاه آن ها نسبت به هم است که در این راستا، ضمن بررسی پیش زمینه ها و الزامات مداخلات کاربردی، رویکردهای مختلف به موضوع در سطح بین المللی و ردپای آن ها در ادبیات داخلی موردنظر قرار گرفته و انواع مداخلات کارکردی در بناهای تاریخی مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفته است. درواقع مقاله حاضر مشخصاً در پی پاسخ به این پرسش هاست که، انواع مداخله های مرتبط با کارکرد چه مفهومی داشته، چه نسبتی با هم دارند و کاربرد آن ها چیست؟ همچنین چه نسبتی بین اصطلاحات مداخلات مرمتی داخلی و معادل های بین المللی آن ها وجود دارد؟ در بخش اول مقاله از روش تحلیلی-توصیفی، و در بخش بعدی جهت بررسی نسبت مداخلات کارکردی با هم، از روش مقایسه تطبیقی برپایه استدلال منطقی استفاده شده است. بررسی ادبیات انواع مداخلات کارکردی مشخص می کند که عمده تفاوت های بین اصطلاحات مختلف در این حوزه ناشی از دو مسأله تفاوت های زمانی و مکانی و تفاوت واژه گزینی در ترجمه بوده است؛ در حالی که این عناوین در مفاهیم اصلی مشترک بوده و ضمن تأکید بر نقش حیات کارکردی بنا در حفاظت پایدار از آن، همگی بر ویژگی های مشترکی مانند: لزوم سازگاری کاربری جدید با اعتبار فرهنگی، ارزش ها و اصالت ابنیه تاریخی و لزوم پاسخگویی مناسب آن به نیازهای زندگی معاصر تأکید دارند.
۲۹۰۲.

تبارشناسی کنارنگان در دوره ایران باستان و ایران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۶ 109-133

کلیدواژه‌ها: کنارنگ شاه مرزبان خاندان خراسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۳۲۶
تبارشناسی کنارنگان در دوره ایران باستان و ایران اسلامی فاطمه حاجی پور لاطرانی [1] رضا شعبانی صمغ آبادی [2] آذرتاش آذرنوش [3] در اواخر دوره ساسانی، یزدگرد سوم ( 631-651م ) در آخرین تلاش ها برای حفظ مِلک و مُلک پادشاهی، راهی خراسان شد. او قصد داشت نزد کنارنگ توس رود، اما حاکم توس کافی نبودن جا را بهانه کرد و نپذیرفت و او به سوی کنارنگ مرو رهسپار شد. ردّ پای کنارنگ ها در دوره ایران باستان و دوره اسلامی و داستان های شاهنامه فردوسی دیده می شود. نگارندگان این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بوده اند که کنارنگ ها چه کسانی بودند؟ چه مناصب کشوری و لشگری داشتند؟ و در کدام منطقه جغرافیایی ایران حکمرانی می کردند؟ به منظور پاسخ به این پرسش ها، آثار مورخان سده های نخستین و همچنین مورخان معاصر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و معلوم شد واژه کَنارنگ به معنای نگهدار کرانه ها، والی و خداوند زمین است و در گزارش های کتب تاریخی در مفهوم مناصب لشکری و کشوری همچون شاه، فرمانروا، مرزبان و صاحب طرف، سردار و سپهبد آمده است. کنارنگ ها از صفت پهلوانی و عدل و داد برخوردار بودند و حوزه جغرافیایی حکمرانی شان بیش از همه مختص شهرهای خراسان، نظیر مرو، نساء، توس و ابرشهرِ نیشابور و در دوره ای طبرستان بوده است. آنها همنشین خاندان های نامدار پارتی و ساسانی بودند و با گذشت زمان شکل خاندانی و موروثی پیدا کردند و در سده های نخستین اسلامی کم وبیش به حیات خود ادامه دادند. واژه های کلیدی: کنارنگ، شاه، مرزبان، خاندان، خراسان واژه های کلیدی: کنارنگ، شاه، مرزبان، خاندان، خراسان [1] . دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران fatemehajipour@yahoo.com . [2] . استاد گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول) drshaabani.reza1317@gmail.com [3] . استاد ادبیات عرب دانشگاه تهران، تهران، ایران drazarnoosh@gmail.com
۲۹۰۳.

سکاها

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال ششم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۲ 59-121
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۴ تعداد دانلود : ۱۷۳۷
قوم سکا یکی از معروف ترین و در عین حال ناشناخته ترین اقوام هندواروپایی است. از یک سو در مطالعات تاریخی آسیای غربی و اروپای شرقی، نام این قوم بسیار به چشم می خورد؛ از سوی دیگر پژوهش های مستقل درباره این قوم چندان زیاد نیست. با این قوم در مطالعه تاریخ هخامنشی، به ویژه در مباحثی همچون مرگ کورش بزرگ و جنگ های داریوش بزرگ و خشایارشا با سکاها و غیره، برخورد زیادی داریم و بی تردید مطالعه هرچه بیشتر پیرامون آنان، روشنگر پرسش هایی مهم در ذهن ما خواهد بود. شاید بتوان اصالت روسیِ نویسنده را ویژگی بارزِ این مقاله دانست، چرا که بیشترین مطالعات باستان شناسی پیرامون قوم سکا، درکشور های حوزه اتحاد جماهیر شوروی سابق صورت گرفته است. از این رو نویسنده با دسترسی به منابع روسی، پشتوانه های غنی برای بررسی کاملِ قوم سکا، در اختیار داشته است. شایان ذکر است که کاستی های نویسنده در تسلط به زبان انگلیسی مشهود بوده و همین امر، فرآیند ترجمه را با دشواری های بسیار روبرو ساخت. امید است که روند مطالعه برای خواننده محترم تسهیل گشته و مترجم بر این چالش فائق آمده باشد.
۲۹۰۴.

نقد معرفت به «خودی» و «دیگری» در حیرت نامه میرزا ابوالحسن خان ایلچی (رویکرد تحلیل گفتمانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: سفرنامه معرفت ابوالحسن خان ایلچی حیرت نامه سنت مدرنیته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۲ تعداد دانلود : ۳۳۹
هدف مقاله حاضر بررسی چگونگی معرفت به خودی و دیگری در حیرت نامه میرزا ابوالحسن خان ایلچی در مسافرت به انگلستان، به روش تحلیل گفتمان است. استفاده از این چارچوب نظری به ما امکان می-دهد که رویکرد چندوجهی برای درک چگونگی معرفت به خود سنتی و دیگری مدرن در بین روشنفکران نسل اول دوره قاجار بکار گیریم. چرا که بیشتر مباحث مرتبط با کسب معرفت در این زمینه نزد منتقدین تاکنون تک علیتی و خطی بوده اند که مسائل متعددی در تفسیر و تبیین چگونگی گفتمان سنتی با گفتمان مدرن بوجود آورده اند. بر این اساس برای درک چگونگی شناخت خود و دیگری در حیرتنامه بر عوامل زبانی (نحوه کاربرد زبان گفتار و نوشتار) بر عوامل فرازبانی (سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی) تاکید شده است. یافته ها که با استناد به مقالات و کتابهای مرتبط با موضوع مقاله، به روش توصیفی و بکارگیری نظریه تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف بدست آمده ، نشان می دهد؛ میرزا ابوالحسن خان از دو زبان رسمی دربار و گفتار عامیانه برای توصیف خود و دیگری در حیرتنامه استفاده کرده است. او در مقام یک کارگزار حکومتی و موقعیت نهادی که دارد عوامل ایستایی در سنت و پویایی مدرنیته را باتوجه به عوامل فرازبانی مد نظر قرار داده و تفسیر و تبیین دوگانه ای ازخودی و دیگری ارائه می دهد.
۲۹۰۵.

بررسی سازمان فضایی و کالبدی محله های تاریخی شهر همدان در دوره قاجار و تأثیر آن ها بر توسعه روابط اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ ۲۰۳-۲۲۲

کلیدواژه‌ها: همدان دوره قاجار سازمان فضایی مساجد محله ای توسعه روابط اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۷۱۰
محله های شهری را می توان کوچک ترین واحد کالبدی و اجتماعی و حتی قومی در بدنه سنتی شهرهای ایران به شمار آورد؛ با این حال، در طرح توسعه شهرها، محلات تاریخی دچار تغییرات زیادی شدند و ساختار سنتی آن ها به دلیل عدم انطباق با شرایط جدید به مرور فرسوده شده و کارایی خود را از دست داده ا ند، این امر منجر به کاهش سطح ارتباط ساکنان با یکدیگر شده است. شهر همدان از شهرهای مهم غرب ایران در دوران اسلامی ا ست که پیشینه ساختار شهری آن به پیش از اسلام باز می گردد. جدای از هرگونه ضوابط مرزبندی میان محله ها، توجه به اهمیت جدایی گزینی آن ها در بدنه شهرهای ایران، ب ه ویژه در دوره شتابان شهرنشینی و گسستگی نظام تعاملی بین اجزای بدنه شهرها، از دید مدیریت شهری و باززنده سازی قدرت عملکردی محله ها، شایان توجه زیادی است. از آنجایی که فضای محله های شهر همدان در قرون متأخر اسلامی، به صورت منسجم مطالعه نشده، پژوهش حاضر در تلاش است تا با استفاده از شواهد تاریخی و معماری موجود، ساختار کالبدی محله های شهر همدان و عناصر اصلی در شکل گیری محله ها را معرفی کند. برمبنای هدف یاد شده، پرسش اصلی پژوهش عبارت ست از: ساختار کالبدی و الگوی فضایی محله های تاریخی شهر همدان چگونه است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که بسیاری از محلات همدان در دوره قاجار به صورت تدریجی به دو شکل خطی و دایره ای شکل یافته اند. در ساختار کالبدی محله های همدان عناصری شکل گرفته که در برآورد نیازهای اولیه ساکنین محله، تقویت حس مکان و ارتقای همبستگی آن ها نقش مهمی داشته است؛ از آن جمله می توان به: مسجد، حمام، چمن، امامزاده، چشمه، سردابه، کاروانسرا اشاره کرد. در این میان مساجد محله ای، محور اصلی مرکز محله و مهم ترین عنصر ساختاری هر محله را به خود اختصاص می داده است.
۲۹۰۶.

بازتاب تغییرنقش های جنسیتی در رمان نویسی دهه هفتاد

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال اول پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱ 51-72

کلیدواژه‌ها: رمان دهه هفتاد نقش های جنسیتی ارتباط عاطفی ارتباط نسلی معیارهای همسر گزینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۸۹۲
رمان و رمان نویسی پس از انقلاب اسلامی به عنوان ژانر ادبی مطرح از دهه شصت، اغلب با رویکردی اجتماعی مسائل و چالشهای روز جامعه را به عنوان دغدغه های اصلی نویسندگان، طرح کرده است. از دهه هفتاد، گرایش زنان به رمان نویسی، گرایشی چشمگیر است. یکی از مهمترین ویژگی های این نوع ادبی در دهه هفتاد، توجه به مسائل زنان و طرح حساسیت های خاص آنان در ارتباط با مضامین مربوط به خود و از جمله در حیطه ارتباطات میان فردی و خانوادگی است. نویسندگان زن در رمان های خود از گفتمان مسلط و جمع گرا فاصله گرفته و مسائل شخصی و زنانه را وارد رمان ها کرده اند و اغلب در نقش های پذیرفته شده جنسیتی تشکیک کرده اند. در برخی از رمانهای مردان نیز تغییر نقشهای کلیشه ای جنسیتی به چشم می خورد. ارتباط عاطفی میان زن و شوهر، ارتباط میان والدین و فرزندان، مسائل والد(زن) در خانواده تک سرپرست، زنان شاغل، تغییر دیدگاه زنان به ارتباطات درون خانواده، طرح چالش های بین نسلی و چالش در معیار های سنتی همسر گزینی نمونه هایی از گرایش به طرح مضامین تازه در رمان های این دهه است. می توان گفت الگوی مناسبات سنتی خانوادگی در رمان این دهه به تدریج به چالش کشیده می شود و توجه به نیازهای نسل جدید و تفاوت دیدگاه آنان با نسل پیشین و زمینه های تغییر در نقش های سنتی در رمان بازتاب می یابد.
۲۹۰۷.

دگردیسی در فضاهای جمعیِ ایران تا انتهای عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 367 - 398

کلیدواژه‌ها: فضای باز جمعی قرون اولیه پس از اسلام عصر صفوی تحولات کالبدی و کارکردی تحولات اجتماعی و سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۳۶۰
الگوهای جدید زندگی از یکسو و نیروهای مداخله گر مانند سیاست های داخلی و خارجی، تحولات اقتصادی، تحولات ایدئولوژیک از سوی دیگر، بر ساختار و نقش فضاهای جمعی در طول تاریخ، تأثیر داشته است. روند شکل گیری و تکامل فضاهای جمعی را می توان اغلب، تابع الگویی تدریجی و حاصل پیشرفت های فرهنگ شهرنشینی دانست. چنین به نظر می رسد که در تاریخ شهرنشینی ایران تا دوران صفویه، این فضاها در دو مقطع، به نوعی، دچار دگردیسی و تغییرات آشکار شدند. پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است و در آن به توصیف و تحلیل منابع مکتوب پرداخته خواهد شد و می کوشیم تا این تحولات اساسی را در کمّیت و کیفیت فضاهای جمعی در قرون اولیه پس از اسلام و عصر صفوی معرفی کنیم. به نظر می رسد که می توان این استحاله فضایی و کارکردی در فضاهای جمعیِ شهری در این دو دوره را حاصل دگردیسی در فضای ایدئولوژیک در قرون اولیه پس از اسلام و فضای سیاسیِ ایران در عصر صفوی دانست.
۲۹۰۸.

جغرافیای تاریخی و نام جای شناسی ارجان در دوران ساسانی و اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۱۳۳-۱۵۱

کلیدواژه‌ها: ارجان نام جای بهبهان دورۀ ساسانی دوران اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۹۴۱
«ارجان» یکی از خوره های مهم ایالت فارس در دوران ساسانی و اسلامی بود. درخصوص نام جای ارجان اختلافات عدیده ای هم در منابع مکتوب و هم در میان پژوهشگران معاصر وجود دارد. از علت های اصلی این اختلافات، اطلاعات مختلف منابع مکتوب و ناهمخوانی شواهد باستان شناختی با این منابع است و همین امر منجر شده تا نقطه نظرات گونا گونی در این راستا مطرح شود. در اینجا نگارنده با ذکر دیدگاه های مختلف و تلفیق آن ها با شواهد باستان شناختی سعی دارد به درک و شناختی روشن تر از این موضوع دست یابد. از دیگر مواردی که در این مقاله بدان پرداخته خواهد شد، موضوع تغییرات اداری و مرزی است که درطول دوران مختلف، ارجان را دستخوش تغییر و تحول کرده است. ارجان در دوران مختلف دچار تغییرات اداری و مرزی فراوانی شده است؛ به طوری که در سده های نخستین اسلام، این خوره همان ساختار و حدود دورۀ ساسانی را در خود داشت، اما در دوره های بعد شاهد جابه جایی از ایالتی به ایالت دیگر، تغییر نام و کم شدنِ حدود و ثغور نواحی و بخش های وابسته به آن هستیم. این نوشتار تلاش دارد به دو پرسش مهم در ارجان پاسخ دهد؛ نخست، تغییرات اداری و مرزی رخ داده در پهنۀ ارجان تا به امروز چگونه بوده است؟ و دیگری آن که، دلایل اصلی ناهمخوانی های موجود میان پژوهشگران بر سر نام واقعی ارجان چیست؟ دلایل اصلی ناهمخوانی های موجود میان پژوهشگران برسر نام جای ارجان چیست؟ پرواضح است که محققان اشاره ها و توضیحات بسیاری درراستای شناخت سیمای ارجان، تغییرات اداری و مرزی این منطقه بیان داشته اند؛ با این حال، تلفیق و ترکیب داده های تاریخی و باستان شناختی موردی است که کمتر در مطالعاتشان مشاهده می شود. از این رو نگارنده سعی دارد تا با تلفیق هر دو رویکرد تاریخی و باستان شناختی به موضوع نام جای و تغییرات اداری و مرزی ارجان در دوران ساسانی و اسلامی بپردازد. انجام پژوهش حاضر از طریق بررسی و تطبیق یافته ها و شواهد باستان شناسی با مواد و اطلاعات مستخرج از منابع مکتوب است.
۲۹۰۹.

اقتباسات و بدایع نگاری های مستوفی بافقی در تاریخ بهرام میرزا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 159 - 180

کلیدواژه‌ها: مستوفی بافقی تاریخ بهرام میرزا میرک نظامی شاهزاده بهرام میرزا صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۴۱۳
تاریخ بهرام میرزا در شمار آثار کمتر شناخته شده مولانا محمدمفید مستوفی بافقی است و مشتمل است بر شرح احوال شاهزاده بهرام میرزا و فرزندانش و نسخه منحصر بفرد آن اینک در کتابخانه آستان قدس رضوی است. در مقاله حاضر، ضمن معرفی نسخه مذکور، تشابهات و افتراقات آن با سایر منابع و متون هم عصر آن بررسی خواهد شد. مستوفی بافقی در نگارش این اثر از تصنیف جد خود معروف به میرک نظامی الهام گرفته است. تاریخ بهرام میرزا در میان تواریخ موجود تنها اثر شناخته شده از عصر صفوی است که برخلاف تواریخ عمومی این دوره به طور مستقل به تاریخ شاخه دیگری از دودمان شاه اسماعیل غیر از شاخه تاجدار شاه طهماسب، یعنی خاندان بهرام میرزا پرداخته است. هر چند مستوفی بافقی در تدوین این اثر از تواریخ بزرگ این دوره چون تاریخ حبیب السیر و تاریخ عالم آرای عباسی بهره فراوان برده است، اما اجزائی از آن دربردارنده مطالبی است که در دیگر تواریخ دیده نمی شود.
۲۹۱۱.

نقد و بررسی کتاب اسلام در سال 250: مطالعاتی در یادبود یونبل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 249 - 245

کلیدواژه‌ها: کتاب اسلام در سال 250 مطالعاتی در یادبود یونبل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۱۵۵
کتاب اسلام در سال 250: مطالعاتی در یادبود یونبل [1] مجموعه مقالاتی ذیل فَروَست «مطالعات لیدن در اسلام و جامعه»[2] است که در کنفرانس بین المللی دانشگاه لیدن (2011_2015)، در بزرگداشت مقام خوتیر یونبل[3] و آثار او جمع آوری شده است. سرویراستاران این کتاب، لئون باسکنز،[4] ناسال دسنیگ[5] و پترا سایپستاین[6] به کمک 14 تن از شرق شناسان مطرح معاصر این مجموعه را به نگارش درآورده اند و انتشارات بریل آن را در سال 2020 به چاپ رسانده است. گسترۀ موضوعی مشتمل بر سه بخش است: 1. تاریخ گذاری روایات و احادیث؛2. وثاقت منابع متقدم؛ 3. رویکردهای علمی جدید به صدر اسلام. از آثار اخیری که با رویکردی شکاکانه در مورد سنت روایی و تاریخی صدر اسلام نوشته شده، اثر شان آنتونی به نام محمد و امپراتوری ایمان: خَلق پیامبر اسلام [7] را می توان نام برد.   [1]. Petra M. Sijpesteijn and Camilla Adang, Islam at 250: Studies in Memory of G.H.A. Juynboll , (Liden: brill, 2020). [2]. Leiden Studies in Islam and Society [3]. Gautier Juynboll [4]. Léon Buskens [5]. Nathal Dessing [6]. Petra M. Sijpesteijn [7]. Sean Anthony, Muhammad and the Empires of Faith: The Making of the Prophet of Islam (Oakland: University of California Press, 2020).
۲۹۱۲.

بررسی علل کوچ طایفه رشوند به قزوین و پیامدهای آن در عصر صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 131 - 154

کلیدواژه‌ها: رشوند طایفه کرد کوچ قزوین الموت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۱ تعداد دانلود : ۳۵۴۸
ایالتِ کرمان از اوایل دهه سوم قرن هفتم هجری توسط بُراقِ حاجب، فتح شده و تا اوایل قرن هشتم هجری تحت تسلّط این حاکم قراختایی و جانشینانش قرار داشت. کاردانی بُراق و برخی از جانشینانش نه تنها ثبات سیاسی کرمان را حفظ نمود بلکه در طول بیش از هشت دهه دوام این حکومت، تأثیراتی نیز در سایر حوزه های اجتماعی، فرهنگی و به ویژه مذهبی کرمان داشت. پژوهش حاضر، با کاربرد روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، بر آن است تا در گام نخست نوع رویکرد مذهبی حاکمان قراختایی را مورد واکاوی قرار داده و در دومین گام وضعیت مذهبی کرمان هم زمان با حاکمیت آنان را تشریح نماید. از همین رو پرسش اصلی نوشتار حاضر عبارت است از اینکه: حکّامِ قراختایی کرمان چه رویکرد مذهبی داشتند و جایگاه مذاهب مختلف در کرمان هم زمان با حکومت آنان چگونه بود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است حاکمان قراختاییِ کرمان اگرچه دارای خاستگاهی غیرایرانی و غیرمسلمان (بودایی) بودند امّا با ورود به کرمان در حوالی سال های 619-620ق و پایه ریزی حکومت خود در این سرزمینِ جدید، زیرکانه رویکردی تازه را در حوزه های مختلف سیاسی و به ویژه مذهبی در پیش گرفتند. امری که موجبات دوام هر چه بیشتر حکومت آنها در درون فرهنگ ایرانی  اسلامی را فراهم ساخت
۲۹۱۳.

خوانش شمایلی نقاشی حضرت علی (ع) و حسنین (ع) در دوره قاجار محفوظ در موزه آستان قدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 47 - 71

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی مذهبی شمایل نگاری ویژگی بصری ساختار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۲۵۴
تابلوی نقاشی شمایل نگاری امام علی ع و حسنین ع نسخه تصویری است که نوعی از نقاشی های پرده مذهبی بوده و در ابعاد بزرگ بوده و جزو نقاشی های مذهبی در دربار شاهی می باشد. این نوع پرده ها در ابعاد بسیار بزرگ بوده و برای شاه تهیه می شده است. یکی از بهترین نمونه های تصویری نقاشی شمایلی نقاشی حضرت علی ع و حسنین ع می باشد که در موزه آستان قدس رضوی قرار دارد، در بازدید عموم نیست و تابه حال موردپژوهش قرار نگرفته است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که این نقاشی بر اساس معیارهای نقاشی درباری قاجار، موضوع ولایت در هنرشیعی کارشده است و برای رساندن پیام از نشانه های نمادین درنقاشی به صورت پنهان استفاده شده است. مفروض این پژوهش مطالعه عناصر ساختاری و ویژگی های بصری نقاشی در راستای رسیدن به معنای اثر یعنی ولایت می باشد. دراین راستا پژوهش حاضر درپی پاسخ به این دو سؤال اساسی است که دراین نقاشی ازچه ویژگی های بصری استفاده شده است؟ ویژگی ساختاری و متفاوت این اثرچیست؟ محتوای پژوهش حاضر کیفی است و براساس روش شناسی توصیفی- تحلیلی کار شده و شیوه گردآوری کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج یافته ها حاکی از آن است که دراین نقاشی نشانه ها و ویژگی های بصری به موضوع ولایت شیعی اشاره دارد.
۲۹۱۴.

مواجهه ائمه (ع) با غلات

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳) 91 - 101

کلیدواژه‌ها: ائمه (ع) جریان های انحرافی غلات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۲۷۸
  یکی از جریان های انحرافی که از صدر اسلام شروع شده و در ادوار تاریخی مختلف روند رو به رشدی پیدا کرد جریان غلات بود. این گروه مشکلات بسیاری برای جامعه اسلامی ایجاد کردند به طوری که آثار سوء تفکرات و فعالیت های آنها  هنوز در جوامع اسلامی به خصوص در منابع دینی قابل مشاهده است. امامان در برابر این گروه عملکردی شبیه به هم داشتند. بررسی گزارش ها و روایات بیانگر آن است که ابعاد مختلف برخورد امامان با این جریان از دو نظر شبیه یکدیگر بود: پیشگیری از بروز و ظهور، برخورد و درمان. برای عده ای پیشگیری معنا داشت مانند مواردی که امام در صدد روشنگری و تبیین عقاید صحیح شیعی است و قصدش مبتلا نشدن شیعیان در دام این گروه هاست. در مرحله بعد درمان و برخورد قهری است.  
۲۹۱۵.

بررسی انتقادی گزارش های ناظر بر آیه اطعام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 7 - 34

کلیدواژه‌ها: امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) حضرت فاطمه3 مناقب قرآنی اهل بیت: سوره دهر تاریخ روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۷ تعداد دانلود : ۴۷۳
بر اساس آرای مشهور پیرامون آیاتی از سوره مبارکه دهر، امیرالمؤمنین حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه (س) و حسنین(ع)بر اساس نذری روزه گرفتند و با وجود نیاز شدید به خوراک در هنگام افطار، آن را در راه خدا به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند. این عمل آنان مورد تقدیر خدای متعال قرار گرفت و خداوند از آن به عنوان سرمشقی برای دیگران یاد کرد. در تفاسیر شیعه و سنی و در کتاب های مناقب، گزارش های مختلفی درباره شأن نزول، شرح ماجرا، افراد روزه گیرنده و شمار روزهایی که افطار بخشیده شد، آمده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی پس از بازخوانی گزارش ها و روایات موجود، سنجش آنها با یکدیگر، نشان دادن اختلاف و تناقض های آنها و با استناد به قرآن، سیره و عقل به نتایجی دست یافته است که از مهم ترین آنها می توان به توالی روزه ها در سه روز، ولی اطعام در یک روز اشاره کرد. هم چنین، آشکار شدن تفاوت چگونگی رویارویی منابع شیعی و سنی با این رویداد و تفاوت رویکردهای تاریخی و منقبتی در رویارویی با آن از یافته های این پژوهش است.
۲۹۱۶.

گونه شناسی و تحلیل جرایم در تهران، با تکیه بر مجموعه کتاب «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 197 - 218

کلیدواژه‌ها: تهران قاجاریه پهلوی جرم شناسی گونه شناسی جرایم و مجرمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۴۴۲
انتخاب تهران، به عنوان پایتخت سلسله قاجاریه در کنار حوادثی چون حضور کشورهای استعمارگر، آشفتگی اوضاع داخلی کشور، حرکت به سوی نوگرایی و جنگ جهانی، این شهر را با چالش های اجتماعی بسیاری از جمله افزایش ارتکاب جرایم رو به رو کرد. مجموعه کتاب  شش جلدی «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم» تألیف جعفر شهری، از جمله منابع دست اول نسبتاً معتبر برای بررسی تاریخ اجتماعی تهران در اواخر دوره قاجاریه و اوایل پهلوی است که به بیان موضوعاتی چون رفتار هنجارمند و بزهکارانه مردم عادی و روابط میان آنها پرداخته است. مسئله اصلی این مقاله، بررسی جرایم مورد اشاره از منظر جرم شناسی است. در این راستا، محتوای کتاب از دیدگاه نظریه های جرم شناسی و با رویکرد تحلیل محتوا و شیوه توصیفی  تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع اصلی مقاله، بررسی گونه شناسی جرایم تهران در آن ایام و تحلیل زمینه ها و عوامل ارتکاب جرایم از دیدگاه جرم شناختی است. نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی از وجود جرایمی مانند استعمال تریاک، شرب خمر، سرقت، کلاهبرداری، ارتشا و اخاذی، قتل، روسپی گری و کودک آزاری در تهران آن روزگار است؛ در پیدایی و تداوم این قبیل جرایم، عواملی چون فقر، بیکاری، مهاجرت و فساد نظام حکومتی و اداری مؤثر بوده است.
۲۹۱۷.

عوامل موثر بر گزینش الگوهای سبک زندگی در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی قاجار پایگاه طبقاتی جنسیت مذهب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۳ تعداد دانلود : ۳۶۳
سبک زندگی مقوله ای میان رشته ای است که در سال های اخیر جامعه شناسان، روان شناسان ،دین پژوهان و سایر پژوهشگران علوم انسانی آن را مورد توجه قرار داده اند. اهمیت این مبحث در مطالعات تاریخ فرهنگی و اجتماعی از آن روست که سبک زندگی مبین جنبه های ملموس فرهنگ ونظام ارزشی دریک جامعه و عنصرهویت بخش فرد وگروههای اجتماعی است. مقاله حاضر در نظر دارد از طریق بررسی الگوهای حیات اجتماعی (تغذیه، سبک پوشش، نحوه گذران اوقات فراغت) و باورهای مردم در دوره قاجار چشم اندازی از سبک زندگی و عوامل تغییر و تحول آن را در این دوره نشان دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که پایگاه طبقاتی، جنسیت ، باورهای مذهبیو نوگرایی در تمایز الگوهای سبک زندگی وتحول آن در دوره قاجارتاثیر داشته است؛اما میزان این تاثیرگذاری ودامنه آن درمواردی تحت الشعاع برخی متغیرهای میانجی و واسطه ای نظیر مناسبات قدرت ، وویژگی های فردی قرار گرفته است.
۲۹۱۸.

روابط سیاسی-فرهنگی ایران و آلمان و شکل گیری کارخانه های صنعتی تبریز از اواخر قاجار تا پایان پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 119-157

کلیدواژه‌ها: میراث صنعتی تبریز کارخانه های صنعتی ویژگی های معماری صنعتی معماری پهلوی اول تاثیر آلمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۶۶
تبریز از اولین شهرهای متأثر از جهان صنعتی در ایران است. آلمان در ابتدای توجه اش به ایران در اواخر قرن سیزدهم شمسی و دوران مشروطه عنایت ویژه ای به تبریز داشت و فعالیت های صنعتی و بازرگانی خود را در این شهر گسترش داده بود. محصول این تعاملات ساخت تعدادی کارخانه ی صنعتی در تبریز بود که آلمانی ها به طرق مختلف، نظیر تأمین ماشین آلات، سرمایه گذاری مالی و تأمین نیروی انسانی در ایجاد آنها نقش داشته اند. هدف این پژوهش شناسایی تأثیر این روابط در شکل گیری و تغییر کالبدی و ساختاری معماری کارخانه های صنعتی تبریز است. پژوهش حاضر به روش کیفی و با راهبرد توصیفی-تحلیلی به مطالعه ی تطبیقی میان ویژگی های معماری مشترک کارخانه های صنعتی تبریز و آلمان در بازه ی چهل ساله ی ۱۲۸۹ تا ۱۳۲۹ش (1910 تا 1950م) پرداخته است. داده ها از طریق مطالعه ی سفرنامه ها، اسناد رسمی کارخانه ها، خاطرات و مشاهدات میدانی جمع آوری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تشابه عمده میان ساختارهای کارخانه های چرم سازی، نساجی و پارچه بافی ساخته شده در تبریز و دو ایالت باواریا و میلنهم در آلمان در پلان و سازمان فضایی و مصالح و سازه ی اجرایی است. آنچه که معماری این دو را از هم متمایز می سازد، جزئیات و تزئینات به کاررفته در بناها است که بیشتر رنگ و بویی محلی دارند.
۲۹۱۹.

نقش و جایگاه ادوارد گرانویل براون در ایران پژوهی (با تأکید بر کتاب تاریخ ادبیات ایران)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۶ 107 - 118

کلیدواژه‌ها: ایران ایران پژوهی تاریخ ادبیات شرق شناس ادوارد گرانویل براون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۴۸
ادوارد گرانویل براون، شرق شناس انگلیسی آثار متعددی در زمینه مطالعات مربوط به ایران دارد که در این میان می توان به کتاب تاریخ ادبیات اشاره کرد. این اثر که خود تحت تأثیر شرق شناسان بزرگ اروپایی و شیوه های آن تدوین شده بود، بعدها در ایران سرمشق تاریخ ادبیات نویسان فارسی شد. هدف از این نوشتار بازگو نمودن نقش وی در ایران پژوهی است. از دید عالمان و محققان ادبی مقام وی به عنوان یک شرق شناس دوستدار فرهنگ مردم ایران ستودنی است. گسترده نگری ادوارد بروان در زمینه ایران شناسی از یک سو و تکیه بر روایت و اسناد تاریخی از سوی دیگر سبب شده تا نظرها درباره وی گوناگون باشد؛ برخی وی را نقد می کنند و برخی دیگر وی را می ستایند. در این جستار که با روش کتابخانه ای انجام شده است، نویسنده نخست به معرفی کوتاهی از براون می پردازد و سپس نقش وی در ایران پژوهی را با تأکید بر کتاب تاریخ ادبیات ایران مطالعه و بررسی می کند تا جایگاه او از دید عالمان ادبی مشخص شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد در میان شرق شناسانی که به موضوع ایران پرداخته اند، براون سهم بسزایی در شناساندن ایران و ادبیات آن به اروپاییان دارد و اینکه بعد از چاپ این کتاب محققان ایرانی روش تاریخ نگاری روایی و رجالی صرف را در پژوهش های ادبی خود کنار گذاشتند و روشی را در پیش گرفتند که براون آن را در تاریخ ادبیات خود به کار گرفته بود.
۲۹۲۰.

جهان پادشاهی و دین جهانی، الگوی تعامل شاپور یکم و مانی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 1 - 23

کلیدواژه‌ها: ساسانی شاپور مانی کیش مانوی دین جهانی جهان پادشاهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۶ تعداد دانلود : ۴۹۰
کیش مانوی، که تلفیقی از ادیان زردشتی، مسیحی، آیین بودایی و برخی گرایش های عرفانی گنوسی بود، در سده سوم میلادی رشد و گسترش شتابان یافت. جهان شمولی، نجات بخشی، معرفت رهایی بخش و عرفان فردی شایع ترین گرایش ها و سوداهای دینی آن روزگار بودند که مانی، با فراست، ترجمان همه آنها را در کیش خود گردآورد. از سوی دیگر شاپور یکم پس از کسب پیروزی های پیاپی در شرق و غرب ایرانشهر و به ویژه پس از چیرگی در نبرد هایی برابر امپراتوری روم، خود را در موقعیتی یافت که سودای جهان پادشاهی در سر بپروراند. تلاقی این دو اندیشه جهان نگر مدتی آن دو را به هم نزدیک کرد. حمایت شاپور از مانی به دلیل بهره گرفتن از ویژگی جهان شمول و ظرفیت جذب پیروان ادیان و مذاهب رایج در قلمرو رو به گسترش ساسانی و تحدید قدرت روحانیت زردشتی بود. قدرت گرفتن سلسله تازه تأسیس ساسانی و دعوت عام مانی مقارن یکدیگر بود؛ لذا مانی عناصری از آموزه هایش را با واقعیت های سیاسی و اجتماعی شاهنشاهی ساسانی تطبیق داد و آموزه های دینی رایج در قلمرو ایرانشهر، که ریشه در سنن و ادیان اصلی و شایع آن روزگار داشت، را در اندیشه دین جهان شمول خود جای داد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان