درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۴۱ تا ۱٬۳۶۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۱۳۴۱.

تهاجم عثمانی به غرب ایران در جنگ جهانی اول و پیامدهای آن: پژوهشی بر پایه اسناد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 249 - 274

کلیدواژه‌ها: ایران جنگ جهانی اول عثمانی آذربایجان کردستان کرمانشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۹۲
تهاجم عثمانی به غرب ایران و اشغال چندساله این خطه در جنگ جهانی اول، پیامدهای معینی داشت که ابعاد مختلف آن هنوز نیازمند واکاوی است. جلوه ای از این پیامدها، به ویژه از منظر حیات اجتماعی، در اسناد بازتاب یافته است که بررسی تحلیلی و زمینه مند آن می تواند به ترسیم نمای جزئی نگرتری از موضوع کمک کند. به این منظور در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با تکیه بر محتوای اسناد منتشرنشده، از زبان برخی نخبگان محلی که خود در متن این رخدادها حضور داشته اند، تصویری از وضعیت اجتماعی غرب ایران در جنگ جهانی اول ارائه شود. پرسش محوری پژوهش ناظر بر ابعاد اجتماعی و اقتصادی اشغال غرب ایران توسط عثمانی و تأثیر آن بر وضعیت عمومی کشور در این روزگار پرحادثه است. همزمان تلاش شده است رابطه دوسویه مرکز و حاشیه و نوسان آن در شرایط ضعف دولت مرکزی بررسی شود. حاصل پژوهش نشان می دهد که تهاجم نظامی عثمانی و اشغال چندساله ولایات غرب ایران، در تضعیف و مختل شدن نظام اداری و شکل گیری بحران سیاسی مؤثر بود. پیامدهای عینی این بحران در قالب تشدید ناامنی، غارت و استثمار مردم، نبود یا کمبود و گرانی غله و آذوقه، اخلال در کار اداراتی چون پست و مالیه و تحمیل هزینه های پیش بینی نشده به دولت بروز یافت. این وضعیت سهم معینی در تشدید بحران مالی کشور و به تبع آن، تضعیف بیشتر دولت مرکزی داشت
۱۳۴۲.

عملکرد بلدیه تهران در حوزه ساخت وساز شهری در بستر اقتدارگرایی و نظم مبتنی بر استبداد منور در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۳۰) 6 - 25

کلیدواژه‌ها: بلدیه تهران ساخت وساز شهری استبداد منور پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۲۷۲
هدف : بررسی جایگاه بلدیه تهران در دوره پهلوی اول و شناسایی ابزارهای این حکومت برای گسترش ساخت وساز شهری در پرتو اقتدارگرایی. روش/ رویکرد پژوهش : روش این پژوهش تحلیلِ تاریخی با رویکرد توصیفی و تحلیلی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی و گزارش های دولتی است. یافته ها و نتیجه گیری : رضاشاه در راستای تجددگرایی جامعه، درصدد بود تا شهرسازی هم در کنار دیگر ارکان، به پیشرفت برسد و اجرای طرح های نوسازی شهری در پرتو قوانین و مقررات، وجود بلدیه را بیش ازپیش ضروری می کرد. با انتصاب شخصی نظامی یعنی سرهنگ کریم بوزرجمهری به ریاست بلدیه تهران امور شهری با سیاستی آهنین و دیکتاتورمآبانه اجرا شد. بلدیه تهران در این دوره براساس سیاست تمرکزگرایی به فرایند یکسان سازی اقدام کرد و به کمک سیاست های آمرانه، با حذف مفاهیم کهن و پاک سازی گذشته قاجاری، درصدد بود تا به تهران چهره ای نو و مدرن بدهد. ازاین رو در این دوره، شهر تهران به شکل عمده ای در عرصه نوسازی شهری و احداث خیابان دست خوش تغییروتحول شد. البته با توسعه معابر و تعریض خیابان ها گاهی اوقات آثار باستانی و میراث فرهنگی هم تخریب می شدند.
۱۳۴۳.

پیامدهای اشغال قزوین توسط متفقین در جنگ جهانی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 1 - 12

کلیدواژه‌ها: قزوین جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین حزب توده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۲۲۸
قزوین از جمله شهرهایی است که در هر دو جنگ جهانی مورد اشغال متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی دوم نیروهای هر سه کشور شوروی، بریتانیا و آمریکا در این شهر حضور یافتند و قزوین به عنوان یکی از مراکز فرماندهی نیروهای شوروی و پایگاه اصلی آنها برای کنترل پایتخت مورد استفاده قرار گرفت. حضور نیروهای متفقین در قزوین، مشکلات زیادی را برای ساکنان آن به وجود آورد که آثار و نشانه های آن در اسناد و منابع تاریخی قابل مشاهده است. هدف پژوهش حاضر که با روش  تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه ای انجام می شود بررسی وضعیت قزوین در جنگ جهانی دوم است و می خواهد به این سوال پاسخ دهد که اشغال قزوین توسط نیروهای متفقین چه پیامدهایی را برای این شهر و ساکنان آن داشته است؟ نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد حضور متفقین در قزوین که از اولین روزهای ورودشان به ایران تا ماه های بعد از اتمام جنگ جهانی ادامه یافت، سبب بروز ناامنی، هرج و مرج، قتل، غارت، دزدی، قحطی، گرانی، قاچاق، احتکار، بیماری، اختلاف و درگیری در قزوین و اطراف آن شد. هر چند با اتمام جنگ و خروج متفقین از ایران وضعیت در ظاهر به حالت عادی برگشت، اما برخی از پیامدهای آن همچون تشکیل حزب توده و دخالت های آن در امور داخلی و اختلافاتش با گروه های دیگر سیاسی همچنان ادامه یافت.
۱۳۴۴.

جایگاه مدارس نظام در تحول آموزش نظامی دوره قاجار و پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 1 - 17

کلیدواژه‌ها: مدارس نظام آموزش نظامی ارتش قاجار پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۵۱۸
«مدارس نظام» از انواع مدارس نظامی بود که از اواسط دوره قاجار با هدف توسعه آموزش های نظامی ایجاد شدند و در دوره پهلوی اول با عنوان مدارس کل نظام توسعه پیدا کردند. این مدارس در کنار سایر آموزشگاه های نظامی در راستای اصلاحات دولت مردان برای تحول ساختاری- محتوایی در آموزش نظامی و تشکیل یک ارتش مدرن ایجاد شد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی این پرسش است که مدارس نظام چه نقشی در توسعه و تحول آموزش نظامی دوره قاجاریه و پهلوی اول داشته است. بدین منظور با روش تحلیل تاریخی به زمینه ها و ضرورت های شکل گیری مدارس نظام پرداخته شده و سپس با بررسی ساختار و عملکرد این مدارس در دوره قاجار و پهلوی اول، نقش آنها در روند مدرن سازی و تحول آموزش نظامی ایران تحلیل شده است؛ و به این نتیجه رسیده که مدارس نظام دوره قاجاریه در اصل در رقابت با مدرسه دارالفنون و غالباً با اهداف سیاسی و شخصی تأسیس شده است. با اینکه این مدارس به سبب محدود بودن و عدم تنوع و ساختار بسته آموزشی، منشأ تحول خاصی در آموزش نظامی دوره قاجار نشدند، در دوره پهلوی به دلیل تشکیلات منسجم خود و کیفیت آموزشی مورد قبول و تربیت دانش آموزان، در روند نوسازی آموزش نظامی و غیرنظامی سهم قابل ملاحظه ای ایفا کردند.
۱۳۴۵.

اعتبارسنجی گزارش کشتی گرفتن پیامبر (ص) با رکانه بن عبد یزید و معجزه حرکت درخت در منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 51 - 68

کلیدواژه‌ها: پیامبر (ص) معجزات پیامبر (ص) کشتی پیامبر (ص) حرکت درخت رکانه بن عبدیزید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۲۳۰
بر پایه گزارش ابن اسحاق (150-151ق)، پیامبر(ص) به هدف دعوت فردی به نام رکانه بن عبد یزید به اسلام، با او کشتی گرفته و امر کرده اند تا درختی به سوی آنان بیاید و به جای خویش برگردد. دو واقعه متوالی کشتی گرفتن و حرکت درخت در گزارش ابن اسحاق (150-151ق)، در منابع تاریخی و حدیثی در قالب دو روایت مستقل کشتی گرفتن و معجزه حرکت درخت نقل شده است. افزون بر اختلاف منابع در نحوه نقل دو واقعه، صحت و اعتبار این گزارش ها نیز نیازمند تأمل و بررسی است. مقاله حاضر ضمن اعتبارسنجی سندی و بررسی تبار گزارش ها، بر رصد تغییرات متنی و تحلیل آنها و مقایسه متون با یکدیگر تمرکز کرده است تا علاوه بر شناسایی مصدر اصلی گزارش ها، اصالت و اعتبار آنها را نیز روشن کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد گزارش های موجود از واقعه کشتی گرفتن و حرکت درخت، دچار اضطراب متنی اند و ازنظر زمان، اهداف و اشخاص مؤثر در گزارش، در تعارض با یکدیگر قرار دارند. نتایج تاریخ گذاری گزارش ها نیز حاکی از آن است که گزارش ابن اسحاق (150-151ق) به عنوان قدیمی ترین نسخه در دسترس از این واقعه، که دو موضوع کشتی گرفتن و معجزه حرکت درخت را در خود جای داده است، مصدر دیگر گزارش های بعدی بوده است. نظر به اینکه که گزارش ابن اسحاق (150-151ق) ازنظر انتساب، مخدوش و ازنظر ساختار متنی نیز فاقد ملاک های معتبر است، گزارش های مبتنی بر آن نیز فاقد اعتبار محسوب می شوند.
۱۳۴۶.

بازخوانی ظهور امپراتوری عثمانی در خوانش خلدونی سید فرید العطاس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 7 - 26

کلیدواژه‌ها: امپراتوری عثمانی شیوه تولید فرید العطاس نظریه تشکیل دولت ابن خلدون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۲۶۹
بنابر دیدگاه فرید العطاس نظریه تشکیل دولت ابن خلدون، ابزار فهم ظهور و سقوط بسیاری از دولت های پیشامدرن را فراهم کرده است؛ به گونه ای که می توان دیدگاه او را در موارد خاص تاریخی به کار برد. ابن خلدون تشکیل و زوال دولت ها را براساس نبرد دوری میان دو نوع جامعه بدوی و حضری تبیین کرده است. نظریه ابن خلدون نظام اقتصادی ندارد. ازاین رو فرید العطاس کوشیده تا شیوه های تولید را از کارل مارکس گرفته و در نظریه ابن خلدون وارد کند. هدف این پژوهش تبیین ظهور امپراتوری عثمانی در خوانش خلدونی سید فرید العطاس است. روش این پژوهش اسنادی_کتابخانه ای است. بنابر یافته های پژوهش، که به شیوه توصیفی_تحلیلی به دست آمده، امپراتوری عثمانی در نتیجه تعامل میان جوامع بدوی و حضری تأسیس شده و در این حوزه بحث از امپراتوری عثمانی مرتبط با مقدمه ابن خلدون است. بدین روی فرید العطاس با بهره گیری از چارچوب نظری ابن خلدون درباره روابط میان شیوه تولید عشایری شبانی از یک سو و شیوه های تولید آسیایی و فئودال پره بندال از سویی دیگر بحث کرده است.
۱۳۴۷.

تقسیمات کشوری و جریان تمرکزگرایی و نوسازی در دوره رضاشاه 1320- 1304 ش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 215-242

کلیدواژه‌ها: تقسیمات کشوری نوسازی تمرکزگرایی رضاشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۹۶
سیاست تمرکزگرایی و اجرای برنامه های نوسازی در دوره رضاشاه، در قالب برنامه های گوناگون و به صور مختلف در دستور کار قرار گرفت. در این دوره، اجرای برنامه ها و قوانینی چون نظام وظیفه اجباری، سجل احوال، کشف حجاب، تخته قاپو کردن عشایر، نظام قضایی جدید، ثبت اسناد و املاک، امور مالیاتی و... نیازمند سازماندهی تقسیمات کشوری در چارچوب مدرن بود. از این رو، رضا شاه برای اجرای اهداف خود، به ایجاد تحول در ساختار تقسیمات کشوری اقدام نمود. این پژوهش درصدد است به این سوال اصلی پاسخ دهد که روند تغییرات تقسیمات کشوری در دوره رضا شاه چگونه بوده و چه نسبتی با اهداف جریان نوسازی و تمرکزگرایی در این دوره داشت؟ روش تحقیق در این پژوهش، روش تاریخی با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی، نشریات ادواری و منابع مکتوب است. یافته های این پژوهش نشان داد که تغییرات در حوزه تقسیمات کشوری در این دوره، تمرکز سیاسی و نفوذ حکومت از استان ها تا روستاها را بسیار افزایش داد. به دنبال آن سیاست های نوگرایانه حکومت در حوزه های مختلف اقتصادی، اداری ، آموزشی و به خصوص تقویت و توسعه ارتش نوین شتاب بیشتری گرفت.
۱۳۴۸.

شناسایی ترکیبات سرکه چوب استحصال شده از پیرولیز چوب به عنوان آفت کش طبیعی

نویسنده:
منبع: دانش حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی سال ۶ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 2 - 15

کلیدواژه‌ها: پیرولیز چوب سرکه چوب جداسازی آنالیز GC-Mass خواص ضد میکروبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۶۲
هدف از این پژوهش استفاده از ترکیبات طبیعی به جای سموم شیمیایی به عنوان یک عامل دافع و کنترل گر حشرات در حوزه میراث فرهنگی با رویکرد جایگزینی به جای مواد شیمیایی پرخطر باشد در این پژوهش از مواد ضایعات و دور ریز دود ناشی از کوره های تولید زغال استفاده میشود. لذا بدین منظور در این تحقیق آنالیز شیمیایی و ضد میکروبی مواد حاصل از اسانس استخراج شده از دود زغال مورد بررسی قرار گرفت. عملیات جمع آوری سرکه چوب با میعان شدن گازهای خروجی دود حاصل از فرایند پیرولیز چوب درختان مرکبات درخت لیمو در فرایند تولید زغال در شمال کشور طی سه مرحله انجام شد. در دوازده ساعت اول فرایند پیرولیز شامل بخارات آب به صورت شفاف و بی رنگ بوده است و مرحله دوم شامل خروج ترکیبات شکسته شده پلیمری و اولیگومری مواد لیگنینی بود که طی زمان بیست ساعت به صورت مایع استحصالی دارای رنگ مایل به قرمز و عمدتا محلول در آب جمع آوری شد. مرحله سوم ترکیبات قیری سیاه مشتمل بر مخلوطی از ترکیبات آلی از مشتقات لیگنینی اولیگومری بوده است. برش اصلی مورد هدف مواد جمع آوری شده در مرحله میانی است که از نظر سمیت برای انسان ایمن است اما این ترکیب بسته به نوع چوب و شرایط کوره با توجه به مقالات مختلف دارای فعالیت ضدمیکروبی و قارچی است. در این بررسی نمونه ترکیب استخراجی برش میانی مربوط به دود حاصل از فرایند پیرولیز با حلال دی کلرومتان استخراج و به دو فاز آلی و آبی تفکیک شد. با انجام آنالیزهای شیمیایی لازم بر روی این مواد استخراجی، وجود ترکیبات الی مختلفی مانند هیدروکربنهای اشباع شده و نشده و نیز ترکیبات آروماتیک نمایان است. در انتها بررسی اثرات ضدمیکروبی این مواد استخراج شده با نمونه قارچ ها و باکترهای در دسترس در آزمایشگاه مورد سنجش اولیه قرار گرفته است.
۱۳۴۹.

Late Bronze Age Shields from the Bazgir Metal Hoard, Gorgan Plain, Iran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۴ ۳۴۰-۳۱۱

کلیدواژه‌ها: Shield Copper-alloy Late Bronze Period Tappeh Bazgir Gorgan Plain

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۲۲۶
Tappeh Bazgir is one of the most important archaeological sites of the Late Bronze Age in northeastern Iran. At this site, a hoard of 759 Bronze Age copper-alloy objects with an approximate weight of more than two tons was excavated. This find is unique in terms of volume and the extraordinary finds it contained. This archaeological hoard was discovered by chance in 2001, and in 2010 a rescue excavation was carried out at the findspot. This hoard had been buried in the virgin soil and deliberately concealed under a residential floor in the Late Bronze Age. The objects recovered served different purposes; they include agricultural and household implements, tools, ceremonial objects and a variety of weapons. The artifacts were all located next to each other in a pit and had been arranged in a regular manner. There were also three shields among these objects. They had been placed next to each other under basins with gutter-shaped pipes and on top of daggers, hatchets, axes, two-pronged forks, and stone rods. These weapons had evidently been positioned at close to the domestic objects. The shields are of strikingly similar shapes, but they differ slightly in the number of openings and bars. Up to now, no similar shields have been found at any other archaeological site. These shields seem to be the oldest shields excavated in Iran. XRD and XRF analyses revealed that one of the shields and other objects of the hoard were made of cast copper-alloy, and they were subjected to cold forging/hammering later.
۱۳۵۰.

منظرگاه فرهنگی هزارۀ سوم پیش ازمیلاد خلیج فارس: ملاحظاتی در باب جزیرۀ تاروت عربستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲۳ ۱۰۴-۸۷

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس جزیره تاروت ظروف کلریتی مارهاشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۱۷
خلیج فارس در جنوب ایران درطول هزاره ها همواره به عنوان یک گذرگاه آبی راهبردی ایفای نقش کرده است. براساس مدارک باستان شناسی دست کم از هزاره پنجم پیش ازمیلاد به این سو، ساکنان فلات ایران، جنوب خلیج فارس، بین النهرین و جنوب آسیا از این راه آبی برای تعاملات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی استفاده کرده اند. اوج شکوه منظرگاه فرهنگی خلیج فارس در هزاره سوم پیش ازمیلاد بوده است که حوزه های تمدنی نوپایی در جنوب خلیج فارس و دریای عمان شکل می گیرد و به گواه یافته های باستان شناسی و متون میخی بین النهرینی این مناطق در چرخه تعاملی میان تمدن های آن زمان از بین النهرین تا دره سند نقش فعالی داشته اند. منظرگاه های فرهنگی سواحل و جزایر بخش جنوبی خلیج فارس در مقایسه با بخش شمالی (ایران) بسیار بیشتر و هدفمندتر مورد پژوهش های باستان شناسی قرار گرفته اند. یکی از جزایر مهم در بخش جنوبی خلیج فارس، جزیره تاروت عربستان است. یافته های به دست آمده از این جزیره نشان می دهند این محل درطول هزاره سوم پیش ازمیلاد به عنوان یک بندر تجاری مهم در خلیج فارس به ایفای نقش پرداخته است و در نیمه نخست این هزاره تحت کنترل بین النهرینی ها قرار داشته است. تمرکز این پژوهش پرداختن به ارتباط جزیره تاروت و فلات ایران، به ویژه سرزمین مارهاشی در نیمه دوم هزاره سوم پیش ازمیلاد است؛ زمانی که این جزیره تحت نفوذ مردمان جنوب شرق ایران قرار داشته است و گروه قابل توجهی از اهالی مارهاشی در تاروت سکونت داشتند تا فعالیت های تجاری دریایی را تحت کنترل داشته باشند؛ هم چنین در این پژوهش، فرضیه مرکز تولید اشیاء کلریتی جزیره تاروت مورد پرسش قرار می گیرد؛ درنهایت، بخشی از ساکنان جزیره تاروت عربستان به عنوان اجتماعات دور از وطن (دایاسپورا) تجاری-سیاسی تمدن جیرفت معرفی می شود.
۱۳۵۱.

چالش های اجتماعی و اخلاقی قهوه خانه ها در دوران قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 25 - 50

کلیدواژه‌ها: قهوه خانه سرقت نزاع و درگیری اعتیاد فساد اخلاقی بیکاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۴۹
درهر جامعه ای برحسب ضرورت و نیاز بشری مراکزی جهت استراحت و گذران اوقات تاسیس شده است. در ایران نیز از دوره صفویه قهوه خانه با این هدف بنا گردید. این مکان از این زمان به بعد به عنوان مکان عمومی جزء بافت شهری قرار گرفت ماهیت مکان عمومی اقتضا می کند. افرادی از مشاغل و سلیقه های گوناگون فکری درآن گردهم آیند. کم کم روابط بین این افراد براثر رفت و آمد های متعدد مستحکم می شد و این ها نه تنها برخلقیات و نوع و فکر و اندیشه همدیگر، حتی برروند تحولات فرهنگی جامعه نیزتاثیر می گذاشتند. البته حضور افراد مطلوب تاثیرسازنده و به تبع آن حضور افراد نامطلوب اثرات معکوسی بر نوع رفتار و آداب مردم داشت. با عنایت به این که قهوه خانه ها در دوره قاجاریه بخشی از اماکن عمومی تاثیرگذار محسوب می شدند، این نوشتار با تکیه بر منابع و بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی در نظر دارد برخی کارکردهای منفی قهوه خانه را مورد کند و کاو قرار دهد از این رو سوال اصلی نوشتار از این قرار است.چه کارکردهای منفی را برای قهوه خانه های دوره قاجار می توان بر شمرد؟ داده های تحقیق نشان می دهد که قهوه خانه ها به عنوان یک مکان عمومی در دوره قاجار مورد اقبال و توجه اقشار مختلف اجتماع قرار داشتند از این رو در کنار کارکردهای مثبت خود محلی برای انواع بزه های اجتماعی نیز بودند. درگیرهای اجتماعی، بدمستی، قمار، الواطی و اعتیاد از مهمترین ناهنجاری هایی بود که در این مکان رخ می داد. در حقیقت وجود افراد نامطلوب قهوه خانه ها را مامن مناسبی برای بروز انواع خلاف ها و رفتار های بزهکارانه مبدل می کرد که قواعد اخلاقی جامعه را به چالش می کشید. 
۱۳۵۲.

تحلیل مقایسه ای فرایند اصلاحات فرهنگی در افغانستان وترکیه (دوره امان الله و آتاترک)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۸

کلیدواژه‌ها: ترکیه افغانستان آتاترک امان الله اصلاحات فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۶۰
نوشتار حاضر به تحلیل و بررسی پدیده مهم اصلاحات فرهنگی در تاریخ معاصر جهان اسلام پرداخته که علی رغم شباهت های زیاد با سرنوشت کاملا متفاوت مواجه شدند. در بررسی اصلاحات فرهنگی در افغانستان و ترکیه تاحدودی دانسته می شود که شباهت های زیادی در روند اصلاحات فرهنگی دوکشور وجود دارد؛ ضرورت یکسان تغییرفرهنگی، هدف واحد و داشتن الگوی واحد از نمونه های تشابهات در اصلاحات فرهنگی زمان امان الله و آتاترک بحساب می آیند. با این وصف اما، این پدیده سر انجام کاملا متفاوتی داشته است؛ آتاترک با هدف مبارزه علیه سنت و پیوستن به مدرنیته غربی به توفیق نسبی در این زمینه نائل آمد، بر خلاف امان الله که در این راه با شکست کامل مواجه شد. نگاه به این مساله با روش توصیف و تحلیل مقایسه ای که در این نوشتار بدان پرداخته شده، نشان دهنده این است که علی رغم شباهت های ظاهری این پروژه، تفاوت های مهمی وجود داشت که امان الله خان بی توجه به آن می خواست پا به پای کمال آتاترک حرکت نماید و به همین دلیل نتوانست توفیقی حاصل نماید. تغییرات فرهنگی جامعه بدون در نظرداشت قضاوت های ارزشی خوب یا بد بودن، نیازمند متغیرات و زمینه های است که بدون توجه به آن هیچ تحولی ماندگاری صورت نخواهد گرفت. و این می تواند در تحلیل وضعیت حال و آینده افغانستان نیز مؤثر باشد.
۱۳۵۳.

علل و زمینه های احیای حوزه علمیه قم در دوره معاصر

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 3-13

کلیدواژه‌ها: حوزه علمیه قم شیخ عبدالکریم حائری قاجار مشروطه حوزه علمیه نجف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۳۹۶
حوزه علمیه قم به عنوان یک مرکز علوم دینی علاوه بر اهمیت علمی و پرورش طلاب در تحولات سیاسی-اجتماعی ایران در دوره معاصر نیز نقش مهمی داشته است. در دوران قاجار حوزه علمیه نجف جایگاه ویژه ای داشت و مراجع شیعه در آنجا مستقر بودند. علمای نجف نقش مهمی در حمایت از جنبش مشروطه داشتند، اما نتایج مشروطه و رویدادهای پس از آن همچون کودتای 1299 شمسی، دخالت های انگلستان در امور داخلی ایران و دور بودن حوزه نجف از مرکز تحولات علمای آن روز را به چاره اندیشی در خصوص شرایط موجود واداشت. احیای حوزه علمیه قم که در دوران رکود خود به سر می برد به نوعی واکنشی به شرایط سیاسی آن روز ایران بود. دعوت از شیخ عبدالکریم حائری برای حضور در قم و مدیریت حوزه علمیه نیز در این راستا بوده است. در این مقاله، که با روش توصیفی-تحلیلی و شیوه کتابخانه ای صورت گرفته است ضمن اشاره به نقش علمای نجف در وقایع سیاسی ایران علل و زمینه های احیای حوزه علمیه قم در دوره معاصر بررسی می شود.
۱۳۵۴.

بازنمایی انگاره های سکولاریسم در جهان اسلام در اندیشه محمد ارکون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 457 - 485

کلیدواژه‌ها: محمدارکون جهان اسلام تاریخ اسلام سکولاریسم مدرنیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۲۸۲
محمد ارکون (1928-2010 م)، پروژه های خویش را یعنی «نقد عقل اسلامی»، «اسلام شناسی کاربردی» و «عقل سنجش نگرآینده نگر» را از دهه هفتادمیلادی باهدف پایش و انجام مطالعات اسلامی و بررسی وضعیت بحران های جهان اسلام-عرب مطرح کرد. یکی از موضوعات که جایگاه ویژه ای در اندیشه ارکون دارد، سکولاریسم است. این مقاله بارویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی انگاره های سکولاریسم در جهان اسلام در اندیشه ارکون می پردازد. این مقاله قصد درارد به این سوالات پاسخ دهد که": تعریف، مبانی سکولاریسم ازمنظرارکون چیست؟ آیا از نظر ارکون سکولاریسم امکان کاربرد و تسری و در جهان اسلام-عرب دارد؟ آیا سکولاریسم موردتوجه ارکون، جایگزین گفتمان دینی است؟ یافته ها نشان می دهد:: سکولاریسم در خوانش وی، طرح واره ای است که پیش تر در جوامع غربی جهت مقابله با اندیشه های تئوکراسی (حاکمیت دینی) به ثمر نشسته است. وی دوگانه اسلام و سکولار را از چالشی ترین موضوعات در اندیشه معاصر اسلام تلقی می کند و پیاده سازی سکولاریسم در جوامع اسلامی را به مثابه رسیدن به پیشرفت های اساسی می پندارد. ازجمله نوآوریهای ارکون در این زمینه، تقسیم بندی سیر سکولاریسم در تاریخ اسلام به چهاردوره است. ازمنظر وی، سکولاریسم در عصرنبوی جایگاهی نداشته و از عصرخلافت اموی، جوانه و سپس در عصرسلطنت توسعه یافته است. همچنین ارکون دوگانه سکولاریسم باز و قهری را مطرح می کند و به بیان سه تجربه فرانسه، لبنان و ترکیه می پردازد. ازمنظروی، سکولاریسم قهری گفتمان دینی را به حاشیه برد و با اصول کثرت گرایی در درون گفتمان های اجتماعی مغایرت دارد و تجربه ای شکست خورده و ناموفق است. اما سکولاریسم باز یا آزاد به دلیل تثبیت مؤلفه های مدرنیسم به ویژه برابری جنسیتی، دموکراسی و... راهی رو به پیشرفت است. ارکون، سکولاریسم را یک ایدئولوژی یاآموزه ای جایگزین دین تلقی نمی کند؛ بلکه آن را یک روش حکمرانی در عرصه اجتماعی-سیاسی می پندارد.
۱۳۵۵.

بازتاب مفاهیم حماسی شاهنامۀ فردوسی در تصویرسازی قدرت مغولان و ایرانیان در شاهنامۀ چنگیزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ (پیاپی ۱۱۴) 59 - 87

کلیدواژه‌ها: شاهنامه چنگیزی مغولان ایرانیان تصویرسازی قدرت زیرساخت های فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۹۰
این مقاله بازتاب مفاهیم حماسی شاهنامه فردوسی را در تصویرسازی قدرت مغولان و ایرانیان در شاهنامه چنگیزی تحلیل می کند. تفاوت ها و تمایزهای موجود در تصویرسازی قدرت این دو گروه در شاهنامه چنگیزی با استفاده از روش های تحلیلی و مقایسه ای، بیان می شود. در این روش، ابتدا توصیفات مربوط به ظاهر و خصوصیات مغولان و ایرانیان در شاهنامه مطرح و سپس، تفاوت ها در رفتار، اقدامات و نحوه برخورد با قدرت بین این دو گروه تحلیل و مقایسه می شود. نتایج این تحلیل نشان می دهد که شاهنامه چنگیزی در تصویرسازی قدرت بین مغولان و ایرانیان، تفاوت های شایان توجهی را نشان می دهد. مغولان به عنوان یک قدرت فتح گر و جنگ طلب تصویرسازی می شوند، درحالی که ایرانیان به عنوان یک قدرت محافظه کار و متعارف نشان داده شده اند. همچنین، زیرساخت های فرهنگی نقش مهمی در تصویرسازی قدرت این دو گروه دارند و تفاوت های فرهنگی بین آن ها در تصویرسازی قدرت مشخص می شود.
۱۳۵۶.

نقش میرزا محمد اخباری در فراز و فرود مکتب اخباری در دوره فتحعلی شاه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۷

کلیدواژه‌ها: میرزا محمد اخباری اخباری گری علمای اصولی علمای اخباری فتحعلی شاه قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۲۹۵
پیروزی علمای اصولی بر اخباری ها از مهمترین تحولات درونی تشیع در عهد قاجاریه بود که همواره با پیامدهای سیاسی و فکری همراه بود. موج سوم جنبش اخباری گری توسط میرزا محمد اخباری آخرین نماینده مهم جریان اخباری گری در دوره قاجاریه آغاز شد. پس از این دوره اخباری ها برای همیشه از اصولیها شکست قطعی یافتند. از آن زمان به بعد اصولیان رهبری دینی و سیاسی جامعه شیعه را به دست گرفتند. بنابراین مسأله اصلی این تحقیق، نظر به جایگاه میرزا محمد اخباری در این مرحله از جنبش اخباری گری، نقش ایشان در فراز و فرود مکتب اخباری در دوره فتحعلی شاه قاجار می باشد.چارچوب نظری این تحقیق مبتنی بر این دیدگاه است که قرائت از دین و من ابع دین ی در دورههای مختلف شکل گرفته و این امر موجب پیدایش گرایش های م ذهبی مختلف ی در درون جامع ه شیعی شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که میرزامحمد اخباری در دربار فتحعلی شاه قاجار مقرب شد و با تکیه بر قدرت شاه و سوار شدن بر موج احساسات او به ترویج اخبارگری پرداخت . از دیگر سو می دانیم که میرزا محمد، افزون بر اعتقادات تند اخباری و ضد اصولی خود، گرایش به نوعی عقاید مرتبط با علوم غریبه داشت و شاید این امور و پیامدهای فکری و مذهبی آن هم در تصمیم اصولیان در مقابله با او مؤثر بوده است؛ واژگان کلیدی: میرزا محمد اخباری ، اخباری گری، علمای اصولی، علمای اخباری، فتحعلی شاه قاجار
۱۳۵۷.

به تموکن رفتند: مشاهداتی از بوشهر، برازجان و سفرهای زمینی بین خلیج فارس و پایتخت های هخامنشیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ششم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۹ ۷۳-۵۳

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس برازجان ایلامی هخامنشی تموکانی مسافران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۳۸۷
در سال های اخیر محوطه های هخامنشی ناحیه برازجان توجه زیادی را به خود جلب کرده است و شناسایی آن ها با تموکان ایلامی/تائوسی یونانی مورد اقبال قرار گرفته است. با این حال جدای از جذابیت معماری این محوطه ها، موقعیت آن ها در امتداد مسیری که بعدها به گذرگاه مهمی برای پیوند خلیج فارس به فلات ایران تبدیل شد، قابل توجه است. اگر بین سواحل خلیج فارس به شیراز و یا پایتخت های پیشین هخامنشی (پاسارگاد و تخت جمشید) سفر کنید، برازجان اولین مرحله برای مسافرانی است که در این مسیر حرکت می کنند. این پژوهش برخی از جنبه های ترابری سفر بین برازجان و ارتفاعات و همچنین تغییرات اقلیمی را که مسافران در بیشتر ایام سال تجربه می کنند بررسی می کند. دشواری های پیمایش مسیر با گزیده هایی از روایت های مسافران قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم م، نشان داده شده است. مزایای شروع یا پایان سفر در شیف، برخلاف بوشهر با ذکر نمونه های متعدد موردبحث قرار گرفته است. همچنین اهمیت قاطرها به عنوان حیوانات بارکش درطول مسیر موردتأکید قرار گرفته و درنهایت، پیامدهای شواهد ارائه شده برای زمینه روبه رشد مطالعات عینی موردتأکید قرار می گیرد.
۱۳۵۸.

نقش فرایند دولت – ملت سازی بر تفوق ایران بر عراق در بحران هاو برخوردهای مرزی سال های 1975 -1971 م.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 47 - 61

کلیدواژه‌ها: روابط سیاسی ایران عراق درگیری های مرزی دولت – ملت سازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۳۰۲
بحران در روابط ایران – عراق در دوران حاکمیت بعثی ها حدفاصل سال های 1975-1971 م. به اوج خود رسید ولی با این وجود سطح تنش ها در حد درگیری های لفظی و برخوردهای مرزی باقی ماند و هیچ گاه به جنگی تمام عیار نینجامید. در  اینجا این پرسش ها مطرح می شوند که چرا علی رغم بحران در روابط، این تنش ها هیچ گاه منجر به حادثه ای همچون جنگ تحمیلی نگردید؟ و چه علل و یا عواملی موجب شد که ایران بتواند در قرارداد 1975 م. الجزیره دست بالا را داشته باشد و خواسته های خود را به طرف عراقی تحمیل کند؟ دولت ایران به دلیل کسب موفقیت در حوزه های مادی فرایند «دولت – ملت سازی» و احراز شاخص ها موضع برتری پیدا نمود و توانست در عرصه های دیپلماتیک و میدان های نبرد خواسته های خود را به دولت عراق دیکته کند. این پژوهش با اتکای به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی – تحلیلی تلاش دارد به بررسی این موضوع بپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهند که موفقیت ایران در اجرای نسبی این شاخص ها سرشت و سرنوشت روابط دو کشور را در طی این سال ها تغییر داد و این از مهم ترین دلایل کامیابی ایران در رقابت با عراق محسوب می شود. 
۱۳۵۹.

مسئلۀ بهداشت حمام های تهران در دورۀ رضا شاه (با تأکید بر روزنامۀ اطلاعات؛ 1305 تا 1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ ۱۶۳-۱۴۱

کلیدواژه‌ها: حمام استحمام دوره پهلوی بهداشت دوش خزینه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۳۰۵
یکی از گفتمان های نوسازی دوره رضاشاه، بهداشت و کارکردهای آن بود که در گفتار صاحب نظران و سیاست گذاران آن دوره بازتاب فراوانی یافته است. بررسی وضعیت بهداشت حمام های عمومی با توجه به نوع کارکرد و پیوستگی با زندگی روزانه مردم تهران و نیز چالش هایی که برانگیخته است، مسئله پژوهش حاضر به شمار می رود. پرسش اصلی این است که برای ارتقاء بهداشت حمام های تهران در آن دوره چه اقداماتی صورت گرفت؟ این اقدامات، چه واکنش هایی ایجاد کرد و چه دستاوردهایی در پی داشت؟ نتایج بررسی و تحلیل داده های روزنامه اطلاعات و ارزیابی روند اصلاح و تغییر حمام های تهران نشان می دهد که تجهیز آن ها به دوش و مسدود کردن خزینه ها مهم ترین دستاورد نوسازی حمام های تهران بوده است. این تغییرات، بدون فراهم کردن بستر این کار یعنی لوله کشی سراسری و نیز بدون در نظر گرفتن باورهای حاکم بر مردم زمینه ساز چالش های تازه شد که در این مقاله به پاره ای از آن ها اشاره می شود.
۱۳۶۰.

اندیشه و عمل سیاسی شیخ حسین بن عبدالصمد حارثی عاملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 486 - 510

کلیدواژه‌ها: شیخ حسین بن عبدالصمد شاه طهماسب دولت صفویه اندیشه سیاسی.

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۳۴۰
 شیخ حسین بن عبدالصمد حارثی عاملی (984-918) از فقهاء مشهور دوره اول صفوی و معاصر با شاه طهماسب (984-930 ق) بوده است. بررسی اندیشه سیاسی، تأثیر و عملکرد او در امور سیاسی، هدف اصلی این پژوهش می باشد. سؤال اصلی این پژوهش آن است که اندیشه سیاسی شیخ حسین چه تأثیری در جامعه صفوی و عملکرد سیاسی شاه طهماسب داشته است؟ روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای  است. ابزار اصلی پژوهش داده های منابع تاریخی عصر صفوی به ویژه آثار باقی مانده از شیخ حسین بوده که بسیاری از این آثار هنوز ترجمه و تصحیح نشده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین تأثیر اندیشه و عمل سیاسی شیخ حسین را می توان عمومیت بخشیدن به برگزاری نماز جمعه به عنوان فریضه ای مذهبی - سیاسی دانست. رویکرد شیخ حسین نسبت به نماز جمعه، مسئله گرفتن جوایز و هدایا از پادشاهان و سجده بر شاه، در راستای مشروعیت بخشی به حکومت شاه طهماسب بوده و در این زمینه تلاش فراوانی نموده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان