درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۱۴۱ تا ۴٬۱۶۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۴۱۴۱.

بررسی و تحلیل بهداشت، بیماری ها و درمان در دوره قاجار از آغا محمد خان تا مظفرالدین شاه؛ مطالعه موردی: شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 311-313

کلیدواژه‌ها: قاجار بیماری درمان طب پزشکان تهران خرافات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲۴
بهداشت، بیماری ها و وضعیت درمان یکی از مهمترین مباحث تاریخ اجتماعی است که وضعیت فکر، عملکرد و سازوکار رویارویی با این پدیده ها را به بوته نقد و بررسی می سپارد. با توجه به این مسئله، بررسی بیماری ها، نوع درمان، وضعیت پزشکان، چگونگی رویارویی با پزشکی مدرن و اقدامات و برنامه های دولتی برای پیشگیری یا درمان بیماری های همه گیر از اهمیت زاید الوصفی برخوردار است. از اینرو، این پژوهش به دنبال طرح این مسئله است که وضعیت کلی بهداشت عمومی در دوره قاجار و پیامدهای پیدایش پزشکی نوین بر چه مبنایی بوده است. سوال های ذیل در این راستا طرح می شود: بیماری ها و نوع درمان آن در دوره قاجار چه و چگونه بوده است؟ موانع توسعه پزشکی نوین در این دوره چه بوده است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که شرایط تاریخی ایران در دوره قاجار، پایبندی بر اصول سنتی طبابت، رواج خرافات و فقدان کوشش و نگرش جدید در پزشکی نوین از موانع رشد و توسعه بهداشت عمومی بوده است؛ با این حال، پس از تاسیس دارالفنون در دوره ناصرالدین شاه، نگرش جدی و انتقادی در حوزه طب شکل گرفت که رهاورد آن برپایی کرسی آموزش پزشکی نوین و ایجاد طبقه پزشکان آموزش دیده بود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی است و عمده یافته های تحقیق از میان یادداشت های سیاحان استخراج شده است. با وجود این، از دیگر منابع نظیر تاریخ نگاری ها، خاطرات و اسناد نیز به اشکال گوناگون بهره گرفته شده است.
۴۱۴۲.

بررسی تطبیقی گاه شمار لشکرکشی های مغولان از تسخیر اُترار تا نبرد عین جالوت در منابع ایرانی، عراقی و مملوک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷) 1 - 32

کلیدواژه‌ها: گاه شمار لشکرکشی های مغولان منابع تاریخی ایران عراق مملوک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۴ تعداد دانلود : ۶۵۵
دوران حدوداً چهل ساله لشکرکشی های مغولان به ایران و سرزمین های همجوار آن یکی از دوران های پرحادثه تاریخ است و به همین جهت توجه جدّی مورّخان را به خود جلب نمود. آنان افزون بر شرح این لشکرکشی ها کوشیده اند سال شمار و زمان این لشکرکشی ها را نیز ثبت کنند. با این حال، گزارش های آن ها در این مورد یعنی زمان وقوع رویدادهای مرتبط با لشکرکشی ها با اختلافاتی گاه قابل توجه همراه بوده است. بر اساس چنین فرضی پژوهش حاضر می کوشد تا با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی به مقایسه گزارش های منابع تاریخی نوشته شده در ایران، عراق و مملوک (مصر و شام)، در خصوص گاه شمار لشکرکشی های مغولان بپردازد و به این پرسش که چه اختلافات و تشابهاتی در ثبت گاه شمار این لشکرکشی ها مشاهده می شود، پاسخ دهد. از مطالعه و مقایسه گزارش های این منابع چنین برمی آید که در دوره لشکرکشی های چنگیزخان (616-621 ق) مورّخان ایرانی نسبت به مورّخان ساکن در عراق و قلمرو مملوکان نقش پر رنگ تری ایفا نموده اند و در دوره لشکرکشی های پس از چنگیزخان تا لشکرکشی هولاکو (624-651 ق) نقش تاریخ نگاران عراق بارزتر بوده و در نهایت در دوره لشکرکشی های هولاکو (651-658 ق) وقایع نگاران مملوک نقش مهمی در ثبت زمان این لشکرکشی ها داشته اند.  
۴۱۴۳.

بررسی و تحلیل تاثیر جنگ جهانی اول (1914م./ 1332ق.) بر تولید و تجارت فرش ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 91 - 116

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول قاجار فرش تولید تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۳۸۱
با احیاء تولید و تجارت فرش ایران در نیمه دوم قرن 19م./ 13ق.، سرمایه داخلی و خارجی در این رشته تولیدی به کار افتاده، منجر به سرمایه گذاری تجار و شرکت های داخلی و خارجی در صنعت فرش کشور گردید. با گسترش این سرمایه گذاری ها و ایجاد کارگاه های قالی بافی در اواخر قرن مذکور و اوایل سده 20م./ 14ق.، نه تنها تولید فرش از رونق برخوردار گردید، بلکه تجارت این کالا نیز رشد قابل توجهی پیدا کرده، جنبه جهانی یافت. این روند علیرغم وقوع جنگ جهانی اول (1914-1918م./ 1332-1336ق.) و نوسانات حاصله، تا اواخر دوره قاجار ادامه یافت. جستار حاضر با هدف بررسی وضعیت تولید و تجارت فرش ایران همزمان با جنگ جهانی اول، در نظر دارد با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مستندات موجود، به این پرسش پاسخ بدهد که وقوع جنگ جهانی اول، چه تاثیری بر تولید و تجارت فرش کشور داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، با آغاز جنگ و ناامنی های حاصل، علاوه بر آن که فعالیت تولیدی شرکت های سرمایه گذار تعطیل گردیده، تولید فرش در داخل کاهش یافت، با مسدود شدن راه های تجاری بین المللی و بروز مشکلات در صادرات فرش به خارج از کشور، همچنین آشفتگی اوضاع اقتصادی کشورهای واردکننده فرش و کسادی بازارهای فرش، صادرات این کالا نیز بسیار تنزل یافت.    
۴۱۴۴.

رودخانه های عراق و استراتژی های نظامی عباسیان( 334-132ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 23 - 45

کلیدواژه‌ها: عباسیان رودخانه های عراق راهبردهای نظامی شورشیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۴۷۷
خلفای عباسی قرن ها با کنترل و تأمین امنیت عراق و سرزمین های اطراف آن، مرکز خلافت خویش را به منطقه تجاری امن تبدیل کردند. این رونق اقتصادی وامدار چند عامل بود: دوری از مخالفان حکومت و پایگاه های آنان؛ نزدیکی به حامیان خویش؛ موقعیت جغرافیای سیاسی بغداد در نزدیکی به دو رودخانه ی بزرگ دجله و فرات. این رودخانه ها و آبراهه های متعدد آن، برای عباسیان دو استفاده مهم داشت: 1.استفاده تجاری؛ 2.استفاده نظامی. البته مهمترین کاربرد رودخانه ها برای عباسیان، استفاده های نظامی و استراتژیک برای سرکوب شورشیان داخلی و خارجی بود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی تاریخی با اتکاء به شیوه ی گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، در پی پاسخ گویی چند پرسش است: اهمیت نظامی رودخانه های عراق عرب برای خلافت عباسیان چه بود؟ و آنان چه راهبردها و شیوه های جنگی در رودخانه های عراق داشتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که رودخانه های عراق از جمله دجله و فرات برای عباسیان به چند دلیل حائز اهمیت بودند: تسلط بر راههای تجاری و ارتباطی، و دوری از مراکز مخالفان حکومتی. آنان برای غلبه بر این شورشیان از شیوه های تهاجمی و بازدارنده ی مختلفی بهره می گرفتند از جمله: شبیخون زدن، سیستم های جاسوسی و اطلاعاتی، تهاجمات ناگهانی، خدعه و نیرنگ، به کار بردن علائم و پرچم ها، و جنگ روانی.  
۴۱۴۵.

شکل گیری و گسترش خانقاهای مرشدیّه در هند و چین (سده هشتم هجری)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 219 - 266

کلیدواژه‌ها: شیخ ابواسحاق کازرونی طریقت مرشدیه خانقاه گسترش اسلام اسلام در هند اسلام در چین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۶ تعداد دانلود : ۶۹۳
طریقت مرشدیّه که بنیان آن در نیمه دوّم سده چهارم هجری از سوی شیخ ابواسحاق کازرونی (د. 426ق) در شهر کازرون گذاشته شد، به عنوان یکی از معروف ترین طریقت های صوفیانه، نقش مذهبی، اجتماعی و اقتصادی مهمی در پهنه بزرگی از جهان اسلام ایفا نموده است. این طریقت توانست با هدف ترویج دین اسلام و از طریق ایجاد یک شبکه خانقاهی گسترده با مرکزیت کازرون در قرن هشتم هجری تا هند و چین گسترش یابد. این مقاله با روش وصفی تحلیلی می کوشد به پاسخ این پرسش دست یابد که گستردگی جغرافیایی خانقاه های مرشدیّه در هند و چین چگونه بر ترویج اسلام در این مناطق تأثیر داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که عواملی مانند راه ًهای تجاری، کرامات معنوی شیخ ابواسحاق کازرونی، تقدّس جایگاه وی، ارائه خدمات اجتماعی به نیازمندان و مسافران و حمایت تاجران و سلاطین از خانقاه ها که همگی در پیوند با گسترش خانقاه ها هستند، در ترویج اسلام نقش داشته است.
۴۱۴۶.

ستیز اقتصاد زراعیِ رعیتی- معیشتی و اقتصاد زراعیِ تجاری ستیز دولت و دهقان برای تجارت و معیشت 1320- 1304ش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ 127-156

کلیدواژه‌ها: دهقان اقتصاد زراعیِ رعیتی اقتصاد زراعیِ تجاری رضاشاه محصولات نقدینه آفرین تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۱ تعداد دانلود : ۵۱۰
موضوع این نوشتار ستیز اقتصاد زراعیِ رعیتی- معیشتی و اقتصاد زراعیِ تجاری در بازه ی زمانی 1320-1304 است. تداوم نظام زمینداری و جان سختی مناسبات آن در ایران و نیز ایستائی جامعه ی دهقانی همزمان یا پس از شکل گیری دولت مدرن، مسئله ی قابل تأملی است. انتظار می رفت با نفوذ سرمایه و رواج اقتصاد تجاری، تغییراتی در این امر رخ دهد. اما نه تنها دولت، تاجر- مالکان و مالکان بلکه دهقانان نیز علاقه ای به تغییر این شیوه ی تولید و مناسبات آن نشان ندادند. برای تبیین این مسئله، این سؤال قابل طرح است که: «چرا در دوره ی رضاشاه، زارع ایرانی در برابر تلاش های دولت برای رواج اقتصاد زراعیِ تجاری مقاومت کرد و به ستیز پرداخت؟» یافته های پژوهش نشان می دهد که دهقان ایرانی برای معیشت کشت می کرد. هدفش بیشینه سازی درآمد نبود، بلکه بخت خانواده برای زنده ماندن و موجودیت بود. شرایط نامساعد آب و هوا، آفت های زراعی، نا آشنایی با مناسبات بازار و سیاست بین الملل مایه ی نگرانی و بی اعتمادی مالک و زارع به زراعت تجاری و پافشاری آنان بر زراعت معیشتی بود. بنابراین با نفوذ سرمایه و رواج اقتصاد زراعیِ سرمایه دارانه، در مناسبات زمینداری و وضعیت اجتماعی زارعان تغییری به وجود نیامد و قواعدی که برای سالیان دراز نظام کشاورزی ایران را ثابت نگه داشته بود، بر هم نخورد. عوامل تولید از نظام اجتماعی سنتی آزاد نگردید. بلکه سبب همراهی و همگامی زارع با مالک و تحکیم نظام ارباب - رعیتی گردید.
۴۱۴۷.

مطالعه تاریخی پیامدهای تجاری شدن کشاورزی در غرب ایران مطالعه موردی: کرمانشاه و لرستان (پهلوی اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 47-70

کلیدواژه‌ها: کرمانشاه لرستان پهلوی اول تجاری شدن کشاورزی تئوری زمینه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۶۴۵
مسئله اصلی این مقاله تبیین اثرات تجاری شدن کشاورزی بر ساختار اجتماعی و اقتصادی غرب ایران در دورۀ پهلوی اول است. مقاله می خواهد پیامدهای توسعه کشاورزی تجاری در غرب ایران را نشان دهد. رویکرد پژوهش کیفی است. داده ها از آرشیو اسناد و منابع کتابخانه ای بر اساس نمونه گیری هدفمند گردآوری شد. روش تجزیه و تحلیل گراندد تئوری است. بر مبنای تئوری زمینه ای محقق پیش فرض ها را درهم می شکند و از داده های خام نظمی نو می آفریند. یافته ها نشان می دهد افزایش تقاضای بازارهای بین المللی به محصولات تجاری و حاشیه سود قابل توجه کاشت محصولات تجاری (مانند تریاک و چغندر) در مقایسه با کاشت گندم و جو از عمده ترین عوامل تغییر الگوی کشت و توسعه و تکامل کشاورزی تجاری در غرب ایران بود. تجاری شدن کشاورزی عامل اصلی تغییر سیاست های کلان دولت از محوریت «توزیع» به «تولید» بود. این فرآیند منجر به فروپاشی نظام ایلی، سقوط نظام ارباب رعیتی روستایی و توسعه شهرنشینی شد. همچنین دو قطبی شدن کشاورزی و توسعه قطب کلان کشاورزی سرمایه داری به همراه تخصصی شدن دانش بهره برداری از زمین، بالا رفتن ارزش کار فردی و ماشینی شدن کشاورزی از دیگر پیامدهای تجاری شدن کشاورزی در غرب ایران بوده است.
۴۱۴۸.

مراکز تجاری جنوب و غرب دریای خزر از دوره ایلخانی تا عصر صفوی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ و ۲۴ 35 - 60

کلیدواژه‌ها: مراکز تجاری دریای خزر کالاها راه های بازرگانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۸ تعداد دانلود : ۵۴۱
مناطق اطراف دریای خزر در طی تاریخ کم و بیش مورد استفادهٔ بازرگانانی بود که در پی تجارت با ساکنان این منطقه یا نواحی مجاور بودند. در دورهٔ مورد بررسی، شاهد گسترش تجارت در این مناطق، بخصوص نواحی جنوبی و غربی دریای خزر، هستیم. عبور راه های ارتباطی جنوب به شمال دریای خزر از نواحی مزبور باعث توجه بازرگانان به این مراکز و در نتیجه، رونق و توسعهٔ مبادلات تجاری از طریق دریای خزر و نواحی مجاور شد. ولایات مازندران، گیلان، آذربایجان، شروان و اران بیشترین کاربرد را در امر تجارت داشتند. تولیدات این نواحی، که شامل ابریشم، برنج، پوست، چهارپایان و ... می شد، به ولایات هم جوار و نیز بلاد اروپایی ارسال می شد. همچنین کالاهای تجاری از بلاد هم جوار و اروپا به این مناطق صادر و به فروش می رسید. با توجه به نقش مهم نواحی مزبور در روند مبادلات تجاری در دورهٔ مورد بررسی، در این پژوهش با شیوهٔ کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نقش مراکز اطراف دریای خزر در امر تجارت، کالاهای مبادلاتی و راه های تجاری، که از این نواحی می گذشتند، پرداخته خواهد شد. از جمله سؤالاتی که در این پژوهش به آن پاسخ داده خواهد شد، می توان به موارد زیر اشاره کرد: چه مناطقی در حوزهٔ دریای خزر در امر تجارت دورهٔ مورد بحث تاثیرگذار بودند؟ کالاهای تجاری و راه های بازرگانی، که از این ناحیه می گذشتند، چه بودند؟
۴۱۴۹.

تأثیر ساختار مطلقه شبه مدرن دولت پهلوی بر پیدایش بحران محیط زیستی در ایران (مطالعه موردی: آلودگی هوا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلیدواژه‌ها: حفاظت محیط زیست دولت مطلقه و شبه مدرن توسعه ایران آلودگی هوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۵۱۷
مفهوم «حفاظت محیط زیست» مفهومی مدرن به حساب می آید که با توجه به زادگاهش -غرب- دارای مبادی و مبانی معرفتی و فکری خاصی است که آن را به مثابه مسأله ای اجتماعی و برآمده از جنبش های اجتماعی معرفی می کند. مفهومی که در بطن خود ضمن توجه به احقاق حق گروه های به حاشه رانده شده، در پی القای تفکری است کثرت گرا که طیف های مختلف فکری و سیاسی را در خود جای می دهد. این مفهوم، مفهومی است برآمده از فرایندهای دمکراتیک. اما در ایران به دلیل وجود دولت مطلقه ی شبه-مدرن پهلوی جریان توسعه به صورت آمرانه و آن هم به نحوی گزینشی، دلبخواهی و کاریکاتوروار پیش می رفت. این پژوهش با بررسی اجمالی زمینه-های شکل گیری مفهوم حفاظت محیط زیست در غرب، ضمن نگاهی به ساختار مطلقه و شبه-مدرن دولت پهلوی نشان می دهد که تجددسازی آمرانه و گزینشی از یکسو منجر به اولویت تولید صنعتی و کشاورزی بر حفاظت محیط زیست شد، و از سوی دیگر مانع از حضور مردم در امر حفاظت محیط زیست گردید و همین عوامل در کنار عدم توازن در بخش های مختلف توسعه، سبب پیدایش مسائل محیط زیستی از جمله آلودگی هوا-به عنوان مطالعه موردی این پژوهش- شد.
۴۱۵۰.

بررسی اندیشه های انسان گرایانه در عهد آل بویه با تکیه بر آراء ابن مسکویه

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 1-13

کلیدواژه‌ها: اندیشه های انسان گرایانه مسکویه اخلاق مداری تساهل و تسامح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۵۸۳
حکومت آل بویه بر عراق و بخش هایی از مرکز و غرب ایران تسلط داشت. در این عصر با توجه به فضای باز مذهبی که به وجود آمد اندیشه های انسان گرایانه مورد توجه تعدادی از دانشمندان این عصر از جمله ابن مسکویه و معاصرانش قرار گرفت. یکی از موضوعات مورد تأکید دین اسلام برابری انسان ها صرف نظر از نژاد ، مقام ، جنس، رنگ و مانند آنها است. حقوق و آزادی انسان در اسلام به حقوق فردی محدود نیست و حقوق اجتماعی را نیز شامل می شود و بر این اساس در دیدگاه اسلامی، انسانیت انسان زیربناست و تلاش های انسان برای شکوفایی استعدادها و پرورش مکارم اخلاقی صورت می پذیرد و همه فعّالیت های دنیوی انسان ها هماهنگ با این هدف برتر انجام می گیرد. ابن مسکویه اندیشه های انسان گرایانه را که مورد توجه قرآن وآموزه های اسلام است را محور عقلانیت و خرد ورزی قرار می دهد و با استفاده از فضای موجود در عصر بویه ای تلاش می کند تا به تبین آن در کتب تاریخی، فلسفی و اخلاقی خود بپردازد. سوال اصلی پژ وهش حاضر این است که اندیشه های انسان گرایانه در عصر آل بویه به چه صورت بوده است و ابن مسکویه چه نقشی در بیان این اندیشه ها داشته است؟ که در ادامه فرض پیش روی بر این اساس شکل می گیرد که عصر آل بویه یکی از بهترین دوران های تاریخ اسلام در زمینه رشد اخلاقیات و اندیشه های انسان گرایانه بوده است که بی شک مؤثرترین فرد در تعالی آن ابن مسکویه می باشد.
۴۱۵۱.

یک رویداد، یک مورخ، سه روایت تحلیل انتقادی روایت های کسروی از قیام شیخ محمد خیابانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلیدواژه‌ها: آذربایجان شیخ محمد خیابانی سید احمد کسروی تاریخ نگاری تحلیل انتقادی روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۱ تعداد دانلود : ۵۴۶
قیام های پسامشروطه موضوع خوبی برای اظهارنظرها و روایت های متفاوت، متعارض و متقارب فعالان و ناظران سیاسی است. هریک از آنها از زاویه دید، ساخت ذهنی، ایدئولوژی، مصالح گروهی و ملی بدان نگریسته و قضاوت کرده اند. یکی از مهمترین فعالان عرصه روایت نگاری قیام خیابانی، سیداحمد کسروی است که از او، دو روایت تاریخ نگارانه و یک خاطره نگارانه باقی مانده است. این مقاله درصدد است با بهره گیری از رویکرد تحلیل انتقادی روایت مایکل تولان، به کالبد شکافی روایت های سه گانه کسروی و آبشخور فکری و سیاسی او از قیام خیابانی بپردازد. روایت نخست کسروی دارای دو سطح تحلیل است: سطح اول، تحلیل جامعه شناختی تاریخی است، او با مشروطه خواهی آذربایجانیان، آزادی خواهی آنان و فعالیت حزب دموکرات و زمینه های قیام ایشان رویکردی همدلانه دارد؛ سطحی دیگر، رویکرد روان شناسی فردی و انگیزه شناسانه است که تحلیلی بدبینانه و تقلیل گرایانه از خیابانی و قیام او ارائه می دهد. هرچند کسروی خود مدعی است که رویکرد تاریخی به واقعه دارد و از رویکرد سیاسی دور است؛ اما دو سطح نگرشی تحلیلی و روایی او نشان می دهد تحت تأثیر نگرش اندیشه های میهن دوستی است و نگران از دخالت بیگانگان. در زمان نگارش این متن(1302)کسروی مورخی نامدار نیست. اما در روایت دوم، که در تاریخ هجده ساله آذربایجان آمده، قیام را گام مهمی در فعالگری مثبت و مشروطه خواهانه خیابانی دانسته است. در روایت سوم که خاطره نگارانه صرف است، در دو روایت پیشین تجدید نظرکرده، در سطح انگیزه شناسانه فردی نیز در تمجید از خیابانی قلم زده است. تغییر مکانی یعنی مهاجرت کسروی از تبریز به تهران، گذر از وضعیت تاریخ نگارانه مبتدی به تاریخ نگاری حرفه ای، گذر از میهن دوستی به ملی گرایی معتدل، سپس به ملی گرایی تندروانه، فروکش کردن احساسات رقیبانه و... زمینه ها یی بود که کسروی را واداشت تا در سه مقطع زمانی سه روایت متفاوت ارائه دهد.
۴۱۵۲.

تحلیل خطبه عیادت حضرت زهرا(س) بر پایه نظریه کنش گفتاری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 7 - 34

کلیدواژه‌ها: حضرت زهرا (س) تحلیل گفتمان کنش های گفتاری تاریخ صدر اسلام جانشینی پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۹ تعداد دانلود : ۸۵۸
خطبه حضرت زهرا(س)(11 ق) به هنگام عیادت زنان مهاجر و انصار از ایشان، متنی است که به دلیل اهمیت تاریخی، شایسته تحلیل در چارچوب نظریه کنش گفتاری است. بر اساس این نظریه، گوینده ضمن بیان کلمات، کنش هایی را در قالب محتوای گزاره ها انجام می دهد که آنها را به پنج دسته بیانی، انشایی، تعهدی، اعلامی و عاطفی تقسیم می کنند. این مقاله پس از بازخوانی خطبه حضرت زهرا(س) در جمع زنان مهاجر و انصار، به این نتیجه می رسد که از میان انواع کنش های گفتاری به ترتیب کنش اظهاری، کنش عاطفی و کنش ترغیبی، بیشترین سهم را در سخنان آن حضرت به خود اختصاص دهند. با توجه به رابطه معنا دار بافت موقعیتی و فضای اجتماعی ایراد سخن و کنش های گفتاری گوینده، می توان گفت که حضرت زهرا(س)، این کنش های گفتاری را با توجه به شناختی که از تحولات جامعه نوپای اسلامی داشتند، برگزیدند و به همین سبب با شناخت و تحلیل این کنش ها می توان راهی به سوی شناخت بیشتر شرایط تاریخی آن روزگار گشود.
۴۱۵۳.

خدابانوان عربی در منابع پیشاقرآنی: ماهیت، کارکرد و خاستگاه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 35 - 68

کلیدواژه‌ها: لات منات عزی کتیبه شناسی منابع باستانی خدابانوان عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۹ تعداد دانلود : ۴۱۲
یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های فهم تاریخ صدر اسلام، به‌خصوص برای شناخت دلالت بسیاری از آیات قرآن کریم، آگاهی از باورهای فرهنگی و تاریخی اعراب در دوران پیش از ظهور اسلام است. باوجود پیدایش دانش‌های جدید و آورده‌های ارزشمند ایشان در ارتباط با دوران باستان، به نظر می‌رسد که فهم ما از بسیاری از دلالت‌های تاریخی آیات قرآن، دارای کاستی و ابهام است. مقاله حاضر، با هدف نشان دادن نمونه‌ای از پژوهش‌های ضروری در این زمینه، بر آن است به موضوع خدابانوان عربی با تکیه بر سه الهه: منات، لات و عزی بپردازد و با کمک منابع پیشاقرآنی و شواهد عینی باقیمانده از جزیرة‌العرب در پیش از ظهور اسلام، به پرسش‌هایی در این زمینه، مانند: چیستی این الهه‌ها، مهم‌ترین کارکردها، صفات و القاب آنها، پیشینه تقدیس و مناطق اصلی پرستش آنها پاسخ دهد. مجموعه واکاوی‌های باستانی و تاریخی نشان می‌دهند این خدابانوان، الهه‌های واردشده از سرزمین‌های مجاور شبه‌جزیزه بودند که فراتر از ماهیت سنگی یا چوبی‌شان، کارکردهای مختلفی داشتند و در سطحی گسترده سرتاسر جزیرة‌العرب تقدیس و تنزیه می‌شدند.
۴۱۵۴.

اداره بین المللی کار و نخستین قانون کار در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۶) 6 - 40

کلیدواژه‌ها: ایران اواخر دوره قاجار دوره پهلوی اول اداره بین المللی کار نخستین قوانین رسمی کارگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۰ تعداد دانلود : ۷۲۴
هدف : توضیح نقش دفتر بین المللی کار در تدوین قوانین کار در ایران در اواخر دوره قاجار و عصر پهلوی اول. روش/ رویکرد پژوهش : داده ها  از اسناد وزارت امور خارجه و سازمان اسناد ملی ایران (ساکما)  گردآوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری :  در آغاز، دولت علاقه چندانی به تدوین و وضع قوانین کار  نداشت. عقب ماندگی اقتصادی کشور و نبود طبقه کارگر صنعتی و ناسازگاری رضاشاه با احزاب چپ حامی حقوق طبقه کارگر، در تردید او برای وضع قانون کار موثر بود. او موضوع را داخلی می پنداشت و گمان می کرد  می تواند به تصمیمات مجامع بین المللی بی توجه بماند؛ اما سرانجام زیر فشار عاملی دفتر بین المللی کار به وضع نخستین قوانین کارگری ایران تن دهد.
۴۱۵۵.

داستان یک جاده: ساخته شدن و نگهداری راه مشهد-عشق آباد (1305-1344ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۶) 74 - 105

کلیدواژه‌ها: راه تجاری مشهد-عشق آباد تعمیر و توسعه تجار و سفارت روسیه تجار مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۶ تعداد دانلود : ۵۶۲
هدف : تبیین اهمیت احداث، مرمت و توسعه راه مشهد-عشق آباد و آن در دوره قاجار از 1305 تا 1340ق. روش/رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد موجود در اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گردآمده است. یافته ها و نتیجه گیری : با کوشش های ابوالقاسم ملک التجار صاحب امتیاز راه و حمایت و پیگیری تاجران و دولت مردان ایرانی، و تجار روسی و سفارت روسیه ساختن این راه تجاری ممکن شد. واکنش و اعتراض برخی مالکان زمین های دو سوی راه و مخالفت برخی تجار مشهدی سبب تغییر مسیر، و دخالت سفارت و تاجران روسیه هم سبب کندی احداث و توسعه آن شد. کمبود امکانات و پول؛ تغییر مسیر راه؛ مطالبه عواض راهداری دیگر علل کندی پیشرفت کار شد. حاج غلام رضا رئیس التجار، پسر ابوالقاسم ملک التجار، برای سهولت رفت وآمد مسافران و حمل ونقل کالای بازرگانان مسیر راه را به اندازه نیاز تغییر داد. هرچند این ابتکار در کوتاه مدت برای برخی، زیان اقتصادی درپی داشت، در بلندمدت بر سود تاجران خراسان افزود و به توسعه شهر مشهد کمک کرد.
۴۱۵۶.

واکاوی زمینه های اجتماعی سیاسیِ رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 45-58

کلیدواژه‌ها: شیعیان علمی سیاسی سلجوقیان اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۳۸۳
سده های پنجم و ششم هجری دوره ای درخشان در رشد علمی جوامع اسلامی بود و دانشمندان شیعه نیز در این روند مشارکت داشتند. نخبگان شیعی، براساس چارچوب های فقهی خود و اتخاذ سیاست میانه روی در مراتب مختلف حکومت حضور یافته، اقدامات مهمی را در حوزه های دانش (آموزش، تربیت شاگردان، تالیف کتب) و رشد نهادهای مربوط (تاسیس مدارس) و ترویج مذهب شیعی به ثمر رساندند. در نتیجه این فعالیت ها بالندگی مذهب شیعه امامی در این دوره رقم خورد. در این مقاله زمینه های اجتماعی سیاسی رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان مورد بررسی قرار گرفته تا به این سوال پاسخ داده شود که با وجود سیاست دینی سلجوقیان در جانبداری از مذهب اهل سنت، چگونه تکاپوهای علمی عالمان شیعی افزایش یافت؟ بر اساس داده های موجود، این فرض مطرح می شود که بروز مباحث جدید و لزوم مواجهه با برخی چالش های درون دینی و برون دینی و نیز بروز برخی علایم بحران در نظام اندیشه ای جامعه اسلامی در آن دوره، زمینه ساز انگیزه و تحرک شیعیان برای حرکت و تلاش علمی گردید.
۴۱۵۷.

موقوفات زنان یزد از دوره ی آل مظفر تا اواخر قاجاریه (دهه دوم قرن7 تا اواخر قرن13)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 31-83

کلیدواژه‌ها: یزد وقف آل مظفر صفویه قاجاریه موقوفات زنان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۷۵۵
وقف در طول تاریخ ایران همواره از اهمیت و رواج برخودار بوده است. با وجود آنکه بیشتر موقوفات توسط مردان صورت می گرفته است. اما بررسی ها نشانگر وجود موقوفات زنان نیز هست به طوری که در دوره ها ی مورد بحث در لابه-لای تواریخ محلی یزد و غیرمحلی از زنانی نام برده شده است که در عرصه ی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به خصوص در امر وقف نقش ایفا کردند که آثار آن تا به امروز همچنان به قوت خود باقی مانده است. پژوهش پیش رو که به شیوه ی توصیفی تحلیلی و بر پایه ی مطالعات کتابخانه ای و داده ها و اسناد تنظیم شده است، درصدد است تا با توجه به جایگاه وقف در یزد در بازه ی زمانی مشخص شده، وسعت و اهمیت نقش زنان را در امر وقف نشان دهد و به سوالات اساسی ذیل پاسخ گوید: میزان مشارکت زنان در امر وقف در کدام دوره بیشتر بوده است؟ زنان واقف از چه قشر و طبقه اجتماعی بوده اند و انگیزه آنها از وقف چه بوده است؟ بررسی ها نشان می دهد که از عصر آل مظفر تا عصر صفویه زنان حاکمه و درباری چون مردان در امر وقف مشارکت داشته اند. اما از عصر صفویه با تشویق علما در جهت توسعه ی مذهب شیعه، زنان طبقه متوسط نیز با وقف اموال خود پای در این عرصه نهادند. با وجود یک دوره وقفه و رکود وقف در عصر افشاریه و زندیه از دوره ی قاجاریه وقف رونق بیشتری یافت که این امر حاکی از جایگاه اجتماعی و استقلال مالی زنان در این دوره است.
۴۱۵۸.

نقش کردها در نبرد چالدران و پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 289 - 310

کلیدواژه‌ها: نبرد چالدران صفویه عثمانی امارتهای کرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴۵ تعداد دانلود : ۶۷۴
نبرد مشهور چالدران (920 ق/ 1514م) پیامدهای مهمی داشت و بخش مهمی از آن پیامدها متوجه مناطق کردنشین بود. در این پژوهش، ضمن بررسی زمینه ها و عوامل دخیل در این نبرد، به شیوه توصیفی تحلیلی، نقش قبایل کرد و همچنین پیامدهای این نبرد برای دو طرف درگیر و مهم تر از آن، برای مناطق کرد نشین، تبیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کردها نقش محوری در برپایی جنگ نداشتند، اما در میانه نبرد جانب عثمانی را گرفتند. پیامدهای کوتاه و درازمدت این نبرد بیشتر از دولتین درگیر، گریبانگیر مناطق کردنشین گردید. جدایی بخش های مهمی از مناطق کردنشین از سرزمین ایران، ورود قبایل و امرای کرد به منازعات صفوی عثمانی، گسترش اختلافات و منازعات داخلی میان قبایل کرد، خسارتهای اقتصادی و جمعیتی در مناطق کردنشین، بخشی از پیامدهای ناگوار این نبرد برای قبایل کرد بوده است.
۴۱۵۹.

بازسازی جنگ های اشکانیان با سلوکیان و رومیان در متون اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 269-294

کلیدواژه‌ها: اشکانیان متون اسلامی سلوکیان رومیان اشک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۶ تعداد دانلود : ۷۲۸
بر پایه روایات متون اسلامی می توان آگاهی های پراکنده ای درباره تاریخ اشکانیان به دست آورد. گزارش های این منابع چنان پراکنده و اشاره وار هستند که به سختی می توان ردپایی از تاریخ واقعی اشکانیان را در آنها جست وجو کرد. یکی از نکات قابل توجه در این متون، تقابل نظامی اشکانیان با سلوکیان و رومیان است که گزارش های تاریخی دوره اسلامی به شکلی مبهم و گذرا به آن پرداخته اند. در این پژوهش پس از اشاره ای کوتاه به جایگاه تاریخ اشکانیان در متون اسلامی، کوشش خواهدشد آگاهی هایی که درباره جنگ های اشکانیان با سلوکیان و رومیان در این متون برجای مانده است، مورد بررسی قرارگیرد. مطالعه تطبیقی رویاروئی های نظامی اشکانیان با سلوکیان و سپس رومیان از خلال گزارش های تاریخی دوره اسلامی با تاریخ واقعی این دوران و آنگاه بازسازی احتمالی این نبردها هدف این جستار است. بر اساس نتایج به دست آمده، می توان با احتیاط، سه نبرد گزارش شده در متون اسلامی را بازسازی و تاریخ گذاری کرد. واژگان کلیدی: اشکانیان، متون اسلامی، سلوکیان، رومیان، اشک، گودرز، بلاش.
۴۱۶۰.

حقوق فردی و اجتماعی زن در صدر اسلام

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 43 - 60

کلیدواژه‌ها: زن دوران جاهلیت صدر اسلام حقوق اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۴ تعداد دانلود : ۵۹۳
یکی از اصول مسلم در آیین اسلام، حرمت و کرامت انسان است. جان، مال، آبرو، عقیده و رأی آدمی، همه حرمت دارد و این حریم همواره باید پاس داشته شود. در حرمت و کرامت انسان، هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست و در فرهنگ اسلامی، زن و مرد مخلوقات خدا و مورد عنایت ویژه او هستند. افتخار نظام اجتماعی اسلام آن است که از همان ابتدا، برای زنان، حقوق اقتصادی، سیاسی، خانوادگی، قضایی و عبادی در نظر گرفته و با در نظر گرفتن مهریه، نفقه و غیره، حقوق مادی و معنوی زن را در نظام خانواده تأمین کرده؛ زیرا از دیدگاه اسلام، تفاوتی در حقیقت و ماهیت زن و مرد نیست. چنانکه در آیات قرآن، هرگاه از کمالات و ارزشهای والای انسانی سخن به میان میآید، زنان را نیز همدوش مردان مطرح میکند و تنها معیار برتری را ایمان و تقوای میداند. در فرهنگ اسلامی، زن و مرد به عنوان مخلوقات خدا و خلیفه او بر روی زمین، مورد توجه ویژه هستند. هدف از این مقاله، بیان حقوق اجتماعی زنان در اسلام است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان