درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۴۸۱ تا ۱٬۵۰۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۱۴۸۱.

کاربست نظریه شکاف و گریز اجتماعی در جامعه ایرانی قرن اول هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 113 - 135

کلیدواژه‌ها: شکاف اجتماعی امویان گریز اجتماعی موالی شعوبیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۴۱۰
تبیین شکاف های اجتماعی جامعه ایرانی در عصر انتقال و خلافت اموی، و به دنبال آن ظهور پدیده گریز از کانون خلافت، نیازمند تحقیقی غیرروایی و کارکردگرایانه است. با سپری شدن ایام فتوح، و عدم جذب عملی ایرانیان در جامعه جدید عرب اسلامی و عدم تحقق تصورات ایرانیان برای تغییر کلی وضعشان، نه تنها شکاف های اجتماعی گذشته از بین نرفت، بلکه عملاً با گسترش نظام قبایلی و قرار گرفتن موالی در پایین ترین قسمت این ساختار، ایرانیان به عنوان اقشار فرودست از فضای جدید بهره ای نبردند. این تحقیق به روش تاریخی و بین رشته ای و در چارچوب نظریه جامعه شناختی شکاف و گریز در پی پاسخ به این پرسش است که شکاف های اجتماعی موجود در بین ایرانیان در قرن اول هجری چه تأثیری بر روند گریز آنان داشت؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که شکاف های اجتماعی موجود در نظام اموی و ساختار قبیله ای آن زمینه های گریز لایه های متعدد جامعه ایرانی را از کانون قدرت فراهم نمود. سیاست های تبعیض آمیز امویان و وجود طبیعی شکاف های اجتماعی در جامعه ایرانی قرن اول منجر به تحقق نظریه گریز شد و این جامعه را به امید فردای بهتر آماده پذیرش دعوت عباسی کرد.
۱۴۸۲.

بررسی انتقادی آثار ابن حبیب، با تأکید بر المُنَمَّق و المُحَبَّر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 117 - 141

کلیدواژه‌ها: منبع شناسی ابن حبیب المنمق المحبر تاریخ پیش از اسلام قریش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۲۶۹
محمد بن حبیب از مورخان سده سوم هجری است که دو اثر مهم وی المُنَمَّق فی أخبار قریش و المُحَبَّر از منابعی هستند که برای مطالعه و بررسی تاریخ پیش و صدر اسلام به کار می آیند. این پژوهش به بررسی و نقد دیدگاه نویسنده و این دو اثر بزرگ پرداخته است. نگرش انتقادی آثار ابن حبیب به عنوان یک راوی مسلمان و همچنین آثار او به عنوان روایت هایی که در تاریخ جاهلیت و اسلام موردتوجه هستند، به شناخت روش وی در تاریخ نگاری اسلام کمک می کند. بررسی ها نشان می دهد که ابن حبیب در تاریخ جاهلیت به سنت های جاهلی مانند منافره و جار پرداخته و گزارش هایی آورده است. وی در تاریخ جاهلیت و اسلام نسبت به ثبت نام و نسب افراد و ابزارآلات و یا حیوانات (مانند اسب) دقت فراوانی داشته و گزارش هایی در این باره آورده که در دیگر منابع دیده نمی شود. فقدان نظم و انسجام در تدوین اخبار، همچنین روایات خلاصه وار از کاستی های این دو اثر است. مهم ترین نکته در تاریخ نگاری وی، رعایت امانت داری و ارائه سلسله اسناد است، به ویژه در حوزه تاریخ جاهلیت که بیشتر مطالب خود را به استناد استاد خود ابن هشام ثبت کرده است. در نهایت نگارندگان این پژوهش در مورد مذهب ابن حبیب که به تشیع منسوب شده است، را با توجه به بررسی های محتوایی آثار وی رد می کنند.
۱۴۸۳.

پژوهشی پیرامون نسخه های خطی فرهیختگان کُرد در کتابخانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۹ 89 - 111

کلیدواژه‌ها: نسخه خطی کتابخانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی فرهیختگان کُرد علمای کُرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۶۵
کتابخانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در شهر تهران واقع شده است. این کتابخانه دارای 192 جلد نسخه خطی است، از این تعداد 141 جلد آن به زبان فارسی و 51 جلد آن به زبان عربی است. در این پژوهش تلاش گردیده است نسخه های مرتبط با فرهیختگان کُرد در این کتابخانه موردبررسی قرار گیرد. عدم آشنایی فهرست نگاران با مشاهیر و جغرافیای کردستان سبب گردیده که در معرفی نسخه های خطی فرهیختگان کُرد در این کتابخانه دقت لازم صورت نگیرد، لذا انجام چنین پژوهشی به منظور معرفی بیشتر نسخه های خطی این کتابخانه و اصلاح موارد لازم، ضروری به نظر می رسد. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. اگرچه فقط یک نسخه خطی در این کتابخانه به زبان کُردی است، اما نزدیک  به 38 نسخه خطی این کتابخانه از آنِ فرهیختگان کُرد است. نسخه های علمای کُرد در موضوع های مختلفی ازجمله دینی، فلسفی، کلام، منطق، تاریخ، علوم عربی، شعر و لطایف نگارش یافته است.
۱۴۸۴.

عملکرد شیعیان مهاجر ایرانی به دربار بهمنیان دکن ( با تاکید بر نقش هنری و ادبی )(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۶۹

کلیدواژه‌ها: تشیع زبان فارسی معماری حکومت بهمنیان شبه جزیره دکن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۷۲
سرزمین دکن در جنوب هند از نخستین قرون ظهور و گسترش اسلام مورد توجه بسیاری از مسلمانان قرار گرفت و گروه هایی از بازرگانان و صوفیان مسلمان به ق صد ت جارت و نیز برای تبلیغ اسلام وارد این منطقه گردیدند؛ مهاجرت این افراد ، پیامدهای بسیاری در زمینه های ادبی ، هنری و مذهبی در دکن داشت .پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل است، به این سوال پاسخ دهد که علل و عوامل مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن (حکومت بهمنیان ) در این دوره چه بوده و تاثیرات ادبی و هنری این مهاجرت را بررسی کند ؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که ریشه های مذهب تشیعی که در دوره بهمنیان نهاده شده بود و حمایت آنان از شیعیان مهاجری که از ایران و سرزمین های عربی به دکن مهاجرت می کردند موجب گسترش مذهب تشیع، رواج فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی دردکن شد . یکی از مهم ترین نتایج حضور آنان به عنوان مبلغان فرهنگی با ایجاد مؤسسات آموزشی و با استفاده از حضور عالمان فضای مناسبی را برای حمایت های ادبی به وجود آوردند. تألیفات ارزشمندی که در این دوره به رشته تحریر درآمدند زبان فارسی را به اوج رساندند.
۱۴۸۵.

بررسی تأثیر مهاجرت بر رشد شهرنشینی در فارس و پیامدهای آن (1355-1340 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 221-246

کلیدواژه‌ها: شهرنشینی محمدرضا شاه مهاجرت روستایی فارس روستا شهر حاشیه نشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۱۳۱۲
گسترش روزافزون شهرنشینی و افزایش تعداد شهرها و تغییرات کمی و کیفی آن تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر صنعتی شدن، مهاجرت روستائیان به شهرها، تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع مختلف بوده است. از دهه 20 به بعد که کشور دچار تحولات سیاسی عمده ای شد تحرک و جابجایی های داخلی در کشور نیز بسیار محسوس شد. در آغاز دهه چهل با ادامه برنامه های عمرانی دولت و اجرای اصلاحات اجتماعی توسط محمدرضا شاه این تحرک و جابه جایی در کشور شدت بیشتری یافت. هم زمان با برنامه عمرانی سوم در کشور، اصلاحات ارضی نیز که یکی از اساسی ترین اصلاحات اجتماعی شاه درزمینه بهبود زندگی جوامع روستایی بود اجرا شد. این برنامه ها موجب شدت مهاجرت های داخلی و به خصوص مهاجرت های روستایی در کشور و رشد شهرها شد. در این پژوهش سعی بر آن است تا رشد شهرنشینی و تغییرات جمعیت شهری و افزایش تعداد شهرهای استان فارس در دهه چهل و پنجاه بررسی شود. روش پژوهش حاضر توصیفی -تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای است. طبق یافته های پژوهش استان فارس که از مراکز عمده روستایی و ایلات و عشایر کشور بود در سال های دهه چهل و بعد از آن با مهاجرت گسترده روستائیان به شهر و اسکان ایلات و عشایر در شهرها مواجه شد. شیراز مرکز استان پذیرای بیش از 50 درصد مهاجرین داخلی استان و خارج از استان بود. گسترش جمعیت شهری در شیراز موجب توسعه فیزیکی شهر، پیدایش و رشد پدیده حاشیه نشینی در آن شد.
۱۴۸۶.

جاهلیت: مفهومی مجهول با مصداق زمانیِ نامشخص

نویسنده: مترجم:
منبع: پژوهش در تاریخ سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳ 95 - 120

کلیدواژه‌ها: پیش از اسلام تاریخ عرب جاهلیت لغت نگاری عربی تفسیر قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۶۲
«جاهلیت» تداعی گر تصویر واضحی از بت پرستی، نزاع های قبیله ای و خشونت است که معمولاً به عنوان کنایه ای از بازنمایی عرب قبل اسلام به عنوان جامعه ای بی نظم و وحشی (بربر) است. اگرچه مشابه با همین تصور، پیچیدگی های بسیاری از تصویرسازی این دوران در ادبیات کلاسیک عرب نیز وجود دارد؛ از این رو در مقاله حاضر تلاش می شود که خوانشی دقیق تر از روایت هایی از «جاهلیت» صورت گیرد. بررسی تغییراتِ معنایی این واژه در کتاب های لغت و تفاسیر قرآن بین قرن های سوم تا هفتم هجری نشان می دهد که تنها بعد از قرن چهارم ق./ دهم م. بود که واژه «جاهلیت» تقریباً مترادف با دوران پیش از اسلام شد. همچنین این مقاله تلاش می کند تا از طریق نوشته های عربی قرن سوم هجری به بررسی این موضوع بپردازد که چرا و چگونه برخی گفتمان ها خاطرات نسبتاً مثبتی از دوران پیش از اسلام را بیان می کند. 
۱۴۸۷.

بررسی تطبیقی رمان جان شیفته و طوبی و معنای شب با رویکرد فمینیسم

نویسنده:
منبع: پژواک زنان در تاریخ سال دوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶ 89-107

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی فمینیسم رمان پارسی پور رومن رولان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۲۵۶
یکی از جنبشهای اجتماعی که در دهه های اخیر برای مطرح کردن مسائل زنان، گسترشی فراوان یافته، فمینیسم است که برای اثبات یا به دست آوردن حقوق اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان در جوامع مردسالار تلاش میکند، و مدّتهاست که وارد ادبیات اجتماعی و فرهنگی ما هم شده است. در طول دو سده اخیر بهویژه پس از انقلاب مشروطه، تعاملات ادبی فراوانی میان ایران و کشورهای اروپایی از جمله فرانسه صورت گرفته است. یکی از این تعاملات، رواج ادبیات تطبیقی است. نگارنده این پژوهش سعی دارد با بهره گرفتن از همین نوع ادبیات به نقد فمینیستی دو رمان « جان شیفته » و رمان « طوبی و معنای شب » بپردازد. نویسندگان این دو اثر برای بیان مشکلات زنان، قالب رمان را انتخاب کردهاند. پیچیدگیها و ظرافتهای ضمیر آدمی در هر دو رمان در خلال عمل شخصیتها و حوادث داستان هر دو نویسنده بیان شده است. پژوهش مزبور درصدد است نگرش فمینیستی را از دیدگاه شهرنوش پارسیپور از دیار شرق، و رومن رولان فرانسوی از دیار غرب مورد بررسی قرار دهد؛ نیز تفاوتها و شباهتهایی را که در اندیشه این دو نویسنده درباره مسائل زنان وجود دارد، تحلیل کند. نتایج حاصل نشان داد که دو رماننویس مزبور در دو جامعه متفاوت با شرایط و آداب و رسوم فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی متفاوت، پیامهایی مشترک چون ظلم در حقّ زنان، خیانت به زنان، سختگیری با زنان در محیط کار، افسردگی زنان، سنّتهای غلط حاکم بر دنیای زنان و ... را به گوش خوانندگان میرسانند؛ همچنین در دو رمان مزبور، از فمینیسم افراطی غربی که موجب سستی بنیان خانواده میشود، نشانههایی دیده نمیشود؛ نیز الگوهایی مانند ارتقای آگاهی زنان، تعظیم و بزرگداشت زنان، پاکدامنی زنان و ... را نیز در دنیای زنانه ارائه میدهند.
۱۴۸۸.

بررسی باستان شناختی آتشکده های کُلم، بخش دوستان بدره ایلام در زاگرس مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۱ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 135 - 173

کلیدواژه‌ها: ساسانی جبال مهرگان گدگ بدره آتشکده کلم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۴۵
آتشکده های کُلم 1 و 2 در کوهستان های داخلی و دست نیافتنی کُورکیو ساخته شده اند. این دو بنا امروزه در بخش دوستان شهرستان بدره ایلام واقع اند که در گذشته خود جزیی از استان و ولایت مهرگان گدگ (مهرجان قذق) در ولایت جبال بوده است. این دو بنا به فاصله حدود 150 متر از هم ساخته شده اند و از نظر نقشه با هم متفاوت هستند که نشان دهنده این است که در دو دوره زمانی جدا از هم ایجاد شده اند. اولی را به دوره شاپور دوم و جانشیناش و دومی را می توان به دوره خسرو یکم و یا جانشینش خسرو دوم نسبت داد و شاید دلیلی بر کارکردهای مختلف آنها باشد. هرچند که در ساخت آنها از مصالح در دسترس که شامل لاشه سنگ و گچ نیمکوب که در این منطقه فراوان است بهره برده اند. از طرفی دیگر عوامل متعددی در ساخت و مکان یابی آنها مؤثر بوده، مهم ترین آنها را می توان شرایط مناسب طبیعی و دسترس ناپذیری آنها و نزدیکی به تیسفون دانست.
۱۴۸۹.

تحلیل نسبت شریعت و قانون از دیدگاه ثقه الاسلام تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 91 - 114

کلیدواژه‌ها: قانون استبداد فقه شریعت قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۳۱۴
در عصر قاجار برای اولین بار تعابیر و کلماتی وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی ایران شد که از یک سو نشانه آشنایی ما با غرب بود و از سوی دیگر باعث تحول در تعابیر و مفاهیم گذشته شد. کاربرد این تعابیر و ترکیبات از سوی روشنفکران و روحانیون مؤثر در مشروطه بیشتر نمایان بود. مهم ترین واژه و تعبیر این دوره یا چالش فکری رابطه «شریعت» و «قانون» بود که در نوشته ها و روزنامه های آن دوره از سوی روشنفکران و اندیشمندان به جامعه انتقال یافت. این مفاهیم جدید را روحانیون نیز در اندیشه های خود به کار بردند. در پژوهش حاضر با مطالعه آثار و کتاب های ثقه الاسلام تبریزی درباره اصول اعتقادی، اندیشه های جدید و افکار مدرن وی، نسبت جایگاه شریعت و قانون مورد بررسی قرار گرفته است. مفهوم قانون در باور او نه تنها در تضاد با پایه های اساسی شریعت و اصول مذهبی نیست بلکه همسو با آن و مورد تأیید اصول دین نیز می باشد. متدولوژی این پژوهش تحلیلی- تبیینی است.
۱۴۹۰.

تحلیل و واکاوی تأثیرپذیری اعراب از آداب و رسوم ایرانی (مطالعه موردی: تفریح، خوراک و پوشاک)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 57 - 74

کلیدواژه‌ها: خوراک پوشاک تفریح اعراب اشاعه فرهنگ ایرانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۳۸۳
ایران با پیشینه فرهنگی و تمدنی غنی، همیشه با فرهنگ ها تعامل داشته و تأثیر بسزایی بر سرزمین ها، فرهنگ ها و تمدن های دیگر گذاشته است. در همین راستا آداب و سنن ایرانی به شیوه های گوناگون بر فرهنگ، سنن و آداب اعراب تأثیرگذار بوده است. بنابراین این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر داده های کتابخانه ای و براساس مفهوم اشاعه فرهنگی ویلهم اشمیت، در پی یافتن پاسخی به این سؤال است که چگونه اعراب، آداب ایرانی را اقتباس و تحت تأثیر آداب و سنن ایرانی به ویژه در حوزه تفریح و سرگرمی، خوراک و پوشاک قرار گرفتند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد غنای فرهنگ ایرانی، مجاورت جغرافیایی، مراوده دیوانی و گاهی جنگ باعث می شود اعراب به طور عام و خلفا به طور خاص مواردی ازجمله، تفریح، خوراک و پوشاک را از آداب و سنن ایرانیان اقتباس کنند. این اشاعه فرهنگی که همراه با ارتباط و تمایل بود، به تدریج باعث می شد که آداب و سنن جدید جایگزین آداب و سنن قدیمی تر شود و ممکن بود عناصر مفید فرهنگ وام گیرنده نیز از بین برود و فرهنگ اقتباس کننده، قوت فرهنگ غالب را اقتباس و ضعف خود را اصلاح کند.
۱۴۹۱.

طبقه بندی، گونه شناسی و گاهنگاری سفالینه های لعابدار محوطه اسلامی بوزنجرد دشتِ همدان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 17 - 44

کلیدواژه‌ها: محوطه بوزنجرد دشت همدان دوره اسلامی سفال لعابدار برهمکنش فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۲۷۲
در جریان مطالعات باستان شناسی محوطه های اسلامی دشت همدان در سال 1399، محوطه بوزنجرد توسط نگارندگان برای نخستین بار مورد بررسی قرار گرفت. یکی از شاخصه های مهم در شناخت فرهنگ های گذشته، مطالعه و تحلیل آثار سفالی محوطه های باستانی است که نقش مهمی در روشن شدن ساختار فرهنگیِ مراکز استقراری دارد. با توجه به تأثیرپذیری سنت های سفالگری دشت همدان و به تبع آن، محوطه بوزنجرد، از مراکز شاخص سفالگری دوره اسلامی، در این پژوهش سعی شده است، به طبقه بندی، گونه شناسی و گاهنگاری انواع سفالینه های لعابدار این محوطه پرداخته شود. این پژوهش با مطالعه داده های باستان شناسی حاصل از بررسی های نوین نگارندگان انجام شده است. اهداف کلی، شناخت گونه های محلی سفال در محوطه بوزنجرد و شناسایی مراکز فرهنگی اثرگذار بر سنت سفالگری در این محوطه اسلامی است. روش تحقیق به صورت توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی بوده و همچنین، یافته های میدانی این محوطه با سایر محوطه های هم افق بررسی مقایسه ای شده اند. نتایج نشان دهنده شباهت هایی میان سفال های محوطه بوزنجرد، از لحاظ فن ساخت و پرداخت، با محوطه های همجوار همچون ذلف آباد، آوه، آق کند، سلطانیه، قروه، کنگاور، بیستون و بروجرد است که در مهمترین مسیرهای ارتباطی دشت همدان قرار داشتند . همچنین، از نظر ویژگی های فنی و هنری، مهمترین گونه های سفالی محلی این محوطه، ظروف لعابدار نقش کنده در گلابه و ظروف با تزئین چند رنگ بر روی لعاب سفید هستند.
۱۴۹۲.

مهرها و اثر مهرهای تپه خیبر روانسر، کرمانشاه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 139 - 154

کلیدواژه‌ها: روانسر تپه خیبر مهر آغاز ایلامی عصر آهن کاسی آشور نو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۳۵۴
مهرها و اثر مهرها مدارک مهمی از روابط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جوامع گذشته هستند که می توان با مطالعه آنها اطلاعات خاصی از سطح و میزان روابط ساکنان باستانی محوطه و منطقه را با دنیای پیرامون آن به دست آورد. کشفیات پیشین در منطقه زاگرس مرکزی و به ویژه استان کرمانشاه حاکی از این است که مهرها پیشینه طولانی و ریشه داری دارند که در تپه گیان حداقل به دوره مس وسنگ قدیم باز می گردد. به رغم اهمیت یافته های چغا ماران، دهسوار و تپه تیلینه، شمار محوطه های شناخته شده دارای مجموعه مهرها و اثر مهرها در غرب زاگرس مرکزی بسیار اندک است و همچنان تصویر روشنی از سطح پیچیدگی های محوطه های باستانی منطقه به ویژه به استناد مهرها و اثر مهرها و همچنین فناوری و سبک تراش مهرها در این منطقه در دست نیست. نگارندگان در این مقاله کوشیده اند تا در این پژوهش بنیادی، با روش توصیفی و رویکرد مقایسه ای به معرفی مهرها و اثر مهرهای تپه خیبر روانسر بپردازند، تا ضمن نشان دادن اهمیت این محوطه در میان محوطه های منطقه، شواهدی از چند هزار سال استفاده از ابزارهای مالکیت در این مکان را در اختیار پژوهشگران قرار دهند. یکی از پرسش های اساسی در رابطه با این یافته ها این است که این یافته ها مربوط به کدام بازه زمانی هستند و تاثیر کدام یک از سبک های مهر تراشی را نشان می دهند؟ مجموعه کنونی تپه خیبر شامل ۶ مهر استامپی، ۴ مهر استوانه ای و یک اثر مهر است که به دوره مس وسنگ تا دوره اشکانی تاریخگذاری می شوند.
۱۴۹۳.

مؤلفه های تاریخ نگاری جمهوری آذربایجان و تاریخ نگاری محلی شمال غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ (پیاپی ۱۱۴) 137 - 162

کلیدواژه‌ها: آذربایجان جمهوری آذربایجان تاریخ تاریخ نگاری تاریخ محلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۴
تشکیل جمهوری آذربایجان در واپسین دهه قرن بیستم و سیر هویت یابی با استفاده از تاریخ و تاریخ نویسی متفاوت درباره گذشته مشترک چندهزارساله با ایران، چالش هایی را متوجه تاریخ نگاری محلی مناطق شمال غرب ایران با تأثیرپذیری از آثار منتشرشده در آن کشور کرد. پژوهش حاضر به دنبال بررسی این مسئله است که تشکیل کشوری مستقل با اشتراکات تاریخی، زبان و فرهنگ مشترک با مناطق شمال غرب ایران با نام جمهوری آذربایجان و رویکردهای تاریخ نگاری آن چه تأثیرات و پیامدهایی بر تاریخ نگاری محلی استان های ترک زبان شمال غرب ایران داشته است. به نظر می رسد شکل گیری کشوری به نام جمهوری آذربایجان و تاریخ نگاری رسمی آن در راستای ایجاد هویت ملی با استفاده از قرائت خاصی از تاریخ و مؤلفه های ناشی از آن در موضوعاتی مانند واژه آذربایجان، ریشه، حدود، آذربایجان شمالی و جنوبی، سابقه باستانی حضور ترکان و حکومت های ترک در منطقه، تکیه بر زبان ترکی، تحولات سیاسی جمهوری آذربایجان و مناقشات آن و تاریخ عمومی ترک بر تاریخ نگاری محلی در استان های ترک زبان، تأثیرات محسوس و نامحسوس چندی داشته است.
۱۴۹۴.

بررسی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی ظهور استعمار بر شیعیان سواحل جنوبی خلیج فارس در عصر صفوی (سده 10 و 11 هجری قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 110-81

کلیدواژه‌ها: شیعیان بحرین احسا و قطیف صفویه استعمار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۳۱۹
شیعیان سواحل جنوبی خلیج فارس طی دوران اسلامی میراثی فرهنگی و تمدنی را بنیان نهادند، اما طی سده 10 و 11 قمری، تغییر شرایط و ظهور دو جریان هم زمان استعمار با مبانی فکری و سیاسی جدید و استبداد حکمرانان نورسیده عثمانی بر حیات اجتماعی آنان تأثیراتی گذاشت. این تأثیرات عمیق بیش از هر چیز ناشی از این مبنای اساسی بود که به واسطه تمرکز بینش و روش نوین اقتصادی و فرهنگی عناصر استعماری بر حوزه دریاها، تأثیر استعمار بر ساحل نشینان خلیج فارس از نظر کمی و کیفی عمیق تر و گسترده تر بوده است. این تحقیق با هدف بررسی تأثیر پدیده استعمار بر جوامع شیعی حوزه خلیج فارس، با رویکردی تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که تأثیر ظهور استعمار بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی شیعیان سواحل جنوبی خلیج فارس چه بود؟ وجود تعارض میان آموزه های ظلم ستیزی شیعه با رویه های استعماری سبب رویارویی این دو جریان و بروز تأثیرات عمیقی بر حیات اقتصادی و اجتماعی شیعیان طی سده 10 و 11 هجری بوده است.
۱۴۹۵.

اشعریان و تحول گفتمان تاریخ نگاری محدثان قمی در موضوع امام شناسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۸۹) 121 - 148

کلیدواژه‌ها: پیامبر (ص) امامان شیعه (ع) امام شناسی تاریخی تاریخ امامت محدثان قمی تاریخ نگاری شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۳۲۴
دانش تاریخ بر پایه سنّت تجربه گرایانه خود در سده های اخیر، توان بازنمایی ابعاد فراطبیعی امامان شیعی را ندارد. با توجه به در دسترس نبودن بخش عمده ای از منابع تاریخی در محدوده زمانی قرن های دو تا پنج هجری، و اهمیت آثار محدثان شیعی، به ویژه قمی ها در بازنمایی تاریخ امامان در منابع روایی، این پرسش رخ می نماید که محدثان قمی چه مسیری را برای بازنمایی ابعاد مختلف شخصیت امامان شیعی(ع) طی کرده اند؟ تحقیق حاضر، با نگاهی به روش تحلیل گفتمان و ترسیم گفتمان های تاریخی و کلامی و تبیین ارکان آنها در روایات امام شناسی محدثان قمی در سده های نخستین اسلامی، به تبیین روند فزاینده استفاده از داده های کلامی در قالب گزاره های تاریخی برای شناساندن امامان و عوامل گسترش آن پرداخته است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و دلایلی چون آمادگی ذهنی مخاطبان، بر غلبه گفتمان کلامی در تاریخ نگاری محدثان قمی تأثیرگذار بوده است.
۱۴۹۶.

قزوین از پیش از اسلام تا معاصر بر اساس منابع تاریخی و مطالعات باستان شناسی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 45 - 69

کلیدواژه‌ها: شهر اسلامی بافت شهری قزوین منابع تاریخی باستان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۳۳
شهر در دوران اسلامی، به لحاظ ساختاری، تداوم شهرسازی عصر ساسانی بود و عناصر کالبدی آن اکثراً برگرفته از فرهنگ غنی اسلام و نشانگر تمدن اسلامی است. قزوین یکی از شهرهای دوران اسلامی است که هسته اولیه آن در زمان شاپور ساسانی شکل گرفته و به تدریج، توسعه و گسترش یافته است. این شهر، از نظر موقعیت خاص جغرافیایی، از دوران پیش از اسلام مورد توجه حکومت های مختلف بوده و قرارگیری آن در شاهراه های ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب، بقای حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این شهر را تضمین کرده است. شناخت ویژگی های این گونه شهرها می تواند در به دست آوردن بینشی عمیق و گسترده از تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوران اسلامی مفید باشد. مورخان دوران اسلامی از جنبه های گوناگون شهر قزوین را مورد بررسی قرار داده اند. در این نوشتار سعی شده است تا خصوصیات بافت شهری قزوین از دیدگاه تاریخی و پژوهش های باستان شناسی و همچنین، راه های مواصلاتی این شهر با مناطق همجوار بر اساس منابع مکتوب مطالعه شود. پرسش اصلی این است که اطلاعات تاریخی تا چه اندازه با ویژگی های این شهر مطابقت دارند. نتایجِ حاصل از بررسی ها و نیز بازدید میدانی از شهر نشان می دهد که بافت شهری قزوین تا حد زیادی منطبق با منابع تاریخی است. بررسی های میدانی و مطالعات انجام شده و نیز تطبیق آن ها با پژوهش های باستان شناسی نشان داد که شهر در دوران متأخر اسلامی تغییرات زیادی داشته به گونه ای که در دوران قاجار و نیز پهلوی بافت شهری گسترش یافته و بناهای مدرنی در شهر ساخته شده است.
۱۴۹۷.

Assessing the rise of Safavid Shāh Ismā'il the I based on the theory of social deterrence

نویسنده:
منبع: Journal of Safavid Studies, Volume ۱, Issue ۳, ۲۰۲۲ 9 - 24

کلیدواژه‌ها: Safavid Shāh Ismā'il the I theory of social deterrence historians contemporary researchers

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۱۸۷
The theory or school of social deterrence, unlike the school of heroism, emphasizes the influence of social conditions and measures governing the economy and social product methods in the emergence and development of historical events. In its extreme form, this doctrine leads to ignoring the personalities and leaders’ contributions to the events. Historians of the Safavid reign influenced by the attitude of heroism in describing Shāh Ismā'il 's character and narrating the events in his time, have highlighted his role as a supernatural savior. This attitude has influenced contemporary researchers, among which some have analyzed the events of his period focusing on his leadership. Despite this attitude, the rise of Shāh Ismā'il can be explained based on the social theory, where Shāh Ismā'il's character is subject to social conditions and the role of tribal support forces that is his leadership is of less concern. The objective here is to assess the emergence of Shāh Ismā'il the I based on social deterrence theory, in a descriptive-analytical manner. The findings indicate that the pieces of evidence revealed in historical writings, where the conditions, contexts, and previous factors in the rise of Shāh Ismā'il under his personality and leadership are of concern. Contemporary researchers have assessed this issue in its social and economic sense, or resorting to the theory of social deterrence, thus, discounting his character as a leader.
۱۴۹۸.

بررسی تطبیقی سیاست های فرهنگی ایوبیان و ممالیک در مراکز آموزشی بیت المقدس

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 81 - 110

کلیدواژه‌ها: ایوبیان ممالیک سیاست های فرهنگی مراکز آموزشی بیت المقدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۵۹
بحران مشروعیت وجه مشترک میان صلاح الدین و حکومت ممالیک بحری بود؛ ازاین رو هم دو حکومت برای کسب مشروعیت در یک مورد مشابه هم عمل کردند و آن سیاست های فرهنگی شان در مراکز آموزشی بیت المقدس بود. هم صلاح الدین ایوبی و هم ممالیک بحری هزینه های زیادی در مراکز آموزشی بیت المقدس نمودند و نتیجه آن تأسیس مدارس متعدد در بیت المقدس بود که به عنوان رسانه ای تبلیغی می توانست بخش مهمی از بحران مشروعیتی آنها را برطرف نماید. اما وجوه این سیاست های فرهنگی میان این دو دوره چندان یکسان نبود؛ ازاین رو این مقاله به دنبال بررسی این سؤال اصلی است که سیاست های فرهنگی ایوبیان و ممالیک بحری در مراکز آموزشی بیت المقدس چه شباهت ها و تفاوت هایی داشت؟ بر اساس یافته های این پژوهش، بهرمندی از ارتباط پیوسته با خلافت در زمان صلاح الدین سبب شد تا سیاست های فرهنگی در بیت المقدس بخشی از برنامه او برای بحران مشروعیت باشد؛ ولی بازبین رفتن خلافت عباسی در زمان ممالیک و رقابت آنها با ایلخانان سبب شد تا آنها سرمایه گذاری بیشتری در مراکز آموزشی بیت المقدس داشته باشند. روش نیل به این نتیجه تطبیقی بوده و در این روش هم متغیرهای پژوهش و هم زمینه های متغیرها مورد بررسی قرار گرفته اند؛ ازاین رو روش این مقاله تطبیقی بافت محور است.
۱۴۹۹.

بررسی سیاست های نظامی و تدابیر جنگی دولت موحدون در دوره ابویوسف منصور(580- 595ه /1184- 1198م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 1 - 14

کلیدواژه‌ها: موحدون ابویوسف منصور مغرب اسلامی سیاست های نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۲۴۷
یکی از دولت های تاثیرگذار بربر در مغرب اسلامی موحدون بودند که موفق شدند پس از تثبیت قدرت در قرن ششم هجری بر مغرب و اندلس حاکمیت یابند. شکوفایی نظام سیاسی و استمرار اقتدار موحدون، در دوران تثبیت قدرت طی فرایندی از برنامه ریزی، توسعه و تدابیری شکل گرفت که ابویوسف منصور(580- 595ه /1184- 1198م) نقش مهمی در آن ایفا نمود. او برای اداره این سرزمین با مدیریت و ساماندهی تشکیلات اداری و دیوانی، توجه به صنعت و نوآوری در امور نظامی، فعالیت بسیار و هوش فوق العاده ای از خود نشان داد. براین اساس آنچه از منظر این پژوهش اهمیت دارد؛ تغییرات سیاست های نظامی موحدون در دوره ابویوسف منصور و بررسی تاکتیک ها و تدابیر جنگی در این دوره است. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تاکید بر منابع این دوره تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که سیاستهای نظامی موحدون در دوران ابویوسف منصور و پس از استقرار قدرت سیاسی، دچار چه تحولاتی گشت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که از آنجا که دولت موحدون در دوران خلافت منصور با مدعیان داخلی و مشکلات خارجی مواجه گشت، براین اساس خلیفه منصور موفق شد با اتخاذ تدابیر نظامی و سیاست های مناسب ابتدا مدعیان داخلی را سرکوب و سپس با دشمنان خارجی مقابله و دولت موحدون را به اوج قدرت برساند. 
۱۵۰۰.

تحلیل مفهوم زن آرمانی ایرانی در جایگاه همسر و مادر دوره ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 285-311

کلیدواژه‌ها: زن آرمانی خانواده مادر همسر ایران ساسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۲۶۹
فرهنگ ایرانی در هردوره خصوصیاتی را در مورد زن آرمانی درنظر گرفته که از قدیمی ترین دوران توسط نقوش و بعد از آن به صورت مکتوب بیان شده است. پژوهش درباره این موضوع اهمیت بسیاری دارد و راهگشای مناسبی برای تحلیل گوشه ای از فرهنگ و تفکر ایرانی در مورد زن است. بخصوص اینکه این بررسی در دوره باستان که ریشه های تفکر ایرانی متعلق به آن است، انجام شود و ازآنجاکه استفاده از منابع مکتوب اصلی متعلق به هردوره زمانی، برای تحقیق این موضوع ضروری است و فراوانی منابع مکتوب باستان در دوره ساسانی بارز است، در این مقاله تلاش شد این موضوع در دوره ساسانی بررسی و تحلیل شود. شیوه گرد آوری اطلاعات، کتابخانه ای و شیوه تحقیق توصیفی-تحلیلی است. منابع اصلی موردنظر نیز متون فارسی میانه هستند. یافته ها نشان می دهد که خصوصیات زن آرمانی در دوره ساسانی در ارتباط با جایگاه مادری و همسری تعریف شده است و علاوه بر آرمان هایی در زمینه زیبایی ظاهری زن، در حوزه اخلاقی نیز انتظاراتی مانند اطاعت و فرمانبری از همسر، وفاداری و تعهد، رسیدگی و تربیت فرزند و همچنین استقلال مالی و تدبیر اقتصادی وجود داشته است که علیرغم نگاه مردسالارانه همگی بر اهمیت نقش زن در خانواده تصریح آشکار دارد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان