درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۵۰۱ تا ۴٬۵۲۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۴۵۰۱.

بررسی باورهای عامیانه در بین بانوان قالیباف چهارمحال و بختیاری

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۴ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۹ 111 - 131

کلیدواژه‌ها: فرهنگ عامه باورهای عامه بافندگان فرش چهارمحال و بختیاری بانوان قالیباف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۶۹
یکی از راههای شناخت روحیات و خلقیات مردم سرزمینها، شناخت فرهنگ و باورهای عامه است.فرهنگ عامه، که در نسلهای پیاپی، اندیش ههای گرانبها و عواطف و نتایج فکر و ذوق ملل و اقوامگوناگون را به نمایش میگذارد، گنجین هیی زوا لناپذیر است که شالوده آثار معنوی و باشکوه زیباییهایبشریت بشمار م یآید. در میان انواع گوناگون جلو ههای فرهنگ ایرا نزمین، فرش دستباف جایگاهارزند هیی دارد که بواسطة دیرینگیش، سرشار از مضامین اعتقادی و باورهای عمیق فرهنگی است.یکی از مناطق کهن بافت فرش در ایران، چهارمحال و بختیاری است. بافندگان هنرمند این خطه طیمراحل مختلف تولید فرش، مضامینی را در نظر گرفته و به اجرا درم یآورند که هر یک برگرفته ازاعتقادات و باورهایی است که طی نسلهای متمادی بصورت سینه به سینه تا به امروز تداوم داشتهاست. در نوشتار حاضر باورهای این بافندگان در زمین ههای اجتماعی و فرهنگی، بر اساس اسنادکتابخان هیی و میدانی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و به تصویر درآمده است.
۴۵۰۲.

ایده ای پارادایمی در نقد عقلِ تاریخی در اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۱ (پیاپی ۱۰۶) 107 - 129

کلیدواژه‌ها: عقل تاریخی در اسلام ایده ی پارادایمی شالوده شکنی روایت شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۶ تعداد دانلود : ۶۵۹
اگر بپذیریم که هرگونه تفسیر از میراث اندیشگی اسلام بر یک چارچوب از انگاره ها و مفاهیم، که عنوان عقل تاریخی می گیرد، مبتنی است؛ در آن صورت تداوم ساختار این عقل تاریخی زمینه ساز ناکارآمدیِ روایت های تاریخی مسلمانان در پاسخ به دشواره های جامعه معاصر می شود. بر همین اساس چگونگی گسست معرفتی از انگاره های عقل تاریخی در اسلام دشواره ای تلقی شد که مقاله درصدد پاسخ بدان برآمده است. مقاله روایت شناسی و شالوده شکنی را همچون طرح واره ای نظری تلقی می کند که امکان یک چنین گسست از انگاره های عقل تاریخی در اسلام را فراهم می کند؛ طرح واره ای نظری که می توان بدان عنوان «ایده ای پارادایمی در نقد عقل تاریخی در اسلام» داد. براساس این ایده پارادایمی، شالوده شکنی ضمن بازشناسی انگاره های متافیزیکی و دوگانه های فروکاهنده ای که عقل تاریخی مورخان مسلمان را در خود محصور کرده است، چشم اندازی بدیل را برای خوانش تراث اسلامی در اختیار مورخان قرار می دهد. روایت شناسی نیز با بازشناسی ساختارهای پیرنگ رسوب یافته در ساختارِ عقلِ تاریخی در اسلام زمینه های بازاندیشی منطق تفکر تاریخی در اسلام و طرح اندازی های روایی نوین را فراهم می کند. با تکیه بر این طرح اندازی های نوین است که مورخان مسلمان می توانند به خوانشی نوین از سنت اسلامی دست یافته و بدین ترتیب پاسخی برای دشواره های عصری بیابند.  
۴۵۰۳.

بررسی زمینه های شکل گیری انقلاب اسلامی در شهرستان شوشتر

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب (ژرفاپژوه سابق) سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۴) 33 - 56

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی شوشتر پیوند بازار و مساجد آیت الله ربانی اَملَشی آیت الله محمدحسن آل طیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۳ تعداد دانلود : ۶۱۳
شهرستان شوشتر در استان خوزستان در جنوب غربی ایران واقع شده است. شوشتر بعداز اسلام همواره مرکز استان خوزستان بوده است. از سال 1303ش، مرکز استان خوزستان به شهر اهواز انتقال یافت. شوشتر در دوران پهلوی ازنظر اقتصادی و عمرانی پیشرفت چندانی نداشت. حکومت پهلوی دوم، شوشتر را تبعیدگاه مخالفان خود کرده بود و این شهر محل ِ اجباری زندگی مخالفان رژیم پهلوی محسوب می شد. مخالفان پهلوی تبعیدی به شوشتر، فعالیت های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی زیادی در این شهر انجام می دادند و مردم این شهر را با جنبش و نهضت روحانیون آشنا می کردند. در شوشتر عالمان و روحانیون محلی وارسته ای نیز حضور داشتند که با حکومت پهلوی ستیز داشتند. این عالمان و روحانیون، وضعیت بُحرانی و نابسامان شهری و مردم شوشتر را مشاهده می کردند و نمی توانستند آرام بنشینند. درزمینه فعالیت های انقلابی، پیوندی قوی میان بازاریان و روحانیون وجود داشت. مساجد نزدیکِ بازار شوشتر کانون مبارزه و مقاومت علیه رژیم پهلوی محسوب می شدند. هدف : این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی چه تأثیری در آگاهی بخشی به مردم شوشتر در راه مبارزه با حکومت شاهنشاهی داشته اند؟ روش : این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و به کمک منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک آرشیوی انجام شده است. فرضیه پژوهش : فرض ما بر این استوار است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی نهایت تلاش خود را برای آگاهی بخشی به مردم محروم شوشتر در دوران پهلوی انجام داده اند و جوانان انقلابی این شهر متأثر از روحانیون این شهر، عَلَم مبارزه را برافراشته اند و سرانجام به پیروزی رسیده اند.
۴۵۰۴.

فناوری معماری در دوره نوسنگی بدون سفال (معماری کپرگاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳ 35-52

کلیدواژه‌ها: نوسنگی بدون سفال س‍ی‍م‍ره زاگرس مرکزی معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۱ تعداد دانلود : ۹۱۱
با وجود پژوهش های فراوان باستان شناسی دوره نوسنگی بدون سفال در آسیای غربی مخصوصاً در لوانت، فعالیت های باستان شناسی در زاگرس مرکزی در این دوره انگشت شمار بوده است. زاگرس مرکزی یکی از مناطق مهم آسیای غربی است که نخستین تلاش های بشر در زمینه یکجا نشینی، اهلی کردن جانوران و کشت نباتات در این ناحیه صورت گرفته و سیمره بزرگ ترین رود زاگرس مرکزی است. پروژه باستان شناسی سیمره براساس بررسی و کاوش های باستان شناسانه حوزه سد سیمره بنا شد. داگنجوون نیز از جمله محوطه هایی بود که در طی پروژه باستان شناسی نجات بخشی سد سیمره در سال 1389 ش. مورد کاوش قرار گرفت. در مجموع 70 متر مربع از محوطه مورد کاوش قرار گرفت که منجر به کشف سه مرحله استقراری شد، هیچ نشانی از وجود ظرف سفالی در این محوطه یافت نشد و آثار معماری از تمامی مراحل و ترانشه ها با کیفیت متفاوت به دست آمد. از نکات جالب معماری این محوطه، الگو پذیری از محیط زیست زاگرس مرکزی است و استفاده از مصالح بومی و طبیعی منطقه که برگرفته از بستر طبیعی منطقه است، کاملاً در معماری این محوطه نمایان است و این به علت نوع مصالح بومی و دسترسی آسان و سطح فناوری و اطلاعات درباره این گونه مصالح است. این پژوهش با هدف بنیادی صورت گرفته و روش داده افزایی آن براساس روش میدانی و کتابخانه ای است و در آن ضمن معرفی و توصیف کاملی از معماری این محوطه، بحثی مستند درخصوص معماری دوره های A و B نوسنگی بدون سفال، ویژگی های خاص معماری هر دوره و روش ساخت معماری در ناحیه لوانت، آناتولی، سوریه و زاگرس شمالی (عراق) ارائه داده و به دنبال پاسخ دادن به پرسش هایی هستیم که با توجه به وضعیت معماری این محوطه مانند راست گوشه بودن و... این محوطه متعلق به کدام دوره از نوسنگی بدون سفال است؟ به چه علت دیوارها کم عرض و نازک هستند؟ چرا تراکم معماری در دو ترانشه تفاوت دارد؟.
۴۵۰۵.

بررسی و مطالعه ی تطبیقی نقوش صخره ای عقربلو با نقوش صخره ای غار کرفتو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۷ ۱۳۳-۱۶۲

کلیدواژه‌ها: نقوش صخره ای غار کرفتو عقربلو نقوش مشترک نمادشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۶ تعداد دانلود : ۹۸۰
پژوهش حاضر به روش توصیفی تطبیقی و رویکرد تحلیلی و با استفاده از مشاهده ی بصری حضوری یافته های حاصل از بررسی های میدانی، مطالعات اسنادی و کتابخانه ای نشان می دهد که در صخره نگاره های غار کرفتوی دیواندره و نقوش عقربلو در مسیر شاهین دژ بوکان، علاوه بر وجود نقوشی مشترک همچون بزهای کوهی، تصویر یا نماد محراب، تصاویر لوزی و...، نقش سواران در حال تیراندازی به پشت سر خود یکی از مهم ترین وجوه مشترک بین این دو مکان است. این صخره نگاره را می توان مهم ترین اثر در جهت تاریخ گذاری نسبی و هم زمانی این دو مجموعه به شمار آورد. این شیوه ی نبرد در دوره ی پارتیان از شیوه های نبرد «جنگ و گریز» بوده که جنگجویان پارتی آن را اجرا می کرده اند. با توجه به نزدیکی دو اثر به هم و همچنین ویژگی های مشترک بین نقوش آنها می توان بیان کرد که صخره نگاره های درون غار کرفتو (حداقل شماری از آنها) و نقوش صخره ای عقربلو، متعلق به فرهنگی مشترک بوده و در یک بازه زمانی مشترک ایجاد شده اند؛ بنابراین با توجه به گاه نگاری های نسبی صورت گرفته درباره ی نقوش غار کرفتو و تعلق قسمتی از این نقوش به دوره ی اشکانی و پس از آن، می توان استنباط کرد که نقوش صخره ای عقربلو نیز متعلق به همین دوره ی تاریخی اند.
۴۵۰۶.

مناسبات حضرت علی (ع) با زبیر بن عوام در عصر خلفای راشدین (از سقیفه تا جنگ جمل)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: حضرت علی (ع) زبیر بن عوام خلفای راشدین سقیفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷۱ تعداد دانلود : ۱۶۵۵
پس از رحلت پیامبر (ص)، جهان اسلام وارد مرحله ای جدیدی از تحولات سیاسی-اجتماعی شد. حضرت علی (ع) و زبیر بن عوام دو تن از صحابه برجسته پیامبر (ص) در طی حوادث عصر آن حضرت عملکرد درخشانی داشتند. آنها در طی غزوات پیامبر (ص) به شدت فعال بودند. با رحلت پیامبر (ص)، صحابه ایشان در جریان سقیفه به اولین رویارویی با یکدیگر پرداختند. در این میان زبیر بن عوام حاکمیت و جانشینی رسول الله (ص) را حق حضرت علی (ع) می دانست و نسبت به آن به شدت پافشاری می کرد. با وجود آن، زبیر در امور حاکمیتی در کنار خلفا قرار داشت و در زمان عمر بن خطاب، در شورای شش نفره وی قرار داشت. این مسئله جایگاه زبیر را تقویت کرد. حضرت علی (ع) نیز در نقش مشورتی با خلفا بود و از نظرات ایشان استفاده می کردند. در دوره خلافت حضرت علی (ع) نیز زبیر همکاری لازم و بیعت با ایشان را انجام داد و با گذشت زمان اختلافات بین آنها شکل گرفت. براین اساس در این پژوهش بر آنیم به شیوه توصیفی-تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای روابط و مناسبات علی (ع) و زبیر را پس از دوره نبوی در قضایایی که پای این دو صحابی در میان است، در دوران خلفای سه گانه (ابوبکر، عمر و عثمان) و پس از آن تا وقوع جنگ جمل در خلافت حضرت علی (ع) در حد فاصل سال های 11 تا 36 هجری مورد بررسی قرار دهیم.
۴۵۰۷.

آسیب شناسی روش های تجزیه و تحلیل در تاریخ نگاری انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ و ۲ (پیاپی ۳) 9 - 34

کلیدواژه‌ها: اسیب شناسی روش های تحلیل تاریخ نگاری انقلاب اسلامی تقلیل گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۳۸۶
روش های تجزیه و تحلیل تاریخ انقلاب اسلامی به ویژه از سوی نویسندگان غربی، عرب، ضد انقلاب و دگر انیش متاثر از ذهنیتها و شیوه درک خاص آنان از پدیده انقلاب اسلامی و تحولات و ادوار ان بوده است. تکیهآنان به ضمیر و هندسه ذهنی یا برداشت.ادراکی و دانسته های گذشته خود از اتفاقات و حوادث پیشین برای تاریخ نگاری انقلاب اسلامی بیانگر آن است که کلیشه ها وچارچوب های ذهنی یا طرحواره ها و الگوهای ذهنی انان موجب معنادهی تحلیل گران مزبور به داده ها و بالمآل اختلال در درک واقعیات و تحولات عینی جامعه و حاکمیت ایران پس از انقلاب اسلامی شده است. بررسی آسیب شناسانه اثار تحلیلی تاریخ نگاران غیر معتقد به انقلاب اسلامی از زاویه معرفتی و روشی بیانگر کاستی هایی از قبیل:تقلیل گرایی ( به معنای رویکرد دوگانه و مطلق اندیشانه مبتنی بر سیاه و سفید دیدن پدیده های سیاسی)، خطای تایید خود (به معنایبلوکه کردن اطلاعات ناسازگار با مفروضات ذهنی خود به جای جستجو و درک واقعیت های تاریخی)، زمان پریشی (به معنای منطبقکردن انگاره های جدید تحلیلی بر تاریخ نگاری انقلاب اسلامی خارج از ظرف واقعی زمانی ان)، مکان پریشی (به معنای تحلیلانقلاب اسلامی خارج از ظرف مکانی و مختصات تاریخی و فرهنگی ان)، متن پریشی (به معنای تحلیل خارج از سیاق متن با برداشتگزینشی و یا تحلیل عبارات منقطع با اهداف خاص انتقادی)و اکنون انگاری (به معنای تاریخ نگاری و ارزیابی برخی مقاطع انقلاباسلامی بر اساس ملاکها و معیارها و ارزش های امروزین جامعه داخلی و جهانی) است.مقاله در پایان رویکرد تحلیلی - ترکیبی واقع بینانه را برای تاریخ نگاری انقلاب اسلامی بر اساس تعامل بافتار، ساختار، فرایند وکارگزار و سنتز افقی-عمودی تبیین و پیشنهاد می کند.
۴۵۰۸.

مطالعه تطبیقی ساختارفضایی، علل شکل گیری و الگوی پراکنش قلاع قاجاریه و اوایل پهلوی دره شهر، استان ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 137-154

کلیدواژه‌ها: دره ش‍ه‍ر اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی قلعه ها مطالعه تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۵۳۳
بناهای قاجاریه و اوایل پهلوی شهرستان دره شهر از استان ایلام، از جمله آثاری است که بازنمودی از تحولات سیاسی و اجتماعی این دوران را در خود منعکس می سازند. هدف از این پژوهش بررسی و مطالعه تطبیقی ساختار فضایی-کالبدی قلاع پوراشرف، میرغلام هاشمی و قلعه جهانگیرآباد، علل شکل گیری و الگوی پراکنش آن ها است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با انجام مطالعات میدانی و کتابخانه ای بر آن است، ضمن مطالعه عناصر معماری هر یک از بناهای فوق الذکر، وجه تسمیه هرکدام از این بناها را متناسب با ساختار فضایی-کالبدی آن ها مورد بازبینی مجدد قرار دهد. پرسش های اصلی پژوهش عبارت انداز: 1) علت وجودی، الگوی پراکنش این بناها در منطقه دره شهر چیست؟ 2) ساختار فضایی-کالبدی این بناها چگونه است؟ 3) بر اساس ساختار فضایی-کالبدی بناهای مورد مطالعه، آیا ذکر نام قلعه برای تمامی این آثار، قابل توجیه است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد، ساخت بناهای مورد مطالعه در شهرستان دره شهر بر حسب مقتضیات زمان، ابتدا بر اساس ضرورت نظامی و امنیتی و سپس به دلایل سیاسی و اجتماعی بوده است. این بناها در مناسب ترین نقاط جغرافیایی و در ارتباط با امور کشاورزی و امور مالیاتی تعیین مکان گردیده اند. از سویی دیگر، بر طبق مطالعات معماری و باستان شناسی به عمل آمده، به غیر از بنای قلعه پوراشرف که برحسب ضرورت نظامی و امنیتی ساخته شده است، بناهای میرغلام هاشمی و جهانگیرآباد، خانه هایی اربابی هستند که در اوایل دوره پهلوی به دلایل سیاسی و اجتماعی ساخته شده اند. از نظر استقراری، قلاع ایران نسبت به وضع طبیعی محل و مصالح موجود در آن جا به اشکال مختلفی ساخته شده اند.
۴۵۰۹.

عوامل اثرگذار بر اهمیت نفت شمال در حوزهٔ دریای کاسپین

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: نفت نفت شمال روسیه شرکت های نفتی رقابت های استعماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۴۸۲
یکی از موضوعات مهم در بررسی تاریخ معاصر ایران، نفت و مسائل مربوط به آن است. با وجود پژوهش های فراوان در زمینهٔ تاریخ نفت ایران، امّا حوزهٔ نفت شمال تحت الشعاعِ نفت بخش های جنوبی ایران، نسبتاً کمتر مورد ارزیابی قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی بسترها و زمینهٔ توجه قدرت ها به نفت شمال و عوامل و نیروهای دخیل در اکتشاف و استخراج نفت این منطقه انجام شده است. مقاله در پی پاسخ گویی به پرسشِ عوامل اثرگذار بر اهمیت یافتن نفت شمال و شرکت های فعال در عرصهٔ نفت میادین نفتی حوزهٔ دریای خزر خواهد بود.. پژوهشگران ضمن بررسی اسناد و مدارک بازمانده نسبت به موضوع با بهره گیری از روش کتابخانه ای و اسنادی در صدد تجزیه و تحلیل داده ها و تبیین مسائل مطرح شده در پژوهش خواهند بود. یافته های بررسی نشان می دهد که مطالعات در حوزهٔ نفت شمال پاره ای جدا از حوزهٔ نفت جنوب و تحولات کلی در عرصه بین المللی نبوده است. رقابت های استعمار کشورها در دورهٔ قاجار و دگرگونی هایی که در قرادادهای فی مابین به وجود آوردند زمینهٔ حضور بیشتر شرکت ها را در نفت شمال فراهم کرد.
۴۵۱۰.

تحلیل شکلی کتیبه های نستعلیق محمّدابراهیم طهرانی در حرم امام زاده حمزه (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۳

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار کتیبه نگاری قلم نستعلیق شهرری امام زاده حمزه (ع) محمّدابراهیم طهرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۶ تعداد دانلود : ۵۸۹
حرم امام زاده حمزه (ع) بخشی از مجموعه حضرت عبدالعظیم (ع) در شهرری، دارای گنجینه ای از تزئینات نظیر کتیبه نگاری است که علاوه بر محتوای مذهبی، به دلیل شیوه متفاوت اجرای خط بر روی کاغذ، اسنادی مهم در جهت مطالعه روند تحوّلات قلم نستعلیق محسوب می شوند. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای- میدانی و روش مشاهده ای- توصیفی و تحلیلی به این پرسش پاسخ داد که خوشنویسیِ کتیبه های کاغذی به قلم نستعلیق "محمّدابراهیم طهرانی" در حرم امام زاده حمزه (ع) از چه ویژگی های شکلی برخوردار هستند؟ نتایج بررسی ها نشان داد کتیبه های مذکور از نظر اجرایی علاوه بر ویژگی های سبک دوره دوم قاجار به عنوان پیش درآمد سبک دوره سوم مانند تغییر مختصات و انسجام نسبی در شاکله حروف و کلمات؛ برخی ویژگی های شیوه خوشنویسی صفوی نظیر پیوستگی برخی مفردات به حرف "ه" را نیز داشت. این کتیبه ها با محتوای دوگانه مدح بزرگان دینی و شاهانه، به دلیل اجرای مستقیم توسّط کاتب در بررسی تحوّلات خوشنویسی حائز اهمیّت بود.
۴۵۱۱.

نقش رادیو برون مرزی آذری در تبیین تاریخ مشترک ایران و جمهوری آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 27-50

کلیدواژه‌ها: ایران تاریخ مشترک تاریخ نگاری وارونه جمهوری آذربایجان رادیو برون مرزی آذری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۱ تعداد دانلود : ۷۱۷
روندهای سیاسی فرهنگی طی شده در جمهوری آذربایجان کنونی با محوریت «غیریت سازی تاریخی با ایران» منجر به واگرایی آن از ایران شده است. یکی از مأموریت های رادیو برون مرزی آذری ایران، تبیین پیوندها و گسست های تاریخی برای افکار عمومی همسایه شمالی است. در این مقاله، سعی شده است میزان و چگونگی پرداخت به تاریخ مشترک دو کشور در این رادیوی باقدمت با کاربست نظریه های «برجسته سازی» و «چارچوب سازی» رسانه ای واکاوی شود. برای این منظور، برنامه های تاریخی سه ماه از این رسانه شنیداری به صورت تمام شماری، بر اساس تکنیک کدگذاری، تحلیل محتوای کمی شده است. ۲ مقوله برجسته سازی و 7 متغیر چارچوب سازی برنامه ها را سنجیده است. یافته ها نشان می دهد برنامه ها به ویژه از دیدگاه چارچوب سازی از حد مطلوب فاصله دارند. تحلیل های آماری مؤید این موضوع است که برجسته سازی مباحث تاریخی از اولویت رسانه و اولویت سیاسی کافی برای سیاست گذاران این رسانه شنیداری برخوردار نیست. برای تنویر جامع تر افکارِ سطوح و لایه های مختلف مخاطبان پیشنهاد می شود که ضمن افزایش تعداد برنامه های تاریخی، بهره گیری از چارچوب های شناختی مانند روایت هم زمان وقایع دو سرزمین، غیرمستقیم گویی، چندصدایی و تعاملی کردن برنامه ها نیز تقویت شود. بازتعریف دانش تاریخی و افزایش خودآگاهی کنشگران مدنی آذری در ارتقای زمینه های همنوایی و همگرایی دو کشور مؤثر خواهد بود.
۴۵۱۲.

رویکرد فکری و فرهنگی شیعیان امامیه از برآمدن سلجوقیان تا بر افتادن عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 211-239

کلیدواژه‌ها: شیعیان سلجوقیان عباسیان رویکرد فرهنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۳۷۶
از قرن پنجم تا هفتم، جهان اسلام پس از سقوط آل بویه شیعه مذهب با دو قدرت سلجوقیان و خوارزمشاهیان و سپس هجوم مغول مواجه شد. همچنبن جهان اسلام پس از سپری کردن یک دوره طلایی از فرهنگ و تمدن، روند نزولی را آغاز کرد که مخالفت با علوم عقلی از ویژگی های این دوره بود. شیعیان امامیه نیز تا قرن پنجم از حمایت حکومت های شیعه برخوردار بوده و دوره ای از رشد فرهنگی را تجربه کردند، بگونه ای که قرن چهارم را قرن شیعه نام گذاشتند. از قرن پنج و با تسلط سلجوقیان، وضعیت متفاوت شده و فضای جدیدی برای شیعیان ایجاد شد. رویکرد فکری و فرهنگی شیعه در این دوره به چه صورت بوده است؟ شیعیان در این دوره با توجه به شرایط و وضعیت حاکم بر جهان اسلام و ظرفیت های تشیع به اتخاذ روش های مبتنی بر تسامح و تعامل اقدام نمودند که نتیجه آن رشد فرهنگی برای مکتب تشیع بوده است. راهبردهای فکری و فرهنگی شیعه در قالب تفکر عقل گرای شیعی و رویکرد تعاملی، موجب ایجاد بسترهای مناسب در مسیر رشد فکری و فرهنگی شد.
۴۵۱۴.

مهر عقیق ساسانی در موزه ملی پاریس

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 103 - 126

کلیدواژه‌ها: ایران باستان شناسی ساسانی موزه پاریس مهرها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۲۹۸
طرح مسئله: مُهرها از جمله اشیا باارزشی هستند که سابقه بسیار طولانی دارند. بنابر شواهد باستان شناسی قدمت این شیئی به هزاره ششم قبل از میلاد باز می گردد. اهمیت مسئله: چنانکه اسناد و مدارک شهادت می دهند، این شیئی در طول ادوار تاریخی تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است، به طوری که طرح ها، شکل ها، رنگ ها و کتیبه های آن بنا بر شرایط زمانی دشت خوش تغییر شده اند و هر یک از تعلیقات آن مفاهیم پیچیده و اطلاعات ارزشمندی را در خود کتمان کرده اند که واکاوای آنها می تواند بسیاری از ابهامات موجود در متون تاریخی را تبیین نماید. اهمیت موضوع(دغدغه مقاله): هدف اصلی این تحقیق، پویش و کاوش نشانه ها و علایم موجود در مُهر ساسانی موزه پاریس است که برخی از محققان با بررسی ابعادی از آن به اشتباه این مهر ساسانی را به قباد اول ساسانی منسوب می سازند که با توجه به شواهد و مدارک، این مهر نمی تواند به او تعلق داشته باشد، بلکه از ظواهر امر چنین بر می آید مُهر موجود موزه پاریس از آن کسی دیگری است. رویکرد پژوهش: برای این منظور مقاله حاضر درصدد است تا با رویکرد تطبیقی و مقایسه ای و تلفیق داده های باستان شناسی و شواهد تاریخی و همچنین با استناد به شواهد سکه شناسی با دیدی جامع نسبت به شناسایی هرچه بهتر این اثر تاریخی بپردازد؛ پرسش تحقیق : و با این پرسش؛ مُهر پیداشده مربوط به کدام دوره تاریخی است؟ در صورت مشخص شدن دوره تاریخی آن، نشانه های و تعلقات آن دوره تاریخی چیست؟ نقوش کاربردی آن نمادی چه چیزی است؟ سبک هنری و نقوش آن از کجا تأثیر پذیرفته و چه اطلاعاتی را در خود دارد؟ کارکرد، نوع رنگ، شکل و کتیبه آن چه مفاهمی را بیان می کند؟ روش پژوهش و استنتاج: مبنای تحقیق بر روش تحلیلی و توصیفی است و نگارندگان قصد دارند تا با استفاده از جمع آوری و تحلیل اطلاعات و مشخص کردن تاریخ ، تلفیق داده های باستان شناسی، سکه شناسی و شواهد تاریخی در جهت اثبات این موضوع اینکه مُهر موجود در موزه پاریس متعلق به پیروز ساسانی، شواهد و قراین مستدل را ارائه دهند؛ چرا که داده های باستان شناسی و سکه شناسی و همچنین اسناد تاریخی نشان می دهند که تمامی علایم و نشانه های روی مُهر با سکه های به جا مانده از پیروز مطابقت دارد. شاید برخی از نشانه ها و علایم موجود با سایر شاهان ساسانی تطبیق نماید، ولی در برخی از جهات با سایر آثار به دست آمده از شاهان ساسانی چون خسروانوشیروان، قباد اول، هرمزد چهارم و خسروپرویز تفاوت اساسی دارد و از این رو می توان حدس زد که مهر متلعق به هیچ یک از شاهان مورد اشاره نیست و به شواهد و نمادهای سکه پیروز ساسانی نزدیکتر است.
۴۵۱۵.

شاه آرمانی وآرمان شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 43-63

کلیدواژه‌ها: شاه آرمانی آرمان شهر خونیرس ایرانویج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۴ تعداد دانلود : ۶۰۷
اینکه شاه آرمانی و آرمان شهری در اندیشه ایرانیان باستان چه مفهومی دارد در این تحقیق بدان پرداخته شد،از اینرو متن های باستانی و کتب مرتبط با موضوع واکاوی شد، سپس مطالب تدوین و تبیین گردید.نتیجه اینکه آرمان شهر اندیشه آرمانی است که می خواهد بهشت از دست رفته را بازآرایی کند،این اندیشه بر ذهنیّت و تخیّل تکیه دارد و در عالم مثال رخ می دهد،شکل گیری آرمان شهر در سرزمین مقدّس است بدین جهت ویژگی های آنرا در خود دارد،آرمان شهر با وجود شاه معنا می یابد چون انسان های اَشَون می توانند اهداف آرمانی را محقق کنند.هر دو مقوله این مفهوم را دنبال می کنند:ایجاد آرامش زیستی انسان ها در دنیایی بدور از نیروهای اهریمنی.موضوع مقاله در این سه مقوله :شاه آرمانی ،آرمان شهری و سرزمین مقدّس، دسته بندی شد و ارتباط سه موضوع با یکدیگر بررسی گردید.
۴۵۱۶.

واکاوی استنادات قرآنی مسلمانان صدر اسلام (با تأکید بر رخدادهای نظامی) (11-40ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵) 21 - 36

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم مسلمانان صدر اسلام اطاعت پذیری صبر و استقامت تحریض به نبرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۶۳۰
با توجه به جایگاه عظیم قرآن کریم در جامعه اسلامی، واکاوی استنادات قرآنی مسلمانان صدر اسلام، با محوریت رخدادهای نظامی، مسئله این پژوهش است. بنابراین این مقاله در نظر دارد تا روشن نماید قرآن کریم در امر جهاد، تا چه میزان و چگونه مورد استناد و استفاده مسلمانان بوده است؟ یافته های پژوهش حکایت از این امر دارد که رهبران جامعه اسلامی و فرماندهان نظامی و حتی مجاهدین در مقاطع گوناگون نبرد، مسلمانان را به آیات قرآن کریم تذکّر و ارجاع می دادند. از جمله در مواردی چون: اطاعت از دستورات فرماندهان و امیران، لزوم حفظ وحدت و دوری از تفرقه، تحریض به جنگ و تحمل سختی های آن و در نهایت تقویت روحیه مقاومت و بردباری. با توجه به وقوع نبردهای فراوان جهادی، به ویژه در دوره خلفای راشدین این امر به فراوانی در منابع و متون تاریخی دیده می شود
۴۵۱۷.

گونه شناسی شکلیِ کتیبه های کوفی در مساجد و مناره های شیوه رازی و آذری در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ (پیاپی ۱۰۷) 7 - 38

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی شکلی کتیبه کوفی مساجد جامع اصفهان مناره های اصفهان شیوه های رازی و آذری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۶۸
خط به عنوان وسیله ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ها به آیندگان و تأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط کوفی آغاز کتیبه نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه های جدیدی از آن ایجاد شده است. در باب هنر اسلامی پژوهش های بسیاری صورت گرفته اما به بررسی دقیق و گونه شناسی خط کوفی به صورت جامع کمتر توجه شده است. یافته های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل شده و زیرگونه هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه کوفی و شناخت شیوه بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود دارد. لذا هدف اصلی گونه شناسی کتیبه های کوفی در مساجد جامع و مناره های اصفهان منتسب به شیوه های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. براساس یافته ها مشخص گردید که کتیبه کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون"لا" و"الف" قابل تفکیک است. کوفیِ تزیینی نیز دارای چهار دسته کلیِ”ساده"،”پیچیده"،”گره دار" و”گردان" است. نوع گره دار خود دارای دو زیر گونه با نقوش”تکرار شونده" و ”متفاوت" است. همچنین کتیبه بنایی از نظر شکل و نحوه گسترش حداقل دارای شش گونه("ساده با فاصله مساوی"،”دندانه ای"،”گره دار"،”تابع شکل قاب"،”تودررتو" و”مادر و فرزند") است. در این پژوهش همچنین ریزگونه ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفته است.  
۴۵۱۸.

فعالیت های علمی و فکری امام هادی (ع)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: امام هادی مجسمه غلات میراث علمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۹ تعداد دانلود : ۶۶۸
امام هادی علیه السّلام هرچند از نظر سیاسی در محدودیتی بسیار شدید به سر می برد و فعالیت سیاسی برای وی مقدور نبود، اما از نظر علمی و پاسداری از مرزهای عقیده و ایمان امت اسلامی گام های بزرگی برداشت. با نگاهی به زندگی و سیره مبارک آن حضرت می توان محور تلاش های علمی و فرهنگی و اندیشه ای وی را در چند موضوع بیان کرد. 1) مبارزه آن حضرت با فرقه های مختلف گمراه مانند گروه مجسّمه، غلات و اندیشه های جبرگرایی از نمونه های بارز جهاد علمی عقیدتی آن حضرت محسوب می شود. 2) میراث علمی آن حضرت در جهت پاسخگویی به نیازهای جامعه (مشکلات فکری و عقیدتی) و رفع شبهات و تربیت شاگردان، که در نوشتار حاضر به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
۴۵۱۹.

تحلیل ساختار نامه های امام کاظم(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۸ 25 - 38

کلیدواژه‌ها: امام کاظم (ع) نامه های امام کاظم (ع) مکتوبات امام کاظم (ع) سیره فرهنگی ائمه (ع) نقل به معنا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۱ تعداد دانلود : ۶۰۴
پژوهش حاضر، درصدد بررسی ساختار و شکل ظاهری نامه های امام کاظمA است. بررسی در این موضوع، از آن رو حایز اهمیت است که می تواند در اعتبارسنجی میراث به جای مانده از امام کاظمA کمک نموده، به چگونگی بهره مندی بهینه از آن رهنمون شود. از امام کاظمA، 97 نامه بر جای مانده است که برای به دست آوردن الگوی ظاهری آن ها، از جهت چگونگی شروع و پایان، ذیل شش عنصر که در الگوی نامه نگاری عصر امام کاظمA هریک جایگاه تعریف شده ای داشت، مورد بررسی قرار گرفت. اجزای شش گانه مورد بررسی در هر نامه، عبارت اند از: 1. کلیشه های آغازین نامه؛ 2. یاد از نویسنده نامه؛ 3. یاد از گیرنده؛ 4. عبارات و کلیشه های پایانی؛ 5. ثبت تاریخ؛ 6. درج نام کاتب نامه. نتیجه بررسی، بیانگر آن است که نامه های موجود و منسوب به امام کاظمA، دارای ساختار یکسانی نیست و اجزای شش گانه مورد بررسی، به گونه ثابت در نامه های امام تکرار نمی شود. بنابراین، می توان احتمال داد نامه های آن حضرت به صورت کامل و در شکل اصلی به منابع منتقل نشده و در مسیر انتقال، راویان و گزارش گران به تناسب سلایق و علایق خویش، موارد و بخش هایی از نامه را گزینش و یا نقل به معنا کرده اند. ازاین رو، با اتکا به نامه های موجود امام کاظمA، نمی توان به سیره نوشتاری آن حضرت در نامه آرایی دست یافت.
۴۵۲۰.

بازتاب مضامین و نقش مایه های آثار فلزی ساسانی در آثار فلزی موصل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 69-84

کلیدواژه‌ها: ساسانی سلجوقی فلزکاری خراسان موصل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۹۹۰
هنر فلزکاری ساسانی، یکی از تأثیرگذارترین هنرهای ایران باستان بر هنرهای دوره اسلامی به ویژه فلزکاری است. در هنر این دوره ابعاد زیباشناختی شامل انواع نقش مایه ها، مضامین و مفاهیم اسطورهای نمادین در هنر فلزکاری جلوه گر شد. با ظهور اسلام و بسط و توسعه هنر فلزکاری، علاوه بر ابعاد زیباشناختی، ابعاد فن شناختی شامل روش ها و فنون ساخت و تزئین در هنر فلزکاری دوران اسلامی و به طور برجسته فلزکاری موصل بازتاب و استمرار یافت. در مکتب فلزکاری به عنوان یکی از برجسته ترین کانون های تولید آثار فلزی در جهان اسلام، انواع آثار فلزی کاربردی با اهداف گوناگون تولید و عرضه می شد. در این آثار به خوبی ردپای انواع نقش ها، مضامین و مفاهیم رایج در دوران امپراتوری ساسانی مشهود است. از این رهگذر، پرسش مهم این مقاله این است که: نقش مایه ها و مفاهیم به کاررفته در آثار فلزی موصل که متأثر از هنر فلزکاری ساسانی است، کدام است؟ چه اینکه شناسایی، بررسی، تحلیل و معرفی مؤلفه های زیباشناختی فلزکاری ساسانی در آثار فلزی موصل، هدف و ضرورت پژوهش حاضر است. مضامینی همچون شکار (سوار و یا پیاده به همراه تیر و کمان و یا شمشیر)، دو جانور (بزکوهی) در دوطرف درخت مقدس یا زندگی، سلطان (حاکم) به صورت نشسته بر تخت با پاهای کشیده از روبه رو و ملازمان در طرفین و دست بر شمشیر و یا به صورت چهارزانو (و هلال ماه یا جام شراب در دست)، بهرام و آزاده سوار بر مَرکب، باده گساری، رقص و موسیقی، نقش های گیاهی شامل درخت (سرو، کاج)، پیچک های درهم فرورفته و به هم پیوسته (اسلیمی)، انواع گل ها (گل نیلوفر، برگ نخلی، گل های چندپَر)، حیوانات و پرندگان (شیر، گراز، خرس، فیل، شتر، قوچ و بزکوهی یا پازن، غزال، گوزن، قوچ های پشت به هم، شاهین (عقاب)، پرندگان روبه روی هم) و رشته های مروارید (ردیفی از شکل های گِرد کنارهم) از یافته های این تحقیق است. این تحقیق از نوع بنیادین و روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و جست وجو در موزه هاست.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان