درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۰۲۱ تا ۳٬۰۴۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۳۰۲۱.

مستندنگاری و مطالعهٔ تحلیلی کتیبه های سه زبانهٔ الوند

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال ششم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۱ 11-28

کلیدواژه‌ها: هخامنشی سنگنبشته داریوش الوند گنجنامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۸۴۰
یکی از مهمترین پایگاههای هخامنشی، هگمتانه است که در چند کیلومتری شهر همدان و در کوهپایهٔ الوند قرار دارد. در نزدیکی آن، دو کتیبهٔ هخامنشی در بدنهٔ سنگی کوهپایه الوند قرار گرفتهاند که هر دو کتیبه شامل متن سه زبان پارسی باستان، ایلامی و اکدی هستند. هر زبان دو کتیبه از 20 سطر تشکیل شده است. کتیبهٔ سمت راست متعلق به داریوش یکم و در سمت چپ آن کمی پایین تر از آن، کتیبهٔ خشایارشا وجود دارد که اختلاف اندکی در سبک نگارش و کلمات جزئی در متن دارد و تنها اختلاف جدی نام پادشاهها است. در مقالهٔ حاضر با رویکرد پژوهش محور سعی شدهاست دستنویسی همانند متن کتیبهها تهیه، شکستگیها و آسیبها با گوههای توخالی مشخص شده و آوا نویسی، حرفنویسی و ترجمهای از هر سه نسخه در هر دو کتیبه بازخوانی شده و آوا نویسیها با بازخوانیهای پیشین مقایسه شود تا وسیلهای باشد برای تحقیق بیشتر بر کتیبههای الوند. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانهای و میدانی است. بازخوانی متن پارسی باستان به سبک دانشگاه هاروارد، متن ایلامی به سبک آمریکایی ریچارد هلک و اکدی به واسطهٔ سیلاباری ریکی بورگر صورت گرفته است.
۳۰۲۲.

مروری بر رفتار رأی دهی شهروند ایرانی در انتخابات (با تمرکز بر سال های 1398- 1388)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 1-19

کلیدواژه‌ها: مشارکت سیاسی انتخابات رفتار رأی دهی انقلاب اسلامی شهروند ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۳۰۱
وقوع انقلاب اسلامی و تحقق مردم سالاری دینی، بستر مشارکت سیاسی و به ویژه مشارکت انتخاباتی را فراهم ساخت. ازاین رو، در یک دهه اخیر، گونه های مختلف رأی دهی در جامعه ایرانی مشاهده شده است. این مقاله در پی پاسخ به این سؤال اصلی است که؛ رفتار رأی دهی شهروندان ایرانی در انتخابات سال های 1398- 1388 چگونه بوده است؟ در این راستا، برای انجام مقاله از روش تحلیل اسنادی و برای گردآوری داده ها از ابزار فیش برداری در منابع مختلف بهره گرفته شده است. از ابتدای انقلاب اسلامی، بخشی از شهروندان به شکل حمایتی و بر اساس تکلیف شرعی در انتخابات شرکت کرده و کماکان این شیوه رأی دهی در بخشی از جامعه پابرجا است. در ادامه، با تشدید روند توسعه اقتصادی، تغییر سبک زندگی و افزایش فشارهای معیشتی به جامعه، رأی دهی منفعت گرا رشد یافت و از سویی دیگر، با ظهور برخی ناکارآمدی ها و ضعف ها، تراکم نارضایتی رأی دهی های اعتراضی برجسته تر شده است. همچنین با فراگیری شبکه های اجتماعی، رأی دهی هیجانی نیز روندی فزاینده را تجربه می کند. در سطح خرد و محلی نیز، رأی دهی طایفه ای و قومی - مذهبی قابل مشاهده است.    
۳۰۲۳.

زمینه های تکوین نظریه استحکام ساخت درونی قدرت در اندیشه آیت الله خامنه ای(مدظله العالی)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 1-28

کلیدواژه‌ها: آیت الله خامنه ای استحکام ساخت قدرت استقلال قدرت درونی قدرت سیاسی وابستگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۶۰
انقلاب اسلامی، با ایجاد گسست بنیادین میان پیوند استبداد و استعمار، استقلال، آزادی، تکیه بر شعار نه شرقی و نه غربی، اطمینان به خود، باور به ظرفیت ها و نیروهای داخلی و نفی وابستگی به بیگانگان را به عنوان راهبرد اساسی کشور در دوران پساانقلابی مطرح کرد؛ آیت الله خامنه ای نیز از این راهبرد تحت عنوان نظریه «استحکام ساخت درونی قدرت» نام می برند. در این نظریه، ساخت درونی قدرت به معنای ساخت و بنای توانمندی بر مبنای ظرفیت ها و قابلیت های داخلی در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و فناوری بدون «وابستگی» به قدرت بیرونی است. بر اساس این رویکرد، استحکام ساخت درونی قدرت، توان برخورد جوامع با چالش های آسیب پذیر است که منبع آن، اقتدار درونی و تحکیم ساخت داخلی قدرت در عرصه های مختلف است. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که زمینه های تاریخی و فکری تکوین نظریه ساخت درونی قدرت چیست و چه نسبتی میان این نظریه و قدرت سیاسی وجود دارد؟ به نظر می رسد عواملی نظیر شرایط تاریخی ایران که پیشینه هجوم بیگانگان و وابستگی به آنان را تجربه کرده بود، درک ماهیت روابط بین الملل بر مبنای نظام سلطه، برجسته کردن نصوص قرآنی ناظر به مفهوم استقلال و اقتدار درونی، زمینه های لازم را برای طرح نظریه ساخت درونی قدرت فراهم می سازد. علاوه بر این، آیت الله خامنه ای بر درهم تنیدگی نظریه استحکام ساخت درونی قدرت و قدرت سیاسی تأکید دارند؛ به طوری که بدون در نظر گرفتن ایده ساخت درونی قدرت، پایه های قدرت سیاسی لرزان می شود و از سوی دیگر، بدون قدرت سیاسی برآمده از گفتمان انقلاب اسلامی، این نظریه نیز امکان تحقق و عینیت بخشی پیدا نمی کند.
۳۰۲۴.

واکاوی درون متنی و برون متنی شعرهای فارسی روی سکه های شاه عباس دوم

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۶ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 81 - 101

کلیدواژه‌ها: شاه عباس دوم سکه شعر فارسی تحلیل گفتمان برون متنی درون متنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۴۰
واکاوی برون متنی و درون متنی در زبان فارسی به معنای تجزیه و تحلیل کلامِ گفتار و نوشتار است و مقصود از آن کشف معانی ظاهری و پنهان در جریان های گفتمانی است. پژوهش حاضر با بررسی شعرهای حک شده روی سکه های دوره شاه عباس دوم، در پی پاسخ گویی به این پرسش هاست: متن شعر فارسی بر روی سکه ها حاکی از چیست؟ آیا معانی درون متنی که از طریق ساختارهای واژه شناسی، دستوری و بلاغی بیان شده اند معنا و مفهوم کلام شاه عباس را مشخص می کنند یا خیر؟ آیا دنیای بیرون متن (فرا زبانی) است که اهداف مورد نظر وی را بر متن شعرهای حک شده تحمیل می کند؟ این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی-تحلیلی انجام شده است. با واکاوی عوامل برون متنی و درون متنی گفتمان حاکم در شعرهای حک شده روی سکه های شاه عباس دوم، می توان اینگونه نتیجه گرفت که وی بر عوامل برون متنی نسبت به عوامل درون متنی تأکید بیشتری داشته و این مسئله حاکی از اندیشه و نیت شاه عباس برای انعکاس دادن فرهنگ و هویت ملی و تثبیت مذهب تشیع اثنی عشری است.
۳۰۲۵.

شاهنامه تبلور نیاز اجتماعی و سیاسی عصر سامانیان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پانزدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۵۸

کلیدواژه‌ها: خداینامه شاهنامه سرایی عصر سامانیان فردوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۲۷۴
شاهنامه میراث فاخر شعر و تاریخ نگاری ایرانی است که می توان آن را،بازنویسی منظوم تاریخِ پیشینیان دانست. این اثر سترگ بیش از هر چیز، مشتمل بر روایات ملی تاریخ ایران و مبتنی بر روایات اساطیری است که از زمان های باستان گردآوری و در دوران سامانیان تنظیم یافته است. در این پژوهش، تلاش بر بررسیِ تحلیلی تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر فردوسی بر آفرینش شاهنامه، برمبنایِ جریان فکری شاهنامه نویسی منثور از عصر ساسانی تا شاهنامه سرائی منظوم در دوره سامانی است. هدف فردوسی تعالی بخشیدن به هویت ایرانی در پیوند با گذشته ی ایران باستان است. او با زبانی روان و گویا، شور و شعور اجتماعی را مشتاقانه در جهت خردورزی و پاسداشت هویت سیاسی و اخلاقی بر می انگیزاند تا این روایات راستین تاریخی، در منظر عام باور شده و با حرارت حماسی محفوظ بماند. علل بروز و تداوم این جریان تاریخی به ویژه پرداختن فردوسی به میراث فرهنگی ایران باستان در قالب نظم شاهنامه، بیان مسئله در پژوهش حاضر می باشد. همانگونه که این تحقیق مترصد پاسخگوئی به این سوال اساسی است که شاهنامه را ثمره کدام بستر فکری میتوان دانست و چه شرایط اجتماعی و سیاسی موجب سرایش آن شد ؟ روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی_ توصیفی و مبتنی بر روایات تاریخی است.
۳۰۲۶.

بررسی عملکرد بلدیه های کوچک فارس در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 219 - 234

کلیدواژه‌ها: بلدیه های فارس شهرداری پهلوی اول مشکلات بلدیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۵۳۳
در این پژوهش عملکرد بلدیه (شهرداری) های کوچک در روزگار پهلوی اول بررسی شده است. منظور از بلدیه های کوچک در این مقاله، بلدیه های فارس به استثنای شیراز (مرکز ایالت فارس) است؛ یعنی بلدیه مناطق کوچک که تعداد اعضای انجمن بلدی در آنها تنها شش نفر بود. در این مناطق، بلدیه پدیده ای نوپا بود و برای نخستین بار مردم طعم برخورداری از خدمات شهری را می چشیدند. پرسش هایی که این پژوهش درصدد پاسخ گویی به آنها است، عبارت اند از: الف) حاکمیت در مناطق کوچک و دور از مرکز از چه شیوه ای برای برقراری خدمات عمومی استفاده می کرد؟ ب) مهم ترین مشکل حاکمیت در برقراری این خدمات در مناطق دور از مرکز چه بود؟ دستاوردهای این پژوهش حاکی از آن است که: 1) دولت سعی داشت تعداد بلدیه ها را افزایش دهد؛ 2) بلدیه های کوچک در نقاط مختلف فارس در حد توان به ارائه خدمات شهری پرداختند؛ 3) در بیشتر نقاط بلدیه ها به علت کمبود منابع مالی فاقد مؤلفه های لازم برای خدمات رسانی شهری بودند.
۳۰۲۷.

منبع شناسی آثار تاریخی ابن حبیب بغدادی (متوفای۲۴۵)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 70-51

کلیدواژه‌ها: ابن حبیب بغدادی تاریخ نگاری اسلامی المحبر المنمق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۲۷۵
ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی (متوفای ۲۴۵) ادیب و مورخ سده سوم هجری است که در انساب، تاریخ، لغت و جمع آوری اشعار شاعران کوشیده است. اختصارنویسی، ذکر شماری از نام ها در موضوعات گوناگون بدون ذکر منبع از ویژگی های تاریخ نگاری او است. این پژوهش بر آن است تا دریابد که ابن حبیب در تدوین آثارش از چه منابعی بهره برده و چرا به ایجاز داده ها بسنده کرده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابن حبیب در تدوین المحبر و المنمق از تک نگاشت های مشایخ و هم عصرانش بهره برده؛ با این همه او صرفا نقل کننده آثار نبوده و در اصلاح روایات دیگران کوشیده و گاه نظراتی متفاوت عرضه کرده است. از این رو تألیفات او از نوآوری تهی نیست. از او آثار دیگری با عناوین اسماءُ المُغتالین مِن الاشراف فی الجاهلیهِ و الاسلام، مُختَلفُ القبائلِ و مُؤتَلِفُها، کُنَی الشُّعَراءِ و مَنْ غَلَبَتْ کُنْیَتُه عَلی اِسْمِهِ به جا مانده است.
۳۰۲۸.

ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۷ ۳۵-۵۴

کلیدواژه‌ها: ابن خلدون سیاست عقلی و دینی نظام عرفی و شرعی احکام اجتماعی اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۳۹
ابن خلدون، به عنوان شخصیتی صاحب نظر در حوزه مناسبات دین، سیاست و جامعه، با فهمی که از تاریخ حکومت های مسلمان دارد، به این سوال چالش برانگیز در طول تاریخ اندیشه اجتماعی مسلمانان پاسخ داده که احکام اجتماعی تا چه اندازه ریشه در دستور شارع و یا عرف و مصالح عرفی دارد. مساله مقاله حاضر، «چیستی نسبت میان آموزه های شرعی و عرفی و ساز و کار صدور احکام اجتماعی اسلام مبتنی بر آن» و مدعای تحقیق، «سهم قابل توجه سیاست عرفی-عقلی در شکل گیری احکام اجتماعی اسلام از زاویه دید ابن خلدون» است. بررسی ها نشان داد در نظر او، صدور حکم براساس نظام شرعی به صورت مستقل، ناممکن، و بر اساس نظام عرفی-عقلیِ فارغ از شرع، ناکارآمد و مقدمه پدیدآمدن نظام پادشاهی بوده است. بنابراین قواعد عرفی و آراء خردمندان سهمی جدی و اجتناب ناپذیر از سیاست شرعی کارآمد– که در عصر خلفای راشدین تحقق یافته- را به خود اختصاص داده و تامین کننده منافع دنیوی و اخروی جامعه است.
۳۰۲۹.

تحلیل مضمونی کنش های نخبگان سیاسی در سیاست نامه خواجه نظام الملک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 94-71

کلیدواژه‌ها: تحلیل مضمونی خواجه نظام الملک طوسی سیاست نامه کنش سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۲۹۴
کنش های نخبگان سیاسی حاکم بر ساختارهای رسمی قدرت، از موضوعات مهم دانش سیاسی است. یافته های دولت پژوهی در دانش نظری علم سیاست بر وجوه چهارگانه دولت شامل وجه عمومی، خصوصی، ایدئولوژیک و سرکوب یا اجرای قوانین حکایت دارد. موضوع این مقاله شناسایی کنش های سیاسی حاکمان در کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی است. با توجه به تجربه سیاسی خواجه، اندیشه شاه آرمانی ایرانشهری و ترکیب آن با شریعت اسلام در گفتمان ملی- اسلامی دولت، در کتاب سیاست نامه قابل بازیابی است. از این رو مسئله اصلی پژوهش شناسایی انواع کنش های سیاسی حکمرانان بر اساس کتاب سیاست نامه است. این پژوهش با روش تحلیل مضمون نشان داده است که خواجه نظام الملک در سیاست نامه پنج مضمون فراگیر کنش سیاسی نخبگان را در خلق و خوی حاکم، رفتار با کارگزاران، وظایف دینی حاکم، تدبیر کار ملک و تعامل با مردم تبیین می کند.
۳۰۳۰.

سیاستهای عثمانی ها برای سلطه بر شوف: پیامدهای سیاسی- اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 279 - 304

کلیدواژه‌ها: عثمانیان شوف معنیان دروزیانِ یمنی دروزیانِ قیسی شهابیان مارونیان فرانسه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۳۵۱
در پژوهش پیش رو، سیاستهای عثمانیان برای ابقای سلطه خویش بر شوف و علل و پیامدهای آن بررسی می شود. شوف در شرق دریای مدیترانه، از دیرباز موقعیت راهبردیِ ممتازی داشت و از این رو، عثمانی ها خاندانهایی مُطاع را بر شوف می گماشتند و در صورت مشاهده هرگونه نافرمانی، به حذف و حمایت از رقبای آنان روی می آوردند؛ انتصاب خاندان دروزیِ مَعنی از شاخه قیسی و حذف آنان با جایگزینی دروزیانِ معنیِ یمنی و سپس حذف همه دروزیان از قدرت و حمایت از مارونیان و نیز تقسیم جبل لبنان به دو بخش شمالی و جنوبی سیاستهای تفرقه افکنانه ای بود که سلطه عثمانی ها را بر شوف تثبیت نکرد و جنگ داخلی میان دروزیان و نیز با مارونیان را در پی آورد و کار شوف در 1287ق/1870م به اشغال نظامی فرانسه انجامید.  
۳۰۳۱.

بررسی زمینه های پویایی جایگاه اجتماعی ایرانیان در عصر اول عباسی(170-132ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۷ ۱۵۵-۱۷۶

کلیدواژه‌ها: ایرانیان عباسیان پایگاه اجتماعی دیوان سالاری اندیشه های ایرانشهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۶ تعداد دانلود : ۵۳۶
با ورود اسلام به ایران، دگرگونی هایی در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران به وجود آمد. این دگرگونی ها در دوره بنی امیه شدت گرفت؛ دولت مردان اموی با راهبرد برتری نژادی، قومی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، زمینه نارضایتی عمومی و فراگیر را فراهم کردند. عباسیان با بهره مندی از چنین شرایطی و حمایت ایرانیان، قدرت را به دست گرفتند. در اوایل این حکومت، نخبگان ایرانی، اداره امور مهم حکومتی را عهده دار شدند و از مزایای اجتماعی این دوره بهره بردند. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با روش کتابخانه ای به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که کارگزاران ایرانی در دگرگونی و قشربندی اوایل عباسی چه نقشی داشتند؟ یافته های پژوهش چنین نشان می دهد که اهمیت اندیشه ایرانشهری در بازخوانی فرهنگ و هویت ایرانی در این عصر، نقش نظامی ایرانیان_ علی الخصوص اهالی خراسان_ در قدرت گیری حکومت بنی عباس و در نهایت، نقش مؤثر وزیران و دیوان سالاران ایرانی در ساختار قدرت سیاسی حکومت عباسی ازجمله عواملی بودند که در دگرگونی مترقی پایگاه اجتماعی ایرانیان در عصر اول عباسی تأثیر به سزایی بر جای نهادند.
۳۰۳۲.

چگونگی ارتحال پیامبر اکرم (ص)؛ شهادت یا وفات؟(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۹) 45-58

کلیدواژه‌ها: مسموم شدن پیامبر (ص) خیبر بیماری پیامبر (ص) دارو دادن به پیامبر (ص) شهادت پیامبر (ص) ارتحال پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳۴ تعداد دانلود : ۴۶۲
چگونگی ارتحال پیامبر (ص) یکی از موضوعات تاریخی است که به علت وجود روایات متناقض، در هاله ای از ابهام قرار گرفته است؛ بدین معنا که چندان واضح نیست، آیا پیامبر اکرم(ص) با مرگ طبیعی از دنیا رفت یا با مسمومیت به شهادت رسید؟ این مقاله با استناد به متون معتبر، به نقد و بررسی روایات شیعه و سنی و دیدگاه علمای فریقین در مسائلی از قبیل علت بیماری، شروع بیماری و ماجرای دارو دادن به آن حضرت در حال بیماری (ماجرای لُدود)، پرداخته است؛ و مهم تر از همه، با طرح دیدگاه ها و مدارک شیعه و سنی در موضوع علت ارتحال پیامبر اکرم(ص) به دسته بندی روایات مختلف در این باره پرداخته و در مجموع به این نظریه رسیده که اصل مسموم شدن پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه اکثر قریب به اتفاق عالمان فریقین پذیرفته شده؛ اما چگونگی و سبب آن به دلیل تناقضات بسیارِ ناشی از فضای سیاسی پس از رحلت آن حضرت، و وجود انگیزه های جدی در تحریف و کتمان در هاله ای از ابهام است.
۳۰۳۳.

دگراندیشی و تأثیر آن بر مطالعات عاشورا در دوره معاصر(1305-1357) در ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۸۱) 67 - 104

کلیدواژه‌ها: عاشورا پژوهی تفسیر سیاسی عاشورا تفسیر اجتماعی عاشورا عصر پهلوی دگر اندیشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۴۲۳
بازنمایی واقعه عاشورا در تاریخ معاصر ایران (1305-1357) در شمار موضوعاتی است که با وجود اهمیتی که در شناساندن سیر تحول رویکردهای مطالعاتی عاشورایی دارد، کمتر به آن توجه شده است. مقاله حاضر می کوشد با بررسی جریان های دگراندیش و مبانی آنان به نقش آنان در بازنمایی واقعه عاشورا در این دوره بپردازد. نتایج این بررسی نشان می دهند که انگیزه خرافه ستیزی و پندارستیزی جریان های دگراندیش در تاریخ معاصر ایران که ریشه در دوران پیش از پهلوی دارد، زمینه ساز شکل جدیدی از مطالعات و تحلیل های مبتنی بر عقل مداری و علم گرایی شده است که تفسیرهایی سیاسی و اجتماعی از  عاشورا را به دنبال داشته است.
۳۰۳۴.

بازشناسی انواع نقشه ماهی درهم در قالی فراهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۲ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۵ 1-37

کلیدواژه‌ها: فراهان قالی طرح و نقشه ماهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۴۲۹
نقشه ی ماهی درهم، یکی از دیرینه ترین طرح های قالی ایران است که در اکثر مکاتب و کانون های قالی بافی ایران از گذشته، بافته و عرضه شده است. فراهان یکی از این کانون ها است که از اواسط دوران قاجار توسط تجار تبریزی با قالی های محلی و سپس کلاسیک خود همچون قالی ساروق به جهان معرفی شد. طرح و نقشه ی ماهی درهم و در اصطلاح محلی هراتی، یکی از مهم ترین و برجسته ترین نقشه های منطقه ی فراهان است که در گذشته، در انواع فرم ها و ساختارهای متنوع و گونه گون بافته و عرضه می شد. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن معرفی نمونه هایی از نقشه ی ماهی درهم از مناطق مختلف ایران و جهان، انواع فرم های ماهی درهم در قالی فراهان مورد تحلیل و توصیف قرارگیرد. وجود یازده فرم در نقشه ی ماهی فراهان، از مهم ترین یافته های این تحقیق است که عبارت است از: ماهی زنبوری، فندقی، آدابی، حیدرزاده، سگ ماهی، مرغ و ماهی، ماهی مشایخی، ماهی لچک و ترنج، ماهی ترنج در ترنج، ماهی سرتاسری (یک سَره) و ماهی کف ساده. این تحقیق از نوع بنیادین و روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. شیوه ی گردآوری داده ها کتابخانه ای و بیشتر میدانی است.
۳۰۳۵.

دو نامه به زبان ترکی از طرف پادشاهان ایران

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 36-44
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۶ تعداد دانلود : ۵۳۶
مقاله حاضر با عنوان اصلی İran şahlarinin iki Türkçe mektubu توسط مرحوم فکته لایوش مجاری (1969-1891 م). در صغحات 269 الی 277، مجلد پنجم مجله ترکی ات مجموعه سی سال 1936 م چاپ گردیده است. فکته لایوش در سال 1891 م در مجارستان بدنیا آمد، بعد از اسارت در جنگ جهانی اول توسط روسیه و در زندان های سیبری زبان ترکی را از اسرای ترک فراگرفت. بعد از آزادی وارد حوزه مطالعاتی تاریخی بویژه عثمانی و تورکولوژی شد. مدتی بعد به دعوت ترکیه به استانبول رفته و به برسی اسناد عثمانی در آرشیوها و کتابخانه های ترکیه پرداخت. کتاب هایی چون مجارستان در دوران تسلط ترکیه عثمانی، اسناد و مکتوبات ترکی در آرشیوهای مجارستان، تصحیح و چاپ دفاتر تحریر مرتبط با مجارستان دوران عثمانی و ده ها مقاله از جمله مقاله حاضر حاصل کارهای پژوهشی او در ترکیه است. فکته لایوش در مقاله حاضر به بررسی و تشریح دو نامه به زبان ترکی در عصر صفوی پرداخته است. این دونامه توسط دو تن از پادشاهان صفویه یعنی شاه صفی و شاه سلطان حسین به ترتیب به پادشاهان اتریش و لهستان ارسال شده است. او در این مقاله ضمن اعتراف به تأثیر فرهنگ و زبان فارسی بر زبان ترکی و تشکیلات عثمانی، وجود این دو نامه به زبان ترکی را ناشی از نفوذ تدریجی زبان و فرهنگ ترکی بر زبان فارسی و ایران می داند.
۳۰۳۶.

سیره نگاری جابر بن عبدالله انصاری؛ شفاهی یا مکتوب؟(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 67 - 108

کلیدواژه‌ها: جابر بن عبدالله انصاری سیره نگاری روایات شفاهی روایات مکتوب صحابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۴ تعداد دانلود : ۴۹۱
جابر بن عبدالله انصاری، صحابی برجسته پیامبر(ص)در حوزه فقه، تفسیر، حدیث و تاریخ بسیار تلاش می کرد. او که از پیش گامان نقل حوادث عصر نبوی بود، گزارش هایی درباره این عصر دارد که مورخان و محدثان کهن شیعه و اهل سنت آنها را ثبت کرده اند. شفاهی یا مکتوب بودن روایات او در حوزه تاریخ و سیره نبوی، پرسشی است که پاسخ به آن از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است. نخست، آگاهی از جایگاه جابر در ثبت و مکتوب کردن سیره در طبقه صحابه و دیگری بر فرض اثبات غیرشفاهی بودن آن، پاسخی به منکران سنت مکتوب حدیث در سده نخست هجری است و مهم تر از آن، یافتن روشی برای بازسازی منابع مکتوب و مفقود آن دوره است. این مقاله با تکیه بر منابع رجالی، طبقات نگاری و تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی بر اساس اسناد تاریخی و قواعد تشخیص روایات شفاهی از مکتوب، این موضوع را بررسی می کند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که آنچه از جابر در باره سیره نبوی گزارش شده است، برخاسته از مدونات مکتوب بوده است و شاگردان او، نسخه های تازه ای از نوشته های او را ثبت و به نسل بعدی منتقل کرده اند
۳۰۳۷.

آموزه های سلوک در مثنوی مولوی و بازتاب آنها در مثنوی های سلطان ولد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 269 - 299

کلیدواژه‌ها: مولوی سلطان ولد مثنوی معنوی مثنویهای سلطان ولد آموزه های سلوک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۵۲۸
مولانا جلال الدّین از عرفای شهیر جهان اسلام است که تلاطم امواج تعلیماتش سراسر جهان را فرا گرفته است؛ مثنوی معنوی او مجموعه ای است مشحون از تعالیم و آموزه های بی بدیل که بشر را به سعادت حقیقی رهنمون می-سازد. سلطان ولد به عنوان فرزند و مرید مولانا از دریای معارف پدر سیراب گشته و با تجربیات و مکاشفات جدیدی که در عرصه عرفان دارد، به آنها تبلوری خاص بخشیده است. نگارندگان در این جستار آموزه های سلوک را در مثنوی مولوی بررسی می کنند و میزان بازتاب آنها را در مثنویهای سلطان ولد آشکار می سازند. نتیجه پژوهش ما را به این حقیقت رهنمون می کند که بسیاری از آموزه های عرفانی موجود در مثنوی معنوی در این مثنویها بازتاب یافته و سلطان ولد در مباحثی مانند ریاضت، جوع، چله نشینی و ذکر از اندیشه مولانا تأثیر پذیرفته است. مولانا و به تبع او سلطان ولد راه رستگاری را در ریاضت و جهاد اکبر می دانند و به سالکان توصیه می کنند که سخره نفس امّاره نشوند و در سایه عنایت انسان کامل آن را مهار کنند؛ علاوه بر این، عارف بلخی و مریدش سلطان ولد جوع را متعلق به خاصان حق و این موهبت الهی را موجب شکوفایی قابلیتهای معنوی انسان دانسته اند. در اندیشه مولانا و به تأسی از او سلطان ولد خلوت و عزلت امری ضروری نیست و مصاحبت با انسان کامل بسی برتر از آن است؛ این دو مرشد طریقه مولویه ذکر خدا را زداینده اوهام از خاطر مریدان می دانند و مراتب ذاکران را متفاوت می شمارند.
۳۰۳۸.

کارکرد اجتماعی کرامات عرفا بر اساس کتاب «مقامات ژنده پیل»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 91-116

کلیدواژه‌ها: کرامات متصوفه مقامات ژنده پیل رویکرد اجتماعی شیخ احمد جام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۵۴۷
یکی از مباحث پرمناقشه عرفان اسلامی، متصور شدن قدرت کرامت گونه برای شیوخ متصوفه است. عرفا از دوره سلجوقی(590-429 ه.ق)، کرامات را نشان صدق ولایت شیوخ در جانشینی پیامبر (ص) می دانستند و چون این گفتمان قدرت اجتماعی فوق العاده به آنها می بخشید در اشاعه آن سعی بلیغ داشتند. کتاب «مقامات ژنده پیل» نوشته محمد غزنوی به شرح کرامات شیخ احمد جام (م. 536 ه.ق) می پردازد. این کتاب مشحون از حکایاتی کرامت گونه از شیخ جام می باشد که صحت تاریخی بسیاری از آنها قابل اثبات نیست اما درون مایه هر حکایتی بازگو کننده منافع اجتماعی سازندگان آن است. این نوشتار با بررسی حکایاتی از این اثر به کمک دیگر آثار صوفیه و تاریخی آن دوره به تحلیل این موضوع می پردازد که این حکایات تأمین کننده چه منافع اجتماعی مروّجان آن است. نتایج نشان از آن دارد که صوفیه برای نفوذ و تثبیت قدرت اجتماعی خود بر اقشار مختلف جامعه از کرامات بهره می گرفتند. شیخ متناسب با قشر اجتماعی مخاطب خود دست به کرامت می زد و این زیستِ کرامت گونه، او را از دیگران متمایز می ساخت. شیخ برای حفظ موقعیت اجتماعی و جذب مریدان بیشتر به دفاع از منافع اقشار پایین دست جامعه در برابر صاحبان قدرت سیاسی و نظامی می پردازد. البته در بعضی موضوعات اجتماعی، کرامات تلاشی برای تغییر گفتمان غالب نداشت.
۳۰۳۹.

خلفای راشدین در گفتار صوفیانه و تاریخ اجتماعی ایران دوره میانه: الگوی عارفانه برای همگرایی اجتماعی در جامعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 109-136

کلیدواژه‌ها: تصوف خلفای راشیدن تاریخ اجتماعی ایران ادبیات عرفانی همگرایی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۳۸۴
اواخر قرن پنجم هجری در تاریخ خراسان با حضور مشایخ بزرگ صوفیه در جامعه اسلامی، شکل گیری ادبیات تمثیلی صوفیانه، طریقت های صوفیانه و برآمدن نهاد اجتماعی خانقاه گسترش یافت. در عین حال که در این دوران، منازعات فرقه ای اهل سنت و شیعی با ادبیات حدیثی و جدلی نیز درباره اصول و فروع دین و مذهب به خصوص مساله امامت و افضلیت خلفای راشدین در این ناحیه گسترده شده بود. مسئله مقاله این است که با توجه به مبانی فکری عرفان اسلامی و سبک بیان تمثیلی ادبیات صوفیانه، صوفیان فارسی نویس خراسان که عامه جامعه را مخاطب قرار می دادند چه تصویر و مضامینی درباره شخصیت خلفای راشدین در ادبیات تمثیلی صوفیانه از تاریخ مقدس ایمان اسلامی ارایه می کردند که همسازگرایی اجتماعی را در میان گروه های اخوان صوفی ورای تفاوت های محلی و عقیدتی دوام می بخشید؛ یافته های مقاله نشان می دهد با توجه به اینکه تصوف و عرفان داعیه دار وحدت، محبت، برادری و برابری بوده اند، در ادبیات صوفیانه با ارایه سبک تمثیلی به زبان فارسی از تاریخ قدسیِ ایمان اسلامی و با عنایت به کارکرد عاطفی زبان درباره معنای افکار و عملکرد خلفای اربعه در تاریخ صدر اسلام، مقام خلفای راشدین در راستای همطرازی معنوی در مقامات عرفانی به شکلی وحدت گرایانه تعریف می شد.
۳۰۴۰.

بررسی یک زمان پریشی تاریخی؛ راهی به نقد روایات ام سلمه درباره خبر شهادت و جانشینی امام حسین (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۰) 297 - 315

کلیدواژه‌ها: زمان پریشی تاریخی ام سلمه شهادت امام حسین (ع) تربت امام حسین (ع) ودایع امامت امام سجاد (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۰
ام سلمه شخصیتی تأثیرگزار در تاریخ اسلام است. گزارش های فراوانی از وی درباره اتفاقات صدر نخستین نقل شده است. بخشی از گزارش های منقول از وی پیرامون حوادث مرتبط با شهادت امام حسین (ع) است. گزارش هایی درباره اصل خبر شهادت، خونین شدن تربت کربلا و همچنین تحویل ودایع امامت به جانشین حضرت، یعنی امام سجاد(ع)، ازجمله اینهاست. مقاله حاضر بر این قصد است که به بررسی این گزارش ها بپردازد و به این سؤال پاسخ دهد که واقعاً چه مقدار از آن گزارش ها قابلیت انتساب به ام سلمه را دارد. به نظر می رسد با توجه به تضادها و تفاوت های گزارشی و همچنین بررسی های تاریخی درباره سال وفات، امکان نشان دادن صحت همه این گزارش ها برای ام سلمه وجود ندارد. از این رو با بررسی های تاریخی، رجالی و حدیثی منابع شیعه و اهل سنت این نتیجه دست یافتنی است که پذیرش بخشی از این روایت ها به دلیل زمان پریشی های تاریخی پیرامون زمان وفات ام سلمه، با تردیدهای جدی روبه رو است و نمی توان همه آنها را برای ام سلمه نشان داد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان