درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۶۱ تا ۱٬۳۸۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۱۳۶۱.

واکاوی انگیزه ها و اهداف تیموریان در سیاست های مذهبی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۸۹) 215 - 242

کلیدواژه‌ها: امیر تیمور شاهرخ ماوراءالنهر سیاست مذهبی شیوخ متصوفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۳۲۵
امیرتیمور گورکانی در سال 771ق، حکومت ماوراءالنهر را به دست گرفت و توانست با اتحاد قبایل و نیروهای نظامی، انسجام و ثبات و اقتدار و حاکمیت سیاسی این منطقه را که دچار سستی و اضمحلال شده بود، احیا کند و با حملات نظامی خود به مناطق مختلف آسیا، امپراتوری گسترده ای را تأسیس نماید. وی برای توجیه حملات نظامی و تثبیت مشروعیت دینی حکومت خود، رویکرد سیاسی مذهبی خاصی را که شامل پایبندی به قواعد مذهبی و احترام به علما، دانشمندان و شیوخ متصوفه بود، در پیش گرفت. دلایل شکل گیری این سیاست مذهبی و تأثیرآن به عنوان میراث تیمور در دوره حکومت جانشینانش، به ویژه شاهرخ و نقش آن در شکل گیری وضعیت فرهنگی و مذهبی قرون هشتم و نهم هجری قمری، سؤال اصلی این مقاله است که با روش وصفی تحلیلی بررسی شده است. یافته های مقاله نشان می دهد که امیران گورکانی، به ویژه تیمور، مجموعه ای از اقدامات و تدابیر را برای شناساندن خود به عنوان مسلمانی پاک آیین به کار بسته و تلاش داشته اند تا حکومت خود را مبتنی بر تقدیر و مشیت الهی تبیین نمایند و از مذهب به عنوان مسیری برای دستیابی به مقاصد سیاسی بهره برند.
۱۳۶۲.

منصب پذیری و همکاری با حکومت ستمگر در سیره سیاسی امام صادق (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۵۶) 1 - 13

کلیدواژه‌ها: امام صادق (ع) سیره سیاسی امام صادق (ع) همکاری با حکومت منصب پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۳۰۷
گزاره های متفاوتی در منابع روایی و تاریخی درباره همکاری با حاکمان ستمگر و به تعبیری پذیرش پُست و مقام از سوی آنان وجود دارد. به رغم گزارش هایی که بیانگر نهی از همکاری با حکومت است، برخی صحابیان امام صادق(ع) با خلافت عباسی در زمینه های مختلف همکاری داشته اند و از سوی دستگاه خلافت، مناصبی مانند حاکمیت، قضاوت و خزانه داری را عهده دار بوده اند. پرسش های متعدد شیعیان از امام(ع) درباره منصب پذیری و همکاری با حکومت، نشان از فضای عمومی حرمت شماریِ همکاری و در مواردی نیز بیانگر تمایل برخی شیعیان به همکاری است. نوشتار حاضر با رویکرد تاریخی و بر پایه گزارش های موجود، با تکیه بر بیان مصادیق، توصیف و تحلیل و نیز بهره مندی از منابع مختلف و تحقیقات جدید کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که همکاری با حکومت در سنت و سیره سیاسی امام صادق(ع) چه جایگاهی دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد همکاری هدفمند در چارچوب ارزش های دینی نه تنها منعی ندارد، حتی در مواردی سفارش شده است. گویا حرام پنداریِ همکاری و منصب پذیری، افزون بر فرقه خوارج، از سوی زیدیان نیز تبلیغ و تأکید می شد؛ زیرا آنان باورمندان به قیام مسلحانه در هر شرایطی بودند. امام صادق(ع) با انتخاب راه میانه و اعتدال، همکاری سودمندانه را برای شیعه برگزید تا هم شیعه را از خطر انزوا دور نگه دارد و هم از تقویت ستمکاری پرهیز داده باشد.
۱۳۶۳.

Stone Scale/Weights of Bronze Age from Sistan, Iran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۲, Issue ۲, January ۲۰۲۲ 27 - 36

کلیدواژه‌ها: Iran Sistan South of Qale Rustam Domain Stone Weights Pottery Bronze Age

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۳۶۳
In Sistan, with an area of 8117 square meters, some 1660 archaeological sites have been explored during two phases of field surveys. The National Geographical Organization of the Armed Forces of Iran has divided Sistan into 22 geographical districts. The south of Qale Rustam Domain with an area of 295 square meters was the aim of second phase of investigation that could discover 280 archaeological sites. Most of them belong to Bronze Age. The site number 152 in the South of Qale Rustam Domain, which is located near the Iran-Afghanistan border with an area of 27000 square meters, was formed simultaneously with Shahr-e Sokhta. During the investigation, two stone objects resembling handbags, as well as a plenty of potsherds were found. The potsherds found at the surface level, both simple and designed are of the types found in phases 5-8 of Shahr-e Sokhta, which date back to the first half of the third millennium B.C. The specific function of these bags is still unclear, but seems to be weights or scale. However, based on chronological studies, these bags, like the other cultural proofs found around them especially pottery, can be attributed to the first half of the third millennium B.C.
۱۳۶۴.

نقد استنادهای قرآنیِ وقایع تاریخی صدر اسلام در تاریخ طبری (مطالعه موردی: بررسی ادعای علاقه پنهان محمد(ص) به زینب و استناد به آیه 37 سوره احزاب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 147 - 168

کلیدواژه‌ها: استنادهای قرآنی طبری حضرت محمد (ص) زینب بنت جحش آیه 37 سوره احزاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۳۵۷
چکیده تاریخ نگاری مسلمانان در ابتدا پیوندهای زیادی با آیات قرآنی داشت، به این صورت که مورخ سعی می کرد از آیات قرآنی به عنوان تأیید در گزارش رویدادهای تاریخی استفاده کند. طبری یکی از مورخانی است که ضمن گزارش وقایع تاریخی آن ها را با آیات قرآنی مستند کرده است. هدف از پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، این است که به این مسئله اصلی بپردازد که استناد به آیات در گزارش وقایع تاریخی در تاریخ طبری به چه میزان صحیح بوده است؟ بررسی ها حاکی از آن است که طبری باهدف تأیید و تقویت گزارش های تاریخی به آیات استناد کرده است. اما در برخی موارد دچار آسیب هایی شده است. ازجمله آن ها آیه 37 سوره احزاب است که به ماجرای جدایی زید از زینب بنت جحش و سپس ازدواج پیامبر(ص) با وی اشاره دارد. طبری با نقل روایات مجعول، علت اصلی جدایی زید و زینب را عشق و علاقه قلبی پیامبر(ص) به زینب قلمداد کرده و با برداشت غیرصحیح از برخی عبارات موجود در آیه مذکور و استناد به آن یک داستان عاشقانه ساخته و آن را در جهت تأیید عقاید خویش به کار برده است. این سهل انگاری ها را می توان ناشی از برداشت سطحی او از آیات و عدم تحلیل آن ها دانست که به طور خاص در این مطالعه ذکرشده است.
۱۳۶۵.

پژوهش های سنجه پذیر در باستان شناسی محیطی دوره پلیستوسن (تعاریف، کاربرد و ضرورت ها برای فلات ایران)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 123 - 156

کلیدواژه‌ها: باستان زمین شناسی باستان شناسی محیطی روش های آزمایشگاهی بازسازی شرایط محیطی پلیستوسن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۲۸۲
زمین به عنوان یک بستر، همواره در حال ذخیره کردن اطلاعات اقلیمی، انسانی و محیطی است و می تواند آینه تمام نمای روابط زیا و گیاه با محیط زیست باشد. رژیم غذایی، پوشش گیاهی، وضعیت اقلیم، دلایل انقراض موجودات زنده، مهاجرت و الگوهای استقراری انسان از آن دسته اطلاعاتی است که می توان از بایگانیِ زمین برداشت کرد. بازیابی این اطلاعات همواره بخشی از دغدغه های پژوهشگران بوده است. اما آنچه مشخص است، این است که شرایط محیطی گذشته را نمی توان تنها با تکیه بر یافته های فرهنگی در بافت باستان شناسی بازسازی کرد، بلکه این امر مستلزم ادغام طیف گسترده ای از علوم است. نتیجه این ادغام، سر برآوردن شاخه هایی از علوم میان رشته ای همانند باستان شناسی محیطی است که هدف اصلی آن درک فرایندهای تعاملی بین انسان و محیط است. باستان شناسی، با پیشرفت علم و تخصص گرایی همواره با رویکردی نو و چالش های نوینی مواجه است، ازاین رو بومی سازی تکنیک های باستان شناسی محیطی و بازنگری مبانی نظری و عملی باستان شناسی ایران، که به میزان زیادی در این زمینه با کاستی مواجه است امری الزامی به نظر می رسد. در این مقاله کوشیده ایم با روش کیفی و با رویکرد توصیفی به مرور، بخشی از آزمایش های میان رشته ای (اهداف، کاربردها و کارکردها) با ذکر مثال هایی مورد استفاده در باستان شناسی، مبتنی بر رهیافت های باستان شناسی محیطی و به ویژه یکی از زیر شاخه های آن یعنی باستان زمین شناسی، در اواخر دوره پلیستوسن بپردازیم و به نیازها و ضرورت های این علوم میان رشته ای اشاره نمایم.
۱۳۶۶.

سازماندهی نظام اوقاف و اهداف آموزشی آن در عصر پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 89 - 105

کلیدواژه‌ها: وقف سازماندهی پهلوی اول رضا شاه وزارت معارف و اوقاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۹ تعداد دانلود : ۴۴۴
مسئله وقف یکی از مسائل مهم تاریخ ایران دوران اسلامی است. این اهمیت ناشی از تأثیر و تأثر آن بر جنبه های مختلف مذهبی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. از این رو در تاریخ ایران همواره حکومت ها درصدد مداخله در امور اوقاف برآمدند، حکومت پهلوی اول نیز از این قاعده مستثنی نبود. این حکومت در امور اوقاف همانند دیگر عرصه ها و ساخت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران بازمانده از عصر قاجار، دست به تغییرات اساسی زد و درصدد سازماندهی ساختار اوقاف و میراث بازمانده از دوره قاجار برآمد. بر این اساس این پژوهش درصدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی و به کارگیری اسناد و مدارک آرشیوی، نشریات و دیگر منابع تاریخی این پرسش را طرح کند و به آن پاسخ دهد که سازماندهی امور اوقاف در عصر پهلوی اول چگونه صورت گرفت و اهداف آموزشی آن چه بود؟ یافته های تحقیق نشان می دهد حکومت پهلوی طی یک روند ده ساله ازطریق وضع قوانین جدید، موفق به سازماندهی اوقاف و ایجاد تغییرات در آن حوزه با هدف توسعه کمی و کیفی نظام آموزشی کشور شد. این هدف با به کارگیری اوقاف و صرف عواید حاصل از اوقاف در حوزه های ساختمانی (ساخت بنا های آموزشی)، معارفی (ترویج آموزش و تأمین منابع آموزشی) و طبعی ( نشر کتاب) محقق شد.
۱۳۶۷.

تأثیر اصلاحات اقتصادی الحاکم بامر الله بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 426 - 456

کلیدواژه‌ها: فاطمیان الحاکم بامرالله اصلاحات اقتصادی بحران مستنصریه مقریزی نظام پول دو فلزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۰۳
 مصر در عصر اول خلافت فاطمیان به دلایل متعدد، شاهد گرانی های پیاپی بود. پیامدهای این بحران ها که منجر به انباشت طلا و حذف تدریجی آن از معاملات تجاری می شد، آن چنان جدی بود که الحاکم بامرالله فاطمی (ششمین خلیفه فاطمی و شانزدهمین امام اسماعیلی) را به اصلاح سیاست های پولی واداشت. پرسش نوشتار حاضر این است که اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله چگونه بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه تأثیر گذاشت؟ یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی کتابخانه ای است، نشان می دهد مهم ترین اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله شامل تثبیت نظام پول دو فلزی (درهم و دینار)، تأسیس «دیوان مفرد» و بازتوزیع نقدینگی در قالب صدقات و بخشش های حکومتی به منظور بازگرداندن طلاهای ذخیره شده به چرخه مبادلات اقتصادی بوده است. این اصلاحات توانست از رواج پول های کم ارزش به جای درهم و دینار پیشگیری کند. در نتیجه، شدت بحران های اقتصادی مصر را در بلندمدت و به ویژه پس از قطع ارتباط مصر با زیریان و کاهش واردات طلای مغرب و همچنین غارت ذخایر حکومت در بحران مستنصریه، کاهش داد.
۱۳۶۸.

بررسی و تحلیل ابعاد نفوذ سخت در شاهنامه فردوسی با رویکرد به مبحث جاسوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۱ 133 - 168

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فردوسی جاسوسی نفوذ اطلاعات امنیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۳۷۶
فردوسی در شاهنامه علاوه بر موضوعات ادبی، از مسائل گوناگون سیاسی، امنیتی، نظامی سخن می گوید و در اثر خود به تبیین روابط ایران با ملل خارجی اشاره می کند. در بازنمایی این روابط، مقوله نفوذ و جاسوسی از اهمیت خاصی برخوردار است. گزینش جاسوسان مجرب و کارآزموده و حساسیت این کار، نشان از اهمیت جاسوسی در بقای یک ملت و پیروزی درنبردهای سرنوشت ساز دارد. افزون بر این، بررسی ابعاد مختلف جاسوسی در اثر فردوسی باعث می شود از دستاوردهای اطلاعاتی و امنیتی پیشینیان برای پیشبرد اهداف حفاظتی و امنیتی در دوران معاصر استفاده شود. ازاین رو، در پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، به متغیرهایی چون: تعیین نوع استراتژی بر اساس اطلاعات جاسوسان از دشمن؛ آسیب های ناشی از اطلاعات نادرست جاسوسان؛ زیر نظر گرفتن تحرکات دشمن و تعیین میزان قدرت نظامی آن؛ وحدت ایدئولوژیک جاسوسان؛ تحلیل استراتژی نظامی دشمن و پیش بینی اقدامات احتمالی آن؛ تأمین امنیت مقامات کشوری و لشکری؛ ارائه اطلاعات از نظامیان و مردم عادی جهت اشراف اطلاعاتی سران کشوری و لشکری؛ و ارائه اطلاعات طبقه بندی شده از دشمن پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که روش به دست آوردن اطلاعات جاسوسان به شیوه انسانی و فیزیکی و مبتنی بر اثبات گرایی از طریق مشاهده محدود بوده و غالب نفوذها ساختار تک بعدی بسیط دارد. نوع نفوذ و جاسوسی، موردی و به صورت رخنه عامل یا جاسوس در گروه هدف بوده است. همچنین، اهداف انسانی جاسوسی، فرماندهان و نخبگان نظامی دشمن بوده اند.
۱۳۶۹.

مؤلفه های تاریخ نگاری محمد بن اسحاق حموی در کتاب انیس المؤمنین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۵۶) 33 - 52

کلیدواژه‌ها: انیس المؤمنین حموی حقانیت امامان (ع) خلفا شیعه ابومسلم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۲۶۶
«انیس المؤمنین» عنوان کتابی کهن و کمتر شناخته شده از محمد بن اسحاق حموی (زنده در 938ق) است؛ همو که به «فاضل الدین ابهری» نامبردار است. این کتاب از نمونه های شاخصِ شرح حال نویسی ائمه در اوایل دوره صفویه است که مؤلف در آن به سان مورخ-متکلمی توانمند ظاهر شده و متناسب با نیازهای زمانه اش، تاریخ زندگانی ائمه(ع) را نگارش کرده است؛ از این رو مقاله حاضر تلاش می کند تا با خوانش متن انیس المؤمنین ، با روش توصیفی-تحلیلی به فهم مؤلفه های تاریخ نگاری فاضل الدین بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که چه ارتباطی بین تاریخ نگاری او در کتاب انیس المؤمنین با شرایط سیاسی-فرهنگی زمانه نگارش متن وجود دارد؟ نتایج این واکاوی نشان می دهد متن انیس المؤمنین بر سه مؤلفه تثبیت حقانیت امامت ائمه(ع) به واسطه تمرکز بر اثبات حقانیت جانشینی امام علی(ع)، غیریت سازی اهل تسنن با حاشیه رانی خلفا، به ویژه خلفای سه گانه و نیز مؤلفه غیریت سازی اهل تصوف با حاشیه رانی ابومسلم و قصه خوانان آن استوار بوده است. این مؤلفه ها به شدت متأثر از زمانه حموی یعنی سیاست یکپارچه سازی مذهبی صفویان، ضرورت احساس نیاز جامعه ایرانی به شناخت فضائل و مناقب ائمه(ع)، تقابل گفتمان تشیع و تسنن و نیز رقابت علما و فقهای تشیع با صوفیان قزلباش یا به عبارت دیگر تقابل شیعه فقاهتی با شیعه عامیانه یا صوفیانه در نیمه اول سده دهم هجری بوده است.
۱۳۷۰.

تحلیل کارکردهای اجتماعی موسیقی ایران بر اساس اشعار شاعران و مطابقت آن با آثار سفالگری دوره سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 33 - 58

کلیدواژه‌ها: دوره سلجوقی سازهای موسیقی اشعار شاعران سفالگری کارکرد اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۷۷
موسیقی یکی از هنرهای ارزشمند دوره سلجوقی است که در جامعه آن عصر، به ویژه در میان طبقات بالای اجتماع، جایگاهی والا داشته است. برخلاف دیگر هنرها، اطلاعات زیادی از موسیقی این دوره وجود ندارد، اما بر اساس هنر سفالگری و متون ادبی می توان گفت که موسیقی در حیات اجتماعی دوره سلجوقی نقش مؤثری داشته و در موقعیت های گوناگون همچون رزم و بزم، مراسم آیینی و جشن ها، عنصری کلیدی به شمار می آمده است. پژوهش حاضر کوشیده است با استناد به آثار سفالگری و دیوان هشت تن از شاعران عصر سلجوقی، کارکردهای اجتماعی موسیقی این دوره را تحلیل و تبیین نماید. هدف این پژوهش، شناخت موسیقی دوره سلجوقی بر اساس آثار سفالی و اشعار این دوره است که به روش تاریخی – تحلیلی سامان یافته است. یافته های پژوهش نشان داده که میان نقوش سفالینه های سلجوقی و اشعار شاعران این دوره همبستگی وجود داشته است.
۱۳۷۱.

اولین شافعیان ایرانی و نقش آنان در ترویج مذهب شافعی در ایران (از آغاز تا پایان قرن چهارم قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 119 - 146

کلیدواژه‌ها: ایران خراسان فقه شافعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۳۱۶
مذهب شافعی یکی از چهار مذهب اهل سنت است که در ایران رشد کرد و ایرانیان، بسیاری از مبانی علمی آن را تدوین کردند. ایرانیان در ابتدا برای کسب حدیث به نزد شافعی رفتند و از آن طریق با فقه شافعی آشنا شدند. برخی از خراسانیان، به نزد شاگردان شافعی رفتند و این مذهب را به ایران آوردند. این پژوهش، با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی - تحلیلی و با هدف بررسی تاریخی حضور این مذهب در ایران، به این نتیجه دست یافته است که اولین حضور شافعیان در ایران از نیمه قرن سوم قمری در شهرهای مرو و اسفراین بوده و بعد از آن در نیشابور رواج یافته و در نیمه قرن چهارم قمری به دینور و کردستان رسیده است. ورود این مذهب به دنبال حرکتی علمی بود که پس از تشکیل سلسله های طاهریان و سامانیان شکل گرفت.
۱۳۷۲.

تشیع دولت عیونی بحرین بر پایه برخی شواهد تمدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۷۴-۴۹

کلیدواژه‌ها: تاریخ تشیع بحرین تاریخی دولت عیونی قبیله عبدالقیس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۳۲۴
مذهب دولت عیونی بحرین، بر اساس داده های تمدنی و به روش صرفاً «تاریخی» مسئله این پژوهش است؛ چیزی که محلّ اختلاف تاریخ نگاران معاصر است. در نیمه اوّل سده پنجم ق، با ضعیف شدن قرامطه، قبیله عبدالقیس توانست حکومت عیونیان (647 - 469 ق) را به عنوانِ یک حکومتِ مستقلِ بومی شیعی، با حمایت نظام قدرتمند قبیله ای و بهره گیری از کمک دولت های عباسی و سلجوقی در ناحیه بحرین قدیم (تاریخی) تشکیل دهد. برخی شواهد تمدنی همچون: نام گذاری ها، کتیبه مناره مسجد جامع الخمیس، سکه های به جای مانده از عهد عیونی با نگاشته های صریح شیعی و وجود شاعری شیعی در دربار آنها که قصاید اهدایی و مناسبتی فراوانی از او برجاست از شواهد و ادله تشیع رسمی دولت عیونی است.
۱۳۷۳.

عملکرد مجلس شورای ملی در تنظیم روابط دولت و اصناف در حوزه قوانین مالیاتی (دوره پهلوی اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 151-171

کلیدواژه‌ها: مجلس شورای ملی اصناف مالیات دولت دوره پهلوی رضاشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۸۹
در دوره رضاشاه، درآمدهای مالیاتی به یکی از مهم ترین منابع کسب درآمد برای اجرای برنامه های نوسازی دولت و ساماندهی امور مالی و مالیاتی به یکی از مهم ترین دغدغه های مجلس شورای ملی مبدل گردید.در پی طرح مطالبات اصناف و دولت به صورت توامان، مالیات سرانه و صنفی اصناف و پیشه وران لغو و مالیات بر درآمد به نوعی جایگزین آن شد.از آنجا که مالیات همواره یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در ارتباط متقابل دولت و اصناف بوده است؛ مجلس به عنوان نهاد متولی قانونگذاری، نقشی درخور توجه در تنظیم قوانین جدید و مطالبات اصناف بر عهده داشت؛ آنچه که به عنوان مساله اصلی این پژوهش مد نظر قرار گرفته است.پژوهش پیش رو با اتکاء به منابع و تحقیقات مرتبط، بر اساس روش تحقیق تاریخی و به شیوه توصیفی - تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش است که نقش و عملکرد مجلس نسبت به برنامه های مالیاتی دولت در مورد اصناف و قوانین مصوب چگونه بوده است؟ فرض بر این است که مجلس در این زمینه همگام با دولت گام برداشت. یافته های پژوهش حاکی است که مجلس در راستای ساماندهی مالیات های ماخوذه از اصناف، به عنوان یکی از اهداف کلان دولت عمل کرد و با حذف یکی از قدیمی ترین مالیات های اصناف و تصویب قوانین جدید، مسیر نظارت مستقیم دولت بر کمیت مالیات ها و شیوه مالیات ستانی از اصناف را هموار کرد. با این حال نباید از نظر دور داشت که تلاش مجلس در جهت تامین مطالبات اصناف و جهت دهی و ساماندهی قوانین به سمت اعتدال و عدالت مالیاتی، دست کم تا آنجا که در تعارض با سیاست های کلان حکومت نبودند؛ قابل چشم پوشی نیست.
۱۳۷۴.

دیوارنگاره های تاریخی-مذهبی: عوامل اثرگذار بر نقش مرمتگر با توجه به ادراک مخاطبان هدف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 87 - 116

کلیدواژه‌ها: دیوارنگاره های تاریخی-مذهبی مرمت بازسازی تصویری ادراک مخاطبان هدف جامعه شناسی مخاطبان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۲۶۰
نظر به حفظ کاربری بسیاری از ابنیه تاریخی- مذهبی مانند بقاع، تکیه ها و امامزاده ها در بین مخاطبان هدفِ آن ها در شهرها و روستاها، توجه به دیوارنگاره های روایی-مذهبی در آن ها و مرمتشان، حائز اهمیت است. این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر نقش مرمتگر در بازسازی تصویری این آثار صورت گرفته است. پرسش تحقیق این است که عوامل تعیین کننده نقش مرمتگر در بازسازی این دیوارنگاره ها از منظر توجه به ادراک مخاطبان هدف آن ها، کدام اند؟ جهت پاسخگویی به سؤال تحقیق از روش کمّی با ابزار پرسش نامه و مطالعات کتابخانه ای در گردآوری داده ها استفاده شده است. نمونه ها از جامعه مخاطبانِ هدف دیوارنگاره ها که رابطه فرهنگی - اجتماعی با این آثار برقرار می سازند، انتخاب شده و آزمون های آمار استنباطی (تی تک نمونه ای، کای اِسکوئِر) جهت تجزیه و تحلیل یافته ها به کار رفته است. نتایج نشان می دهد که عوامل مختلفی از جمله ارزش فرهنگی و اجتماعی این آثار، انتظارات مخاطبان هدف، پیش زمینه های ذهنی شان، هویت و کاربری اثر، روایت نقاشی ها، کارکرد ارزشی آثار و اصول اخلاقی مرمت، می توانند مرمتگر را در تعیین هدف از بازسازی یاری دهند و از سوی دیگر بر نحوه بازسازی مرمتگر تأثیرگذار باشند.   این مقاله مستخرج از رساله دکترای نویسنده اول در رشته مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی دانشگاه هنر اصفهان با عنوان " تبیین رویکرد اصلاحی در بازسازی دیوارنگاره های تصویری ابنیه ی مذهبی شیعی ایران، با نگرش ویژه بر مبانی مرمت در پیوند با ادراک مخاطب هدف" به راهنمایی جناب آقای دکتر حسین احمدی می باشد.  
۱۳۷۵.

تحلیلی بر جنگ های صفوی و عثمانی در منطقه وان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 20 - 34

کلیدواژه‌ها: ایران وان آناتولی شرقی صفوی عثمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۲۵۴
یکی از چالش های دائمی بخش علیایی رود فرات و غرب ارمنستان بزرگ در طول تاریخ وجود تنش های نظامی میان قدرت های سیاسی مجاور آن بر سر چگونگی تسلط یافتن بر منطقه سوق الجیشی وان بوده است. این چالش ها در دوران حکومت صفوی و عثمانی وارد مرحله جدیدی شد و اختلافات مذهبی و سیاسی میان آنها زمینه رویارویی دیگری را در آن منطقه بوجود آورد که با فراز و نشیب طی سال های 1049-907 ق ادامه یافت. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی به دنبال تبیین این پرسش است که آنها چه سیاست و اهدافی را در منطقه وان دنبال می کردند که سبب پیدایش کشمکش های نظامی طولانی میان آن دو قدرت گردید؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که انگیزه های مختلفی به لحاظ تاریخی، سیاسی، نظامی، مذهبی، قومی و اقتصادی در درگیری دائمی میان آنها نقش داشته است؛ اما صفویان نه با تکیه بر مذهب و نه قدرت نظامی و نه دیپلماسی، توانایی حفظ و حراست از وان و شهرهای اطراف آن در برابر رقیب نیرومند خود یعنی عثمانی ها را نداشتند، بنابراین درنهایت مجبور شدند تا بر پایه یک توافق رسمی با عثمانی تن به قبول شکست داده و با جدایی دائمی وان از قلمرو تاریخی ایران موافقت کنند.
۱۳۷۶.

مطالعه تطبیقی روابط و مقایسه سیاست فرهنگی، مذهبی و نظامی غوریان و خوارزمشاهان

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 111 - 138

کلیدواژه‌ها: خوارزمشاهان غوریان محمد خوارزمشاه روابط خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۵۲
در اواخر قرن ششم و اواخر قرن هفتم هجری دو حکومت بزرگ خوارزمشاهان و غوریان در شرق ایران در مرحله تقابل قرار داشتند؛ اما این تقابل نه تنها در میدان جنگ و سیاست، بلکه در عرصه فرهنگی، مذهبی نیز تبلور یافت. غوریان به لحاظ روابط کهن با خلافت عباسی خود را محافظ این نهاد مذهبی، سیاسی در برابر هجمه های حکومت خوارزمشاهی، از دوران سلطان علاءالدین تکش (596-568) تا دوران حکومت محمد خوارزمشاه (617-596)، می دانستند. هرچند که خوارزمشاهان، به خصوص در عصر سلطان محمد، سعی در دوری از این تقابل داشتند؛ به هر روی ناچار به ورود به این درگیری شدند که در نهایت به زوال حکومت غوریان انجامید. بی تردید پیروزی های خوارزمشاهان در خراسان و در نهایت تمام سرزمین غوریان مرهون پیروزی در رقابت فرهنگی-مذهبی نیز بود که نتایجش را در میدان نشان داد. این پژوهش در صدد است که با نگاهی توصیفی-تحلیلی علل تاریخی مؤثر بر روند این تقابلات را از عرصه میدان نظامی تا رقابت فرهنگی-مذهبی دنبال کرده و در پی پاسخگویی به این پرسش باشد: 1- سیر تحول روابط خوارزمشاهان و غوریان طی سال های حکومت محمد خوارزمشاه تا پایان حکومت غوریان با بررسی مقایسه ای رفتار آنها در قبال رویدادهای فرهنگی، مذهبی چگونه بوده است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که روابط خوارزمشاهان و غوریان پس از روابطی صلح آمیز در دوران سلطان تکش خوارزمی به روابطی چالشی، سخت به همراه تقابل نظامی و فرهنگی شد که در نهایت سبب فروپاشی حکومت غوریان و ضعف حکومت خوارزمشاهان شد.
۱۳۷۷.

کتاب التریاق نسخه خطی ایرانی یا...؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۰ 246-221

کلیدواژه‌ها: التریاق جالینوس ایران جزیره موصل مکتب بغداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۲ تعداد دانلود : ۴۰۹
از آنجایی که آثار کمی از نقاشی دوره سلجوقی به جا مانده و ازسوی دیگر، بیشتر آن ها بدون تاریخ و مکان نگارش هستند؛ بنابراین درباره بیشتر آثار نگارگری این دوره، دیدگاه یکسانی وجود ندارد. از دیگر سوی، چون بیشتر پژوهشگران روش درست علمی را در پژوهش های خود به کار نمی گیرند، به مشکلات موجود در این زمینه می افزایند. یکی از آثار نگارگری این دوره که موضوع این جستار و نیز دارای تاریخ نگارش است، نسخه ای از کتاب التریاق منسوب به «جالینوس» است که در سال 595 ه .ق./1199م.، نوشته شده و در کتابخانه ملی پاریس نگه داری می شود. با توجه به آن که در این دست نوشته، جای نگارش آن درج نشده است، بنابراین درباره این که نسخه مذکور در کجا نوشته و مصورسازی شده، اختلاف نظر وجود دارد. این نسخه را افراد مختلف به جاهای گوناگونی چون: ایران و جزیره، دیاربکر، موصل و مکتب بغداد نسبت داده اند. بر این اساس، مسأله و گزاره اصلی پژوهش حاضر، جایابی محل نگارش و مصورسازی این نسخه خطی است که با روش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، دیدگاه های پژوهشگران بررسی و نقد شده و با مقایسه تطبیقی نشان داده خواهد شد که نسخه التریاق را نمی توان به موصل، بغداد و...، جز ایران نسبت داد. با بررسی و مقایسه نگاره های این کتاب و دیگر آثار هنری ایرانی، به ویژه سفالینه ها و فلزگری، مشخص شد که شباهت کاملی ازنظر سبک شناسی، شیوه ترسیم نگاره ها و ترکیب بندی بین کتاب التریاق و این آثار وجود دارد؛ بنابراین نسبت دادن این دست نوشته به جزیره نادرست است و می توان گفت که وارونه دیدگاه بیشتر پژوهشگران، نگاره های کتاب التریاق بیشترین شباهت را با شیوه سبک های هنر ایرانی دارد تا عراق؛ بنابراین می توان اذعان داشت که خاستگاه این دست نوشته، ایران و دیدگاه های دیگر نادرست است.
۱۳۷۸.

معرفت تاریخی در عصر تدوین طرح واره ای نظری در بازاندیشیِ انتقادیِ تاریخ نگاریِ اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۸۹) 149 - 188

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری اسلامی معرفت تاریخی بازاندیشی انتقادی عصر تدوین جامعه شناسی معرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۹ تعداد دانلود : ۳۹۸
بازنمایی وقایع تاریخی در میراث تاریخ نگاری اسلامی، مبتنی بر نظامی پیشینی از مسائل، مفاهیم و مفروضاتی است که از دل کشمکش های گفتمانی جامعه اسلامی برآمده است. بازتولید این نظام پیشینی در اذهان اندیشه وران مسلمان، مانع از پویایی تفکر تاریخی و ارائه خوانشِ تاریخی همساز با دشواره های جامعه اسلامی می شود. با عنایت به این امر، ارائه رهیافتی جهت گسست معرفتی از این نظام پیشینیِ مسائل، مفاهیم و انگاره ها، شرط هرگونه پویایی در تاریخ پژوهی اندیشه وران مسلمان است. با عطف نظر بدین مهم است که مقاله پیش رو، طرح واره ای نظری در بازاندیشیِ انتقادیِ تاریخ نگاری اسلامی را صورت بندی نموده است. روش صورت بندی این طرح واره نظری، پاسخ به سه پرسش پیرامون: چشم انداز، برهه تاریخی و مدل نظری ِبازاندیشیِ مزبور است. بر اساس این طرح واره نظری، باید «جامعه شناسی معرفت» را چشم اندازی مناسب در بازاندیشی تاریخ نگاری اسلامی انگاشت؛ زیرا جامعه شناسی معرفت با پذیرش «تعین وجودی معرفت»، روح تاریخیت را بر تراث اسلامی می دمد. از سوی دیگر، تداوم و تصلبِ مسائل، مفاهیم و انگاره های عصر تدوین در غالب گزارش های تاریخی، ما را بدین نکته رهنمون می کند که باید نقش بحران های «عصر تدوین» در صورت بندی نظریه های شناخت را موضوع بازاندیشی انتقادی قرار داد. «جامعه شناسی معرفتِ مانهایم» نیز مدل نظری است که با بازشناسی نسبت چالش های عصر تدوین با صورت بندی نظریه های شناخت در این برهه تاریخی، به بازاندیشی انتقادی تاریخ نگاری اسلامی رهنمون می شود؛ زیرا هم تبیین بسنده ای از کشمکش هایِ گفتمانیِ عصرِ تدوینِ ارائه می دهد و هم با تجویزِ بررسی های درزمانی و هم زمانی، فهمی روشمند و عمیق از انگاره های حاکم بر تاریخ نگاری اسلامی فراهم می آورد.
۱۳۷۹.

بنیان های انسان شناختی سیاست خارجی امام خمینی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۹۶ 87 - 117

کلیدواژه‌ها: انسان فطرت امام خمینی سیاست خارجی روابط بین الملل انسان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۲۹۸
انسان پایه و زمینه و اساس نظریه های علوم انسانی و اجتماعی است. به همین ترتیب با وضوح بیشتری می توان توجه به انسان و ماهیت او را بن مایه نظریه های سیاست خارجی و روابط بین الملل دانست. با وجود غفلت از انسان و جایگاه او در بخش مهمی از عصر سیطره نظریه های ساختارگرایی، با احیای حوزه مطالعاتی تحلیل سیاست خارجی بار دیگر اهمیت پرداختن به انسان در نظر یه های سیاست خارجی و روابط بین الملل موردتوجه قرار گرفت. در آثار مهم این حوزه می توان توجه به ابعاد و وجوه مختلف انسان را دید. در اندیشه امام خمینی انسان جایگاه کانونی و محوری دارد. به نظر می رسد انسان و ماهیت او، بن مایه بسیاری از افکار و اندیشه های او و به شکل خاص در حوزه سیاست خارجی و روابط بین الملل را شکل می دهد و هدف این پژوهش تحلیلی از این منظر به دیدگاه ایشان در سیاست خارجی است. برخلاف نظریه های سیاست خارجی و روابط بین الملل که می خواهند دیدگاه ایشان در سیاست خارجی را از منظر قالب های نظری خویش تحلیل کنند. با این وصف سؤال اصلی پژوهش این است که با تکیه بر چه مفهوم انسان شناختی می توان به اندیشه امام در سیاست خارجی پی برد؟ به نظر می رسد در اندیشه ایشان فطرت و احتجاب فطرت دو مقوله بنیادی در فهم ایشان از انسان و ماهیت جوامع و نظام بین الملل است. از این زاویه ایشان به عنوان یک متفکر صدرایی یک سطح تحلیل خرد و انسان شناختی را اتخاذ و با ادامه این روند و تزریق و تسرّی آن به سطح جامعه شناختی به بحث در باب انواع جوامع، ماهیت جوامع و نظم حاکم بر نظام بین الملل می پردازد.
۱۳۸۰.

از نجیب زادۀ وحشی تا مرد هزاره: تاریخ نگاری مطالعات نوین غربیان دربارۀ امپراتوری مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ (پیاپی ۱۱۴) 256 - 321

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری تاریخ جهانی مطالعات امپراتوری مغول شرق شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۲۶۱
تأسیس امپراتوری مغول به عنوان بزرگ ترین امپراتوری پیوسته تاریخ، تأثیر عمیقی بر مناطق فتح شده برجای نهاد و در بسیاری از آن ها مشخصه پایان یک عصر تاریخی بود. مطالعات نوین امپراتوری مغول از زوایای متعارضی شامل تاریخ، سیاست، فرهنگ و تأثیر مغولان بر جهانی است که فتح کرده بودند. ازآن جایی که بررسی امپراتوری مغول، عمری سی صد ساله دارد، مسئله ای درباره تفاوت های رویکردی و روشی طرح می شود که در بررسی امپراتوری به کار رفته اند. بررسی تاریخِ تاریخ نگاری حاضر با قراردادن آثار پژوهشی امپراتوری مغول در بافتار تاریخی و سیاسی دوره ای که نوشته می شدند، به صورت بندی فرایند تحولات روشی و فکری ای پرداخته که در مطالعه تاریخی امپراتوری به کار رفته اند. یافته های مقاله نشان می دهد که از انتشار نخستین آثار تاریخی در سده هجدهم، روایت غیر نقادانه مبتنی بر وحشی گری مغولی که با ایده شهریار روشنگر ترکیب شده بود، قرائت اصلی را تشکیل می داده است. در عین حال در سده بیستم، تاریخ نگاری مارکسیستی شوروی بر مناسبات طبقاتی و تحول اجتماعی مغولان دست می گذاشت. هم زمان با فروپاشی شوروی، آثار جدیدی در بریتانیا و آمریکا نوشته شدند که با موج جهانی شدن و نفی قرائت های مبتنی بر تخریب مغولی در آثار پیشین، به بررسی تبادلات جهانی و ادغام فرهنگی و اقتصادی و شکل گیری تجارت بین المللی در امپراتوری مغول پرداختند. مقاله تاریخ نگارانه حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و با حفظ خط زمانی، رویکردها و روش هایی را ارزیابی می کند که در سی صد سال گذشته در مطالعه امپراتوری مغول به کار گرفته شده اند و به ارائه یک صورت بندی نقادانه از آن ها می پردازد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان