درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۷۲۱ تا ۱٬۷۴۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
۱۷۲۱.

واکاوی بازتاب سیمای هفت شهر ایرانی در مقامات بدیع الزمان همدانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۱ 31 - 59

کلیدواژه‌ها: دوره عباسی مقامه بدیع الزمان همدانی شهرهای ایرانی تحلیل دلالت شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۳۰۲
یکی از هنرهای نویسندگی که در دوره عباسی پا به عرصه ادب عربی گذاشت، هنر مقامه نویسی بود. این روش هنرنمایی ادبی، با بدیع الزمان همدانی آغاز شد و با ابوالقاسم حریری به اوج رسید. مقامه نویسی به بیان موضوعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره در قالب های ادبی می پردازد که به صورت طنز گونه آغاز شده و با توصیف گری ماهرانه به پایان می رسد. 16 مقامه از 51 مقامه همدانی به نام شهرهای ایرانی نام گذاری شده و در متن آن ها از شهرهای ایران فرهنگی و جغرافیایی نام برده شده است. لذا پژوهش حاضر با توجه به بسامد بالای اسامی شهرهای ایرانی در مقامات همدانی علی الخصوص در عناوین آن ها، در صدد است تا به روش توصیفی- تحلیلی، بازتاب سیمای هفت شهر مهم از این شهرها را در مقامات بدیع الزمان بررسی کرده، یک تحلیل آماری از نسبت مقامات مسمّی با اسامی شهر ها در مقایسه با سایر مقامات ارائه نموده و وجه تسمیه و چرایی انتخاب این عناوین برای مقامات را تبیین کند. این امر با اتکا به تحلیل و واکاوی متن دربر گیرنده اسم شهر و بررسی بلاغی و معناشناختی عنوان مقامه صورت گرفته است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که دلیل نام گذاری برخی از مقامات به اسم شهرهای ایرانی، علاوه بر توصیف شرایط آب و هوایی، فرهنگ، جامعه و همچنین توصیف برخی از آداب و رسوم رایج در این شهرها، تنوع بخشی به مقامات، ذکر نشانه های تمدنی و شهرنشینی این شهرها به عنوان عنصر مکانی حوادث درونی مقامات و مجهول الهویه ماندن قهرمان غالبا متکدی و متظاهر داستان در محیط پر هیاهوی شهر نیز مد نظر بوده است  
۱۷۲۲.

Considerations on the History of Writing on the Iranian Plateau (ca. 3500-1850 B.C.)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 1 - 11

کلیدواژه‌ها: Iran Bronze Age Proto-Elamite writing Linear Elamite writing writing system Hatamti

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
The Iranian Plateau is, in the late 4th millennium B.C., with Mesopotamia and Egypt the birthplace of writing in the World. We propose here to consider the Proto-Elamite (Early Proto-Iranian) and Linear Elamite (Late Proto-Iranian) scripts, not as two different writing systems, but as the same system at two different chronological stages of evolution. Between 3500 and 1850 B.C., the continuous history of writing in Iran may be consequently understood according to 6 distinct phases (I: 3500-3300 B.C.; II: 3300-3000/2900 B.C.; III: 3000/2900-2300 B.C.; IV: 2300-2000 B.C.; V: 2000-1850 B.C.; VI: after 1850 B.C.).
۱۷۲۳.

A Clay Bullae and Five Tablets From Tepe Sofalin, Rey Plain, Iran(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 13 - 25

کلیدواژه‌ها: numerical tablet early writing ancient iran Tepe Sofalin Proto-Urbanization

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۴۱۶
This article introduces six examples out of a larger corpus of evidence for early administration and writing that has been recovered from the site of Tepe Sofalin, which lies on the Rey Plain of the north-central Iranian Plateau. These documents illustrate the transition from tokens and Bullae to numero-ideographic and ultimately early Proto Elamite tablets. The form and content of the corpus of evidence material that has so far been excavated at Tepe Sofalin is entirely consistent with that of late Uruk related/Susa II and early Proto Elamite administrative documents and tablets that have been found in different parts of Iran and are known to date from c. 3500 to 3000 B.C. Here, the site of Tepe Sofalin is introduced, one Bullae, four numerical tablets, and one early Proto-Elamite tablet are described, the chronology of the site is discussed and the broader import of these findings is outlined.
۱۷۲۴.

Reading The Inscription of Four Sassanid Seals(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۲, August ۲۰۲۲ 31 - 35

کلیدواژه‌ها: Sassanian Seal Inscription Pahlavi middle Persian

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۴ تعداد دانلود : ۴۳۷
From 224 to 651 AD, the Sasanian dynasty created one of the most powerful empires in the pre-Islamic Middle East. The dynasty ruled from the Euphrates to the Indus, holding a position of supremacy for more than four centuries and exerting a direct influence from Egypt to China via the Silk Road and maritime trade routes.  Seals and seals impressions are the most abundant class of cultural artifacts surviving from the Sassanian era. They are commonly found from West to Central Asia and even beyond, from Europe to Southeast Asia. The importance of their study is from two aspects, on one hand, they are as historical documents and on the other hand, they are valuable works of art and a way to understand the culture and civilization.  This study conducted in a descriptive-analytical method using written sources, tries to read four samples of the Sassanian’s seals of the National Museum of ancient Iran, which are part of the confiscated items collection. The purpose of this research is to read inscriptions and examine the roles of these seals.
۱۷۲۵.

بررسی تغییرات جمعیتی و پراکنش مکانی جوامع عصر آهن ایران با رویکرد باستان شناسی محیطی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 33 - 49

کلیدواژه‌ها: عصر آهن دیرین اقلیم رویداد اقلیمی خشک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۳۹۸
در مطالعات باستان شناسی عصر آهن ایران، پرداختن به تعاملات انسان و محیط تا اندازه زیادی مغفول مانده است و با توجه به وقوع نوسانات اقلیمی، طی این دوره فرهنگی، لازم است از این منظر نیز مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مهم ترین محدودیت های این مطالعه، کمبود تاریخ گذاری های مطلق و گاهنگاری های نسبی معتبر برای اغلب محوطه های عصر آهن است. همچنین، این محوطه ها که اکثراً ویژگی گورستانی دارند، فاقد قابلیت لایه نگاری فرهنگی هستند. در این پژوهش، فراوانی و پراکنش مکانی اغلب محوطه های گورستانی و استقراری کاوش/ بررسی شده این دوره در مناطق شمال ایران مرکزی، شمال، شمال غربی و غرب ایران طی مراحل سه گانه عصر آهن بر اساس تغییرات اقلیمی مورد تحلیل قرار گرفته اند. پژوهش های دیرین اقلیم در منطقه جنوب غربی آسیا نشان دهنده افزایش خشکی آب و هوا در عصر آهن II (۸۰۰ –۱۲۵۰ ق.م.) هستند. بنابراین، به نظر می رسد کاهش جمعیت در برخی مناطق و جابه جایی های جوامع انسانی وهمچنین، نظام معیشتی عمدتاً کوچ رو گله داری طی عصر آهن در ارتباط با رویدادهای اقلیمی خشک بوده اند.
۱۷۲۶.

منبع شناسی پرسیکای کتسیاس: در جست وجوی منابع ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۴) 135 - 157

کلیدواژه‌ها: منابع ایرانی پرسیکای کتسیاس بلخ م‍اد سکاها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۷۱
موضوع منابع ایرانی استفاده شده کتسیاس، در طول دو سده گذشته همواره محل مناقشه بوده است. این منابع در دو گروه مکتوب و روایی، قابل مطالعه هستند. موضوع استفاده احتمالی کتسیاس از منابع ایرانی در این پژوهش، ذیل چهار عنوان واکاوی شد: ابتدا منابع ایرانی کتسیاس را بررسی کرده ایم، سپس از اهمیت نقش بلخ و بلخیان و سکاها در روایت کتسیاس سخن رفته است، در گام سوم نیز، به اهمیت و نقش سرزمین ماد پرداخته ایم، در چهارمین گام، سه نام اُکسوآرتس، اسپیتاماس و داماسپیا از میان نام های اشخاص با ریشه زردشتی که از طریق روایات منقول از کتسیاس- مانند فُتیوس و دیودُر- به دست ما رسیده، برگزیده و مطالعه شده اند. همچنین شاهد یا شواهد تاریخی موجود درباره و یا مرتبط با آن نام های اشخاص، در اسناد تاریخی جست وجو شده است. این نام ها در بسیاری از متون کلاسیک، سنت دینی زردشتی و نیز اسناد رسمی دستگاه اداری هخامنشیان تأیید شده اند. همچنین به روابط میان این نام های اشخاص با سرزمین های مذکور، یعنی بلخ و ماد، اشاره شده است. نتیجه پژوهش حاضر، در نهایت، نشان دهنده وجود منابع مکتوب و روایی ایرانی استفاده شده کتسیاس هستند و نشان می دهند که کتسیاس در مدعای خود مبنی بر استفاده از اسناد رسمی و بهره مندی از منابع شفاهی، احتمالاً بر حق بوده است.
۱۷۲۷.

تراجم نگاری کرامت محور در ترازو (مطالعه موردی: پیش گویی آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۲ ۱۵۲-۱۲۵

کلیدواژه‌ها: تراجم نگاری ملا فتح علی سلطان آبادی پیش گویی نوری حائری یزدی معیارهای نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۲۹۹
یکی از دانش های دیرینه در میان دانشیان مسلمان «دانش تراجم نگاری» است. یکی از ویژگی های آثار برخی تراجم نگاران ایرانی معاصر «کرامت محوری» است. آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی از مفسران قرآن کریم و عالمان زاهد است. تراجم نگاران او را صاحب کرامت دانسته اند. پیشگویی او درباره سرانجام شیخ فضل الله نوری و آیت الله شیخ عبدالکریم حائری کرامتی است که به او نسبت داده اند. نگارنده این نوشتار درصدد ارزیابی گزارش این کرامت است. تا کنون نوشته ای در ارزیابی کرامت مذکور یافت نشده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و کاربست معیارهای نقد گزارش های تاریخی، به این نتیجه رسیده که گزارش مذکور با واقعیت تاریخی در تعارض است. عدم اطلاع خاندان نوری و حائری از این رویداد و بازتاب نیافتن آن در میان تراجم نگاران گذشته، قرینه دیگری بر بی اعتباری گزارش این پیشگویی است.
۱۷۲۸.

تأثیر انجمن ها و تشکل های زنانه بر ارتقای جایگاه زنان در جامعه دوره قاجار(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۶۹

کلیدواژه‌ها: نهادگرایی انقلاب مشروطه جایگاه زنان دوره قاجار انجمن ها و تشکل های زنانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۱
در دوره قاجار زنان در جامعه ای سنتی و مردسالار، از کمترین میزان حقوق اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی برخوردار بودند. عواملی مانند انقلاب مشروطه و گسترش افکار فمینیستی در نتیجه گسترش ارتباطات ایران و غرب باعث شد برخی از زنان روشنفکر و پیشرو به فکر احقاق حقوق زنان در این محیط سنتی و مذهبی بیافتند. بدین منظور زنان چند نهادها آموزشی و مدنی مانند مدارس دخترانه و انجمن ها و نشریات زنانه برای آگاهی بخشی به زنان و فعالیت در جهت احقاق حقوقشان تأسیس کردند. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش انجمن ها و تشکل های زنانه در جهت ارتقای جایگاه زنان در جامعه دوره قاجار است. بدین منظور این سؤال طرح می شود که انجمن ها و تشکل های زنانه چه تأثیری بر ارتقای جایگاه زنان در دوره قاجار داشته اند؟ فرضیه این است که این انجمن ها و تشکل ها از طریق رشد آگاهی، تغییر نگرش و هویت بخشیدن به زنان باعث بهبود جایگاه اجتماعی و سیاسی زنان در این مقطع شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که این انجمن ها با تأسیس چندین مدرسه دخترانه، ایجاد جلسات و گردهمایی، تأسیس نشریه و آگاهی بخشی به زنان، باعث رشد آگاهی، تغییر نگرش و مطالبه گری تعداد زیادی از زنان شده و مقدمات و شرایط ورود آنها به اجتماع را فراهم آورده اند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و داده ها به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده اند.
۱۷۲۹.

پناهندگان فرقه دمکرات آذربایجان در اتحاد جماهیر شوروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 41 - 52

کلیدواژه‌ها: ایران آذربایجان فرقه دمکرات آذربایجان شوروی پناهندگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۲۷۶
فرقه دمکرات آذربایجان با حمایت حکومت اتحاد جماهیر شوروی در سال 1324 تشکیل و در سال 1325 فروپاشید و تبعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بسیار سنگینی را برای مردم ایران داشت که پناهنده شدن جمعیت زیادی از مردم محلی آذربایجان به کشور شوروی از جمله آنها می باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی پناهندگان فرقه دمکرات آذربایجان در اتحاد جماهیر شوروی است. روش اجرای این پژوهش توصیفی و تحلیلی و با بهره گیری از منابع اولیه صورت گرفته سعی نگارندگان بر آن است تا تبعات انسانی و اجتماعی حکومت فرقه دمکرات آذربایجان را آشکار سازند نتیجه مطالعات نشان می دهد، پس از فروپاشی حکومت فرقه در 21 آذر 1325 تعداد پناهندگان ایرانی که به دلیل هواداری از حکومت فرقه و با فریب کاری رهبران این گروه به شوروی فرار کرده و پناهنده شده ند بین 25 تا 30 هزار نفر تخمین زده شده است. اندکی پس از این واقعه، ﺳﺮان ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ آذربایجان ﺷﻮروی و رهبران فرقه دمکرات ﺑﺮای رهایی از بار مشکلات نگهداری این حجم زیاد پناهندگان و سرکوب نارضایتی پناهندگان از عملکرد فرقه و تصمیم آنها به بازگشت به ایران، مطابق با سیاست بیرحمانه استالینی آنها را ﺑﺎ اﺗﻬﺎمﻫﺎی واﻫﯽ و غیرانسانی راﻫﯽ اردوﮔﺎهﻫﺎی ﮐ ﺎر اﺟﺒ ﺎری در ﺳ ﯿﺒﺮی و آسیای میانه کردند و سرنوشت دهشتناک، غم انگیز و رقت باری را برای آنها رقم زدند.
۱۷۳۰.

Shaykh Ṣaddūq and his Al-I‘tiqādāt in the Safavid Era

نویسنده:
منبع: Journal of Safavid Studies, Volume ۱, Issue ۲, ۲۰۲۲ 27 - 40
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۲۱۶
Abū Ja‘far Muḥammad Ibn ‘Alī Ibn Bābawayh al-Qumī (381 CE) is a prominent Shī‘ah scholar of the fourth century AH. Al-I‘tiqādāt, one of his prominent works, comprises of forty-five chapters. He has compiled the most important Shī‘ah beliefs evidenced with Qurānic verses and ḥadīths. The present study investigates the status of Shaykh Ṣaddūq and his Al-I‘tiqādāt in the Safavid era. The crux of this study is the analysis of impactful societal components which led to the circulation of Al-I'tiqādāt during the Safavid era. Adopting a descriptive-analytical method, the study seeks to answer the above question based on the available sources in the given era. Findings show that the cultural-religious policies determined by Shāh Ṭahmāsb, religious and educational institutions, as well as religious texts and teachings, were used to stabilize, institutionalize, and spread Shiism in Iranian society during the Safavid era, which resulted in a number of noble Shī‘ah Arabic works being rendered into Persian.
۱۷۳۱.

بررسی پیامدهای سیاست تعدیل نیروی انسانی و حقوق کارمندان بر مدیریت تورم (1321-1323ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 227 - 244

کلیدواژه‌ها: اعتصاب تعدیل نیروی انسانی تورم حقوق کارمندان میلسپو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۲۹۹
در شهریور 1320 ایران توسط متفقین اشغال شد. متفقین دولت را وادار کردند تا منابع اقتصادی کشور را در اختیارشان قرار دهد. این اقدامات از طریق سیاست های پولی محقق شد که به کاهش ارزش پول ایران و افزایش اعتبارات انگلیس و شوروی و در نهایت به انتشار اسکناس و توافق اجباری دولت با متفقین مبنی بر بازپرداخت اعتبارات داده شده به آنان در پایان جنگ منجر شد که اثر تورمی زیادی به همراه داشت. برای حل این مشکل، دولت آرتور میلسپو را در 21 آبان 1321، به عنوان رئیس کل دارایی با اعطای اختیارات برای اصلاحات، استخدام کرد. یکی از بخش هایی که میلسپو موظف به اصلاح آن شد، سیستم اداری و حقوق کارمندان بود که اثرات تورمی بیشترین آسیب را به آن زده بود. در این پژوهش تلاش می شود با روش تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع تاریخی اقتصادی به این پرسش پاسخ داده شود که با توجه به تمرکز قسمت مهمی از برنامه های اصلاحی دولت و میلسپو بر نیروی انسانی ادارات دولتی، این برنامه ها چه تأثیری بر زندگی و شرایط کارمندان دولتی و کاهش نرخ تورم داشت؟ نتایج پژوهش نشان می دهد دولت و میلسپو با درخواست افزایش حقوق کارمندان، به دلیل افزایش تورم، موافقت نکردند و به منظور اصلاحات در بخش های اداری، به تعدیل نیروی انسانی ادارات و جایگزینی نیروهای متخصص امریکایی با حقوق دریافتی بر پایه دلار پرداختند. این مسئله به مخالفت ها و اعتصابات گسترده ای منجر شد که از یک سو به عدم کنترل تورم و از سوی دیگر به سیاسی شدن و ناکامی اصلاحات انجامید.
۱۷۳۲.

A Review of Nishapur Revisited: Stratigraphy and Ceramics of the Qohandez(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۲, Issue ۲, January ۲۰۲۲ 77 - 84
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۲۸۰
In the early Islamic period, Khorasan was referred to as “Place of Sunrise” that stretched from the eastern side of the Lut Desert to the Hindukush Mountains. This region was divided into four parts or “quarters” of Neyshabour, Merv, Herat, and Balkh during the early centuries of Islam. The region that finally became the capital of Taherid dynasty was one of the important political, religious, and geographical centers during those years. A New York Metropolitan Museum’d expedition under Charles Carl Wilkinson was carried out on 3,500-hectare area of the ancient city of Neyshabour, from 1937 to 1948 AD.
۱۷۳۳.

سیر تحولات آموزشی زنان گیلان در دوره رضاشاه پهلوی با تکیه بر اسناد اداره معارف و اوقاف گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 1-26

کلیدواژه‌ها: آموزش زنان گیلان اداره معارف و اوقاف پهلوی مدرسه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۴۵۴
سیر تحولات آموزشی زنان گیلان در دوره رضاشاه پهلوی با تکیه بر اسناد اداره معارف واوقاف گیلان معصومه حنیفه [1] محمدامیر شیخ نوری [2] چکیده سرزمین گیلان در عصر قاجار، به علت واقع شدن در مسیر تجاری و فرهنگی ایران و اروپا تحت تأثیر مدرنیته قرار گرفت. در نتیجه، در دوره پهلوی با توجه به بسترهای ایجاد شده، علاوه بر رشد آموزشی مردان، زنان نیز در گرایش به آموزش نوین پیشتاز شدند. در منطقه گیلان اصلاحات آموزشی بسیاری انجام شد که عمده آن در امور زنان بود. این اصلاحات سبب ایجاد و گسترش طبقه زنان کارمند و دانش آموز و نیز زنان فعال اجتماعی شد و از این رو، اهمیت بسیار دارد. این پژوهش با تکیه بر اسناد اداره معارف واوقاف گیلان، در پی بررسی سازوکار مدارس دخترانه، آموزش زنان، جایگاه زنان گیلانی در نظام آموزشی و نیز مشخص کردن سیر تحولات آموزشی طبقه زنان در دوره رضاشاه است و با جامعه آماری 600 برگ سند آرشیوی و استفاده از منابع کتابخانه ای و روش تحلیل محتوا، درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که آموزش زنان در عصر رضاشاه نسبت ب ه دوره قاجار چه تحولاتی به خود دیده و کیفیت آن چگونه ب وده است؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که با وجود پیشتازی زنان در امور فرهنگی و آموزشی گیلان، حوزه آموزشی زنان در منطقه، از سال 1298 تا حدود 1303 از نظر علمی و بهداشتی و تعداد مدارس، کیفیت مطلوبی نداشته و امکان تحصیل برای بسیاری از دختران شهرهای کوچک و روستاها فراهم نبوده است. با این حال در سال های 1315 1305 وضعیت فرهنگی و آموزشی زنان پیشرفت چشمگیری کرد و گیلان به یکی از سه استان پیشرو کشور در حوزه آموزش زنان تبدیل شد. واژه های کلیدی: آموزش، زنان، گیلان، اداره معارف واوقاف، پهلوی، مدرسه. [1] . دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه الزهرا (س) ، تهران m.hanife954@gmail.com [2] . استاد گروه تاریخ، دانشگاه الزهرا (س)، تهران ma.sheikhnoori@alzahra.ac.ir
۱۷۳۴.

شناخت مکاتب فکری، مذهبی و سیاسی در سراوان قرون معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 244 - 266

کلیدواژه‌ها: تحولات فرهنگی سراوان فرقه های اسلامی جامعه اهل سنت طریقت مذهب حنفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۳۰۱
 هم جواری شهرستان سراوان با شبه قاره هند و تأثیرپذیری از سرزمین های شرق ایران موجب شده است تا سراوان منشأ تحولات فرهنگی متکی بر تصوف به شمار آید. همچنین نقش علما اهل سنت حنفی در تحولات سیاسی مناطق سرحدی شرق ایران و شبه قاره هند امری انکارناپذیر است. بیشترین سهم این نقش آفرینی بر عهده مکتب دیوبند است. پس از فراگیر شدن این مکتب در میان جامعه اهل سنت، مسلمانان حنفی مذهب بیشترین تأثیر را از آن گرفتند. از طرفی وجود مدارس دینی و مذهبی متأثر از افغانستان و هندوستان، سراوان را به عنوان پایگاه مهم تصوف در اعصار گذشته معرفی کرده است. نضج مکتب دیوبند در سراوان از هشتاد سال پیش تاکنون منشأ تحولات فرهنگی گسترده ای در شرق ایران شده است. ظهور مکاتب مختلفی چون بریلوی، جماعت تبلیغ، مودودی، اخوان المسلمین و سلفی در این شهرستان مؤید رشد فعالیت مذهبی در این منطقه است. نظر به تنوع فرق و مذاهب اسلامی در سراوان آنچه مقرر است در این مقاله بدان پرداخته شود؛ بررسی وضعیت تحولات فرهنگی مذهبی سراوان را در دویست سال گذشته است و نیز بیان عوامل مؤثر بر این تحولات سیاسی فرهنگی و واکاوی نقش علمای مسلمان در رشد و تنوع فرق فرهنگی مذهبی سراوان، مؤثرترین روش مطالعه این سؤالات و تصویب یافته ها و نتایج تحقیق، روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر منابع، اسناد و داده های شفاهی از طریق مصاحبه است.
۱۷۳۵.

جستاری درباره منصب «عارض»ِ لشکر و درنگی در پیشینه ی تاریخی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 82 - 94

کلیدواژه‌ها: عارض عرض لشکر سازمان اداری حکومت های ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۲۶۷
  در سازمان اداری برخی از حکومت های اسلامی «عارض» لشکر منصبی متداول بوده است. بااینکه اصطلاح یادشده واژه ای عربی است، در تشکیلات اداری و سازمان لشکری خلافت عباسی به کار نرفته و تنها در حکومت های ایرانی برخاسته در شرق سرزمین های خلافت عباسی رواج داشته است. ازاین رو این پرسش مطرح است که آیا این منصب از نظر سرشت و ماهیت، ویژه حکومت های ایرانی برخاسته از دل خلافت عباسی بوده است؟ و این فرضیه مطرح می شود که به نظر می رسد «عارض» برخاسته و برگرفته از سازمان اداری روزگار فرمانروایی ساسانی در ایران باستان بوده؛ گویا هم کارکردها و وظایف آن در دوره پس از اسلام، در میان حکومت های ایرانی سر برآورده در سرزمین های شرق خلافت عباسی پیوستگی یافته است. این پژوهش با هدف روشن کردن ریشه های تاریخی اصطلاح و منصب «عارض» و به شیوه ی توصیفی و تحلیلی انجام شده است. بنابر یافته های پژوهش، گزارش معتبری در دست است که نشان می دهد منصب عارض دست کم از نمونه متداول در روزگار انوشیروان ساسانی یا نمونه ای همانند آن برگرفته شده است؛ و نیز از آغاز حکمرانی صفاریان به کار رفته و بدین ترتیب در دوره اسلامی پیوستگی یافته است.
۱۷۳۶.

تحلیل اوج و تضعیف طریقت نقشبندیه در ماوراءالنهر و خراسان دوره تیموریان بر اساس نظریه تبارشناسی فوکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 134 - 158

کلیدواژه‌ها: طریقت نقشبندیه عبدالخالق غجدوانی تیموریان ماوراءالنهر خراسان نظریه تبارشناسی فوکو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۳۷۶
به طور نسبی، خط و مشی طریقت نقشبندیه برگرفته از طریقت عبدالخالق غجدوانی (وفات 575 ه.ق) است. اما پیدایش این طریقت، منتسب به بهاءالدین محمد نقشبند بخاری (717-719 ه.ق) است که در منطقه خراسان و ماواراءالنهر ایجاد و گسترش یافت. در دوره تیموریان جانشینان او مقام پیشوایی یافتند. اما اوج رونق و رواج طریقت نقشبندیه در نیمه دوم قرن نهم ه.ق به رهبری خواجه عبیدالله احرار (وفات 895 ه.ق) اتفاق افتاد که ارتباط نزدیکی با سلطان ابوسعید داشت،  بر این اساس سوال تحقیق این است که: گسترش و تضعیف طریقت نقشبندیه در ماوراءالنهر و خراسان دوره تیموریان متأثر از چه بستر و شرایط فرهنگی و سیاسی بوده است؟ بررسی و تحقیقات نشان داد که  نخست:طریقت نقشبندیه بر گرایش مذهبی و طریقتی هیأت حاکمه در ماوراءالنهر و خراسان که مرکز قدرت تیموریان بود، تاثیر گذاشت و  رونق طریقت نقشبندیه در ماوراءالنهر و خراسان، حاصل ارتباط مستقیم با نظام ارزش گذاری های اجتماعی و اصول اعتقادی آن طریقت با ساختار فرهنگی و سیاسی جامعه دوره تیموریان بوده است. دوم : تضعیف طریقت نقشبندیه در ماوراءالنهر و خراسان پس ازسقوط تیموریان به دلیل تغییر شرایط سیاسی و فرهنگی در خطه ماوراءالنهر و خراسان بود و همین موجب شد تا از نفوذ شیوخ طریقت نقشبندیه و قابلیت تاثیرگذاری آن بر جامعه به شدت کاسته شد. روش این پژوهش همچون تحقیقات تاریخی متکی بر توصیف و تحلیل داده های منابع کتابخانه ای  است که در تحلیل های تاریخی از نظریه تبار شناسی فوکو استفاده شده است.
۱۷۳۷.

بررسی عملکرد جمعیت شیر و خورشید سرخ اصفهان (1320-1309 ه.ش.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 207 - 235

کلیدواژه‌ها: جمعیت شیروخورشید اصفهان پرورشگاه کودکان بی سرپرست کارگاه های فنی خیریه دوره پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۳۵۵
با عضویت ایران در صلیب سرخ و تشکیل جمعیت شیر و خورشید به سال 1302 ش/ 1923 م. در تهران، به مرور شعبات جمعیت شیر و خورشید در ایران تأسیس شد و اولین گام ها برای ایجاد جمعیت شیر و خورشید اصفهان در سال 1309 ش./ 1930 م. برداشته شد. شکل گیری این جمعیت در اصفهان با اقداماتی که در طول سال های فعالیت خود انجام داد، تأثیرات مهمی در زندگی جامعه اصفهان داشت. لذا در این مقاله تلاش بر آنست تا با استفاده از منابع و اسناد تاریخی و به روش توصیفی- تحلیلی به این سؤال پاسخ داده شود: جمعیت شیر و خورشید اصفهان در دوره رضا شاه چه تأثیراتی بر زندگی کودکان بی بضاعت و بی سرپرست در اصفهان داشت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که تشکیل و فعالیت جمعیت شیر و خورشید اصفهان در دوره پهلوی اول، با جمع آوری و ساماندهی کودکان بی سرپرست و بی بضاعت توانست در آینده کودکان بی بضاعت و بی سرپرست و حتی برخی از کودکان طبقه متوسط جامعه اصفهان مؤثر باشد.
۱۷۳۸.

صحت سنجی روایات سریه ذات السَلاسِل و ارزیابی اسناد و اخبار آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 265 - 292

کلیدواژه‌ها: ذات السلاسل عمرو بن عاص علی (ع) تحریف تعارض سندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۲۳۰
سریه ذات السلاسل یکی از حوادث مهمی است که در دوران رسوالله (ص) رخ داد؛ اما اخبار و اسناد موجود درباره آن پراکنده و ناهمسو است. سنجش اعتبار و جایگاه روایات این سریه موضوعی است که منابع اسلامی و پژوهشگران معاصر به آن کمتر توجه کرده اند. این جستار به دنبال آن است تا اخبار و اسناد مرتبط با سریه ذات السلاسل را ارزیابی و دیدگاه مختار را تبیین نماید. پژوهش کتابخانه ای حاضر به شیوه مطالعه تاریخی و توصیفی، اسنادی تنظیم و منابع تاریخی، کلامی، فقهی، تفسیری و ادبی فریقین (شیعه و سنی) مورد استفاده قرارگرفته است. در مقاله، نخست روایات مختلف درباره سریه به تفکیک آمده، سپس تحلیل و برخی دلایل تعارض ها، ارزیابی و درنهایت سریه بازخوانی شده است. نتایج حاصل گویای آن است که تعارض سندی و ناهمگونی محتوایی اخبار و گزینش های منابع اسلامی مانع آن شده تا روایت پیوسته ای از سریه، غرض و سرانجام آن ارائه گردد. در عین حال بخشی از تحولات سیاسی و اجتماعی و جایگاه افراد بر اساس این اخبار استخراج و تحت تأثیر آن است.
۱۷۳۹.

جایگاهِ تاریخیِ رساله تقدیرالمقاییس در بحث اصلاح مقیاس ها در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۲ 35 - 49

کلیدواژه‌ها: ایران عصر ناصری تقدیرالمقاییس اعتمادالسطنه اصلاح مقیاس ها نظام متریک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۲۱۳
رساله تقدیرالمقاییس نوشته محمدحسن خان اعتمادالسلطنه و اثری در مورد اصلاحِ مقیاس ها در ایران عصر ناصری است که در آن اعتمادالسلطنه به شکل گیریِ مقیاس های مختلف اندازه گیری در میان جوامع مختلف، وجود مقیاس های گوناگون در ایران و ضرورت سامان دهی آن، توصیف نظامِ متریک فرانسه و ارائه طرحی برای یکسان سازی مقیاس ها در ایران با الگوبرداری از نظامِ متریک فرانسه پرداخته است. رساله، علی رغم بازخوانی و چاپ در نشریه پیام بهارستان ، مورد توجه محققان قرار نگرفته و زمان تألیف و ارزش تاریخیِ آن مغفول مانده است. بنابراین، مقاله حاضر قصد دارد زمان تألیف و ارزش تاریخیِ رساله را به عنوان یک مسئله مورد بررسی قرار دهد و به این پرسش پاسخ دهد که رساله در بحثِ اصلاحِ مقیاس ها چه جایگاهی دارد؟ نتیجه تحقیق حکایت از آن دارد که رساله در سه سال آخر دوره ناصری و با الهام از بحث های منورالفکران ایرانیِ معتقد به اصلاح مقیاس ها و مقادیر و در پاسخ به نیازهای اقتصادی آن زمان نوشته شده است و می توان آن را اولین طرحِ جامع برای تأسیس یک نظام واحد در مقیاس ها و مقادیر کشور دانست.
۱۷۴۰.

پیرنگ تاریخ اجتماعی شیعیان ایران در متون تواریخ محلیِ عصر صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 175-206

کلیدواژه‌ها: تاریخ اجتماعی طبقات اجتماعی عادتواره سرمایه تواریخ محلی صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷ تعداد دانلود : ۲۰۶
پرداختن به طبقات اجتماعی در ادوار تاریخی، گشودگی به فهم وضعیت فعلی و برون رفت از انسدادهای اجتماعی حاضر را از ناحیه تدقیق در متون تاریخی فراهم می کند. پژوهش حاضر مطالعه تواریخ محلی را جهت استخراج معیارهای بازتاب طبقات اجتماعی در این متون و احصاء میدان های طبقات اجتماعی بررسی می کند. سؤال اصلی پژوهش آن است که معیارهای بازتاب طبقات اجتماعی در تاریخ اجتماعی تواریخ محلی، دایر بر کدام نوع از حجم، ترکیب و تبدیل پذیری سرمایه در میادین طبقات اجتماعی است؟ براین اساس فرضیه اصلی پژوهش آن است که ساختار طبقاتیِ مستتر در تاریخ اجتماعی عصر صفوی بر سلسله مراتب هرمیِ سرمایه دلالت می کند. این پ ژوهش با استفاده از کدگذاری سه مرحله ای داده بنیاد و با اتکاء بر ساختارگرایی تکوینیِ پیر بوردیو، در خصوص میدان های طبقات و سرمایه های چهارگانه آنها و به استناد پنج منبع تاریخ نگاری محلی اعم از احیاءالملوک، تاریخ گیلان، تاریخ گیلان و دیلمستان، شرفنامه و تاریخ خانی تدوین شده است. نتیجه پژوهش حاضر آن است که میدان حکمرانی یا دربار در تواریخ محلی بالاترین حجم، میزان ترکیب و میزان تبدیل پذیریِ سرمایه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نمادین را برای طبقات مستتر در آن بر داشته است. میدان تجارت و مالکیت در مرتبه دوم و میدان فرهنگ، شعر و هنر در مراتب بعدی قرار دارند. همچنین در پایین ترین مرتبه، میدان اجتماع است که کمترین حجم، میزان ترکیب و میزان تبدیل پذیریِ انواع سرمایه را برای طبقاتِ آن در بر داشته است. *(این مقاله، برگرفته از طرح پسادکتری در طرح تفاهم نامه ای صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور (INSF) و دانشگاه اصفهان با عنوان «بازتاب تاریخ اجتماعی شیعیانِ امامیِ ایران در تواریخ محلی عصر صفویه» است.)

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان