درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۵۸۱ تا ۱٬۶۰۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۱۵۸۱.

مبانی فرهنگی تاریخ نگری و تاریخ نگاری محمدابراهیم باستانی پاریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ ۵۹-۳۷

کلیدواژه‌ها: باستانی پاریزی تاریخ نگری تاریخ نگاری تاریخ اجتماعی فرهنگ محیط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۱۸
مقاله حاضر بر اساس آثار منتشر شده استاد باستانی پاریزی، دیدگاه تاریخی او را مورد بحث قرار می دهد. پژوهش حاضر با این فرضیه نوشته شده است که هیچ مورخی بدون «نظر» مطلب نمی نویسد، بلکه معلومات پیشین، محیط تربیتی، اوضاع و احوال اجتماعی و البته تجربه زیسته زمینه های لازم را برای تاریخ نگاری فراهم می نمایند. بنابراین، با اینکه عناوین و موضوعات کتاب های باستانی پاریزی بسی ساده بودند، در پشت این عناوین و مطالب مطرح شده، نگاهی تاریخ نگارانه وجود داشت که نویسنده را برای پیشبرد طرح خود راهنمائی می کرد. بیشتر مطالب این مقاله برگرفته از آثار باستانی پاریزی است، اما در برخی موارد برای فهم بهتر موضوع، به برخی منابع دیگر نیز ارجاع داده شده است. هدف مقاله این است تا نشان دهد باستانی پاریزی نیز تلاش داشت برای سبک تاریخ نویسی خود مفاهیمی ارائه نماید. در این پژوهش به برخی از این مفاهیم که خاص اوست اشاره شده است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که در تاریخ نگاری باستانی پاریزی چه عناصری به شکل «پیشینی» تأثیرگذار بوده اند؟ که با استفاده از روش تحلیل محتوا به این پرسش پاسخ داده شده است.
۱۵۸۲.

جستاری بر شیوه های دادخواهی در تاریخِ حقوقِ ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 111 - 136

کلیدواژه‌ها: دادخواهی تاریخ حقوق ایران دوران باستان دوران اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۴۰۷
از جمله مواردی که از ابتدای تاریخ بشری مطرح بوده  و در سیر تاریخ حقوق نظام هایِ مختلفِ حقوقی ادامه یافته، موضوع احقاق حق می باشد. در ایران نیز از دوران باستان تاکنون، شیوه های احقاق حق، متعدد و متنوع بوده است. موضوعی که در منابع مختلف  و در ازمنه گوناگون به آن اشاراتی رفته است. لذا در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، شیوه های دادخواهی در ایران از آغاز تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال پاسخی برای این پرسش ها می باشد که شیوه های دادخواهی در ایران باستان و اسلامی چگونه بوده است؟آیا این شیوه ها با انتقال قدرت در دوران بعد از اسلام هم استمرار یافت؟یا اینکه با جایگزینی نظام حقوقی اسلامی به جای نظام حقوقی زرتشتی، شیوه های جدیدی ابداع شد؟یافته ها حکایت از آن دارد که تلفیقی از شیوه های دادخواهی چون: بار عام،کاغذین جامه، زنجیر عدالت، بر اسب نشستن پادشاه، جامه ستبر پوشیدن که در دوران باستان وجود داشته،در دوران اسلامی هم استمرار یافته است. البته پس از پذیرش اسلام نیز شیوه های دیگری از دادخواهی همچون: اذان گفتن، نصب صندوق عدالت، مخابره تلگراف و ...  برای احقاق حق مورد توجه  قرار گرفت. بنابراین برخی از شیوه های احقاق حق در تاریخ حقوق ایرانِ پس از اسلام امضایی و برخی تأسیسی است.
۱۵۸۳.

امتناع منابع و مسئله ابداع: مطالعه موردی در باب نحوه بازسازی حیات گروه های فرودست در تاریخ فرهنگی جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۴) 221 - 243

کلیدواژه‌ها: تاریخ فرهنگی جدید گروه های فرودست ابداع منابع بازگشت مارتن گر ناتالی زیمون دیویس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۲۳۷
فرهنگ گروه های فرودست تا حد زیادی شفاهی است و این امر موجب می شود تا کمبود اسناد بی واسطه درباره رفتار و نگرش های افراد فرودست در گذشته، به مهم ترین مانع بر سر راه پژوهش در باب این افراد تبدیل شود. تلاش مورخان فرهنگی جدید برای نگارش سرگذشت افراد فرودست به صورت فردی، مشکل کمبود اسناد را مضاعف می کند. یکی از راهکارهای مورخان فرهنگی جدید برای غلبه بر این مشکل استفاده از سازوکار «ابداع» است. با توجه به حاکمیت مطلق منابع در تاریخ نگاری مدرن برای بازسازی و شناخت گذشته، در نوشته حاضر بر پایه کتاب بازگشت مارتن گر (1983) نوشته ناتالی زیمون دیویس (متولد 1928 م) تلاش می شود به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه در تاریخ فرهنگی جدید، مورخان با استفاده از ابداع بر مشکل کمبود اسناد در زمینه موضوعات پژوهشی خود فائق می آیند. برای پاسخ بدین پرسش، ضمن شرح نقش محوری منابع در تاریخ نگاری مدرن، ضرورت مفهومی توجه به عاملیت فردی در تاریخ فرهنگی جدید توضیح داده می شود و در ادامه با تکیه بر کتاب بازگشت مارتن گر سازوکار ابداع در تاریخ فرهنگی جدید شرح داده می شود و در آخر به بررسی نسبت این موضوع با حاکمیت منابع در تاریخ نگاری مدرن پرداخته می شود تا نشان داده شود که برخلاف ادعای منتقدان تاریخ فرهنگی جدید، استفاده از این سازوکار به محو تمایز تاریخ با داستان نمی انجامد.
۱۵۸۴.

واکاوی دلایل و پیامدهای نبرد هلوله در سده ی هفتم پیش از میلاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 1 - 16

کلیدواژه‌ها: نبرد هلوله ایلام آشور سناخریب هومبان نومنه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۲۶۸
نبرد هلوله به سال 691 پ.م. بین امپراتوری آشور از یک سو و ائتلاف بزرگی از پادشاهان ایلام و بابل و متحدانشان از جانب دیگر رخ داد. گزارش های منابع آشوری و بابلی دارای تضادهایی در ذکر رویدادهای این نبرد مهم هستند و همین مسئله نتیجه گیری در مورد زوایای پنهان این نبرد را بغرنج تر می نماید. پژوهش حاضر براساس اسناد و گزارش های تاریخی و با روش توصیفی- تحلیلی درصدد است به این سؤال اصلی پاسخ بدهد که دلایل بروز نبرد هلوله، نتایج و پیامدهای آن در تاریخ عهد باستان چه بوده است؟ آشوری ها پس از تصرف بابل در زمان تیگلات پیلسر سوم با ایلامی ها هم مرز شدند. پس از آن ایلامی ها برای اینکه در برابر تعرضات آشوری ها به زاگرس مانعی ایجاد کنند، به حمایت از شورشیان بابلی علیه آشوری ها پرداختند؛ همین امر باعث ایجاد نبرد هلوله شد. نتایج این پژوهش نشان خواهد داد که جدا از حس جنگجویی آشوری ها و دست یابی به غنائم منطقه زاگرس، سلطه بی واسطه یا باواسطه طرفین بر سرزمین بابل باعث ایجاد نبرد هلوله شد. در این نبرد آشوری ها گرچه به اهداف خود نرسیدند، پس ازآن سیاست پادشاهان آشور بر تصرف بابل و نابودی ایلام متمرکز گردید.
۱۵۸۵.

تحلیل شخصیت، رفتار و اقدامات مسعودمیرزا ظل السلطان براساس نظریه عقده حقارت آدلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 136 - 163

کلیدواژه‌ها: مسعود میرزا ظل السلطان دوره قاجار تحلیل شخصیت عقده حقارت نظریه آدلر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۰۶
مسعود میرزا ظل السلطان سال ها بر ایالات و شهرهای مرکزی و جنوبی ایران حکومت کرد و بیش از ۳۴ سال نیز حاکم مستقل شهر اصفهان بود. او با وجود اینکه بزرگ ترین پسر ناصرالدین شاه قاجار بود اما بدان علت که مادرش شاهزاده نبود و تبار قاجاری نداشت، از ولایت عهدی و سلطنت آینده قاجار محروم شد. به همین دلیل شخصیت و رفتاری متفاوت از دیگر شاهزادگان و مقامات در او شکل گرفت. خودشیفتگی و بدگمانی مفرط، زیاده روی در کسب قدرت و ثروت، قساوت قلب و بی رحمی نسبت به انسان ها و حیوانات، کینه و حسادت نسبت به برادران، افراط در محو برتری دیگران، تخریب بناها و باغ های تاریخی عصر صفوی، و شبیه سازی مدل سلطنت در شهر اصفهان از جمله اعمال و رفتار این شاهزاده بوده است. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با کاربست نظریه عقده حقارت آلفرد آدلر، علل و عواملی که موجب چنین شخصیت رفتاری با استفاده از منابع اصلی تاریخ دوره قاجار و با طرح این سؤالات بررسی و تحلیل می شود: آیا چنین رفتارها و اقداماتی از جانب ظل السلطان به علت عقده حقارت وی ناشی از نرسیدن به ولایت عهدی و تخت سلطنت، انجام شده است؟ آیا وی به خاطر برخورداری از عقده برتری جویی بر دیگران به چنین اعمال و رفتاری دست یازیده است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که محروم شدن ظل السلطان از ولایت عهدی و تخت سلطنت به علت اینکه مادرش نسب والای قاجاری نداشت، باعث شد تا وی دچار عقده حقارت و به دنبال آن عقده برتری جویی گردیده و به خاطر داشتن همین کمبود، به چنین اعمال و رفتار افراطی مبادرت ورزیده است.
۱۵۸۶.

نقش راه های ارتباطی سیستان و قندهار در مناسبات ایران و هند در دوره صفوی (بر اساس نقشه گیوم دولیل فرانسوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 342 - 369

کلیدواژه‌ها: ایران هند صفوی سیستان قندهار راه ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۱۴
ارتباطات ایران و هند در دوره صفوی به واسطه تحولات داخلی، منطقه ای و جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. این ارتباطات هم از مسیر دریا و هم از مسیرهای زمینی برقرار بود. ازآنجاکه ایالت سیستان در دوره صفوی در همسایگی هند قرار داشت و ایالت قندهار نیز یک ایالت مرزی محسوب می شد، یکی از مسیرهای ارتباطی ایران و هند در دوره صفوی، راه های سیستان و قندهار بود. اهمیت ارتباطی راه های این مسیر به حدی بود که از نگاه نقشه نگاران اروپایی در آن زمان نیز غافل نمانده است. یکی از نقشه های جالب توجه در خصوص ترسیم راه های ایران در دوره صفوی، نقشه گیوم دولیل Guillaume Delisle)) فرانسوی است. با توجه به اهمیت ارتباطات ایران و هند در دوره صفوی و ترسیم راه های ارتباطی ایران و هند در نقشه گیوم دولیل، این سؤال مطرح است که راه های ترسیم شده سیستان و قندهار در نقشه گیوم دولیل، چه نقشی در مناسبات ایران و هند داشتند؟ یافته های این تحقیق نشانگر آن است که با استفاده از رباط ها و کاروانسراها تمهیدات امنیتی و امکاناتی راه های سیستان و قندهار فراهم شده بود و بخش عمده ای از مناسبات سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی ایران و هند از مسیر ارتباطی این راه ها انجام می گرفت. هدف این نوشتار معرفی راه های ترسیم شده سیستان و قندهار در نقشه گیوم دولیل و تبیین نقش ارتباطی این راه ها در مناسبات ایران و هند در دوره صفوی است که به روش تاریخی با توصیف و تحلیل داده های جمع آوری شده، به انجام رسیده است.
۱۵۸۷.

مبدأ دوره جدید تاریخ ایران کجاست؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ (پیاپی ۱۴۴) 161 - 181

کلیدواژه‌ها: دوره تاریخی دوره بندی تاریخ جدید تاریخ معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۳۷۸
اندیشیدن درباره ماهیت و کیفیت دوره هایی که بشر در تاریخ سپری کرده و یا در حال سپری کردن آن است، از دغدغه های فیلسوفان، اندیشمندان، مورخان و الاهی دانان بوده است. از همین رو، تاریخ جهان از منظرهای گوناگون دوره بندی شده است. تاریخ ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. یکی از مشهورترین و رایج ترین دوره بندی های تاریخی ایران، تقسیم آن به دوره های باستان، میانه و معاصر است. نکته پنهان در دوره بندی های تاریخ ایران کم توجهی نسبت به دوره جدید است. بر همین اساس، مسئله این است که آیا ایران فاقد دوره جدید است و یکسره از دوره میانه به دوره معاصر گام برداشته است؟ اگر چنین نیست، مبدأ تاریخ جدید ایران کجاست و از چه زمانی آغاز شده و به کجا ختم می شود؟ این مقاله پس از ارزیابی داده های موجود و نقد مهم ترین ایده های مطرح شده درباره دوره جدید تاریخ ایران، به این نتیجه رسیده است که در دوره بندی تاریخ ایران، بیشتر مناقشه ها بر سر تعیین مبدأ تاریخ معاصر ایران شکل گرفته و تعیین مبدأ تاریخ جدید ایران در هاله ای از ابهام مانده است. نویسنده استدلال می کند که برای رفع بسیاری از مناقشه های موجود، به تعیین دوره جدید سخت نیازمندیم. او عهدنامه گلستان در پایان دوره نخست جنگ های ایران و روسیه را مبدأ دوره جدید ایران شمرده و معتقد است این دوره تا انقلاب مشروطه ادامه یافته و مشروطه سرآغاز دوره معاصر ایران است.
۱۵۸۸.

بازتاب شرایط اقلیمی در هنر نقاشی از اواخر پلیستوسن تا عصر یخبندان کوچک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 3 - 13

کلیدواژه‌ها: نقاشی تغییر اقلیم پارینه سنگی جدید مس سنگی پلیستوسن عصر یخبندان کوچک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۹
هنر که زاییده اندیشه ها، احساسات، ادراکات و تجربیات انسان است، قویاً تحت تأثیر کیفیت زندگی و شرایط محیطی هنرمند قرار دارد. بنابراین، با توجه به این که هر گونه تغییر محیطی قادر است اوضاع معیشتی انسان، به ویژه انسان وابسته به محیط، را متأثر سازد، می توان ادعا کرد که همیشه، هنر، به طور مستقیم و غیرمستقیم، منبعث از شرایط محیطی هنرمند بوده است. مصداق این گفته، در هنر پیش از تاریخی و تاریخی به چشم می خورد. تغییر اقلیم که بر محیط زیست تأثیر می گذارد، الگوهای معیشتی جوامع را تحت الشعاع قرار می دهد و سبب تطورات فرهنگی می شود. از درون این دگرگونی ها، موضوعات هنری جدیدی خلق می گردند؛ به همین دلیل، نقش انسان کشاورز در عصر مس سنگی جایگزین انسان شکارگر در عصر پارینه سنگی جدید شده است. در این پژوهش، با تأمل در نقاشی های غاری عصر پارینه سنگی جدید اروپا، نقوش سفال های عصر مس سنگی شمال ایران مرکزی و نقاشی های عصر جدید اروپا، ارتباط هنر با شرایط اقلیمی و محیطی مورد بررسی قرار می گیرد. مفروض است که تغییرات اقلیمی روی هنر تأثیرات گسترده و عمیقی گذاشته اند. این واقعیت را انطباق نتایج پژوهش های دیرین اقلیم با مضامین هنری نقاشان در دوره های فرهنگی مختلف، به روشنی نشان می دهد.
۱۵۸۹.

مطالعه ویژگی های ساختاری نقاشی های مانوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 45 - 67

کلیدواژه‌ها: نقاشی مانوی ساختار بصری پیکره انسان ترکیب بندی مقیاس بدنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۱۶۱
نقاشی های مانوی زبان تصویری دین مانوی هستند، هر نگاره مانوی دارای مضامینی عرفانی است که توسط نقش های انسانی به تصویر در آمده اند. نقش های انسانی که در نزد مانویان با عناوین و جایگاه های مقامی مختلف دسته بندی شده اند. چیدمان و قرارگیری هر پیکره انسانی در صفحه نگاره ها براساس جایگاه و رتبه هایشان در مقیاس ها و حالت های مختلف نمایش داده شده است. بررسی و شناخت پیکره های انسانی موجود در نقاشی های مانوی می تواند به شناسایی ویژگی های ساختاری این هنر ارزشمند کمک کند زیرا ترکیب بندی، ریتم، تعادل، حرکت و هندسه که عناصر مهم ساختار بصری هستند، در نگاره های مانوی به پیکره های انسانی گره خورده است. هدف این پژوهش پی بردن به ویژگی های ساختاری نقاشی های مانوی است. سؤال های این پژوهش به این شرح است: 1. ساختار نقاشی های مانوی مرهون چه عناصری است؟ 2. نقاشی های مانوی چه ویژگی هایی در ساختار و ترکیب بندی دارند؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه های موجود از آثار نقاشی مانوی روی کاغذ، انجام شده است. شیوه تحلیل آثار براساس بررسی اصول و قواعد تجسمی به کار رفته در ویژگی های ظاهری نقاشی های مانوی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد عناصر انسانی نقش اصلی را در ساختار نقاشی مانوی ایفا می کنند و معمولاً براساس جایگاه مقامی مقیاس و حالت نشستن پیکره ها تغییر می کند. اندازه و قرارگیری هر پیکره در بخش های هر صفحه نگاره براساس اصول و قواعد پرسپکتیوی نیست و تصاویر دارای عمق نیستند اما با این وجود نگاره ها دارای تعادل و هماهنگی خاصی هستند و وزن بصری مطلوبی را داراست. 
۱۵۹۰.

ساختار شکلی و محتوایی نذرنامه های عصر قاجار

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۷ 3-17

کلیدواژه‌ها: سند شناسی نذرنامه دوران قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۴۳۹
اسناد به عنوان یکی از منابع دست اول، نقش مهمی در پژوهش های تاریخی دارند. در این میان نذرنامه ها به عنوان اسناد شرعی، دارای چارچوب معینی اند که داده های مهمی در زمینه اجتماع، اقتصاد، و آداب و رسوم مردمان گذشته به دست می دهند. این پژوهش با رویکرد سندشناسی در پی تحقق این پرسش اصلی است که نذرنامه های دوران قاجار از نظر شکلی و محتوایی دارای چه ساختاری هستند؟ به عبارت دیگر سیمای درونی و بیرونی این اسناد دارای چه خصیصه هایی می باشد؟ مدعای اصلی این پژوهش بر این اساس قرار گرفت که نذرنامه های دوران قاجار از نظر شکلی فاقد هرگونه تذهیب و تلاش بر آن بود تا متن اصلی و نیز حاشیه ها به طور واضح نوشته شود. از نظر محتوایی نیز نذر نامه ها بر اساس شرع و فقه شیعی تنظیم می شده است. شیوه گردآوری داده ها در این پژوهش بر اساس روش کتابخانه ای و مطالعهٔ اسناد، و هم چنین تجزیه و تحلیل کمی و کیفی نذرنامه ها خواهد بود.
۱۵۹۱.

Structural Explanation (Physical Dimensions) of the Manuscript of Ahmad Gholam`s Jung (Date of writing: 1722 - 1729AD/1135-1142 AH)

نویسنده:
منبع: Journal of Safavid Studies, Volume ۱, Issue ۱, April ۲۰۲۲ 1 - 12

کلیدواژه‌ها: manuscript Jung Ahmad Gholam Safavids Historical Documents

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۲۹۳
Jungs are manuscripts or collections of documents that contain a selection of historical, literary, religious, and scientific documents and texts. Ahmad Gholam’s Jung is from the second half of the Safavid period, especially from the late Safavid period (simultaneous with the Afghan invasion) and contains documents from this period and earlier periods. Its structural features consist of physical and formal dimensions such as the components used, the way letters are written and arranged, and their explanation.The achievement of the present article expresses the importance of historical values of the mentioned manuscript from a structural point of view. The research method used in this research is formal analysis with a phenomenological approach (analysis and empirical analysis and direct with a critical approach) and with reference to the present manuscript.
۱۵۹۲.

واکاوی کشمکش ملکی رودانی ها و ابراهیم خان قوام الملک با تکیه بر اسناد (1313تا 1332 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 159 - 173

کلیدواژه‌ها: رودان قوام الملک ابراهیم خان قوام مصباح زاده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۱ تعداد دانلود : ۶۰۲
از اواخر سلطنت قاجار جمع آوری مالیات برخی مناطق هرمزگان فعلی مانند رودان و منطقه احمدی در اختیار خاندان قوام الملک قرار گرفت، ولی در تقسیمات کشوری سال 1316ش بندرعباس، رودان و میناب بخشی از استان هشتم با مرکزیت کرمان شد. از سال 1313ش میان ابراهیم خان قوام و مالکین رودان اختلاف نظرهایی در مورد زمین های زراعی بروز کرد که حدود بیست سال به طول انجامید. قوام به استناد قبض های مالیاتی زمان حبیب الله خان قوام الملک، تمام زمین های مرغوب و حتی موقوفی را به نام خود ثبت نمود. مالکان رودان هم در واکنش به این اقدام دست به شکایت زدند. بنابراین کشمکشی بیست ساله میان طرفین آغاز شد. هدف مقاله حاضر پاسخ به این سؤال است که چه عواملی بر طولانی شدن دعوای حقوقی ابراهیم قوام و مالکان رودانی مؤثر بود و نتیجه نهایی آن را رقم زد؟ داده های پژوهش حاضر عمدتاً از مرکز اسناد شورای اسلامی (کمام)، و مرکز اسناد ملی (ساکما) گردآوری شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ابراهیم قوام با تکیه بر عواملی چون نفوذ در دربار سلطنتی، حمایت انگلستان، استفاده از چریک های منطقه فارس و قبیله طاهرزائی، و همچنین تطمیع مقامات محلی تلاش کرد مالکیت خود بر زمین های رودان را تثبیت کند، اما سرانجام عواملی چون سقوط جایگاه خاندان قوام در دربار پهلوی، روی کار آمدن مصدق و ظهور فضای انگلیسی ستیزی، و همچنین تلاش های بی وقفه مردم رودان، خاندان قوام را در دستیابی به هدف خود ناکام گذاشت.
۱۵۹۳.

فعالیت های فخرالدین حجازی در مطبوعات خراسان رضوی طی دهه 30 و 40 شمسی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال ۶ بهار - زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱-۲ (پیاپی ۱۱ و ۱۲) 83 - 116

کلیدواژه‌ها: فخرالدین حجازی روزنامه اسرار شرق روزنامه جلوه حقیقت روزنامه خراسان مجله نامه آستان قدس استان خراسان فعالیت مطبوعاتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۷۴
فخرالدین حجازی که در عصر پهلوی به خطیب فرهنگ شهرت داشت، فعالیت های سیاسی و مبارزاتی علیه حکومت پهلوی را در حوزه های مختلف پیگیری می کرد و یکی از اولین اقدامات وی برای مبارزه با عملکرد حکومت پهلوی، همکاری و مشارکت با مطبوعات سبزوار و مشهد در دوران جوانی بود که به دلیل شهرتش به سخنرانی و خطابه در نهضت امام خمینی، فعالیت های مطبوعاتی وی کمتر مورد مداقه علمی قرار گرفته است. در عرصه تاریخ نگاری مطبوعات خراسان، فعالیت ها و اقدامات حجازی کمتر موردتوجه قرار گرفته است و با توجه به اهمیت فعالیت های حجازی در عرصه مطبوعات و انتشارات، مقاله حاضر تلاش دارد با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای- اسنادی و روش تحلیلی- توصیفی به این سؤال پاسخ دهد که فخرالدین حجازی در دهه های 30 و 40 چه فعالیت های مطبوعاتی در خراسان داشته است؟ یافته های مقاله نشان می دهد که از اولین فعالیت های مبارزاتی حجازی در عرصه فرهنگی، همکاری و مشارکت با جراید و مطبوعات سبزوار و بعد از آن مشهد بوده است. وی در دوران حضور در خراسان با روزنامه های اسرار شرق، جلوه حقیقت، خراسان و مجله نامه آستان قدس همکاری داشت که این همکاری ها در چند سطح نگارش، کمک به تأمین مقالات، مدیریت مجله، توسعه همکاری با نویسندگان دینی و ایجاد شبکه ای از محققان علوم دینی برای نگارش مقالات برای نشریات بوده است.
۱۵۹۴.

جایگاه فرهنگ سیاسی ایران در تواریخ محلی کرمان عهد قراختایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) 237 - 266

کلیدواژه‌ها: کرمان تاریخ محلی ناصرالدین منشی تاریخ شاهی قراختاییان فرهنگ سیاسی ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۳۱۹
همگرایی جامعه و حکومت و رونق اقتصادی کرمان در عهد قراختاییان (619 703ق)، زمینه رونق فرهنگی و توجه حکومت به ادیب مورخانی چون ناصرالدین منشی (د.730ق) و نیز مؤلف تاریخ شاهی (د. حدود 698ق) را فراهم آورد. مورخان مذکور با اعتنای بیشتر به فرهنگ سیاسی ایرانی و بازتولید مؤلفه های سیاسی حکومت داری ایرانی، روند تاریخ نگاری محلی را در این خطه تکمیل کردند. نوشتار پیش رو، با پرسش درباره مؤلفه های بازتاب دهنده فرهنگ سیاسی ایرانشهر در آثار مورخان محلی عهد قراختایی، به واکاوی نگرش فرهنگی دو مورخ منتخب در بستر مناسبات جامعه و حکومت پرداخته و به این نتیجه رسیده است که بخشی از مؤلفه های قابل شناسایی در آثار این دو مورخ، از جمله هویت ایرانی، نظم سیاسی اجتماعی، ضرورت وجود حکمران و حکمروایی مطلوب، در حقیقت، بازنمایی مؤلفه های فرهنگی برگرفته از فرهنگ سیاسی ایرانی و بازتولید مفاهیم آنها بوده است.
۱۵۹۵.

بررسی و تحلیل باستان شناختی آثار و استقرارهای دوره اشکانی حوضه آبریز قزل اوزن در محدوده شهرستان ایجرود(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 51 - 79

کلیدواژه‌ها: دوره اشکانی ایجرود گلابر سفال اشکانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۳۴۸
شهرستان ایجرود واقع در استان زنجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی ، دارای ویژگی هایی است که شناخت کم و کیف محوطه های باستانی آن در دوره اشکانی، می تواند ما را در درک بهتر تحولات فرهنگی این دوره، در غرب و تا حدی شمال غرب کشور یاری دهد. این پژوهش در قالب یک بررسی میدانی و به منظور روشن نمودن وضعیت، تغییرات و تطورات فرهنگی منطقه در دوره اشکانی انجام پذیرفت؛ در این راستا بررسی حوزه جغرافیایی دهستان گلابر و بخش شمال غربی رودخانه ایجرود در دهستان ایجرود پایین، طی دو فصل انجام شد. نتیجه این بررسی ها، شناسایی جمعاً ۱۰۰ محوطه باستانی (۶۸ محوطه در دهستان گلابر و ۳۲ محوطه در بخش شمال غربی دهستان ایجرود پایین) بود که از این بین، ۳۵ محوطه دارای آثار اشکانی است. مطالعه گونه شناسی سفال اشکانی منطقه و نیز درک و دریافت کلی الگوی استقراری محدوده بررسی در این دوره، از نتایج مهم این پژوهش است که بر اساس آن ها مشخص گردید در دوره مذکور استقرارها نسبت به دوره قبل (هخامنشی) از نظر تعداد، افزایش چشمگیری داشته و حتی استقرارهای دوره بعد (ساسانی) به اندازه دوره اشکانی نیست؛ این نشانگر تغییرات جمعیتی یا تغییر الگوی پراکنش استقرارها نسبت به دوره قبل است. همچنین، مشخص شد که بیشتر استقرارهای منطقه، روستاهای کوچک و تعداد کمی روستاهای بزرگ هستند و شواهدی از مراکز شهری شناسایی نشد. به نظر می رسد، فرهنگ مادی منطقه در دوره اشکانی، ضمن دارا بودن برخی ویژگی های بومی-محلی که آن را از سایر مناطق غرب و شمال غرب کشور تا حدی متمایز می کند، نهایتاً بخشی از گستره فرهنگی غرب و شمال غرب کشور است.
۱۵۹۶.

Climate Change and Challenges of the Last Ancient Dynasty of Iran: The Decline and Fall of the Sassanid Empire(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۲, Issue ۲, January ۲۰۲۲ 61 - 76

کلیدواژه‌ها: Sassanid climate change Drought Famine Plague

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۰ تعداد دانلود : ۴۱۱
Climatic events, especially severe droughts, have played a key role in cultural evolution and the challenge of civilizations. Climate change, which affects the natural resources and, consequently, the health and subsistence system of human societies, can lead to increased violence, migration, war, and the spread of epidemics. The main purpose of this study is to investigate the possible effects of climate on important events of the Sassanid era. Extensive regions of the Near East and Central Asia have been more vulnerable to droughts, which often recurred during cooling periods, due to semi-arid to hyper-arid environmental conditions. From the second half of the fifth century AD with the beginning of the cold event of the early Middle Ages, the occurrence of droughts and cold waves caused famines and epidemics. These tensions seem to have triggered many social and political events in the Sassanid realm and neighboring regions. These conditions in the sixth and seventh centuries AD caused the gradual decline and eventual fall of the Sassanid government due to Arab invasions. Historical and paleoclimate studies show that successive wars with Central Asian invaders in dry periods, and the frequent outbreak of plague associated with falling temperatures, especially following the floods of the Tigris and Euphrates rivers in AD 628, were affecting factors in the dynasty’s weakness and collapse. Besides, some civil wars and revolts, such as the Mazdaki movement, can be considered as indirect effects of climate tensions that contributed to the gradual decline of the Sassanid Empire. 
۱۵۹۷.

بررسی روایت روز عاشورا در مناقب آل ابی طالب ابن شهرآشوب بر اساس نظریۀ فزون متنیت ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 27 - 64

کلیدواژه‌ها: مناقب آل ابی طالب تاریخ طبری الفتوح فزون متنیت عاشورا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۸۹
حادثه عاشورای سال 61 هجری قمری، بخش مهمّی از کتب تاریخی را از قرن سوم به بعد، به خود اختصاص داده است. مورّخان متقدّم، مانند تطبری، ابن اعثم کوفی و بلاذری عمدتاً از کتبی مانند مقتل ابی مخنف برای روایت عاشورا بهره بردند. نویسندگان بعدی نیز گزارش خود را بر اساس بهره گیری از کتب مورّخان پیشین بنا نهادند. ابن شهرآشوب، در کتاب «مناقب آل ابی طالب» تلاش کرده است تا به شرح مناقب و فضائل پیامبر اسلام و امامان معصوم بپردازد. بنابراین او ناگزیر از پرداختن به واقعه عاشورا، از کتاب تاریخ طبری و الفتوح ابن اعثم کوفی استفاده کرده است. در پژوهش حاضر، تلاش شده است تا روایت ابن شهرآشوب از روز عاشورا با روایت منقول در تاریخ طبری و الفتوح ابن اعثم بر اساس نظریه فزون متنیت ژنت سنجیده شود. فزون متنیت نظریه ای است که به رابطه میان متون می پردازد؛ به نحوی که این رابطه از نوع شرح و تفسیر نباشد. بر اساس این نظریه، متن الف که متقدّم بوده و پیش متن نامیده می شود، منبع و الهام بخش متن ب یعنی بیش متن خواهد بود. بر اساس بررسی و مقایسه متون مذکور مشخّص شد که ابن شهرآشوب در دو سطح پیرفت و گزاره، به شیوه التقاطی از منابع استفاده کرده است. همچنین بیشترین گشتار اعمال شده در روایت او، از نوع گشتار کمّی (برش) بوده است.
۱۵۹۸.

نظام جهانی سرمایه، تجاری شدن کشاورزی ایران و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن در نیمه دوم قرن نوزدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 121-152

کلیدواژه‌ها: نظام جهانی سرمایه وابستگی تجاری شدن کشاورزی قحطی تورم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۸۲
با کشانده شدن اقتصاد ایران به پیرامون نظام جهانی سرمایه در نیمه دوم قرن نوزدهم تغییرات و دگرگونی های مختلفی در اقتصاد کشور به وجود آمد که یکی از مهمترین آنها تجاری شدن بخش عمده ای از اقتصاد ارضی ایران بود که شیوه و مناسبات تولید ارضی در ایران را دچار تغییر و تحولات محسوسی نمود و پیامدهای اجتماعی و سیاسی خاصی را نیز برجای گذاشت. مسئله اصلی در این پژوهش بررسی چرایی و چگونگی تجاری شدن کشاورزی ایران تحت تاثیرات اقتصاد جهانی سرمایه داری و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن می باشد. در این مقاله با کاربست نظریه وابستگی نشان می دهیم که تجاری شدن کشاورزی ایران در قرن نوزدهم تحت شرایط پیرامونی نظام جهانی سرمایه، علاوه بر اینکه فرایندی توسعه ای در اقتصاد ارضی ایران نبوده بلکه هیچ حاصلی نیز در جهت رشد اقتصادی و برخورداری جامعه ایرانی از سود حاصله از آن نداشته است. کشاورزی تجاری ایران در نیمه دوم قرن نوزدهم هیچ توفیق بلندمدتی در تراز کردن تجارت خارجی ایران به دست نیاورد و تنها باعث ایجاد مشکلات عدیده ی در تامین مایحتاج ضروری مردم ایران، وقوع قحطی های مختلف، گرانی ارزاق عمومی و تحمیل فشار و گرسنگی بی امان به اکثریت جامعه ایرانی به مدت نزدیک به یک قرن گشته و یکی از علل عمده تلف شدن نفوس فراوانی از جمعیت این کشور در اثر قحطی های مداوم نیمه دوم قرن نوزدهم و کمبود ارزاق عمومی بوده است.
۱۵۹۹.

شمایل نگاری و شمایل شناسی نقوش زوج های سلطنتی بر روی ظروف سیمین عصر ساسانی بر اساس رویکرد اروین پانوفسکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 171-196

کلیدواژه‌ها: آیکونوگرافی آیکونولوژی ساسانیان ظروف سیمین زوج های سلطنتی اروین پانوفسکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۴۴۳
نقوش و تصاویر بانوان در طیف گسترده ای از آثار هنری عصر ساسانی، به ویژه ظروف سیمین این دوره به نمایش درآمده است. این نقوش مادینه، بازتاب نگرش و دیدگاه های ایرانیان در اواخر دوران باستان به بانوان و مسائل ویژه زنان در جامعه ایران ساسانی است که به واسطه مهارت صنعتگران و هنرمندان بر رویه آثار هنری نقر شده است. بنابراین، لزوم تحلیل و تفسیر نقش مایه های مادینه منقوش بر روی ظروف سیمین ساسانی غیرقابل انکار است. در این پژوهش، نقوش و تصاویر زوج های سلطنتی بر روی سه نمونه از ظروف نقره ای ساسانی، از طریق شیوه سه مرحله ای اروین پانوفسکی از پژوهشگران پیشگام حوزه تاریخ هنر مورد مطالعه قرار گرفته است. در روش مذکور، در مرحله نخست جزئیات هر نقش مایه، توصیف شده و سپس به تحلیل آیکونوگرافیک آن پرداخته می شود. در واپسین مرحله نیز هر نقش مایه با استفاده از اطلاعات به دست آمده در مراحل پیشین، در معرض تفسیر آیکونولوژیک قرار می گیرد. مطالعه حاضر نمایانگر آن است که سنت همنشینی و معاشرت با زنان و بانوان در مجالس بزم که در متون ادبی و تاریخی نیز نمود یافته، ریشه در فرهنگ کهن ایران باستان داشته و از دیرباز به عنوان یکی از مؤلفه های برجسته و دیرپای این فرهنگ، مطرح بوده است.
۱۶۰۰.

کاربردپذیری ابزارهای کمک جستجو در نرم افزار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از دیدگاه کاربران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۸) 101 - 125

کلیدواژه‌ها: ابزار کمک جستجوی آرشیوی کاربر آرشیو کاربردپذیری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران آرشیو ملی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۲۳۰
هدف: سنجش میزان کاربردپذیری ابزارهای کمک جستجو در قالب فیلدهای جستجو، پدیدآور، موضوع و عنوان در نرم افزار سازمان اسناد و کتابخانهملی ایران از دیدگاه کاربران. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش توصیفی حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و به روش شبه آزمایشی انجام شده است. فنون جمع آوری داده ها، گزارش های کلامی (تفکر با صدای بلند) و مشاهده مستقیم در حین انجام تکالیف بود. برای گردآوری اطلاعات جمعیت شناختی از پرسشنامه استفاده شد؛ جامعه پژوهش را کاربران مبتدی و خبره سازمان اسناد و کتابخانه ملی تشکیل دادند. کاربران پس از انجام تکالیف با نظرسنجی پس آزمون، نظرات خود را بیان کردند. یافته ها و نتیجه گیری: ابزارها برای کاربران خبره در مقایسه با کاربران مبتدی، کاربردپذیرتر بودند. کاربران مبتدی در مقایسه با کاربران خبره در تکمیل تکالیف، دشواری بیشتری به دلایل عدم آشنایی با واژگان آرشیو و چگونگی جستجو در نرم افزار داشتند. حدود 60 درصد از مشارکت کنندگان به سهولت فیلدهای «جستجو» و «پدیدآور» را تکمیل نمودند. هر چند بیشترین کارآیی مربوط به فیلد «پدیدآور» بود؛ اما تکمیل آن در میان 10 درصد از کاربران ناموفق بود. کمترین و بیشترین میانگین زمانی به ترتیب مربوط به فیلدهای «عنوان» و «موضوع» بود. در مجموع ابزارها برای کاربران کاربردپذیر بوده و می توان از طریق آموزش و استفاده از راهنما، کاربردپذیری را افزایش داد. در زمان ورود اطلاعات، واژه شناسی و کاربرپسندی ابزارها مهم است. کاربران با استفاده از ابزارهای کمکی کاربردپذیر، جستجوهای خود را انجام داده و نیاز به حضور واسطه را کاهش می دهند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان