درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۵۴۱ تا ۱٬۵۶۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۱۵۴۱.

میراث پیشافلسفی یونان باستان و تأثیر آن در فرجام نگری زرتشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۴) 81 - 103

کلیدواژه‌ها: آخرت شناسی مکاشفات آخرت شناسانه بن مایه اعصار تقسیم اعصار هسیودی فرجام باوری زرتشتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۱۳
کهن ترین مکاشفات آخرت شناسانه دین زرتشت را می توان در سروده های خود زرتشت یعنی در گاهان بازیافت که در آن تصویری از آینده با دورنمایی روشن از پیروزی راستی بر دروغ به شرح آمده است. هرچند بنا به سرشت مکاشفه ای این متن، آینده به تصویر درآمده در آن، به شکلی محتوم و جبری توصیف شده است، بااین وجود، تأکید اصلی زرتشت در این پیروزی بر ابزار اختیار یا گُزیداری بشر است. درحقیقت، روشن ترین فهم از اندیشه زرتشت پیشرفت و تعالی سیر اخلاقی است که در نتیجه آن بشر با اختیار خود راستی را گزینش می کند. پس از متون گاهانی اوستا و نیز بخش های کوتاهی از اوستای نو، مستقل ترین روایات از مکاشفات آخرت شناسانه این دین را می توان در متون پهلوی بازیافت. نکته شایانِ توجه آنکه، مکاشفات روایت شده در این متون در تصویری کاملاً متضاد با اندیشه های زرتشت، آینده ای تاریک و رو به تباهی از سرانجام بشر ارائه می دهند که در بخشی از آن متون، این تباهی با بن مایه نمادینی از فلزات به تصویر درآمده است. این دوگانگی در توصیف سرانجام در سنت دین زرتشتی بی تردید نشان از تحول در سرشت فکری و ساختار اندیشه فلسفه تاریخ دین زرتشتی دارد که تحت تأثیر دگرگونی های سیاسی و اجتماعی دنیای مزدیسنان و مواجهه دین زرتشتی با اندیشه های دیگر رخ داده است. بر این مبنا، مسئله اصلی این پژوهش واکاوی در چگونگی تحول در اندیشه های مکاشفه گرایانه دین زرتشت و به ویژه خاستگاه بن مایه تقسیم اعصار با بن مایه فلزات در متون متأخر دین زرتشتی است. این پژوهش ضمن بررسی و تأمل در متون و منابع دین زرتشتی و آثار یونانی و رومی به این نتیجه دست می یابد که با دگرگونی های سیاسی و فروپاشی حکومت هخامنشیان و تسلط حکومت مقدونی بر سرزمین مزدیسنان، آثار مکاشفه گرایانه دین زرتشتی برای تبیین و توجیه موقعیت پیش آمده، تکوین و تطور یافتند. این روایات با استفاده از بن مایه ها و آثار مکاشفه گرایانه رواقی- هلنی ازجمله متون سیبولایی که در آن تصویری رو به تباهی از سرانجام بشر ارائه داده است، وضعیت آشوبناک جامعه مزدیسنی را پس از سقوط هخامنشیان توجیه پذیر و دریافتنی کردند.
۱۵۴۲.

تعاملات فرهنگی منطقۀ بختیاری با فارس و خوزستان در دوران مس وسنگ با تکیه بر داده های باستان شناسی شهرستان لردگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ششم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ ۳۰-۷

کلیدواژه‌ها: تعاملات فرهنگی دوره مس وسنگ بختیاری فارس خوزستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۲۱۱
تعامل فرهنگ ها در پیش ازتاریخ ایران، همواره یکی از موضوعات مهم و پیچیده در باستان شناسی ایران بوده است. این گونه ارتباطات در مناطق گوناگون ایران نشان دهنده روابط فرهنگ ها و تأثیرات آن ها بر یک دیگر است. در طول هزاره پنجم و چهارم پیش ازمیلاد، این ارتباطات گسترده تر و چشم گیرتر می شوند. در این دوران در منطقه زاگرس جنوبی، میان مناطق فارس، چهارمحال وبختیاری (منطقه بختیاری) و خوزستان ارتباطات فرهنگی نزدیکی شکل گرفت که این ارتباطات بیش از هر چیزی در مجموعه های سفالی منطقه بختیاری نمود یافته اند. «اَلن زاگارل» در بررسی هایی که در بخش های مختلف منطقه بختیاری انجام داده به این نکته اشاره می کند که در طول این دوران این منطقه تأثیرات فرهنگی زیادی را از مناطق فارس و خوزستان پذیرفته است. در این نوشتار به روابط فرهنگی ای که در طول دوران مس وسنگ در دوره شوشان قدیم/میانه/جدید خوزستان، دوره های فارس قدیم، میانه و جدید فارس و هم چنین در مراحل فرهنگی اسکندری، چله گاه، افغان، R1، لپویی، شهرک و برجویی و S17 در منطقه بختیاری شکل گرفته، پرداخته شده است و سعی گردیده به این پرسش پاسخ داده شود که، آیا در طول دوران مس وسنگ ارتباطات فرهنگی میان این مناطق وجود داشته است یا خیر؟ که با توجه به بررسی های انجام شده به نظر می رسد که در طول این دوران ارتباطات فرهنگی بین این مناطق وجود داشته است. نکته ای که در اینجا باید اشاره کرد، این است که در این پژوهش تأثیرات فرهنگی دو منطقه فارس و خوزستان بر چهارمحال و بختیاری موردتوجه قرار گرفته است. تأثیرات این فرهنگ ها بر بخش های مختلف منطقه بختیاری یکسان نبوده، به شکلی که مناطق شمالی این استان در طول این دوران تحت تأثیر فرهنگ های منطقه خوزستان و مناطق جنوبی، به ویژه شهرستان لردگان طی این دوران تحت تأثیر فرهنگ های منطقه فارس بوده ا ند.
۱۵۴۳.

واکاوی گاهنگاری فرترکه ها با توجه به کاوش های استروناخ در تل تخت پاسارگاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 103 - 119

کلیدواژه‌ها: تل تخت پاسارگاد کاوش های استروناخ تاریخ متقدم و متأخر فرترکه شاهان محلی پارس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۶ تعداد دانلود : ۳۵۴
مجموعه پاسارگاد مرکز مهمی در ایالت پارس است که کوروش دوم آن را بنا کرده است؛ حتی کمی از اهمیت این مکان با روی کار آمدنِ داریوش کاسته نشد. احترام هخامنشیان و حتی سلوکیان باعث شد تا حاکمان محلی پارس پس از شروع قیام خود علیه سلوکیان، تمام توان خود را برای بازپس گیری این مکان ها انجام دهند. سؤالی که در این مقاله تلاش می شود به آن پرداخته شود این است که داده های باستان شناسی از کاوش های تل تخت تا چه اندازه به روشن شدن تاریخ ضرب سکه توسط نخستین فرترکه کمک می کند. درباره زمان ضرب سکه نزد نخستین فرترکه همواره بحث های فراوانی شده است؛ به گونه ای که باعث به وجود آمدن دو نظریه تاریخ متقدم (حدود 300 تا 280 پ.م) و تاریخ متأخر (حدود 210 تا 180 پ.م) نزد پژوهشگران این بخش از تاریخ سرزمین پارس شده است. با منتشرشدن نتایج کاوش های استروناخ در تل تخت پاسارگاد، شواهد برای پذیرفتن نظریه تاریخ متقدم مستحکم تر شده است؛ زیرا داده های باستان شناختیِ لایه های دوره دوم و سوم در تل تخت با رویدادهای تاریخی و داده های سکه شناسی همخوانی نزدیکی دارد. هرچند در این بین تحلیل ها و برداشت های متفاوتی نیز وجود دارد که طرفداران آن تلاش کرده اند تا رویدادهای تاریخی را با نتایج کاوش های تل تخت پاسارگاد به سمت و سوی تاریخ متأخر سوق دهند. در مقاله پیش رو تلاش می شود تا با روشی توصیفی تحلیلی به هماهنگ سازی رویدادهای اتفاق افتاده در بازه زمانی 300 تا 180 پ.م، با شواهد به دست آمده در لایه های تل تخت پاسارگاد پرداخته شود.
۱۵۴۴.

مشروطه مبدأ تاریخ معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۲ 121 - 145

کلیدواژه‌ها: دوره بندی تاریخی تاریخ معاصر مدرنیته مشروطیت ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۸ تعداد دانلود : ۴۸۴
در صد سال اخیر بر سر تعیین مبد أ تاریخ معاصر ایران اختلاف نظرهای فراوانی پدید آمده و این موضوع را به مسئله ای مناقشه آمیز تبدیل کرده است چنان که از رخدادهایی چون تأسیس حکومت صفویه، جنگ های ایران و روسیه، پادشاهی ناصرالدین شاه، انقلاب روسیه، کودتای 1299 و ... به عنوان مبد أ تاریخ معاصر ایران یاد شده است. بنابراین، مسئله اصلی این است که تاریخ معاصر ایران از چه زمانی آغاز می شود؟ کدام رویداد تاریخی ایران از چنان شایستگی و اهمیتی برخوردار است که بتوان آن را مبد أ تاریخ معاصر ایران شمرد و در دفاع از آن دلایل استواری اقامه کرد؟ نگارنده با روش توصیفی تبیینی و با رهیافتی انتقادی به بحث درباره مهم ترین ایده های مطرح شده درباره مبد أ تاریخ معاصر ایران می پردازد. نگارنده مدرنیته را عامل اصلی پدید آمدن جهان جدید و مبنای شکل گیری تاریخ معاصر می شمارد و معتقد است مدرنیته سرنوشت گریزناپذیر همه ملت های جهان است. در ایران مواجهه با مدرنیته از جنگ های ایران و روسیه آغاز شد؛ اما گسترده ترین سطح تغییرات و اصلاحات مدرن در جامعه ایران تنها به مدد مشروطیت رقم خورد. مشروطه تنها رخدادی بود که می توانست همه عرصه های حیات سیاسی، اجتماعی، فکری، مذهبی، اقتصادی ایران را دگرگون سازد و انسان ایرانی مدرن و تمدن جدید ایرانی را پدید آورد. از همین رو، مشروطیت مبد أ تاریخ معاصر ایران است.
۱۵۴۵.

تببین وضعیت سوادآموزی و تصویب نخستین قانون آموزش کارگران در ایران عصر پهلوی (1304- 1332ه.ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 3-25

کلیدواژه‌ها: دوره پهلوی کارگران آموزش و تعلیم تصویب قانون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۹۲
ظهور انقلاب صنعتی و تغییر مبانی علمی و فنی تولید، آموزش فنی و حرفه ای و پیش نیاز آن، یعنی سوادآموزی را به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل کرد. وقوع انقلاب کمونیستی روسیه و تبلیغات گسترده درباره احقاق حقوق کارگران از جمله حق آموزش، این موضوع را نه تنها در کشورهای صنعتی بلکه در کشورهای تازه وارد به عرصه نوسازی صنعتی، از جمله ایران، به مسئله ای اساسی در حوزه سیاست و اجتماع تبدیل کرد. از این رو، دولت پهلوی اول اگرچه به اجبار به آموزش کارگران تن در داد. جستار حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که دولت های دوره پهلوی از ابتدا تا سال 1332 ش چه سیاست هایی را جهت آموزش کارگران به اجرا درآوردند؟ یافته های این پژوهش که برپایه روش ترکیبی، توصیفی، علّی و عقلانی نگاشته شده نشان می دهد که نیاز ذاتی صنایع جدید به آموزش رسمی از یک سو و لزوم مقابله با تبلیغات کمونیستی و جلوگیری از جذب کارگران توسط گروه های چپ گرای داخلی از سوی دیگر، راهی جز اقدام به سوادآموزی رسمی پیش روی دولت پهلوی اول باقی نگذاشت؛ اقدامی که در ادامه در فضای سیاسی نسبتاً باز دهه 20 شمسی به تدوین نخستین قانون رسمی آموزش و سوادآموزی کارگران منجر شد.
۱۵۴۶.

تکاپوهای زنان تبریز در قحطی های نان عصر مظفری (۱۳۱۳ – ۱۳۲۴ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 73 - 93

کلیدواژه‌ها: کمبود نان معیشت عصر قاجار عصر مظفری زنان تبریز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۳۲۳
بحران ها و مشکلات اقتصادی در عصر قاجار، همواره عرصه را برای زندگی مردم تنگ می کرد. گرانی نان، ازجمله مهم ترین و حیاتی ترین مشکل اقتصادی مردم در این دوره بود. منابع تاریخی در اواخر دوره ناصری و در عصر مظفری از کمبود و گرانی نان در شهر تبریز و به تبع آن از اعتراضات مردمی در این شهر گزارش می دهند. شورش ها و اعتراضات عمومی در مورد کمبود نان، غالباً با حضور جدی زنان همراه می شد. در تبریز دوره مظفری نیز حضور زنان در اعتراضات بحران نان بسیار مشهود بود. پیروزی های زنان در بلواهای نان که بعضاً باعث عقب نشینی حاکمان و تغییر برخی مسئولان حکومتی در ایالات می شد، به زنان اعتمادبه نفسی می بخشید تا در مطالبات دیگر اجتماعی نیز وارد شوند و این اعتراض های جمعی به الگویی برای مبارزات بعدی زنان تبریز با حکومت قاجار در وقایع دوران مشروطه تبدیل شد. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای بر آن است تا به نقش و تکاپوهای زنان تبریز در اعتراضات بر علیه بحران نان در عصر مظفری پرداخته و برخی نتایج و تأثیرات مبارزات آنان را در این زمینه بررسی کند.
۱۵۴۷.

الخامیادو؛ خاستگاه، علل پیدایش، تحولات و جایگاه میراثی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۳ 58-31

کلیدواژه‌ها: اندلس الخامیادو مدجن ها موریسک ها طجری الاعجمیه الجامعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۲۹۵
«الخامیادو» یک شگرد زبانی است که مدجّن ها و موریسک ها (واپسین مسلمانان اندلس) پس از بازپس گیری آن سرزمین توسط مسیحیان، برای برقراری ارتباطات مخفیانه میان هم کیشان و پاسداری از میراث فرهنگی و علمی خود به کار می گرفتند. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع و شواهد موجود، در گام نخست چیستی، ویژگی ها و خاستگاه الخامیادو را بررسی کرده و در گام دوم نقش این شیوه زبانی را در پاسداشت میراث علمی و فرهنگی مسلمانان بیان نماید و به پرسش هایی که درباره علل پیدایش، ارزش علمی و عوامل فراز و فرود این ادبیات وجود دارد، پاسخ گوید. یافته های پژوهش نشان می دهد که الخامیادو برگرفته از واژه عربی «الاعجمیه» و یا «الجامعه»، در دوره مدجّن ها ابداع شده و استفاده از آن همزمان با افزایش سختگیری بر مسلمانان گسترش یافته و در دوره موریسک ها به اوج رسیده و آثار قابل توجهی پدید آورده و پس از اخراج مسلمانان از اندلس (1018 - 1023ق/ 1609-1614م)، در میان هاله ای از ابهام از میان رفته است.
۱۵۴۸.

جست وجو در معنا و مفهوم مشروطه در تلقی و اندیشه علمای آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۵ (پیاپی ۱۴۵) 57 - 83

کلیدواژه‌ها: آذربایجان علما مشروطه مشروطه مشروعه مشروطه ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۸۰
یکی از مسئله های مهم عصر مشروطه که چالش های فکری زیادی برانگیخت و در سرنوشت نظام سیاسی جدید عصر مشروطیت ایران مؤثر افتاد، معنا و مفهوم «مشروطه» و در پی آن مناقشات فکری ناشی از اختلاف برداشت ها از این اصطلاح جدیدِ سیاسی بود. بحث درباره معنا و ماهیت مشروطه طیفی از علما، روشنفکران و دیگر طبقات را درگیر ساخت. در این میان، آذربایجان نه تنها نقش سیاسی مهمی در به ثمر رسیدن انقلاب مشروطیت ایفا کرد، بلکه بخش مهمی از مناقشات فکری نیز در میان علمای آذربایجان رخ داد. ظهور فکر مشروطه و مشروطه خواهی و روند تأسیس نظام سیاسی مبتنی بر مشروطه، دسته بندی هایی را در میان علمای آذربایجان موجب شد و به دنبال آن دریافت های متفاوتی از مشروطه و نسبت آن با آموزه های سیاسی دینی ارائه گردید. به نظر می رسد علمای آذربایجان براساس دغدغه های مذهبی، روند امور سیاسی و البته ملاحظات اجتماعی و اقتصادی، مواضع متضادی در پیش گرفتند. این مواضع علاوه بر اینکه گاه از اساس با چیستی و ماهیت مشروطه همخوانی نداشت، در حوزه نظر نیز دیدگاه های مهم و همچنین کنش های سیاسی تعیین کننده ای در میدان عمل سیاسی در پی آورد؛ چنان که گروه مشروعه خواه با احساس خطر در قبال تغییرات جدید، قائل به حرمت و ناسازگاری مشروطه با نظام اسلامی و تلاش برای تبدیل مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی شدند. در مقابل، علمای مشروطه خواه با علم به تباین بین نظم جدید و نظام اسلامی، آن را در مقایسه با نظام استبدادی مطلوب و روشی برای  تحدید استبداد یافتند و آگاهانه با پیوند بین اصول شرعی و مشروطیت، مشروطه ایرانی را ارائه کردند. این پژوهش براساس رسائل سیاسی، روزنامه ها و منابع اصیل، به روش توصیفی-تبیینی این مسئله و موضوع مهم را بررسی کرده است.
۱۵۴۹.

کارکردهای امنیتی_ نظامی مناره ها به روایت متون تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 50 - 64

کلیدواژه‌ها: کله منار منار میل مساجد و مدارس مشروطه مدرسه سپهسالار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۳۱۹
مناره ها، میراث معنوی فرهنگ های متعدد و متنوع با کارکردهای مختلف مسیریابی، اذان گویی، زیبایی، عظمت بخشی به بناها و نیز کارکردهای اقتصادی و تجاری، هزاران سال است که به حیات خود ادامه می دهند. این بناهای باستانی و اسلامی، دارای کارکردهای نظامی و امنیتی نیز بوده که تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است. بررسی نقش مناره ها، در امنیت داخلی و عرصه نظامی، مساله مورد نظر این پژوهش است. حاصل این پژوهش که ضمن بررسی متون تاریخی صورت گرفته، گویای این است که مناره ها در جنگ ها و فتوحات، تسخیر قلعه یا دفاع از آنها و امنیت شاهراه های تجاری نقش مهمی ایفا کرده اند. همچنین احداث منار_ نوشته های نظامی در کنار کله مناره های انسانی، به قصد ارائه گزارش لشکرکشی ها و علت ساخت کله مناره ها که خود نوعی تاریخ نگاری محسوب می شده، تنها بخشی از کارکردهای امنیتی و نظامی مناره هاست که در این پژوهش مورد بحث قرار گرفته است.
۱۵۵۰.

تأثیر گرایش به مؤلفه های تمدن غرب در مواجهه روشنفکران دوره قاجاربا پیشینه ی فرهنگی ایران اسلامی(مطالعه ی موردی آرا فتحعلی آخوندزاده، میرزا آقاخان کرمانی و میرزا عبدالرحیم طالبوف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 451 - 471

کلیدواژه‌ها: پیشینه فرهنگی ایران تمدن غرب فتحعلی آخوندزاده میرزا آقاخان کرمانی میرزا عبدالرحیم طالبوف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۸۵
مواجهه با تمدن جدید غرب، تأثیرات به سزایی در تحولات فکری و فرهنگی جامعه ایران و نیز آرا و دیدگاه های روشنفکران دوره ی قاجار داشته است که رویکرد منفی یا کم انگاری روشنفکران این دوره نسبت به پیشینه علمی و فرهنگی ایران دوره اسلامی را می توان از جمله مهم ترین این تأثیرات برشمرد. نفی و یا تضعیف هویت فرهنگی یکی از پیامدهای این رویکرد به شمار می آید و همین موضوع، اهمیت پرداختن به چگونگی تأثیرگذاری غرب در این زمینه را فزونی می بخشد. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به آثار مکتوب برجای مانده از روشنفکرانی هم چون آخوند زاده، کرمانی و طالبوف به این پرسش پاسخ دهد که مواجهه با غرب به چه شیوه ای توانسته است بر نوع نگاه روشنفکران این دوره تأثیری منفی نسبت به پیشینه علمی و فرهنگی ایران دوره اسلامی داشته باشد. یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن است که شناخت نادرست و ناقص روشنفکران نسبت به اصل تمدن غرب از سویی و تأثیرپذیری ایشان از برخی مبانی فکری و فرهنگی آن مانند علم جدید، آرا مستشرقین غربی و باستان گرایی از سویی دیگر، مهم ترین تأثیرات را در شکل دهی به نگرش منفی آنان داشته اند.
۱۵۵۱.

مقاومت در برابر اجرای نخستین برنامه عمرانی در کارخانه های مازندران 1328-1329(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 235-254

کلیدواژه‌ها: سازمان برنامه مازندران شاهی (قائم شهر) کارگران کارخانجات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۹۹
در سال های پس از جنگ جهانی دوم، تلاش برای تدوین برنامه عمرانی کشور بار دیگر جدی تلقی شد و نتیجه آن اجرایی شدن نخستین برنامه عمرانی ایران در سال 1327 خورشیدی بود. در راستای اجرای اهداف این برنامه که از مهمترینِ آنها افرایش تولید بود، مقامات دولتی متوجه کارخانه های مازندران شدند. با توجه به اتقاقات سال های پس از شهریور بیست و ناآرامی های رخ داده در آن سال ها، کارخانه هایی مانند کارخانه پارچه بافی شاهی یا حریربافی چالوس تبدیل به کارخانه های زیان ده شدند. اقدامات مقامات سازمان برنامه در رفع این نقصان، با عکس العمل کارگران این کارخانه ها که سال های سختی را پشت سر می گذاشتند روبرو شد. این مقاومت کارگری در نهایت به یک رویارویی خونین در شهر شاهی منجر شد. هر چند نمی توان از آتش گشودن بر روی کارگران چشم پوشید، اما تلاش هایی در بعد از این رویداد خونین برای ارتقاء سطح زندگی کارگران هر چند نارسا، صورت گرفت. در این مقاله به کم و کیف این مقاومت و تلاش دو طرف ماجرا در خلال این دوران پرداخته شده است.
۱۵۵۲.

عملکرد حکومت محلی میسور در قبال دولت انگلیس و طرح اندیشه مقاومت و اتحاد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 70 - 84

کلیدواژه‌ها: ایالت میسور ت‍ی‍پ‍و س‍ل‍طان حیدرعلی اندیشه اتحاد اسلامی مقاومت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۴
در ایالت میسور، جنوب شبه قاره هند، حکومتی محلی شکل گرفت که آخرین مقاومت مردم در برابر دولت انگلیس بود. بررسی عملکرد دو حاکم محلی میسور در تقابل با دولت بریتانیا که آخرین کانون مقاومت مردم شبه قاره با حضور استعمار بریتانیا بود، مساله اصلی پژوهش حاضر است. حضور حیدر علی و فرزندش تیپو سلطان-که شیعه مذهب بودند- مانعی جدی بر اقدام دولت انگلیس که آن را «هند بریتانیا» می خواند، بود. شاخص ترین عملکرد این دو حکمران، مقابله با حضور انگلیس در هند بود. در تاریخ شبه قاره، از حیدر علی و تیپو سلطان به عنوان قهرمان مقاومت و ستیز با استعمار نام برده می شود. مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی برمبنای مطالعه کتابخانه ای عملکرد دو حاکم میسور در تقابل با دولت انگلیس را واکاوی کرده است. رهیافت پژوهشی مقاله آن است که اندیشه و عمل اتحاد اسلامی به عنوان آخرین تلاش در جهت مقابله با هجوم سیاسی و نظامی دول استعماری از جانب دو حاکم محلی شبه قاره انجام گرفت ،اما متاسفانه به جهت غفلت، بی تدبیری، و جبن سلاطین مسلمان در آن برهه تاریخی بسیار حساس به نتیجه ای نیانجامید؛ و این آخرین جبهه مقاومت در شبه قاره برای مقابله با استعمار از دست رفت.
۱۵۵۳.

ریشه یابی و خاستگاه تاریخی، موقعیت و نوع پوشش شاطران درمراسم تعزیه عاشورا در روستای جَزَن دامغان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۴ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 55-85

کلیدواژه‌ها: شاطر دوره های تاریخی پوشش شاطران تعزیه روستای جزن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۳۰۰
ریشه یابی و خاستگاه تاریخی موقعیت و نوع پوشش شاطران در مراسم تعزیه عاشورا در روستای جَزَن دامغان معصومه طوسی[1] چکیده در روستای جَزَن، در روز عاشورا، شاطرانی با پوشش خاص در نماد فرشته جلوی اسب امام حسین و یارانش می دوند و راه را باز می کنند. بررسی پوشش شاطرانِ فرشته نما و سیر تغییراتِ آن و جایگاه شاطران در بستر تاریخی، هدف اصلی این پژوهش است. این پژوهش به روش توصیفی تاریخی، سیر تطور نوع پوشش و جایگاه شاطران را در روستای جزن از دوره باستان تا دوره معاصر بررسی می کند. در این پژوهش، علاوه بر اسناد تاریخی، از شواهد تصویریِ سفرنامه ها، نگاره ها و تحقیقات میدانی نیز استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که در دوره باستان و اوایل دوره اسلامی، شاطران از نظر نوع پوشش و جایگاه، به عیاران و پهلوانان شباهت داشته اند. در دوران صفویه، قاجاریه و پهلوی، شاطران در خدمت اقشار بالای جامعه بوده اند و طرح و رنگ پوشش آنها، با عوامل اجتماعی و ورود فرهنگ بیگانه ارتباط داشته است. در دوره معاصر، شاطران در فرهنگ مردمی بازتاب داشته اند و در عزاداری عاشورا با پوشش سیاه و سبز، نمایان شده اند. پوشش نمادین آنها گویای اعتقادات مذهبی و سنن فرهنگی است. پوشش های مشترک نمادین و دویدن در رکاب بزرگان در دوره های تاریخی، نشان از موروثی بودن و اهمیت نقش شاطران در مراسم تعزیه است که تاکنون برجای مانده است. واژه های کلیدی: شاطر، دوره های تاریخی، پوشش شاطران، تعزیه، روستای جَزَن [1]. عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه سمنان samira.toosi@semnan.ac.ir تاریخ دریافت : 4/11/1400- تاریخ تأیید: 20/2/1401
۱۵۵۴.

تبادل، تعامل و بازتولید گفتمان های سیاسی قرن هشتم هجری در دیوان حافظ شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۱ 467 - 494

کلیدواژه‌ها: گفتمان های سیاسی تاریخ گرایی نوین قرن هشتم دیوان حافظ. تعامل تبادل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۳۲۸
اثر هنری محصول تبادل، تعامل میان خالق اثر با منابع جمعی و شبکه هایی بسیط و پیچیده از سنّت ها، گفتمان ها و نهادهای تاریخی، سیاسی و اجتماعی است. دیوان حافظ، چونان مینیاتوری ظریف و هنرمندانه، نمونه بارزی از بازنمایی، بازتولید گفتمان ها و عناصر سیاسی قرن هشتم هجری است که بررسی ابعاد و زوایای آن می تواند، افزون بر شناخت گفتمان های سیاسی این دوره، نقش این گفتمان ها را در شکل بخشی به روابط متن و تاریخ، تشریح و تبیین نماید. این جستار با روشی تحلیلی-توصیفی و استعانت ممکن از رویکرد تاریخ گرایی نو، گفتمان های سیاسی عصر حافظ، چگونگی تعامل و بازتولید این گفتمان ها، همچنین میزان تقویت و طرد آن در دیوانش را در کانون توجه خود قرار داده است. یافته ها نشان می دهند که گفتمان هایی نظیر: گفتمان خسروانی و ایرانی آل اینجو، گفتمان شریعت محور آل مظفر، همچنین گفتمان ترک مدارانه تیمور، از زمره گفتمان های مسلط و غالب قدرت در عصر حافظ می باشند که در دیوان وی با شبکهای از عناصر، نمادها، دال ها و مدلول های شناور بازتولید شده اند. دیوان حافظ  سوای دوران سلطنت امیر مبارزالدین مظفری غالباً ساختی نمادین و تقویت بخش به گفتمان های سیاسی آل اینجو و حاکمان مظفری است. چنانچه بازتولید نام محتسب، با شبکه ای از تداعی های منفی، استعاره ای انتشار یافته از تقابل با گفتمان جزمی گرایانه این امیر مظفری است. حافظ در پایان عمر با افول و فروپاشی خاندان مظفری و گفتمان آنان، به گفتمان مسلط و ترک مدارانه تیموریان اقبال نشان داده؛ اما با نابسامانی دوباره اوضاع زمانه و ناامیدی از گفتمان ترک مدارانه، آرزوی تحقّق گفتمان خسروانی  قدرت را، باری دیگر در دیوانش تقویت نموده است.
۱۵۵۵.

Exploring the Southeast Frontier of the Urartian Kingdom. The Qara Zia-eddin-Survey: An Archaeological Prospection of Anaqizly Tappeh(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 25 - 56

کلیدواژه‌ها: Urartu NW-Iran Bastam landscape archaeology geomagnetic prospection Iron Age III

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۳۸۹
The Qara Zia-eddin plain is considered a prime example of land use in Southeastern Urartu in the Khoy region of West Azerbaijan. Since 2016, archaeological investigations have been carried out in the Bastam hinterland through the Iranian-Austrian cooperation with the aim of investigating the interaction of settlements with local hilltop fortresses and the use of landscape use in the time of the Urartian Kingdom. The starting point of the project work was in the south of the Qara Zia-eddin plain, with the special focus on the range of hills near the village of Chors. The Urartian fortified settlement of Anaqizly Tappeh was explored using both geomagnetic and archaeological surveys.
۱۵۵۶.

تحلیل نقش بازاریان و روحانیت در پیروزی انقلاب اسلامی در قزوین (مبتنی بر نظریه بسیج اجتماعی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۷ 10 - 33

کلیدواژه‌ها: بازار/بازاریان مسجد/روحانیت بسیج اجتماعی انقلاب اسلامی قزوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۵۸
پیروزی انقلاب اسلامی ایران از یک منظر، نتیجه حضور قشرها و طبقات مختلف اجتماعی با هدایت و حمایت بازاریان و روحانیت در شهرهای مختلف بود. در جریان نهضت اسلامی، تعامل و همکاری بازاریان و اصناف و علما با انگیزه های دینی و فرهنگی نقشی پررنگ در بسیج سیاسی مردم و مدیریت مبارزات انقلابی ایفا کرد. شهر تاریخی قزوین با داشتن بازاریان و علمای سرشناس ازجمله این مراکز بود. تبیین عملکرد این دو لایه ی اجتماعی در تداوم و پیروزی انقلاب و بسیج و آگاهی طبقاتی مردم در سال های 1357-1356 ش، مسئله اصلی نوشتار حاضر است. این مقاله با رویکرد تاریخی و تکیه بر اسناد منتشرشده، خاطرات، روزنامه ها و مصاحبه، مترصد پاسخ به این پرسش است که نقش و عملکرد روحانیون و بازاریان شهر قزوین در مبارزات انقلاب اسلامی چه بوده است؟ یافته ها نشان می دهد دو قشرِ سنتیِ بازاری و روحانی در تقابل با سیاست های غیردینی رژیم پهلوی در مراحل مختلف نهضت اسلامی از ابتدا تا بهمن 1357 به کنشگری پرداختند و نقش پررنگی در بسیج مردم، مدیریت مبارزات و پیروزی انقلاب اسلامی در این شهر داشته اند.
۱۵۵۷.

بررسی تعامل تشکل های سیاسی- مذهبی دهه چهل با نهضت روحانیت (نمونه پژوهی: نهضت آزادی ایران، هیئت های مؤتلفه اسلامی و حزب ملل اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۷ 107 - 132

کلیدواژه‌ها: نهضت روحانیت نهضت آزادی ایران هیئت های مؤتلفه اسلامی حزب ملل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۲۷۲
بررسی شکل گیری و روند نهضت روحانیت در دهه 1340 نشان می دهد این نهضت بر طیف وسیعی از اقشار و طبقات مختلف اجتماعی تأثیر گذاشته و حتی موفق شد از آنان یارگیری نماید. به طوری که نه تنها به تعامل با برخی تشکّل ها پرداخت، بلکه زمینه ساز تأسیس برخی تشکّل های مبارزاتی شد. نکته قابل توجه اینکه چه عواملی در شکل گیری این تعامل نقش داشتند؟ کدام تشکّل ها در این تعامل پیش قدم شدند؟ بررسی سیر مبارزاتی نهضت روحانیت در این دهه حاکی است سه تشکل ذیل نقش پیشگامی در این تعامل ایفا کردند: 1. نهضت آزادی ایران: این تشکل دانشگاهی در اوایل سال 1340 ش تأسیس و با دستگیری و بازداشت طولانی مدت سران آن از سال 1343 ش، به اغما رفت. 2. هیئت های مؤتلفه اسلامی: این تشکل بازاری در بحبوحه تقابل مرجعیت و روحانیت مبارز با هیئت حاکمه در آغاز سال 1342 ش تأسیس و بعد از افشای نقش آن در ترور حسنعلی منصور نخست وزیر، سران آن دستگیر و فعالیت تشکل متوقف شد. 3. حزب ملل اسلامی: این تشکل نیز با عضویت جمعی از جوانان نوگرای دینی، درصدد مبارزه مخفی با رژیم برآمد که چند ماهی پس از تأسیس در سال 1344 ش، سران آن توسط ساواک شناسایی و دستگیر شده و حزب فروپاشید. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و به روش کتابخانه ای نشان می دهد نهضت روحانیت با عنایت به ماهیت مذهبی و بومی و همچنین رویکردهای ضداستبدادی و به ویژه ضد استعماری خود به سرعت توجه سایر گروه ها و تشکل های سیاسی مذهبی را جلب کرد و موفق شد در تعامل با برخی از آنها، آموزه های نهضت را در میان قشرهای مختلف گسترش داده و از میان آنها یارگیری نماید.
۱۵۵۸.

بازخوانی نقش آیت الله سید عبدالله بهبهانی در تحصن مشروطه خواهان در سفارت انگلیس (بررسی دیدگاه امام خمینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۹۶ 1 - 25

کلیدواژه‌ها: امام خمینی تحصن سفارت انگلیس سید عبدالله بهبهانی کسروی مشروطیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۳۱۸
یکی از موضوعات بحث برانگیز در تاریخ نهضت مشروطیت، تحصن تعدادی حدود بیست هزار نفر از مردم تهران در سفارت دولت انگلستان است. این حادثه که در ماه های جمادی الاول و جمادی الثانی سال 1324 (ژوئیه و اوت 1906 / تیر و مرداد 1285) رخ داد حدود یک ماه به طول انجامید و با فرمان مشروطیت مظفرالدین شاه خاتمه یافت. در مورد تصمیم گیرندگان و مشوقان تحصن در سفارت انگلیس اتفاق نظر وجود ندارد. در این رابطه نقش آیت الله سید عبدالله بهبهانی یکی از سران روحانی و رهبران مشروطه از موضوعات مهم و قابل بررسی است. در این مقاله به بررسی نقش بهبهانی در تحصن سفارت انگلیس پرداخته شده و دیدگاه های موافقان و مخالفان نقش او موردتوجه و نقد قرارگرفته است. ازجمله مخالفان نقش او در تحصن سفارت انگلیس، احمد کسروی است که رأی او مورد تأکید امام خمینی قرارگرفته است. پس از مطالعه منابع متعدد پیرامون این رخداد و بیان دیدگاه های مورخان و پژوهشگران متقدم و متأخر، نتیجه بررسی حاکی است که در بدو امر توصیه بهبهانی صرفاً به تعداد معدودی از تجار با هدف حفظ جان و امنیت آنان بوده است و به معنی مجوز تحصن عده کثیری از مردم در سفارت تلقی نمی شود. بااین حال، این توصیه ابعاد گسترده تری یافت که اگرچه ممکن است منظور نظر بهبهانی نبوده؛ اما اطرافیان و خواص بیت او در این رابطه نقش و تأثیر داشتند.
۱۵۵۹.

ارزیابی اعتراضات مردم به تخلفات انتخابات مجالس20- 22 شورای ملی ( 1339- 1346)، مطالعه موردی: کردستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 75-99

کلیدواژه‌ها: دوره پهلوی انتخابات عزت الله شادی مقدم ناصر یمین مردوخی سنندج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۲۰۹
به دنبال کودتای 28 مرداد 1332 دوره ای از رکود و محدویت بر فضای سیاسی کشور حکمفرما شد. از این رو وعده برگزاری انتخابات آزاد از سوی محمد رضاشاه در آستانه انتخابات مجلس بیستم در سال 1339 نقطه عطفی بااهمیت قلمداد می شد و آزادی خواهان امیدوار شدند از طریق انتخابات آزاد سرنوشت سیاسی کشور را تحت تاثیر قرار دهند. در سنندج نیز داوطلبان با الهام از مواعید شاه شروع به فعالیت کردند. مقاله حاضر با تکیه بر اسناد منتشر نشده کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تلاش است به این پرسش پاسخ دهد که کیفیت برگزاری انتخابات سنندج در دوره های 20 تا 22 مجلس شورای ملی چگونه بود و نامزدهای انتخاباتی چه واکنشی نسبت به نتایج آن از خود نشان دادند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد نه تنها انتخابات آزاد ادعایی بی اساس بود، بلکه در سنندج نیز همچون برخی نقاط کشور انتخابات مجلس بیستم سرآغاز فصل نوینی از تخلفات و اقدامات خلاف قانون از سوی حاکمیت بود که در دوره های بعد نیز ادامه داشت. مقاله همچنین نشان می دهد در نتیجه تخلفات انتخابات مجلس 20-22، عزت الله شادی مقدم، و ناصر یمین مردوخی شدیداً نسبت به نتیجه انتخابات این دوره ها معترض بودند و در تلاشی بی وقفه اما بی نتیجه سعی کردند شاه و دولت را نسبت به تغییر نتیجه انتخابات متقاعد سازند.
۱۵۶۰.

تحلیل و سنجش عوامل زیست محیطی به منظور تبیین الگوهای استقرار عصرآهن دشت سرخس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ششم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۲ ۸۸-۵۷

کلیدواژه‌ها: باستان شناسی شمال شرق ایران دشت سرخس عصر آهن فرهنگ یاز الگوهای استقرار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۲۵۵
تاکنون استقرارگاهی عصرآهن دشت سرخس مورد بررسی باستان شناسی قرار نگرفته است و ازسویی دیگر، عصرآهن دشت سرخس معرف فرهنگ یاز در منطقه است و نام خود را از محوطه یاز تپه واقع در جنوب غرب ترکمنستان وام گرفته است. مطالعات فرهنگ عصرآهن دشت سرخس می تواند اطلاعات بنیادی و اساسی این دوره را نمایان ساخته و به درک کلی عصرآهن فلات ایران و سرزمین ترکمنستان کمک کند. هدف از این پژوهش، ضمن شناسایی استقرارگاهی عصرآهن، تجزیه و تحلیل عوامل زیست محیطی به منظور تبیین الگوهای استقرار عصرآهن دشت سرخس است که به این منظور، یک فصل بررسی میدانی در دشت انجام شد و به وسیله مطالعه آثار گردآوری شده و مطالعات کتابخانه ای مشخص شد که 16 محوطه دارای آثار عصرآهن است. برخی استقرارگاه تک دوره و بعضی دیگر دارای توالی گاه نگاری هستند. ضرورت پژوهش حاضر، ناشناخته بودن فرهنگ یاز عصرآهن دشت سرخس است؛ از این روی، استقرارگاه شناسایی شده عصر آهن دشت سرخس ازمنظر عوامل زیست محیطی و نقش آن ها در تبیین الگوهای استقرار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. خروجی نقشه ها و داده های استقرارگاهی عصر آهن دشت سرخس نشان داد که ازمیان عوامل زیست محیطی مؤثر در تعیین الگوهای استقرار، دوری و نزدیکی در محدوده ارتفاعی بین 300 تا 900 متر از سطح دریا، قرارگرفتن استقرارگاه در امتداد مسیر رودخانه های دشت سرخس (الگوی استقرار خطی) و مراکز شهری یا روستایی بزرگ (میراحمد و بزنگان) بالغ بر 65 هکتار (مکان مرکزی)، راه های ارتباطی (راه ارتباطی خراسان بزرگ در عصرآهن)، در شکل گیری و پراکنش استقرارگاه بیشتر از سایر عوامل زیست محیطی تأثیرگذار بوده اند. از مهم ترین نتایج بررسی باستان شناسی صورت گرفته حاضر، شناسایی استقرارگاهی عصر آهن معرف فرهنگ یاز دشت سرخس است که در سنجش توزیع استقرارگاهی عصر آهن این حوزه به کار خواهند آمد تا چشم انداز بسیار دقیق و جامعی برای فهم نوع زندگی اجتماعی مردمان آن دوره ترسیم کنند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان