فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۷۸۱ تا ۱٬۸۰۰ مورد از کل ۲۸٬۳۰۵ مورد.
منبع:
Journal of Safavid Studies, Volume ۱, Issue ۲, ۲۰۲۲
55 - 66
حوزههای تخصصی:
In the art of goldsmiths during Safavid era, some developments in terms of the two levels of techniques and products are witnessed. The mentioned developments, considering the influence of factors affecting the government structure and society, as well as foreign relations, took a coherent and distinct form. This research aims to determine the elements of developments in the structure of the form and techniques of the art of goldsmiths in the context of two important approaches of Safavid period, which are the artistic relations with east and west and the government's support from art. The questions that this research seeks to answer are: What are the developments in the form and technique of the art of goldsmiths in Safavid period? What was the effect of cultural and artistic exchanges with India and Europe on the evolution of goldsmiths' works and techniques of this period? Therefore, the research type is qualitative and historical, with analytical-descriptive methods considering the study of evidence and resources. Moreover, the findings of the research illustrated that the art of goldsmiths in Safavid era had many developments in terms of techniques and methods in the face of European art, and with the arrival of European goldsmiths and jewelers to Iran, significant innovations occurred in the special techniques of this art, including diamond cutting, filigree art, making fine and wide gold strings, and gold-gluing technique in wall painting. However, at the level of political influence during Safavid era, especially during the era of Shah Abbas I, goldsmiths had played crucial role due to their professional qualifications and prestige.
سنخ شناسی و تبیین تاریخ نگاری واقعه سقوط بغداد در آثار تاریخ نگارانه فارسی تا قرن دهم هجری(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزههای تخصصی:
سقوط خلافت عباسی از رویدادهای مهم قرن هفتم ق است که در منابع مکتوب تاریخی بازتاب های گوناگون داشت. هریک از مورخان بر اساس نوع نگاه به تاریخ، از منظرخاصی، واقعه را روایت نموده اند. این پژوهش می کوشد به منظور شناخت رویکرد مورخان به واقعه سقوط بغداد، با بهره گیری از روش تاریخی، مبتنی بر رویکرد مقایسه ای، در سه شاخص رویکردهای اجتماعی،علّی انتقادی و مشیت گرایانه به واکاوی منظر مورخان بپردازد. به این منظور با شناسایی مهمترین آثار تاریخ نگارانه فارسی در بازه زمانی سال های 656 تا 907 ق به مطالعه و مقایسه روایات و رویکردهای مورخان نسبت به واقعه سقوط بغداد خواهیم پرداخت. یافته ها نشان می دهد برخی راویان، رویکرد سیاسی و مشیت گرایانه به واقعه داشته، روش تاریخ نگاری آنان، استمرار تاریخ نگاری سنتی ایرانی اسلامی است. برخی دیگر، با نگرش علّی به تاریخ ، با رویکردی اجتماعی و علّی،انتقادی، عملکرد سیاسی و اجتماعی خلیفه و اطرافیان را مورد انتقاد قرار داده، آنها را در واقعه مسئول دانسته اند. روش تاریخ نگاری آنها گامی به سوی تاریخ نگاری تحلیلی به نظر می رسد.
اثبات وقوع جنگ و درگیری فیزیکی در غزوه بنی قریظه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
غزوه بنی قریظه از وقایع چالشی در سیره پیامبر(ص) است. مشهور است که بنی قریظه در این واقعه محاصره و سپس تسلیم شده است و مردانشان در اسارت کشته شدند. مسئله این پژوهش این است که شواهدی دالّ بر وقوع جنگ و درگیری در قریظه وجود دارد که در گزارش مشهور اشاره نشده است و نشانگر نقص در گزارش مشهور است. در این نوشتار تمام گزارش ها و شواهد مذکور گردآوری و در پنج عنوان دسته بندی شده است. در ابتدا نشان دادیم هیچ روایتی وجود ندارد که به وقوع نیافتن جنگ در بنی قریظه تصریح کرده باشد، بلکه برخی از منابع در این باره سکوت کرده و برخی دیگر وقوع تیراندازی در این جنگ را بیان کرده اند. روایاتی نیز موجودند که از رشادت علی(ع) و زبیر بن عوام در این جنگ سخن می گویند که به دلیل سکوت منابع مشهور در این زمینه، کنار گذاشته شده اند. اشعاری از حسان بن ثابت نیز به عنوان یکی از شاهدان جنگ قریظه موجود است که وقوع جنگ خونینی را در قریظه تصویر می کند. همچنین تفاوت سرنوشت بنی قریظه و بنی نضیر در جنگیدن و نجنگیدن در روایت عبدالله بن عمر و ابیات حسان بن ثابت به عنوان شاهدان واقعه ارائه شد. دلیل مهم دیگر بر وقوع جنگ در قریظه، روش تقسیم غنایم این جنگ است که پس از تخمیس و جداکردن خمس غنایم، در میان شرکت کنندگان جنگ تقسیم شد. این روش تقسیم غنایم، بیانگر وقوع جنگ و درگیری فیزیکی در قریظه است که با غزوه بنی نضیر و قرارگرفتن غنایم آن در دست پیامبر(ص) به دلیل وقوع نیافتن جنگ متفاوت است. وجود این شواهد که معارضی ندارند در کنار یکدیگر بر وقوع جنگ و درگیری فیزیکی در بنی قریظه دلالت دارد.
تبیین جایگاه و کارکرد منصب نقیب در دوره ی آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱
324 - 347
حوزههای تخصصی:
منصب نقیب یکی از مهم ترین مناصب حکومتی در دوره ی آل بویه است که جلوه ای از نحوه ی اعمال و مناسبات و عملکرد قدرت در این دوره را نشان می دهد. این پژوهش بر آن است تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی جایگاه و کارکرد منصب نقیب در دوره ی آل بویه بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که: منصب نقیب در دوره ی آل بویه چگونه برای هدایت و کنترل اذهان و ابدان سادات و علویان عمل می کرده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که منصب نقیب در نسبت با قدرت قرار دارد و به مثابه ی ابزاری برای اعمال قدرت در جهت کنترل اذهان و ابدان سادات عمل می کرده است، همچنین جایگاه و موقعیت نقبا به میزان توجه امرای بویهی به آنان بستگی داشت و اگر در جهت کنترل اعتراضات و رفع تهدیدها و تنش ها موفق بودند که بیشتر مورد لطف واقع می شدند، در غیر این صورت جایگاه آن ها در خطر قرار می گرفت. علاوه براین که منصب نقیب یکی از مهم ترین ابزارهای قدرت حاکمیت برای اعمال قدرت و هنجارمند کردن جامعه ی سادات بوده است که از طریق آن نظم در جامعه برقرار شود. ازآنجاکه این پژوهش مطاله ای تاریخی است لذا روش معمول گردآوری داده هامتکی بر منابع تاریخی و کتابخانه ای و توصیف و تحلیلاین دادها در فرایند بررسی فرضیه های تحقیق خواهد بود.
بررسی و تحلیل عملکرد نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم با تأکید بر نقش دریابان غلامعلی بایندر(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
پس حمله متفقین به ایران – علی رغم اعلام بی طرفی در جنگ جهانی دوم-، تعدادی از کارکنان نظامی و مردم عادی در برابر متجاوزین ایستادگی کردند تا از کشور و مردم دفاع کرده باشند. از جمله می توان به بسیاری از کارکنان نیروی دریایی ارتش اشاره کرد که در شمال در برابر متجاوزین شوروی سابق و در جنوب در برابر متجاوزین انگلیسی مقاومت کردند و مظلومانه به شهادت رسیدند. فرماندهی این افراد بر عهده دریابان غلامعلی بایندر بود. براین اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از اسناد جدید به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم به فرماندهی دریابان غلامعلی بایندر چه عملکردی در برابر متفقین داشت؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که غلامعلی بایندر با توجه به اختلاف سلیقه با رضاشاه، در زمینه بیرون راندن انگلیسی ها از برخی جزایر خلیج فارس و تثبیت حاکمیت ملی ایران بر جزایر فوق فعالیت های چشمگیری کرد. در سوم شهریور 1320 نیز در یورش متفقین به ایران، نیروی دریایی ایران مقاومت زیادی از خود نشان داد که به غرق شدن ناوهای ببر و پلنگ و شهادت «دریابان بایندر» و 600 نفر از افسران، درجه داران و ناویان منجر شد.
پژوهشی در اهمیت عرفانی «لا» با تکیه بر شواهد باستان شناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
در ادواری که اندیشه های عارفانه در بطن جامعه رواج بیشتری داشته است، در کنار متون ادبی-عرفانی که به فراوانی به رشته تحریر درآمده اند، می توان نشانه های مادی از نگرش های عارفانه را نیز دید. از جمله این شواهد می توان به کتیبه هایی اشاره کرد که بر آثار و ابنیه تاریخی نقش بسته اند. از جمله مهم ترین بسترهایی که اندیشه ها و باورهای مذهبی در آنها به نمایش گذاشته شده است، محراب ها و سنگ قبرهایند که بیشترین پیوند را با اعتقادات معنوی مردم داشته اند. در این آثار به وضوح و به منظور بیان اندیشه های عارفانه، کلمه «لا» در بیشتر موارد بدون داشتن ارتباط با کتیبه اصلی اثر، به روش های خاص و چشمگیری به نگارش درآمده است. از جمله دلایل این موضوع و در کنار ساختار بصری این کلمه، می توان به اهمیت عرفانی آن اشاره کرد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که چرا در بیشتر سنگ قبرها و محراب های کتیبه نگاری شده قرون میانه اسلامی، کلمه «لا» با وجود اینکه در متن آیه و یا حدیث وجود نداشته، بر روی اثر نگاشته شده است؟ فرض غالب این است که با توجه به شهادت متون ادبی-تاریخی، این کلمه جانشین عرفانی عبارت توحیدی «لا اله الا الله» بوده و در اعصار گذشته با هدف تصویرگری اندیشه عارفانه و توحیدی، در آثاری که بیشترین ارتباط معنوی را با مردمان داشته، نقش بسته است.
راهبرد نظامی فاتحان مسلمان در فتوحات بحری حوزه مدیترانه در قرن اول هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مسلمانان در ادامه فتوحات خود، زمانی که وارد حوزه دریای مدیترانه شدند، با توجه به اهمیت منطقه وحضور تاریخی امپراطوری بیزانس در آن، ضرورت اتخاذ یک راهبرد مشخص دریایی را به خوبی احساس نمودند. بر این اساس، مساله پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی تبیین گردیده،آن است که راهبرد مسلمانان در نبردهای بحری حوزه ی دریای مدیترانه در قرن اول هجری چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که فتوحات بحری را می توان مرحله ای جدید از پیروزی های مسلمانان در صدر اسلام به حساب آورد. از این رو هدف این پژوهش، واکاوی راهبرد نظامی مسلمانان در حوزه دریای مدیترانه به عنوان یکی از مهمترین مراکز فتواحات بحری است. به نظر می رسد اعراب مسلمان در این منطقه، علیرغم عدم برخورداری از تجربه لازم، با اتخاذ مجموعه ای از سیاست ها، اقتدار دیرینه بیزانس را به چالش کشیدند و به تدریج به عنوان یک قدرت دریایی در منطقه مطرح شدند. افزایش دانش و درک عمیق آنها نسبت به اهمیت دریا، توجه ویژه به صنعت دریانوردی، تقویت راه های مواصلاتی دریایی، تاسیس کارخانه های کشتی سازی، احداث بنادر و شهرهای ساحلی و تبدیل آنها به مراکز جمعیتی و همچنین تقویت ناوگان دریایی بخشی از مولفه های راهبردی بود که مسلمانان در نبردهای بحری این منطقه در پیش گرفتند.
مدرسه نظام بین دو قدرت، رقابت وزارت معارف و وزارت جنگ برای اداره مدرسه نظام از اواسط دوره قاجار تا اوایل دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
مدرسه دارالفنون در دوره ناصرالدین شاه قاجار با انگیزه تربیت نیروی نظامی تاسیس یافته و در ذیل وزارت معارف قرار داشت. پس از چندی مدارس مستقل نظامی تاسیس شد که امور آموزشی آن با محوریت تربیت نیروی نظامی با تعامل بین دو وزارت جنگ و وزارت معارف همراه بود. با گذشت زمان این تعامل به یک رقابت بر سر اداره مدارس نظام تبدیل شد. مقاله حاضر برآن است که با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از اسناد به این پرسش ها پاسخ دهد که: مناقشه دو وزارت جنگ و معارف برای اداره مدرسه نظام چرا و چگونه آغاز شد و چه مراحلی را طی نمود؟ مخالفان و یا موافقان این واگذاری چه نهادها و یا کسانی بودند و چه استدلالی داشتند؟ تغییر نهاد نظارتی بر مدرسه نظام با تحولات سیاسی و حکومتی در آن دوره از تاریخ ایران که اواخر دوره قاجار و ابتدای دوره پهلوی را شامل می شود چه مناسبتی داشت؟ نتایج و دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که علاوه بر وظیفه مدرسه نظام که تربیت کادر نظامی برای اصلاح ساختار ارتش بود، قدرت یافتن شخص سردارسپه در نقش وزیر جنگ، در واگذاری اداره مدرسه نظام به وزارت جنگ نقش اساسی داشت.
تحلیلی بر رویکرد های مدائنی (م 225ق) در نگارش تاریخ(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزههای تخصصی:
مدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمی اش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینه ی ارزشمندی را برای نسل های آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونه های دیگری را بر تاریخ نگاری اسلامی بیافزاید. این تحقیق با روش تحلیلی و با مطالعه منابع کهن، که از لابلای متون و کتابهای فهرست به تالیفات وی دست یافت. اساس رویکرد مدائنی بر پایه باورهای دینی، مذهبی، تاریخی و اجتماعی است که مسئولیت پذیری وی در قبال جامعه آن عصر سبب تدوین در موضوعات مختلف شده است. مقاله در پاسخ به این سوال است که مدائنی چه رویکردی در نگارش تاریخ داشته و چه شاخه های جدیدی در تاریخ نگاری اسلامی ایجاد کرده است؟ نتیجه آنکه وی با رویکردی نو به مباحث جدیدی در سیره نگاری نبوی و امامان شیعه (ع) توجه کرده و همچنین با توجه به مردم شناسی و مسائل اجتماعی درباره ی خواص جامعه، دشمن شناسی و زنان نگارش هایی داشته است که در گسترش تاریخ نگاری اسلامی تجلی یافته است
تحلیلی بر فعالیت ها و رویکردهای انجمن زردشت در تعامل با ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۲)
189 - 208
حوزههای تخصصی:
تأسیس کشور عراق در دهه سوم قرن بیستم و منضم شدن مناطق کردنشین به این کشور باعث ناامیدی کردها از وعده های انگلستان و جامعه ملل برای ایجاد کشوری مستقل در مناطق کردنشین امپراتوری عثمانی شد. از این رو، زمینه های شکل گیری جنبش ها و انجمن های ناسیونالیستی در میان کردها برای کسب خودمختاری و استقلال فراهم گردید. «کمیته زردشت» یکی از این انجمن ها بود که به همت برخی از روشنفکران کرد در شهر سلیمانیه عراق تأسیس شد. در مقاله حاضر تلاش شده است ضمن اشاره به زمینه ها و چگونگی شکل گیری انجمن زردشت، رابطه آن با کشور ایران بررسی گردد و به این سؤال پاسخ داده شود که انجمن زردشت برای جلب حمایت ایران چه اقداماتی کرد و در مقابل کشور ایران چه واکنشی از خود نشان داد؟ یافته های پژوهش نشانگر آن است که انجمن زردشت با تأکید بر پیشینه مشترک تاریخی و اشتراکات فرهنگی کردها و ایرانیان سعی در جلب حمایت ایران در دوره رضاشاه داشت. در مقابل، دولت ایران در ابتدا از کمیته زردشت پشتیبانی کرد، اما کمی بعد بنا به دلایل سیاسی از حمایت خود دست برداشت.
نمود ایدئولوژی تشیع در گفتمان مترجمان دوره صفوی: موردپژوهی مقدمه ده نسخه خطی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
نمود ایدئولوژیِ تشیّع در گفتمان مترجمان دوره صفوی: موردپژوهی مقدمه ده نسخه خطی پروانه معاذالهی [1] چکیده عصر صفوّیه (907 1142 ق) در تاریخ فرهنگی ایران از جنبه های بسیار اهمیت دارد، از جمله به لحاظ رسمیت یافتن تشیّع و حمایت دربار از تولیدات فرهنگی شیعی که به بازتعریف هویت ملی انجامید. هدف پژوهش حاضر مطالعه رابطه بین ترجمه و ایدئولوژی تشیّع است و با تمرکز بر نظریه فن دایک (1998) و تعریفی نئومارکسیستی از ایدئولوژی، مؤلفه های اجتماعی، ادراکی و گفتمانی مرتبط با تشیّع و ترجمه را بررسی می کند. در این ارتباط، ابتدا، با روش توصیفی تحلیلی، وضعیت اجتماعی سیاسی حاکم بر عصر صفوی و کنش مترجمان مورد مطالعه قرار می گیرد، سپس با تمرکز بر مقدمه ده نسخه خطی از ترجمه های عصر شاه اسماعیل (905 930 ق)، شاه طهماسب (930 984 ق) و شاه سلطان حسین (1106 1125 ق)، تأثیر ایدئولوژی در گفتمان مترجمان بررسی می شود. این مطالعه نشان می دهد که مترجمانِ مورد بررسی با جانب داری از ایدئولوژی تشیّع در بازتولید گفتمان شیعی سهیم بوده اند و تصریح امّامت حضرت علی (ع) و ضرورت تبعیت از ائمه، کاربرد کلماتی با بار معنایی مثبت در وصف خاندان پیامبر اکرم (ص) و کلماتی با بار معنایی منفی در توصیف مخالفان آنها و مشروعیت بخشی به پادشاهان صفوی و مشروعیت دهی به تشیّع اثنی عشری با استناد به آیات قرآنی، نمود گفتمانی این جانب داری است. واژه های کلیدی: ایدئولوژی، صفوّیه، تشیّع، زواره ای، خاتون آبادی، خوانساری، ترجمه [1] . استادیار گروه مطالعات ترجمه، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان maazallahie@vru.ac.ir تاریخ دریافت : 20/2/1401- تاریخ تأیید : 8/6/1401
نقش اجتماعی امامان جمعه در جامعه کرمان دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۸
140-121
حوزههای تخصصی:
حمله سپاه قاجاریه به کرمان و قتل علما و همچنین حمله وهابیون به بحرین، منجر به انتصاب علمای غیرکرمانی از سوی شاهان قاجاریه به امامت جمعه کرمان گردید. شاخص های انتخاب علما به منصب امامت جمعه کرمان شایستگی های مذهبی، اخلاقی، علمی و روابط نیکوی آنها با دربار بود و به تدریج برخی اعضای خانواده سید جواد شیرازی به سببِ ویژگی های یادشده به این مقام نائل شدند. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی تحلیلی تلاش دارد تا نقش اجتماعی امامان جمعه در جامعه کرمان عهد قاجاریه را نشان دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که امامان جمعه به عنوانِ نمایندگان دربار از کنش گرانِ اصلی جامعه کرمان بودند. آنها در این جامعه برای تأمین عدالت و رفاه اجتماعی به تأسیس دیوان خانه قضایی و احداث کاروان سرای تجاری همت گماشتند و برای اتحاد و همدلی میان پیروان شیخیه و متشرعه به نشر عقاید و فرهنگ شیعه و تربیت مبلغان پرداختند.
نوع و نحوه مصرف موقوفات روحانیون و تجار ساری در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال ۳۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۵)
112 - 143
حوزههای تخصصی:
هدف : بررسی تأثیر وابستگی طبقاتی بر نوع و نحوه مصرف موقوفات ساری در دوره قاجار. روش/ رویکرد پژوهش : توصیفی-تحلیلی برمبنای اسناد اداره اوقاف ساری و منابع اولیه. یافته ها و نتیجه گیری: بررسی محتوای اسناد وقف نامه های روحانیون و تجار ساری در دوره قاجار نشانگر آن است که نوع موقوفات روحانیون و تجار، عمدتاً از جنس زمین، خانه، دکان و کاروان سرا است که وقف زمین در بین روحانیون و وقف دکان در بین تجار بیشتر رواج داشته است. نحوه مصرف موقوفات این دو طبقه به ترتیب فراوانی عبارت اند از: تعزیهداری سیدالشهداء؛ اطعام عزاداران سیدالشهداء؛ اطعام و افطار روزه داران؛ تعمیر و نگهداری مساجد و مدارس؛ صدقات و اعانات به فقرا و مساکین و ابن السبیل. تحولات سیاسی و اجتماعی این دوره سبب نشد تا نوع مصارف موقوفات روحانیون و تجار تغییر کند. بیشترین وقف های این دو طبقه اجتماعی در دوران حکومت ناصرالدین شاه ثبت شده است. ازلحاظ زمان هم بیشترین وقف های روحانیون و تجار، در ماه های قمریِ محرم و رجب ثبت شده اند. تولیت موقوفات این دو طبقه برعهده خود واقفان، فرزندان واقفان و یا علمای منطقه قرار می گرفت که بیانگر نوعی نظام مدیریت خانوادگی و مدیریت علمایی در مدیریت موقوفات است.
بررسی اسنادی توسعه روابط تجاری ایران و هندوستان در عصر پهلوی دوم (1320- 1357 ش/ 1941- 1979 م)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰
321 - 341
حوزههای تخصصی:
روابط تجاری میان کشورهای جهان همیشه از توسعه روابط سیاسی سرچشمه می گیرد. روابط تجاری میان ایران و هندوستان در دوره محمدرضا پهلوی از این مهم مستثنی نبوده است. در آغاز حکومت پهلوی دوم مسائل متعددی مانند اشغال ایران، استقلال هند و بعد هم جدایی پاکستان بر مبادلات تجاری میان دو کشور تأثیر گذاشت. اما ایران و هند تحت شرایط جنگ سرد و سوگیری های سیاسی که وجود داشت سعی در حفظ روابط خود با توسعه روابط اقتصادی فی مابین داشتند. این مساله در روند تجاری میان دو کشور تجلی یافت. چنانکه در دهه سی شمسی مبادلات بیشتر بر اساس کالاهای خوراکی و سنتی صورت گرفت. اما در دهه چهل شمسی توجه به گسترش رفت و آمد تجار و بازرگانان، ایجاد تسهیلاتی برای دوره های آموزشی صنعتی و تجاری، توسعه همکاری های بانکی و همچنین سرمایه گذاری های خصوصی دنبال شد. دهه پنجاه شمسی با تغییر نگرش هند نسبت به غرب و تلاش برای توسعه تجارت با اروپا ایجاد آژانس های تجاری و بازرگانی با ایران به عنوان یکی از گذرگاه های اصلی مسیرهای تجاری هند و اروپا مورد نظر قرار گرفت و نشانه ی رشد روابط تجاری میان دو کشور در قرار دادهای بلند مدت بازرگانی و ملاقات سران ایران و هند نمود بیشتری یافت. این تحقیق بر اساس اسناد روابط اقتصادی میان ایران و هندوستان با طرح این سؤال که روند روابط تجاری میان ایران و هندوستان در عصر پهلوی چگونه بوده است؟ به صورت توصیفی و تحلیلی به بررسی مسیر تجارت کالا و صنعت میان ایران و هندوستان در عصر پهلوی دوم براساس زمان پرداخته است.
اهداف نظام الملک از ایجاد گروه غلامان نظامیه و تأثیر این گروه در جریانات سیاسی عصر سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال ششم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)
18 - 29
حوزههای تخصصی:
خواجه نظام الملک طوسی وزیر نامدار عصر سلجوقی که وزارت دو تن از سلاطین این سلسله یعنی آلب ارسلان (455- 465ه.ق) و ملکشاه ( 465- 485 ه.ق) را به مدت سی سال بر عهده داشت، نقشی برجسته در سازمان دهی و اداره حکومت سلجوقی ایفا می کرد. یکی از مهم ترین اقدامات او ایجاد ارتشی شخصی بود که از آن با عنوان غلامان نظامیه یاد شده است. این گروه سازمان یافته که از غلامان خریداری شده توسط نظام الملک تشکیل شده بود، مستقیماً تحت فرمان وزیر انجام وظیفه می کردند. آنان -به ویژه پس از مرگ خواجه نظام الملک- حدود یک دهه از مهم ترین گروه های تأثیرگذار در جریانات و وقایع سیاسی عصر سلجوقی بودند. این پژوهش با روش توصیفی– تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست اول عهد سلجوقی تلاش می کند به این سوال پاسخ دهد که هدف و انگیزه خواجه نظام الملک از ایجاد گروه غلامان نظامیه چه بوده و این گروه چه نقشی در جریانات سیاسی عصر سلجوقی ایفا نموده اند؟ یافته های پژوهش بیان گر آن است که نا امنی موجود در جایگاه دیوان سالاران در سلسله ی ماقبل سلجوقی (غزنویان) و در عهد سلجوقیان، نظام الملک را برآن داشت تا با تشکیل نیرویی نظامی، مستقل از سلطان سلجوقی، جایگاه خود را به عنوان یک دیوان سالار قدرتمند تبیث و تضمین کند. این گروه پس از مرگ خواجه نیز حضوری تأثیرگذار در جریان های سیاسی عصر سلجوقی ایفا کردند.
تبیین نقش محرومیت نسبی در پیوستن طبقات اجتماعی به جنبش عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
جنبش عباسیان یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام در قرن دوم قمری می باشد. جنبش های اجتماعی بحثی اساسی در نظریه های انقلاب اند که به سبب همین اهمیت، نظریه های مختلف کوشیده اند آنها را توضیح دهند. یکی از مهم ترین این نظریه ها، نظریه «محرومیت نسبی» می باشد. ورود اسلام به ایران و شعارهای برابری خواهانه سطح انتظارات ارزشی مردم را بالا برد. این در حالی بود که پس از مدتی، به خصوص در دوره بنی امیه سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی نکرد. بنابراین می توان محرومیت نسبی، یعنی فاصله گرفتن انتظارات ارزشی و توانایی های ارزشی را زمینه ای مهم در ایجاد سرخوردگی و نارضایتی مردم و یکی از دلایل اصلی پیوستن طبقات مختلف، به خصوص طبقات میانی و فرودست به جنبش عباسیان دانست. نگارندگان مقاله حاضر کوشیده اند با تمرکز بر جنبش عباسیان و با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه شناختی و همچنین بررسی محتوای آثار تاریخی، در پرتو نظریه محرومیت نسبی به بررسی زمینه ها و علل پیوستن طبقات مختلف به این جنبش بپردازند.
بررسی روند و رویکردهای برگزاری مراسم «هزاره فردوسی» 1313ش در جهان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال ۳۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۸)
26 - 50
حوزههای تخصصی:
هدف: بررسی و تحلیل چرایی، چگونگی و شناسایی رویکردهای اصلی در برگزاری مراسم هزاره فردوسی در مهم ترین پایتخت ها و شهرهای جهان بر مبنای اسناد و منابع مربوط به این دوره، همراه با تحلیل نتایج حاصل از برگزاری مراسم مذکور در سطح جهانی است. روش/رویکرد پژوهش: نوشتار حاضر با روش تاریخی و با شیوه توصیفی تحلیلی و با با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای نوشته شده است. یافته ها و نتیجه گیری: حکومت پهلوی درصدد بود تا از طریق برگزاری مراسم هزاره فردوسی در کشورهای جهان، برای حاکمیت خود وجهه ای بین المللی فراهم آورد و از این طریق بر اعتبار ملی خود در سایر کشورهای جهان بیفزاید، و در عین حال به کمک این مراسم، تصویری از یک حاکمیت کارآمد را به نمایش بگذارد و خود را عامل پیشرفت کشور نشان دهد.
گونه های اثرمُهر مقام اَصولی اورارتویی در بسطام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
اورارتوها از حدود سده نهم تا ششم پیش ازمیلاد، در اطراف دریاچه های ارومیه، سوان، چیلیدر و وان حکومت می کردند. از زمان پادشاهی «روسا دوم» استفاده از گوی ها و نوشتن الواح و ممهور کردن آن ها رواج یافت و از اثرمُهرهای مسطح و استوانه ای به دست آمده اورارتویی می توان اطلاعات بسیاری درباره آن ها کسب کرد. ازمیان انواع اثرمهرهای استوانه ای اورارتویی به نوعی از آن ها می توان پرداخت که متعلق به مقامی با نام «اَصولی» (aṣuli) بوده است. ذکر مقام یا نام اصولی ها بر اثرمهرهای گوی ها و الواح از محوطه های اورارتویی مانند: بسطام، آیانیس، انزاف و کارمیربلور در ترکیه دیده شده است. پیش تر پژوهشگرانی برروی این اثرمهرها پژوهش های محدودی انجام داده و حدس هایی درباره مقام اصلی از این قبیل که اصولی شاهزاده، ولیعهد یا مقامی دیگر است زده اند. نگارنده در این نوشته تلاش کرده است که انواع مهر اصولی ها را در همه محوطه ها با تأکید بر اثرمهرهای بسطام بررسی و به هفت گروه تقسیم بندی کند. درواقع، جزئیات نقش موجودات اساطیری در دو سوی درخت مقدس با توجه به متن و جاسازی کتیبه میخی در بالا و پایین صحنه اثرمهرها تمایزاتی ایجاد می کند. برخی از اثرمهرهای اصولی ها برای نخستین بار انتشار می یابند. پیش تر از این پیشنهادهایی درباره این که اصولی می توانسته شاهزاده، ولیعهد یا مقام دیگری باشد، ارائه شده است. در این نوشته، نگارنده دلایل و احتمالاتی برای این که اصولی مقامی اداری و احتمالاً مهردار بوده ارائه می کند که شاید گاهی می توانسته شاهزاده نیز باشد؛ چراکه اصولی هایی که نام پدرهایشان قابل قرائت هستند، شاه نبودند؛ بلکه مهر آن ها جهت رسمیت بخشیدن استفاده می شده است. هم چنین این احتمال وجود دارد که مهرهای کاملاً مشابه که در محوطه های مختلف به دست آمده احتمالاً به این دلیل است که گوی یا لوح ممهور به مهری خاص از یک محوطه به دیگری ارسال می شد.
جایگاه و کارکرد فرهنگی تمدنی رباط های حجاز در ایام حج (قرون 7- 8 ه )(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴
۱۴۰-۱۱۷
حوزههای تخصصی:
بررسی سرپوش مردان کُردوترکمن در شمال خراسان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزههای تخصصی:
تن پوش هر قوم، یکی از نمادهای فرهنگی آنان محسوب می شود که سرپوش از این میان، مشخّص ترین آنهاست. منطقه شمال خراسان به علّت سکونت اقوام گوناگون کُرد، تُرک، تات و ترکمن، تنوّع فرهنگی خاصی دارد؛ از مؤلّفه های آن، پوشش مردان این منطقه است. نوشتار حاضر درصدد مطالعه طرح، رنگ و جنس سرپوش مردان کُردکُرمانج و ترکمن ساکن در این منطقه است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با بهره از شیوه گردآوری کتابخانه ای است که در صورت لزوم به مصاحبه شفاهی با افراد آگاه و متخصّص در زمینه پوشاک،پرداخته است. نتایج پژوهش نشانگر این است که سرپوش این دوقوم اسامی خاص محلی دارد؛ آنها معمولاً از عرق چین منقّش با طرح های متفاوت و رنگ های قهوه ای، شیری و سیاه از جنس پشم استفاده می کنند. برخی از سرپوش ها چون صله (سله)وتلپک، توسط مردان ترکمن به کار می رود و دستمال مورد استفاده مردان کُردکُرمانج است.به طور کلی سرپوش ها از نظر طرح، رنگ و جنس شبیه به هم هستند و بیشتراز نظر نوعِ تزیین و نام گذاری باهم تفاوت دارند.