درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۸۴۱ تا ۴٬۸۶۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۴۸۴۱.

تداوم سنت آموزشی نهاد دینی ایران در عصر زندیه (1209 1160ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 7-24

کلیدواژه‌ها: آموزش عالمان منزلت اجتماعی دوره زندیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷ تعداد دانلود : ۵۵۱
در دوره زندیه، بسیاری از خصایص سنت آموزش نهاد دینی دوره صفویه تداوم یافت. بااین همه، مورخین دوره زندیه به رخدادهای سیاسی نظامی توجه ویژه ای داشتند. عنایت به مولفه مذکور، توجه اندک و پراکنده آنان به امور فرهنگی آموزشی را به دنبال داشت که نتیجه آن، ضرورت تحقیق پژوهشگران در این حوزه است. بر این مبنا، پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است: در قالب کدام خصیصه ها، سنت آموزشی نهاد دینی ایران در عصر زندیه تداوم یافت؟ برای پاسخگویی، با بررسی مقولاتی مانند شیوه آموزش خویشاوندی و نقش خاندان های علم پرور، به این برآورد می رسیم که سنت آموزشی نهاد دینی، نقش مهمی در تداوم سنت فرهنگی آموزشی کشور علی رغم تحولات اجتماعی سیاسی جامعه ایفا می کرد. پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی پس از توصیف و طبقه بندی سنت آموزشی به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تاثیرات آن بر اوضاع آموزشی دوره زندیه می پردازد.
۴۸۴۲.

شکل یابی و توسعه شهر بوکان با اتکاء به منابع تاریخی و شواهد باستان شناسی

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۴ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۹ 6 - 30

کلیدواژه‌ها: بوکان قاجاریه حاکمان مُکری آذربایجان غربی مناطق کردنشین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۲۲۰
بوکان یکی از مهمترین شهرهای کُردنشین جنوب استان آذربایجا نغربی و سومین شهر پرجمعیت استان بعد از ارومیه و خوی است. برخی از وقایع مرتبط با بوکان و رجال مشهور آن در دوره قاجار در سفرنامه های سیاحان و پژوهشگرانی چون مینورسکی، دمورگان و دیگرانمنعکس شده است. مدارک تاریخی مؤید آن است که این شهر در دوره ناصرالدین شاه قاجار بر شالوده روستایی کوچک و کم جمعیت احداث گردیده است. در این زمان، شهر بوکان به سبب توجه خانواده عزیزخان مُکری رشد و گسترش قابل توجهی یافت. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که مهمترین عوامل مؤثر بر توسعه و گسترش شهر بوکان چه بوده و دلایل انتخاب مکان فعلی به عنوان مرکز حاکمیت اداری منطقه در دوره قاجاریه کدامند؟ فرض بر آن است که موقعیت ویژه فضایی و ارتباطی روستای بوکان در میان استقرارگاه های منطقه، اصلی ترین عامل انتخاب بوده است. با بهره گیری از روش کتابخانه ای و میدانی در این پژوهش مشخص گردید که علاوه بر شرایط ویژه ارتباطی و جغرافیایی منطقه، شالوده این شهر به اهتمام فرمانروایان محلی و به ویژه خاندان مُکری، در ایجاد واحدهای حکومتی، مذهبی و عام المنفعه نهاده شده و در دوره پهلوی اول با فضاهای دیگری پیرامون هسته اولیه قاجاری افزوده شده است.
۴۸۴۳.

تبیین چارچوب مفهومی بازآفرینی پایدار بافت های تاریخی (بررسی اسناد، بیانیه ها و منشورهای بازآفرینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 161-177

کلیدواژه‌ها: اسناد بازآفرینی شهری بازآفرینی بازآفرینی پایدار شهری بافت تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۶ تعداد دانلود : ۱۳۳۶
یکی از رویکردهای اخیر در زمینه مرمت بافت های تاریخی، رویکرد «بازآفرینی پایدار شهری» است که نسبت به رویکردهای پیشین دید جامع تر به بافت تاریخی و حفاظت آن دارد. در این رویکرد به منظور مرمت بافت تاریخی از تمامی ابعاد توسعه پایدار شامل ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی و زیست محیطی استفاده شده است. اسناد و بیانیه های مربوط به این رویکرد از دهه 1990 م. به بعد پا به عرصه مرمت و حفاظت گذاشته است که در هریک از این اسناد، کلیدواژگانی برای تحقق بازآفرینی مطرح شده است. همچنین پژوهش های بسیاری با این موضوع انجام شده که هرکدام اصول و معیارهایی برای تحقق بازآفرینی پیشنهاد کرده اند، ولی تاکنون پژوهشی که دیدی جامع به ابعاد و معیارهای بازآفرینی داشته باشد، ارائه نشده است. لیکن این پژوهش با هدف تبیین چارچوب مفهومی و ارائه ابعاد و معیارهای بازآفرینی پایدار بافت تاریخی سعی بر آن دارد که با روش تحقیق توصیفی و تحلیل محتوا و با بررسی اسناد و بیانیه های مربوط به بازآفرینی و پژوهش های انجام گرفته شده با این رویکرد، دیدی جامع از ابعاد و معیارهای آن داشته باشد. در پژوهش حاضر بازآفرینی بافت تاریخی در چهار بُعد اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و فرهنگی تعریف شده است و معیارهایی همچون ارزش ملک، سرمایه گذاری خصوصی، مشارکت شهروندان، منزلت اجتماعی، هویت اجتماعی، صنایع خلاق، محله های فرهنگی و رویدادهای فرهنگی ارائه شده است.
۴۸۴۴.

منابع مشروعیت نهاد وزارت در قرون میانه ی تاریخ ایران(قرون پنجم تا نهم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۹

کلیدواژه‌ها: وزارت مشروعیت شرع کارآمدی سنّت حکمرانی ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۰ تعداد دانلود : ۵۰۵
نهاد وزارت یکی از ارکان مهم قدرت سیاسی و نظام اداری در تاریخ ایران بعد از اسلام از جمله در دوره میانه آن بوده است. گرچه این نهاد در پیوند با ارکان دیگر هرم قدرت یعنی مقام سلطنت و امارت در مرتبه دوم و گاه سوم قرار می گرفت اما از مجموع نظریه پردازی ها و گزارش های تاریخی موجود چنین برمی آید که توجیه موجودیت و یا اثبات مشروعیت آن تنها در وابستگی آن به موجودیت و مشروعیت نهاد سلطنت یا خلافت خلاصه نمی شده و برای تضمین بقای خود نیازمند نوعی از اثبات مشروعیت مستقل نیز بوده است. بدین ترتیب این پرسش پیش می آید که منابع مشروعیت بخش به مقام وزارت در تاریخ میانه ایران کدام ها بودند؟ براساس یافته های پژوهش حاضر که به روش کتابخانه ای – اسنادی و با رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام یافته است سه منبع «شرع»، «کارآمدی» و «سنّت حکمرانی ایرانی» مهم ترین این منابع را تشکیل می داده اند.
۴۸۴۵.

زمینه ها و ابعاد بحران اورامان در دوره ناصری (1268-1287ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 157 - 170

کلیدواژه‌ها: اورامان کردستان ناصرالدین شاه فرهادمیرزا معتمدالدوله والی اردلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۷۷۰
یکی از مهم ترین وقایع کردستان در اواخر حکومت اردلان، ناآرامی های منطقه اورامان است. حفظ امنیت این منطقه، با توجه به هم جواری با مرزهای عثمانی، از دغدغه های حکمرانان محلی کردستان و دولت مرکزی در دوره قاجار بود؛ با اینحال، در فاصله سال های 1268تا 1287ق مواردی از ناآرامی در منطقه اورامان، در منابع تاریخی بازتاب یافته است. این پژوهش، به روش اسنادی و با رویکرد توصیفی  تحلیلی، بر پایه منابع کتابخانه ای، در پی پاسخ گویی به این دو پرسش است: مهم ترین عوامل بحران اورامان کدام است؟ دولت مرکزی برای مدیریت این بحران، چه سیاستی در پیش گرفت؟ یافته این پژوهش، نشان می دهد که بحران اورامان در مجموع متأثر از مؤلفه های چندگانه قدرت طلبی های محلی برخی حکام اورامان، سیاست های نادرست و ضعف حکومت محلی اردلان و تمرکزگرایی دولت مرکزی در دوره ناصری بوده است و برخلاف برخی تحلیل ها، نمی توان انگیزه های براندازانه یا ابعاد قوم مدارانه برای آن متصور شد. انتصاب فرهادمیرزا معتمدالدوله به عنوان حاکم کردستان نیز با هدف مهار بحران در اورامان بوده است. معتمدالدوله با همراهی نیروهای اعزامی از سوی دولت مرکزی، توانست در کوتاه مدت و به روش قهرآمیز، بر این بحران غلبه کند. این امر به معنای برطرف شدن زمینه ها و پیامدهای بحران و موفقیت دولت مرکزی در مهار بحران در بلندمدت نیست.
۴۸۴۶.

بررسی گرایش سیاسی خاطره نگاران ایرانی و تأثیر آن بر روایت تقابل با متفقین در جنگ جهانی اول (با تکیه بر کانون غرب ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۷ 123 - 154

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول کانون تقابل غرب ایران متفقین خاطره نگاشته ها دولت موقت مهاجرین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۳۷۰
خاطره نگاشته ها به لحاظ دربردارندگی مطالب بکر و دیدگاه های متنوع از جایگاه خاصی در مطالعات تاریخ معاصر ایران برخوردارند؛ ازجمله در مطالعه ی ابعاد مختلف رویدادهایی نظیر اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی اول، به خاطره نگاشته ها به عنوان یکی از منابع عمده می توان نگریست. به رغم اعلان بی طرفی از سوی ایران در این مقطع، قوای روس و انگلیس دست به اشغال گسترده ی کشور زدند؛ شدت گرفتن احساسات ضد اجنبی ایرانیان در این ایام، شکل گیری کانون های مبارزاتی نظیر کانون غرب ایران را در پی داشت که به لحاظ حضور بسیاری از رجال سیاسی کشور در آن تحت عنوان جنبش مهاجرت و راهبری تحرکات ضد متفقین، تقریبا به مهم ترین کانون ضد متفقین تبدیل شد تا جایی که غالب خاطره نگاشته های به جا مانده از این مقطع، اشاراتی مفصل و یا مجمل به آن داشته اند. بر این اساس تأثیر متغیری چون گرایش سیاسی خاطره نگاران بر بازتاب رویدادهای این کانون، مهم ترین مسأله ای است که این پژوهش در صدد پاسخ گویی به آن است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که گرایش سیاسی خاطره نگاران در شکل گیری زاویه دید آن ها تأثیر مستقیم داشته و در واقع تأثیر این متغیر موجب شکل گیری روایت های مستقل از سوی خاطره نگاران دموکرات و اعتدالی شده است؛ امر مسلم آن که انجام مطالعاتی ازین دست، فارغ از نظرداشت عوامل و متغیر هایی نظیر دیدگاه سیاسی راویان خاطرات، ناقص می نماید؛ لذا در این پژوهش بر آن هستیم تا با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی تأثیربخشی گرایش ها و دیدگاه های سیاسی نگارندگان خاطرات بر نحوه ی انعکاس رویدادهای کانون تقابل غرب ایران با متفقین بپردازیم.
۴۸۴۷.

نقش شیعیان در تدوین منابع جغرافیایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷۳) 41 - 66

کلیدواژه‌ها: شیعه نقش علمی شیعیان جغرافیا مناطق شیعه نشین مزارات شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۵۱۶
شیعیان، همپای تحولات علمی جهان اسلام در قرن سوم هجری، به خصوص نهضت ترجمه، با تکیه بر عقل گرایی ویژه شیعی، ضمن پایبندی به مبانی فکری خود، از دانش های وارداتی استقبال کردند و به علوم کاربردی از جمله جغرافیا روی خوش نشان دادند. در این مقاله، با استفاده از منابع رجالی شیعی و غیرشیعی، زندگی نامه ها و تألیفات جغرافیایی و تاریخ های محلی موجود، اَشکال و حوزه های مختلف مطالعات جغرافیایی دانشمندان شیعی، تا قرن ششم هجری با روش تحلیلی وصفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که با وجود از بین رفتن بسیاری از جغرافیانگاشته های شیعی در گذر ایام به علل مختلف، سهم آنان در تدوین منابع جغرافیایی چشمگیر بوده است. شیعیان با اینکه اغلب در شهرها و مناطق خاصی تمرکز داشتند، در مطالعات و تألیفات جغرافیایی خود همانند نویسندگان اهل سنّت، توجه ویژه ای به جغرافیای جزیره العرب نشان دادند و به تدوین منابعی درباره قبایل عرب و مساکن آنان و نیز پدیده های طبیعی آنجا پرداختند. شیعیان همچنین، آثاری در زمینه معرفی شهرها و مناطق شیعه نشین، به ویژه شهرهای: عراق، مناطق دارای جنبه زیارتگاهی، شهرهای مأمن و یا مدفن سادات و علویان و در ججمی کمتر، آثاری در زمینه جغرافیای طبیعی و جغرافیای نجومی و انسانی پدید آوردند
۴۸۴۸.

چگونگی به قدرت رسیدن داریوش و کشته شدن کوروش، کمبوجیه و بردیا(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۰ 87 - 98

کلیدواژه‌ها: رویداد قتل کوروش کمبوجیه بردیا گئوماتای مغ داریوش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۹۱ تعداد دانلود : ۱۴۹۸
در اوایل دوره هخامنشی رویدادهایی همانند کشته شدن ناگهانی کوروش، کمبوجیه و بردیا در طی یک روند تدریجی رخ می دهد، که موضوع مورد بحث بسیاری از پژوهشگران حوزه تاریخ شده است. بسیاری از محققان این موضوع را به صورت انفرادی مورد تحلیل و مباحثه قرار داده اند ولی تاکنون چگونگی کشته شدن کوروش کمتر مورد بحث قرار گرفته و به صورت یک روند حذف تدریجی خانواده کوروش از سلطنت مورد مباجثه قرار نگرفته است. هدف از این پژوهش آن است که رابطه ای بین سه قتل عضو این خانواده، یعنی کوروش و دو پسرش بردیا و کمبوجیه وجود داشته است و در تمامی این رویدادها داریوش و پدرش حضور داشته اند. این نوشته برای نخستین روند به قدرت رسیدن خانواده داریوش و حذف خانواده کوروش را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد. نتیجه بر آن است که در روند کشته شدن کوروش وشتاسپ و همیارانش حضور داشته و آن ها کوروش را پس از نبرد باسکاها در حال بازگشت به موطن خود به قتل می رسانند و چون شرایط برای دستیابی قدرت مناسب نبود و داریوش هنوز بسیار جوان بود، از این رو کمبوجیه پسر کوروش به حکومت می-رسد. پس از مرگ کمبوجیه بردیا برادر راستین کمبوجیه به قدرت می رسد داریوش به همراه شش یار خود بدون هیچ ممانعتی وارد دربار بردیا شده اورا می کشند. بسیاری از ساتراپ ها که از ماجرای قتل بردیا با خبر می شوند شورش می کنند، داریوش به سرکوبی شورش ها می پردازد و برای توجیه قانونی بودن حکومت خود به ساختن داستان گوماتای مغ و بردیای دروغین می پردازد.
۴۸۴۹.

بررسی چگونگی تأسیس و توسعه تلگراف خانه های لرستان در عهد ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 191 - 212

کلیدواژه‌ها: عصر ناصری لرستان تلگراف میرزا علی اصغرخان تلگرافچی عبدالله میرزا حشمت الدوله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۸۵۹
در عصر ناصرالدین شاه قاجار، بهره برداری از الگوهای فنی و تکنولوژیک نوین غرب مورد توجه شخص شاه و کارگزاران سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران واقع گردید. یکی از این ابزارهای نوین، تلگراف و تأسیس تلگراف خانه ها بود که به شکل گیری نوع جدیدی از اسناد تاریخی، یعنی اسناد تلگرافی، منجر شد که شامل ثبت و ضبط گزارش های محلی با اشکال جدید و شیوه ارتباطات نوین بود و فصل جدیدی را در روند مطالعات تاریخ معاصر، به ویژه تاریخ محلی، گشود. پژوهش حاضر با  تکیه بر متون، اسناد تاریخی و نسخ خطی با روش توصیفی  تحلیلی، به دنبال پاسخ به این مسائل است که  فرآیند تأسیس و توسعه تلگراف خانه ها در لرستان عهد ناصری چگونه بوده است؟ و تأسیس و توسعه خطوط تلگراف چه تاثیر در روند سیاست تمرکز گرایی عهد ناصری گذاشت؟ یافته های پژوهش نشان داده است که لرستان با طبیعتی کوهستانی و ساکنانی ایلیاتی از ناآرام ترین ولایات ایران تا عهد ناصری بوده است که نفوذ قدرت مرکزی در آن بسیار ناپایدار بود. در عین حال لرستان، از مناطق استراتژیک در مسیر خوزستان به تهران و حلقه ارتباط مهمی، میان مناطق و نواحی غرب ایران به شمار می آمد. با این شرایط، توسعه خطوط تلگراف  تحوّلی مهم در دسترسی قدرت مرکزی به منطقه و تامین امنیت آن در عهد ناصری ایجاد نمود. همچنین تلگراف در شکل گیری و تولید آگاهی و اسناد تاریخی در جامعه شفاهی و عشایری لرستان منابع و اسناد  مهمی را پدید آورد که بسیار حائز اهمیت می باشد.
۴۸۵۰.

پژوهش تاریخی مولفه های گفتمان یهودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 39-60

کلیدواژه‌ها: تحلیل گفتمان اعتبارزدایی از منابع پیامبر اسلام شرق شناسی اخذ و اقتباس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۵۶۱
روش روایتگری مستشرقان از تاریخ پیامبر اسلام، از قواعد و ضوابط نانوشته و پذیرفته شده ای ﺗﺄثیر پذیرفته و با اثرپذیری از تفسیر برخی مستشرقان یهودی شکل گرفته و به مرور زمان، به گفتمانی حاکم تبدیل شده است. هدف مقاﻟه حاضر بررسی و نقد مؤلفه های گفتمان یهودی در مطالعات تاریخ پیامبر است. این پژوهش تلاش می کند با بررسی برخی از مؤلفه ها، رابطه و چگونگی پشتیبانی و پیوند بین آنها را با روش تحلیل گفتمان، براساس نظریه میشل فوکو 1 (Michel Foucault) واکاوی کند. برخی مؤلفه های اصلی گفتمان یهودی که در این مقاله بررسی می شود عبارت اند از: اعتبارزدایی مستشرقان از منابع تاریخی اسلام؛ ﺗﺄکید بر نظریه اخذ و اقتباس؛ بشری بودن آیه های قرآن؛ اسطوره انگاری مسلمانان؛ نحوه به کارگیری مؤلفه ها در متون و اسناد شرق شناسی.
۴۸۵۱.

روند شکل گیری جنبش دانشجویی ایران در خارج از کشور (1320 – 1342)

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: دانشجو پهلوی کنفدراسیون جنبش دانشجویی دانشگاه غرب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۷ تعداد دانلود : ۹۰۰
هدف از این پژوهش بررسی روند چگونگی شکل گیری فعالیت سیاسی دانشجویان ایرانی از سال 1320 تا 1342 در خارج از کشور می باشد. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ به این پرسش ها است که، زمینه های جنبش دانشجویی خارج از کشور چگونه شکل گرفت؟ کنفدراسیون جهانی محصلین ایرانی خارج از کشور تحت تاثیر چه عواملی شکل گرفت؟ فرض اصلی پژوهش پیش رو بر این امر استوار است که، سیاست اخذ صنعت جدید غرب از جانب پهلوی اول و دوم سبب شد تا دانشجویان زیادی را به صورت گسترده به غرب اعزام کنند ولی اغلب این دانشجویان تحت تاثیر جریان های سیاسی و ایدئولوژیک داخل و خارج از کشور قرار گرفتند و محفل های دانشجویی که کار فرهنگی در آنها صورت می گرفت به تدریج به کار سیاسی مخالف دولت ایران تبدیل شدند. پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحقیقِ تاریخی توصیفی – تحلیلی انجام شده است.
۴۸۵۲.

بررسی عوامل و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نبرد چالدران (920 ه.ق /1514م) براساس گزارش مورّخان ترک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵) 115 - 148

کلیدواژه‌ها: عثمانی صفوی چالدران شاه اسماعیل سلطان سلیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۰۷
تکوین و تحوّل قدرت صفویان تا حد زیادی با جغرافیای آناتولی عجین شده است. همزمان با نخستین فعالیت های صفویان برای کسب قدرت، عمده تلاش های آن ها در منطقه مرزی آناتولی متمرکز بود؛ از سوی دیگر عثمانی ها هم از زمان اواسط دوره بایزید دوم، تلاش های زیادی برای تسلط بر این مناطق می کردند. پس با تکاپوی جدّی صفویان برای قدرت گیری از زمان شاه اسماعیل و نگاه ویژه به آناتولی، طبیعی بود که عثمانی ها نیز، تلاش زیادی برای مقابله با صفویان و زیاده خواهی های آنان در این مناطق داشته باشند، حاصل این اقدامات و تلاش ها در دوران سلیم اول منجر به نبرد چالدران (920 ق/1514م) گردید. بر همین اساس، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که عوامل و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نبرد چالدران در بین ایران و عثمانی از دیدگاه مورّخان و محققان ترک عثمانی چه بوده است؟ دستاورد تحقیق حاکی از این است که توسعه طلبی شاه اسماعیل در دیاربکر با توسل به حربه عقیدتی (تشیع) باعث شد سلطان سلیم برای حفظ سلطنت خود با توسل به شیخ الاسلام های عثمانی و پایگاه مذهبی محکم، نبرد چالدران در مرزهای غربی ایران را طراحی نمود، برای اینکه در صورت موفقیت بر راه اصلی تجارت جهانی از شرق به غرب تسلط می یافت، ولی به اهداف اصلی خود دست نیافت.  
۴۸۵۳.

کژخوانی های ویلبرفورث کلارک از گویش شیرازی و مثلّث حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 185 - 204

کلیدواژه‌ها: گویش شیرازی ملمّع مثلّث حافظ ویلبرفورث کلارک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۶ تعداد دانلود : ۶۷۱
بر اساس آنچه در آثار مورخین دوران اسلامی آمده است، قدمت شهر شیراز به نخستین سده پس از اسلام بازمی گردد؛ امّا پیشینه زبان شناختی گویش شیرازی حاکی از دیرینگی باستانی این شهر دارد. گویش مردم شیراز در طول حیات خود سه دوره تاریخی را پشت سر گذاشته است: دوره نخست، دوران باستان و پیش از اسلام است که با شواهد غیرمستقیم، امّا بر پایه اصول زبان شناسی قابل ردیابی است. دوره دوم، در بازه ای مابین قرون هفتم تا نهم هجری خلاصه می شود. این ایّام، روزبازار رواج و روایی گویش شیرازی است. از قرن دوازدهم هجری، با به تخت نشستن شهریار زند و نام برآوردن شیراز به عنوان پایتخت ایران، گویش شیرازی رفته رفته به لهجه ای از زبان فارسی بدل شد. امّا با مهجور شدن این گویش، فهم و بازسازی آن نه تنها برای عامّه مردم، که برای ادیبان و مترجمان نیز کاری بس دشوار گشت. در این جستار، که با تکیه بر منابع کتابخانه ای و به صورت تحلیلی فراهم آمده، سعی بر آن است تا ضمن بررسی پیشینه پژوهشی در باب گویش شیرازی، چند و چون ترجمه مثلّث معروف حافظ، موسوم به برگردان هنری ویلبرفورث کلارک، مورد تأمّل قرار گرفته و نشان داده شود که ویلبرفورث کلارک در فهم و به تبع آن، ترجمه متن مذکور، به سهوهای متعددی گرفتار آمده است.
۴۸۵۴.

بازتاب ساختار سیاسی اجتماعی بر روند سکونت توس کهن در اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: توس کنارنگیان ساسانی اوایل اسلام تابران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۹ تعداد دانلود : ۵۴۷
شناخت از توس دوران اسلامی به ویژه از قرن چهارم تا هشتم ه.ق مطلوب است اما این اطلاعات در مورد توس دوره ساسانی و اوایل اسلام بخصوص در مورد تاثیرات ساختار سیاسی– اجتماعی بر مکانیت و مکان گزینی شهر بسیار مبهم و تاریک است دراین پژوهش به منظور بررسی روندعوامل موثر در سکونت این شهر مهم دوران ساسانی و اوایل اسلام سعی شده است متون تاریخی معتبر ، بررسهای محوطه های ساسانی دشت توس و همچنین بررسی نظریات محققان معاصر مورد تاکید قرار گیرد با بررسی این منابع و مواد مطالعاتی میتوان نتیجه گیری کرد توس دوره ساسانی همانند توس دوره اسلامی از یک تمرکز شهری واحد برخوردار نیست وبه همین خاطر مورخین و محققین نتوانسته اند تعریفی جامع از شکل و محدوده شهری توس در دوران مختلف ارائه نمایند از سویی ساختار معماری شهر با در نظر گرفتن حکومت کنارنگیان و حملات مداوم اقوام مهاجم شرقی تحت تاثیر معماری نظامی و تدافعی بود و به همین علت سوای سکونتگاههای عموم افراد استحکامات دفاعی ساخته میشد که نمونه آنها دردشت توس صید آباد و شهر خراب است با ورود مسلمانان به ایران، کنارنگیان با مسلمانان صلح و در نتیجه بسیاری از این قلعه ها در آغاز دوران اسلامی به حیات خود ادامه می دهد تا این که در قرن سوم وچهارم با شکل گیری تابران، محلهای استقرار کنارنگیان در دوره ساسانی متروک و شهرهای نوغان و تابران رونق می گیرد.
۴۸۵۵.

پژوهش تاریخی- تطبیقی در سازه های اجتماعی نکته ای روش شناختی در ضمن یک مثال تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: سازه اجتماعی پژوهش تاریخی- تطبیقی معرف بحران مشروعیت قاجار پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۱ تعداد دانلود : ۵۶۳
سازه های اجتماعی مفاهیم چندبُعدی، انتزاعی و غالباً نوینی هستند که برای بیان بسیاری از واقعیت های زندگی انسانی، بلکه برای سنجش و مطالعه علمی آن ها تدوین شده اند. بررسی واقعیت این مفاهیم در اسناد و مدارک باقیمانده از گذشته، پژوهشگر تاریخ را با مسأله ناهم سطح بودن افق هرمنوتیک بین عصر حاضر و عصر صدور سند مواجه می کند. واژه های نوین کنونی، یا در عصر صدور سند وجود ندارند و یا بر مفاهیم دیگری غیر از مفاهیم نوین اجتماعی دلالت می کرده اند. در این جا، این پرسش مطرح می شود که پژوهشگر تاریخ برای مطالعه تاریخی در گونه مفاهیم چه باید بکند؟ این پرسش، پرسشی روشی و مرتبط با منطق یا متدولوژی علم تاریخ و در قلمرو فلسفه علمِ تاریخ است. محقق تلاش می کند تا به روش منطقی پاسخی معرفت شناختی پیشنهاد کند. نتیجه این بررسیِ متدولوژیک و در واقع، یافته تحقیق این پیشنهاد است که پژوهشگر برای هم سطح شدن و برقراری هماهنگی تفسیری میان خود و منابع تاریخ می بایست گام هایی را بپیماید. نخست، تعریفی نظری و تحلیلی از سازه مورد نظر در راستای اهداف پژوهش ارائه کند و سپس این تعریف را به معرّف هایی در راستای هم سطح شدن با منابع تاریخی بازگرداند. گاه نتیجه این روش چنان امکانی را برای پژوهشگر فراهم می کند که می تواند علاوه بر بررسی مقطعی سازه، آن را به نحو تطبیقی نیز مطالعه نماید.
۴۸۵۶.

تحول مبانی مشروعیت دولت سربداران با تأکید بر نقش تشیع و تصوف(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۷۵) 217 - 244

کلیدواژه‌ها: سربداران تشیع تصوف مشروعیت خواجه علی مؤید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۰ تعداد دانلود : ۵۵۸
در دوران فترت، پس از مرگ ایلخان ابوسعید (د.736هق) تا برآمدن تیمور گورکانی(807ه.ق)، جدا از بازماندگان دودمان چنگیزی و حکام محلی، شاهد سر برآوردن حکومت های نوظهوری هستیم که با بهره بردن از شرایط پس از مرگ ایلخان ابوسعید، اقدام به تشکیل دولت کردند. سربداران غرب خراسان تا 783ق، سادات مازندران تا 794ه.ق، سادات گیلان تا 772ه.ق، کارکیا در لاهیجان تا 1060ه.ق دولت هایی هستند که تمایلات صوفیانه داشته اند. در میان این دولت ها، نقش دولت سربداران خراسان به سبب وسعت قلمرو و تکیه هم زمان بر تشیع و تصوف دارای اهمیت ویژه ای است. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی سعی می شود همراه با توصیف تلاش های دولت سربداری برای کسب مشروعیت و عرضه الگوی مشروعیت ساز جدید، علت عدم دست یابی این دولت به یک الگوی واحد مورد توافق گروه های مختلف بیان گردد و تحلیل شود. به نظر می سد، نبود نظریه سیاسی مشخص در گروه سربداری و آرمان گرایی افراطی گروه شیخیان و اوضاع پیچیده سیاسی زمانه، به خصوص ظهور تیمور، عوامل اصلی این عدم توفیق هستند. به گونه ای که تلاش دیرهنگام خواجه علی مؤید در دعوت از محمد بن مکی، شهید اول(د.786ه.ق) برای تشکیل حکومت دینی و کسب مبنای مشروعیتی جدید، نتوانست توفیقی برای دولت سربداری به ارمغان آورد.
۴۸۵۷.

خاستگاه برآمدن اهوره مزدا در کتیبه بیستون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: اهوره مزدا داریوش بیستون خدای آسمان میان رودان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۳ تعداد دانلود : ۹۴۸
بررسی کتیبة سلطنتی داریوش در بیستون (DB) به ما نشان می دهد که نام خدای بزرگ پارسیان اهوره مزدا یکی از پربسامدترین واژه های به کاررفته در کتیبه است و به همین ترتیب، وی در این کتیبه و دیگر کتیبه های هخامنشی نقشی بسیار فعال را ایفا می کند. به عبارت دیگر می توان او را خدای حامی داریوش، دودمان شاهی و از همه مهم تر خدای مشروعیت بخش سلطنت هخامنشیان قلمداد کرد. اهمیت این خدا در کتیبه ها در حالی است که وی در گل نبشته های باروی تخت جمشید برخلاف دیگر خدایان حضوری کم رنگ دارد. عموماً اطلاق چنین نقشی به اهوره مزدا از سوی محققان با زرتشتی بودن هخامنشیان و یا وام گیری آنان از متون اوستایی توجیه می شود. به رغم این توجیه، سنجش عناصر دینی کتیبه های هخامنشی و متون اوستای کهن تفاوت های بنیادینی را میان این دو نشان می دهد و بنابراین باید در جستجوی خاستگاهی دیگر برای اهمیت اهوره مزدا در این کتیبه ها بود. مقالة حاضر با بررسی مجدد متون معاصر با هخامنشیان که حاوی اطلاعاتی در خصوص دین پارسی هستند در تلاش است تا خاستگاه اهوره مزدای دین پارسی و دلایل اعتلای وی در کتیبه های سلطنتی را نشان دهد. بررسی و مقایسة کتیبه های هخامنشی، متون کهن هندوایرانی و دیگر منابع نشان می دهد که پرستش اهوره مزدا احتمالاً گونه ای پیش زرتشتی از مزداپرستی است که در آن اهوره مزدا تنها به عنوان خدای آسمان پرستیده می شد. درواقع، اعتلای اهوره مزدا و برکشیده شدن وی که نخستین بار در کتیبة بیستون قابل مشاهده است توسط داریوش برای مقابله با بحران مشروعیت سلطنت خود انجام شد تا داریوش بتواند سلطنت خود را –در غیاب حق جانشینی موروثی- گزینش آسمانی نشان دهد. گذشته از آن، به نظر می رسد که چنین تصویری از اهوره مزدا با الگوبرداری از مضامین سیاسی میان رودانی اتخاذ شده است که چنین رویکردی در آن قدمتی دیرینه داشت.
۴۸۵۸.

عوامل موثر بر انعقاد قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی 1319 ایران و شوروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: ایران شوروی اقتصاد تجارت قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی 1319

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۱ تعداد دانلود : ۵۴۵
مناسبات تجاری ایران و شوروی در دوران پهلوی اول به واسطه سیاست های اتخاذ شده از سوی رجال سیاسی و اقتصادی دو کشور متفاوت از مناسبات تجاری در دوران قاجار دنبال شد. در حالی که روسیه در دوران قاجار پس از تحمیل عهدنامه ترکمانچای به طرف اول مناسبات تجاری با ایران تبدیل گردید؛ این جایگاه با سیاست گذاری های حکومت انقلابی شوروی و حکومت پهلوی اول در حوزه اقتصاد تجاری از دست رفت و آلمان نازی با انجام معاملات تجاری پایاپای از سال 1314 جایگزین آن شد. نوع مبادلات تجاری پایاپای میان ایران و آلمان ضمن تأمین منافع اقتصادی و تجاری ایران، تداوم آن را به الزامی برای کشور تبدیل کرد. در نتیجه بوجود آمدن این الزام بود که ایران تمایل خود را از تحکیم و ادامه مناسبات تجاری با شوروی با وجود تمایل این کشور از دست داد. علی رغم وجود این بی میلی ایران در فروردین 1319 قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی را با شوری منعقد کرد. انعقاد این قرارارداد در شرایطی که ایران پیش تر تمایلی به آن نداشت این پرسش را مطرح می سازد که عوامل موثر در انعقاد قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی 1319 ایران و شوروی چه بوده است؟ این پرسش را مقاله پیش رو با استفاده از روش تحقیق تاریخی و بکارگیری اسناد و مدارک آرشیوی، نشریات و کتاب های تاریخی پاسخ داده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بروز جنگ جهانی دوم و سیاست محاصره دریائی آلمان توسط متفقین عامل موثری در انعقاد این قرارداد بود. محاصره دریائی آلمان موجب ایجاد کندی و اختلال در مناسبات و مبادلات تجاری ایران و آلمان از طریق دریا شد. در نتیجه این وضعیت ایران ناچار شد به منظور دستیابی به راه زمینی مناسب از طریق خاک شوروی قرارداد بازرگانی و بحرپیمائی را در فروردین 1319 با این کشور شش ماه پس از آغاز جنگ جهانی دوم منعقد کند.
۴۸۵۹.

اولین پنداره های عالمان مسیحی از ویژگی های فردی پیامبر اسلام (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۰ (پیاپی ۱۳۰) 9 - 31

کلیدواژه‌ها: پنداره عالمان مسیحی پیامبر (ص) ویژگی های فردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۷ تعداد دانلود : ۶۳۱
ظهور دین اسلام و گسترش سریع آن در جهان، با واکنش مسیحیان روبه رو شد زیرا آنان اسلام را دینی رقیب می دانستند. نخستین موضع گیری ها، از سوی روحانیون کلیسا صورت گرفت. روحانیون و مبلّغان مسیحی در متون خود، زندگی نامه مختصری از حضرت محمد(ص) ارائه دادند. آن حضرت در این آثار، شخصیتی وابسته، تأثیرپذیر، محیل، خودشیفته، ضداجتماعی و شهوت طلب ترسیم شده است؛ انگاره هایی که مستقیماً در شکل گیری تصورات غرب از پیامبر اکرم(ص) تأثیر داشته است. در زمان کنونی نیز، با وجود همه پیشرفتی که در مطالعات اسلام شناختی صورت گرفته، ذهنیت توده مردم و حتی بسیاری از عالمان مغرب زمین، از رسوبات این پنداره های منفی متأثر است. در مقاله حاضر بی آنکه در پی بررسی علت ظهور این گونه تصاویر در ذهنیت عالمان غربی باشیم، کوشش شده تا نسبتِ میان متغیرهایی چون محل نشو و نما، وابستگی سیاسی و رشته تخصصی عالمان مسیحی، با پنداره های آنان از پیامبر(ص) طی قرن هشتم تا چهاردهم میلادی ، مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش، در پی پاسخ گویی بدین سؤال است که چه رابطه معناداری میان متغیرهای فوق و پنداره عالمان مسیحی از ویژگی های فردی پیامبر(ص) وجود دارد؟ نتایج نشان داد که عالمان مسیحی، با وجود تفاوت دوره زمانی، زادگاه و حرفه نویسندگان، پنداره واحدی از ویژگی های فردی پیامبر اسلام داشته اند.
۴۸۶۰.

دولت قاجار و بحران ارومیه در جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۶) 49 - 76

کلیدواژه‌ها: جنگ جهانی اول قاجاریه آذربایجان ارومیه اتفاق مثلث اتحاد مثلث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۵ تعداد دانلود : ۵۷۹
با آغاز جنگ جهانی اول و به رغم اعلام بی طرفی ایران از سوی احمد شاه قاجار، پای ایران به جنگ کشیده شد و برخی از شهرهای ایران به اشغال قوای روسیه، انگلستان و عثمانی درآمد. در میان مناطق اشغال شده، آذربایجان و شهر ارومیه و حومه آن به دلیل تنوّع قومی، گوناگونی دینی و مذهبی و تفاوت های شیوه زیستی، در بحرانی عمیق فرو رفت. هدف جستار حاضر، بررسی و تحلیل عملکرد دولت ایران در کنترل بحران ارومیه است. این پژوهش می کوشد با مطالعه زمینه های بروز بحران ارومیه به این پرسش پاسخ دهد که دولت قاجار برای کنترل بحران ارومیه چه گام هایی برداشت و نتایج آن گام ها چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، هیأت حاکمه قاجار در سه عرصه مذاکره با دول اشغال گر برای تخلیه قوای شان از آذربایجان، اعزام ولیعهد به تبریز و تغییر حکمرانان ارومیه می کوشید بحران را کنترل کند؛ اما به دلیل ضعف مفرط دولت مرکزی، بحران مالی فزاینده و فقدان نیروی نظامی قابل اعتنا نتوانست دستاوردی در کنترل بحران داشته باشد. روش پژوهش حاضر، تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان