درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۴۲۱ تا ۴٬۴۴۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۴۴۲۱.

تحلیلی بر سیره نگاری شیعیان تا قرن پنجم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷۳) 7 - 40

کلیدواژه‌ها: امامان شیعه (ع) شیعه نقش علمی شیعیان سیره نگاری تاریخ نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۹ تعداد دانلود : ۶۴۳
سیره نگاری، از کهن ترین شاخه های تاریخ نگاری اسلامی است و شهر مدینه، نخستین مرکز تدوین سیره رسول خدا(ص) است. نخستین اثر مکتوب شیعیان درباره سیره، کتاب تسمیه مَن شَهَد مع امیرالمؤمنین علی(ع) الجَمَل وصِفّین والنهروان من الصحابه است که در نیمه دوم قرن اوّل هجری نگارش یافت. از این اثر، می توان برداشت کرد که شیعیان تاریخ نگاری خود را با پیوند دو عصر رسالت و خلافت، با بن مایه دفاع از اندیشه امامت آغاز کردند تا بتوانند با تکیه بر عصر رسالت، اندیشه جانشینی امیر مؤمنان، علی(ع) را در عصر خلافت اثبات کنند. ازاین رو، شیعیان در گامی دیگر، به نگارش سیره نبوی روی آوردند تا ریشه های تفکر کلامی خود را در سیره رسول خدا(ص) رهگیری کنند. پژوهش حاضر، سیره نگاری شیعه را بر اساس مطالعه آثار مکتوب و با توجه به سیر زمانی آنها تا ابتدای قرن پنجم هجری با روش وصفی تحلیلی بررسی کرده و ضمن پرداختن به مسائلی مانند: بنیان گذاری، توسعه بخشی و استمراردهی سیره نگاری، گونه های فکری و نوع تعامل سیره نگاران شیعی با دیگران، به این نتیجه رسیده است که سیره نگاری در محافل علمی شیعی، با گزاره های پراکنده آغاز شده و در گذر زمان سامان یافته و عناوین ریزتری را در درون خود پدید آورده است. شیعیان با دو ریزجریان درونی و با تکیه بر آرای امامان(ع) و از گذر توجه به چالش های سیاسی فکری، حوزه جغرافیایی سیره نگاری را از مدینه به عراق، و حوزه فرهنگی آن را از انحصار یک جریان خاص به جریان شیعی توسعه دادند و محورهای جدیدی را در سیره نگاری گشودند
۴۴۲۲.

رویارویی سنّت گرایان با تجدد در نیمه نخست قرن بیستم؛ مطالعه موردی شیخ الاسلامِ خلافتِ عثمانی، مصطفی صبری توقاتی (1869-1954م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 113-132

کلیدواژه‌ها: سنت گرایان تجدد شیخ الاسلام خلافت عثمانی مصطفی صبری توقاتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۶۶۴
پیدایش اندیشه تجدد در جهان اسلام، چالش های بسیار در پی داشته است. مسلمانان سنّت گرا ، تمام قد به مصافِ آن شتافته اند و جدالی سخت و البته تاکنون بی پایان درگرفته است. تداوم حیات سنّت به موازات تجدد نو پیدا، منجر به دوگانگی شده است. مصطفی صبری توقاتی یکی از آخرین و مؤثرترین شیخ الاسلام های وانفسای عثمانی، به مثابه اندیشه ورزی سنّت گرا تلاش می کند با برجسته کردن جنبه های فرهنگی اسلام مقابل فرهنگ غربی و نیز تأکید بر قوانین برآمده از شریعت و جَرَیانِ آن در حیات اجتماعی و به تبع آن تقویت حضور فعالانه عالمان دین، الگویی برای رویارویی با مدرنیته و نتایج حاصل از آن به دست دهد. حاصل تلاش مصطفی صبری و همفکرانش، برجسته شدنِ نقش سیاسی اسلام در نیمه دوم قرن بیستم است. پژوهش حاضر در نظر دارد برنامه اصلاحی مصطفی صبری توقاتی را با تکیه بر زندگی سیاسی، مبانی معرفتی و اندیشه وی از خلال مهم ترین آثارش تحلیل نماید.
۴۴۲۳.

بررسی نقش هندسه اجزا در ساختار ستون های سنگی پیش از اسلام ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵ 19-20

کلیدواژه‌ها: هندسه در معماری ساختار ستون های سنگی بناهای کهن ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۷۰۰
در گذر زمان یکی از عناصر اصلی انتقال دهنده بارهای عمودی ساختمان، ستون ها بوده اند که به دلیل مسائل انتقال بار، شیوه های معماری، مصالح در دسترس و نوع اتصالات، فرم های گوناگونی پیدا کرده اند. با بررسی های انجام شده بر روی ستون ها می توان بخشی از دانش فراموش شده معماری ایرانی را آشکار ساخت و نیز تنوع فرمی و ساختاری ستون ها را به شکل کلی دسته بندی کرد. اندازه و فرم قلمه، پایه و سرستون در شکل گیری فرم نهایی ستون های سنگی پیش از اسلام ایران به شکل مستقیم تأثیرگذار بود ه اند. اکثر پژوهشگران در شرح آثار معماری تنها به توصیف کلی ستون ها در خلال بررسی یک بنا پرداخته اند. این پژوهش برای نخستین بار عامل هندسه را به عنوان یکی از عوامل اصلی در ساختار ستون های پیش از اسلام ایران تحلیل خواهد کرد. داده های این پژوهش ترکیبی از داده های کتابخانه ای و میدانی است. در این پژوهش با تصویر برداری و بررسی انواع ستون ها، دسته بندی های موردنظر انجام شد. پژوهش پیش رو تلاش دارد تأثیر فرم و اندازه را در ساختار ستون های سنگی در بناهای کهن پیش از اسلام ایران مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. تحلیل ها آشکار کرد که در شکل گیری پایه و بدنه ستون های سنگی در بناهای کهن ایران عموماً از فرم و نقوش بومی رایج در ایران استفاده شده، به گونه ای که پایه ستون ها در دوره های مختلف به اشکال مکعبی و گلدان وارونه بوده و بدنه ستون ها نیز به سه شکلِ ساده، شیاردار و خیاره ای بوده اند. امّا در شکل گیری سرستون ها از عناصر موجود در ساختار ستون های برخی تمدن های دیگر تأثیر گرفته شده و بیشتر از فرم و نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی بهره برده اند.
۴۴۲۴.

تبار رمانتیکی گفتمان ملت گرایی دوره پهلوی اول و آموزش هویت ملی در کتاب های درسی دبستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 77-104

کلیدواژه‌ها: هویت ملی آموزش تاریخ دبستان ملت گرایی اقتدارگرای رمانتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۱ تعداد دانلود : ۵۰۸
حکومت رضاشاه به مثابه یک دولت مطلقه مدرن، گفتمان ملت گرایی اقتدارگرای رمانتیک را که ریشه در اندیشه متفکران آلمانی چون فیخته و هِردر داشت، به عنوان پارادایم خویش برای بنانهادن هویت ملی ایرانی برگزید. این گفتمان بر «سجایای ملی» پای می فشرد و با تکیه بر «رمانتیسیسم» ملت را پدیده ای ازلی می انگاشت و تاریخ ملی، ذات هویت ملی محسوب می شد. به همین جهت، حاکمیت پهلوی اول در جهت ایجاد زیرساخت های فکری جامعه در جهت فرارویاندن هویت ملی مورد نظر خویش، بر آموزش تاریخ ملی بیش از گذشته متمرکز شد تا بدین شکل بر هویت یکپارچه تمام ایرانیان بیش از پیش تأکید شود. در این میان آموزش تاریخ ملی به کودکان، امکان دستیابی هرچه بهتر و سریع تر به این هدف را فراهم می کرد. در این مقاله پرسش اصلی این است که حاکمیت رضاشاه چگونه از طریق آموزش تاریخ به کودکان، مفهوم هویت ملی ایرانی را نهادینه کرد. در پاسخ به این پرسش، فرضیه اصلی این پژوهش این است که دولت مطلقه مدرن کوشید با تکیه بر ملت گرایی اقتدارگرای رمانتیک و کاربست آن در خوانش تاریخ ملی در کتاب های درسی دوره دبستان، مفهوم هویت ملی ایرانی را در میان نسل جدید ملت ایران نهادینه کند.
۴۴۲۵.

امکان سنجی استفاده از الگوی تاریخ نگاری« روح زمانه» به عنوان روشی برای مطالعات تاریخ معماری معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 27-48

کلیدواژه‌ها: روح زمانه معماری معاصر ایران تاریخ نگاری روایت تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۰ تعداد دانلود : ۸۲۲
یکی از رویکردهای مهم در تدوین روایت تاریخ معماری، رویکرد روح زمانه است؛ این رویکرد سعی در ارائه تفسیری جامع پیرامون رخدادهای تاریخی دارد. اهمیت مسأله در این است که عمده تاریخ نگاریهای موجود معماری معاصر ایران دارای ماهیت توصیفی می باشند و فقدان نگاهی جامع که زمینه های گوناگون پیدایش آثار را مورد بررسی قرار دهد در آنها مشهود است. هدف این تحقیق ایجاد چارچوبی برای مطالعات دقیق تاریخ معماری معاصر ایران با الگو گیری از روش روح زمانه می باشد. در این پژوهش با استفاده از روش استدلال منطقی، ضمن استخراج الگویی از آثار تاریخ نگاران مطرح روح زمانه، امکان استفاده از این الگو به عنوان یک روش تحقیق در تاریخ نگاری معماری معاصر ایران ارزیابی می گردد. نتایج نشان می دهد ساختار چنین روشی دارای ماهیت کل نگر و تطبیقی بوده و طرح ریزی روایی آن مرکب از سه مرحله توصیف، تبیین و توجیه می باشد.
۴۴۲۶.

جایگاه مردم در بازآفرینی مفهوم ایران بر اساس اندیشه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۷ ۱-۲۴

کلیدواژه‌ها: مردم ایران بازآفرینی مفهوم ایران اندیشه ی فردوسی مشروعیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۵ تعداد دانلود : ۷۷۱
ورود اعراب مسلمان و فروپاشی شاهنشاهی ساسانیان باعث گسست در نظام سیاسی و ساختار اجتماعی ایران شد، اما شکل گیری قیام های مذهبی و به قدرت رسیدن خاندان های محلی، تلاش عملی ایرانیان برای رهایی از این گسست بود. این تکاپو با به قدرت رسیدن ترکان در ایران وارد حوزه ی فرهنگی شد و بزرگانی همچون فردوسی با پرداختن به تاریخ حماسی و ملی ایران، کوشیدند تا مفهوم ایران را بازآفرینی کنند. مردم مهم ترین مؤلفه ی اندیشه ی فردوسی در بازآفرینی مفهوم ایران است؛ از همین رو نسبت مردم ایران و اندیشه ی ایران مسئله ی اصلی این پژوهش است که نگارندگان با روش تحلیل تاریخی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای می کوشند آن را واکاوی کنند. بررسی ها نشان می دهد پژوهشگران این حوزه به ویژه فردوسی پژوهان در فهم روایت های فردوسی درباره ی ایران، عمدتاً بر مؤلفه های قلمرو سرزمینی، نظام حکومتی، شاخصه های فرهنگی مانند زبان و دین و آیین تأکید داشته اند و از جایگاه مردم ایران، به ندرت سخن به میان آورده اند و بدین ترتیب یکی از مهم ترین مؤلفه های تفکر فردوسی را نادیده گذاشته اند. یافته های این تحقیق نشان می دهد در نظام اندیشگانی فردوسی، صاحبان قدرت سیاسی و شاهنشاه ایران، مشروعیت خود را نه از آسمان بلکه از مردم ایران می گرفته اند؛ مردمی که اگر نبودند هیچ کدام از دیگر مؤلفه های شکل گیری مفهوم ایران، نمود عملی پیدا نمی کرد.
۴۴۲۷.

برخی نتایج انقلاب کبیر فرانسه (1789م) و اشتراکات آنها با انقلاب اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 1 - 16
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۶ تعداد دانلود : ۲۸۲
انقلاب کبیر فرانسه(1789م)پیامدهای بسیاری در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشت، پیامدهایی که تا آن زمان جوامع انسانی و اروپا به خود ندیده بود. پیامدهایی که جامعه بشری تا کنون مدیون و مرهون بسیاری از آنهاست و خواهد بود! ازجمله اثربخش ترین این نتایج؛ پایان تسلط نظام فئودالیته و روی کارآمدن نظام بورژوازی، مدرنیته و تشکیل «ملت» در فرانسه و سپس اروپا و جهان بود. به عبارت دیگر این انقلاب، سرآغازی بود برای پایان دادن به نظام فئودالیته و قدرتگیری نظام بورژوازی در جهان. انقلاب فرانسه دوران تازه ای را در اروپا و جهان رقم زد به گونه ای که این زمان را آغازی شد برای تاریخ معاصر اروپا و جهان.  از پیامدهای اساسی و مبنایی این انقلاب یکی قدرتگیری طبقه بورژوازی بود، که مناسبات تازه ای را در جهان رقم زد. دیگر اینکه مردم و اقوام مختلف فرانسه، برای اولین بار در جهان به شکل عملی به واژه ی «ملت» و ملی معنا بخشیدند! به عبارت دیگر اینکه تا این زمان، واژه ی ملت-naion – به صورت غیر تئوریک وجود نداشت! پیامد اساسی دیگر : شکست مناسبات فئودالیته در اروپا، همچنین آغاز شکست کلیسا، پاپ و در نهایت امپراتوری مقدس روم و ژرمن بود. از این زمان اروپا و به دنبال آن جهان وارد مناسبات سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی تازه ای شدکه با مناسبات پیشین کاملاً و اساساً متفاوت بود. به استناد این دگرگونی های متعدد و تغییرات اساسی بود که، زمان این انقلاب، آغاز تاریخ معاصر اروپا و جهان غرب قرارگرفت.                                                                                                    
۴۴۲۸.

فعالیت های سیاسی-اجتماعی ملک جهان خانم مهد علیا در دوران قاجار

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: ملک جهان خانم قاجار ناصرالدین شاه امیرکبیر مهد علیا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹۶ تعداد دانلود : ۷۱۸
زنان در دورهٔ قاجار همواره به عنوان عضوی فعال از جامعه حضور داشتند و نقش مهمی در امور سیاسی اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی برعهده داشتند. یکی از زنان قدرتمند در دوران قاجار ملک جهان خانم مهد علیا همسر محمد شاه قاجار است. جهان خانم مشهور به نواب و ملقب به مهد علیا متولد ۱۲۲۰ق/۱۸۰۵م، دختر محمدقاسم خان پسر سلیمان خان اعتضادالدوله قاجار قوانلو و نوهٔ دختری فتحعلیشاه است. در واقع هدف از این پژوهش بررسی نقش و فعالیت های سیاسی و اجتماعی و موقوفات ملک جهان خانم مهد علیا در دوران قاجار است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که ملک جهان خانم چه نقشی در جریانات سیاسی و اجتماعی در دوران قاجار داشته است. فرضیهٔ تحقیق آن است که ملک جهان خانم نقش مهمی در انتصاب حکام و وزرا داشته و در امور عام المنفعه فعالیت داشت و آثاری وقف کرده بود. روش پژوهش نیز مبتنی بر کار کتابخانه ای و عمدتاً بر یک مطالعهٔ تاریخی-تحلیلی استوار است.
۴۴۲۹.

نقش حکومت شیعی فاطمیان در گسترش علوم اسلامی

نویسنده:
منبع: پارسه بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: فاطمیان شیعه شمال آفریقا علم و دانش تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰۶ تعداد دانلود : ۶۴۰
فاطمیان خاندانی شیعه مذهب بودند که توانستند در سال 297 ه .ق در شمال آفریقا، حکومتی بر اساس مذهب اسماعیلی بنیان نهند. خلافت فاطمیان در آغاز به مغرب اسلامی محدود می شد ولی آنان توانستند پس از شصت سال مصر را فتح کرده و قلمرو نفوذ خود را تا شام و یمن و بخش هایی از حجاز بگسترانند. خلافت فاطمیان تا سال 567 ه .ق دوام یافت. به این ترتیب آن ها مجال کافی برای تمدن سازی و گسترش علوم و حمایت از دانشمندان در اختیار داشتند. فاطمیان در طول سه سده حکمرانی خویش، همواره به اهمیت و نقش علم و دانش در شکوفایی تمدن اسلامی توجه نشان می دادند. دانشمندانِ علوم مختلف، پیوسته در کنف حمایت های مادی و معنوی خلفای فاطمی قرار داشتند. در دوران زمامداری فاطمیان، شمال آفریقا مغرب اسلامی و مصر به یکی از بزرگترین کانون های علمی در جهان اسلام مبدل گشت. ایجاد و گسترش مراکز علمی متعدد نظیر الأزهر، دارالعلم ها و... از جمله اقدامات دولتمردان فاطمی در راستای گسترش علم و حمایت از عالمان محسوب می شود. پژوهش حاضر بر اساس منابع کتابخانه ای و با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل جایگاه علم و دانش در تمدن فاطمیان پرداخته است.
۴۴۳۱.

تحلیل دلایل تداوم بحران در سرزمین های اشغالی بر اساس نظریه ساخت یابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 1-29

کلیدواژه‌ها: فلسطین اسرائیل ساختار کارگزار نظریه ساخت یابی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۰ تعداد دانلود : ۷۰۹
مسأله فلسطین، قدیمی ترین و پیچیده ترین بحران در جهان محسوب می شود و می توان آن را یکی از مهم ترین منازعات خاورمیانه در قرن بیستم، به ویژه پس از جنگ جهانی دوم به شمار آورد. سال ها از این بحران می گذرد و طرح های بسیاری برای رفع آن ارائه شده که هیچ کدام نتیجه ای در بر نداشته و همچنان نتایج بحران، گریبان گیر ساکنین این سرزمین است. عدم توجه به واقعیت های موجود در صحنه فلسطین موجب شده تا طرح های مزبور هیچ موفقیتی در برنداشته باشند. برای ارائه راهکار مناسب، بایستی پیچیدگی های بحران را شناخت؛ لذا، سؤال اساسی این است که چرا علی رغم گذشتِ بیش از نیم دهه از منازعه اسرائیل فلسطین، هنوز این مسأله لاینحل باقی مانده و هیچ یک از پیشنهادات ارائه شده نتوانسته به این موضوع پایان دهد؟ پاسخ ما به این سؤال، چند بُعدی است و عوامل کارگزاری و ساختاری متعددی را شامل می شود که در این جا به وسیله نظریه ساخت یابی آنتونی گیدنز بدان پرداخته می شود. طبق دیدگاه گیدنز، کارگزار و ساختار در کنار هم موجب شکل گیری پدیده ها می شوند و هیچ یک بر دیگری تقدم ندارد. بر این اساس، یافته های پژوهش نشان می دهد که باید ساختار منطقه و جهان برای حل مسأله فلسطین آماده شود. بدون موافقت و همراهی قدرت های بزرگ و کشورهای منطقه هیچ راه حلی راه به جایی نخواهد برد. همچنین در بخش کارگزار باید دو طرف بحران بتوانند به اجماع داخلی برسند و نه این که تنها نماینده بخشی از حاکمیت و قدرت در سرزمین خود باشند.
۴۴۳۲.

هویت ایرانی در ایلات خمسه با تکیه بر ایل عرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 109 - 122

کلیدواژه‌ها: هویت هویت ملی ایلات خمسه ایل عرب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۷ تعداد دانلود : ۴۵۵
جامعه ایرانی، در مدت زمان طولانی، از مجموعه ای از ایلات در کنار جوامع یکجانشین و شهرنشین تشکیل شده بود که هر چند قدرت در دست ایلات بود ولی فرهنگ و تمدن ایرانی به عنوان فرهنگ غالب و مستمر در جریان بود. اعراب فارس در شمار یکی از ایلات اتحادیه ایلات خمسه بودند که در تحولات قدرت در جنوب ایران، به ویژه از دوره قاجار به بعد، نقش داشتند. تداوم سکونت این ایل در فلات ایران باعث شد تا خود را جزئی از ایلات ایرانی بدانند و متأثر از روابط متقابل با دیگر ایلات ساکن در فلات ایران و جوامع شهرنشین، رسوم کهن ایرانی را برپای دارند و با وجود تفاوت های قومی، هویت خود را جزئی از هویت ملی ایرانی بدانند. این پژوهش درصدد است تا مؤلفه های هویت ایرانی شکل گرفته در ایلات عرب فارس را بررسی کند. در این پژوهش در صدد پاسخ به این سؤالات هستیم که نسبت ایل عرب خمسه با هویت و فرهنگ ایرانی چگونه است؟ هویت و فرهنگ ایرانی چگونه در این ایل شکل گرفته است و مؤلفه های آن چیست؟ یافته های پژوهش بیانگر این است که این قوم به لحاظ جغرافیای محل سکونت و ساکن بودن در قلب تمدن ایرانی و همچنین همجواری با ایلات و اقوام ایرانی، هویت و خلق و خوی ایرانی یافته اند و ویژگی های فرهنگی، رسوم ایرانی کهن و مؤلفه های هویت ایرانی در میان این طایفه دیده می شود. روش انجام این پژوهش توصیفی   تحلیلی، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و نیز بررسی میدانی و انجام مصاحبه های شفاهی است.
۴۴۳۳.

اهمیت و ارزش بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در معماری و هنرهای اسلامی(۶۵۰-۷۳۵ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 189 - 204

کلیدواژه‌ها: اردبیل بقعه شیخ صفی صدرالدین چینی خانه گنبد الله الله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۰۲۱
بقعه شیخ صفی الدین از نظر معماری و هنرهای اسلامی دارای اهمیت و ارزش خاصی است. این بقعه از آثار قرن هفتم هجری بوده و به تدریج توسعه و گسترش یافته و به وضع فعلی درآمده است. بنای مذکور، ابتدا خانقاه و محل سکونت شیخ و کانون صوفیان و مریدان او بود. اما پس از او، شیخ صدرالدین آن را به صورت بقعه درآورد. این پژوهش در صدد پاسخ گویی به این پرسش است که بقعه مذکور از لحاظ هنری و معماری از چه جایگاهی در طول تاریخ برخوردار بوده است؟ نتیجه این پژوهش نشان می دهد که بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی از مهم ترین و با ارزش ترین آثار هنر و معماری اسلامی یادگار دوره صفویه است و با وجود اثر عوامل طبیعی مثل زلزله، سیل و ویرانی های ناشی از آن، باز هم از عنصرهای عالی ایران محسوب شده و به صورت عینی، تلاش های هنرمندان ایرانی و سبک معماری آذری و اسلامی مشهود بازتاب داده است. مقاله حاضر، با روشی میدانی و توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه ای، به ارزیابی تاریخ ساخت، تغییر و توسعه بقعه و مجموعه هایش و همچنین بررسی اهمیت و ارزش معماری و هنری آن می پردازد.
۴۴۳۴.

بازشناسی جایگاه تاریخ و فرهنگ عامه در حمام های سنَتی ایران (پیوستگی آداب، عادات و عقاید مرتبط با استحمام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 133 - 152

کلیدواژه‌ها: حمام های تاریخی صفویه قاجار فرهنگ عامیانه فضای اجتماعی دلاکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۶ تعداد دانلود : ۱۱۲۶
اهمیت اجتماعی برخی از مکان ها در زندگی مردم، از دیرباز موجب شکل گیری فرهنگ خاصی در این مکان ها شده است. فرهنگی که در گستره تعاملات اجتماعی مردم شکل گرفته و در تاروپود زندگی آن ها ریشه دوانده است. حمام ها یکی از مکان هایی هستند که به واسطه حضور اقشار اجتماعی مختلف، جایگاه شکل گیری آداب فرهنگی و محل گسترش برخی از مشاغل خاص بوده اند. در این پژوهش که با هدف شناختن جایگاه حمام در زندگی مردم، به شیوه توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای، انجام پذیرفته است، تلاش گردیده تا بدین پرسش اساسی پاسخ داده شود که؛ حمام در بافت تاریخی - اجتماعی قدیم ایران، چه جایگاهی داشته است؟ لذا در این پژوهش در دو بخش اصلی: ویژگی های حمام به عنوان یک سازه معماری، و فرهنگ حمام و آداب رایج در آن، بدین مسئله پرداخته شده است. نتیجه این بررسی ضمن این که نشان از اهمیت حمام در بافت شهری قدیم ایران دارد، نشان از گسترش باورها و آداب خاصی نیز دارد که نه تنها در معماری فضای حمام، بلکه در رفتار و منش مردم در این مکان نیز قابل مشاهده است.
۴۴۳۵.

تحلیل ویژگی های مضمونی، بصری و ساختاری در محراب های زرین فام دوره ایلخانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۰

کلیدواژه‌ها: ایلخانیان تزئینات معماری محراب کاشی زرین فام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۶ تعداد دانلود : ۶۵۸
در سراسر تاریخچه سفالگری و از میان تمام شیوه های تزئین سفال، لعاب زرین فام به سبب درخشش و انعکاس طلاگونه اش همواره مورد توجه و تحسین همگان بوده است. کاشی های طلایی یا کاشی های زرین فام با آغاز قرن 7ق به تزیین محراب ها راه پیدا کردند. این شاهکارهای به جای مانده از اعصار خوارزمشاهی، مغول، ایلخانی و حتی تیموری، نشان دهنده اوج به کارگیری تکنیک های تزئینی برای ساخت محراب ها هستند؛ لیکن از میان نمونه های برجای مانده در دوره های تاریخی مختلف، محراب های زرین فام دوره ایلخانی از کثرت و تنوع بیشتری برخوردارند. از همین رو، این پژوهش می کوشد با رویکردی زیباشناسانه، به مطالعه اجزای کالبدی و کاربرد عناصر بصری در محراب های زرین فام دوره ایلخانی بپردازد. پرسش مقاله حاضر این است که در اجزای کالبدی محراب های زرین فام دوره ایلخانی چه ویژگی هایی وجود دارد؟ برای دستیابی به پاسخ، در گام نخست تلاش شده تمامی محراب های زرین فام موجود از دوره ایلخانی شناسایی شود. سپس به منظور کشف کیفیت اجزای کالبدی آثار، ویژگی های مضمونی، بصری و ساختاری محراب های زرین فام این دوره تاریخی تحلیل و بررسی می شود. نتایج کلی تحقیق بر این نکته تاکید دارند که محراب های زرین فام دوره ایلخانی از کیفیتی مطلوب در اجزای کالبدی آثار برخوردارند، لیکن این کیفیت در ادوار پایانی دوره ایلخانی دچار افت شدیدی شده و بسیاری از ویژگی های مثبت و درخشان این آثار رنگ باخته است.
۴۴۳۶.

قانون در حجاز عصر جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 87 - 100

کلیدواژه‌ها: قانون جاهلیت تعصب قبیله سنت حجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱۲ تعداد دانلود : ۸۳۵
در جامعه عربی حجاز در عصر جاهلیت، به علت نبود حکومت مرکزی و به طورکلی، فقدان حکومت به معنای امروزی، نهاد قانون گذاری هم دیده نمی شود؛ اما این، به مفهوم نبود قانون در آن زمان نیست؛ بلکه قانون های برآمده از اجتماع وجود داشت که در واقع، همان سنّت های عصر جاهلی بودند که جوامع عربی بر اساس تعصب قبیلگی و عُرف قبایل به آنها عمل می کردند. در این نوشتار، برآنیم با استفاده از منابع و مطالعات جدید و با تحلیل داده ها و نیز نگاهی به وضعیت سیاسی حجاز در عصر جاهلی، به این پرسش پاسخ دهیم که قانون در حجاز عصر جاهلی چگونه بوده؟ و چه مکانیزمی بر اجرای آن نظارت می کرده؟ و ضمانت اجرای آن چه بوده است؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد که سنّت هایی مانند: بیعت، حلف، جوار و اخذ بالثار، از مهم ترین قانون های عصر جاهلی بودند و مکانیزم اجرای آن نیز همان تعصبات قبیلگی، نظارت عمومی و از همه مهم تر، لزوم وفای به عهد بود که در جامعه آن روز، از اهمیت بسزایی برخوردار بودند.
۴۴۳۷.

کاربرد اسناد تصویری و تاریخ شفاهی معماری در بازنمایی ریزفضاها و مدل سازی سه بعدی خانه ی تاریخی نواب رضوی یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ ۱۵۷-۱۸۶

کلیدواژه‌ها: خانه ی نواب رضوی اسناد تصویری تاریخ شفاهی معماری کالبد و کارکرد خانه تجربه ی زیسته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۱۹
عوامل مختلفی در گذر زمان، به آسیب دیدن خانه های ایرانی منجر شده است. با بررسی اسناد باقی مانده از خانه ی نواب رضوی یزد می توان بخش عمده ای از فضاهای ازدست رفته را بازنمایی کرد و همچنین حدس و گمان در مرمت این خانه ی تاریخی را به حداقل رساند. باور بنیادین این پژوهش آن است که مطالعات تاریخ شفاهی معماری و نیز اسناد تصویری تاریخی موجود، در بازنمایی فضاهای ازدست رفته ی این بنا تأثیرگذار است. تاکنون پژوهش هایی درباره ی خانه های تاریخی یزد صورت گرفته، اما کمتر پژوهشی با استفاده از اسناد تاریخ شفاهی به بازنمایی فضاهای خانه ها پرداخته است. روش داده اندوزی در این پژوهش، مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. این مقاله بر آن است تا به بازنمایی روابط کالبدی و کاربری ریزفضاهای ازدست رفته ی معماری خانه ی تاریخی نواب رضوی یزد دست یابد.
۴۴۳۸.

شاه عباس یکم و میسونرهای مذهبی اروپا

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: شاه عباس یکم مسیحیت میسیونرهای مذهبی اروپا صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۶ تعداد دانلود : ۶۱۴
شاه عباس یکم صفوی با وجود همهٔ مشکلاتی که جامعهٔ آن زمان صفویه دچارش شده بود به خوبی گذر کرد و دولت صفویه را به اوج شکوفایی و قدرت رساند. وی توانست با وجود این که مذهب تشیع قبلاً توسط شاه اسماعیل مذهب رسمی کشور شناخته شده بود، از مذاهب و دین های دیگر برای به دست آوردن ارتقا سطح جامعه استفادهٔ کامل را ببرد. شاه عباس به دلایلی چند با مسیحیان ارتباط برقرار کرد، وی در واقع نیاز به برقراری ارتباط با اروپا «بیشتر مسیحی اند» را داشته، به همین دلیل میسیونرهای مذهبی مسیحی اروپایی را که به ایران می آمدند با مهربانی با آنان برخورد می کرد. وی در بسیاری از مسائل با میسیونرها این رابطهٔ صمیمی بودنش را بیشتر می کرد، البته این نیز برای کارکردهایی صورت می گرفت که خود نیز تأثیرات مثبتی را در پیشرفت جامعه آن زمان صفویه می گذاشت. سؤال اصلی پژوهش این است که رابطهٔ شاه عباس با میسیونرهای مذهبی مسیحی چگونه و از چه عواملی تأثیر پذیر بوده است؟
۴۴۳۹.

نقش شبکه های اجتماعی در حافظه تاریخی جامعه ایرانی (مطالعه موردی شبکه اجتماعی تلگرام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 93-114

کلیدواژه‌ها: شبکه های اجتماعی حافظه تاریخی جامعه ایرانی تلگرام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۱ تعداد دانلود : ۱۲۳۹
امروزه شبکه های اجتماعی به مهد افکار عمومی و ارتباطات میان فردی جامعه ایرانی تبدیل شده و از همین رو مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته اند. این شبکه ها با تأثیرات اجتماعی متعدد و عمیق، تبدیل به خوراک اطلاعاتی نسل های مختلف جامعه شده و عموم مردم غالب داده های اطلاعاتی خود را صحیح یا نا صحیح از طریق شبکه های اجتماعی دریافت می کنند. پرسشی که در اینجا مطرح می شود آن است که با توجه به میزان اثرگذاری این شبکه ها در میان آحاد جامعه، نقش آنها بر حافظه تاریخی جامعه ایرانی تا چه حد بوده است؟ روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف، توسعه ای کاربردی و از نظر زمان گردآوری داده ها، پیمایشی مقطعی است. همچنین در این تحقیق جامعه آماری تمامی کاربران شبکه اجتماعی تلگرام در کل کشور و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 360 تعیین شده و نمونه ها به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. در انتها نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که از نظر پاسخگویان شبکه های اجتماعی با تمامی شاخص هایی که حافظه تاریخی را سنجش کردند رابطه معناداری دارد.
۴۴۴۰.

ناپایداری سیاسی در ایران قرن هشتم هجری: بررسی آماری عمر حکومت ها و میانگین سلطنت حکام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: ایران قرن هشتم سلسله های محلی عمر حکومت ها میانگین سلطنت ناپایداری سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۹ تعداد دانلود : ۸۹۵
قرن هشتم در تاریخ ایران، قرن تشکیل سلسله های محلی است. در این قرن در چهار گوشه ایران، سلسله های مختلف همانند قارچ از زمین می روییدند و دیگر کشور توسط حکومتی متمرکز و یکپارچه اداره نمی شد. در این پژوهش با استفاده از روش کیلومتریک (Cliometrics)، میزان عمر حکومت ها، و میانگین سلطنت حکام، به عنوان یکی از مولفه های ناپایداری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از رابطه همبستگی بین میانگین عمر حکومت ها و سلطنت حکام با شکل گیری شرایط ناپایدار بوده است. میانگین عمر پنج حکومت بررسی شده در این قرن، 51 سال بوده است که رقم پایینی است. در میان این پنج حکومت، هیچ حکومتی عمری بالای صد سال نداشته است و سه حکومت زیر 50 سال حیات داشته اند. میانگین سلطنت حکام، در نیمی از حکومت های این دوره نیز زیر 10 سال بوده است. حکومت های این قرن، بعد از تاسیس، دوره تثبیت کوتاهی داشته اند و حکام تثبیت کننده آنها از یک نفر فراتر نمی رفته است. حتی برخی حکومت ها نظیر سربداران، آل اینجو و آل چوپان، دوره تثبیت را سپری نکرده و بعد از تاسیس، وارد دوره افول شده اند. منازعات درونی و بیرونی بسیار زیاد در این حکومت ها، موجب می شد که اکثر حکام آنها، فرصت ایجاد دوران باثبات و بلندمدت را پیدا نکنند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان