درخت حوزه‌های تخصصی

چکیده کتاب های تاریخی یکی از مهمترین رسانههای فرهنگی است که نقشهای مهمی چون آگاهی بخشی، هویتسازی، شکلدهی به ذهنیت، باورها و عقاید افراد جامعه را از رهگذر بازنمایی و بازآفرینی گذشته بر عهده دارد. وقتی این کتاب، کتاب تاریخ معاصر باشد، اهمیت، حساسیت و اولویت آن دوچندان میشود. این کتابها را می توان از منظرهای گوناگون ارزیابی کرد. یکی از اجزای اصلی چنین کتابهایی، طرح جلد و پوشش ظاهری آنهاست که درواقع بستهبندی و ویترین این آثار به شمار میرود و نخستین مواجهه مخاطب با این مجموعههای آموزشی از طریق جلد آنها انجام میگیرد. مساله اصلی این مقاله، بررسی طرح جلد این آثار از زوایای مختلفی چون جذابیتها و زیباییهای بصری، روانشناسی رنگها، ترکیب تصاویر و معانی آن و همچنین پیشینه طراحان جلد و طیف نویسندگان آن، متناسب با تحولات پس از انقلاب است. نگارندگان می کوشند در این مسیر از دانش نشانهشناسی و تحلیل های تاریخی استفاده کنند. آن ها سرانجام به این نتیجه می رسند که طرح جلد کتاب های درسی تاریخ دبیرستان ها به شدت تحت تأثیر فضای سیاسی و ایدئولوژیک کشور از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون قرار داشته است. کلیدواژهها: تاریخ معاصر ایران، کتابهای درسی، طرح جلد، تصاویر و نشانه ها#,

قیام توابین و مختار، با هدف خونخواهی امام حسین(ع) انجام گرفت که رهبران آنها دیدگاه و روش های انقلابی متفاوتی داشتند؛ توابین بیشتر در پی جبران قصورشان در قبال قاتلان دشت طف بودند و معیار های دشواری برای جذب نیرو داشتند. از این روی، تنها راه تحقق هدف خود را جان فشانی دانسته، قائل به اصالت وسیله، هم پایة هدف بودند. دیدگاه مذهبی توابین و راه تحقق هدفشان، در جامعه آن روز کوفه اقبال عام نیافت و نتوانستند هدف قیام را تحقق بخشند؛ در حالی که مختار با تکیه بر تدبیر، دور اندیشی و بهکارگیری ابزارهای گوناگون، بر کوفه تسلط یافت و بسیاری از قاتلان دشت طف را مجازات کرد؛ هرچند او نیز در نهایت مغلوب زبیریان شد و جنبشش داوم نیاورد.

کتاب خلاصه التواریخ نوشتة قاضی احمد قمی، یکی از مهم ترین تواریخ اوایل دورة شاه عباس است. این کتاب در ابتدا مشتمل بر پنج جلد بوده که امروزه تنها جلد پنجم که وقایع روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی را تا اوایل سال های سلطنت شاه عباس اول صفوی روایت می کند، باقی مانده است. موضوعِ حاضر، علی رغمِ قابل توجه بودن در این حوزه، در مقایسه با دیگر تواریخ، به ویژه تاریخ عالم آرای عباسی، کمتر مورد اعتنا قرار گرفته است. در این نوشتار، برخی از جنبه های تاریخ نگاری قاضی احمد قمی، از جمله شکل شناسی و تحلیل محتوایی دیدگاه های مؤلف دربارة مضامینِ مختلف، اهمیت و ویژگی های تاریخ نگاری او، شناسایی اعتبار اخبار تاریخی و سبک و شیوة نگارش او در تاریخ نگاری، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. درمجموع، روش های تاریخ نویسیِ قاضی احمد در کتاب خلاصه التواریخ، اگرچه در حدّی نبود که در تاریخ نگاری صفوی به عنوان یک سبک، مطرح شود؛ اما در برخی جنبه ها، از جمله دیباچه نویسی و سالنامه نگاری همراه با برخی تغییراتِ جزیی، انتقال دهندة روش هایی بود که از مورخان پیش از خود کسب کرده بود.

مصورسازی اطلاعات، استفاده از برنامه هائی است که به کمک رایانه پشتیبانی می شود، ایجاد تعامل می کند و به صورت دیداری نمایش داده می شود تا درک داده های انتزاعی تسهیل گردد. در آرشیوها، با مصورسازی اطلاعات می توان بر مجموعه داده ها و اسناد متمرکز شد تا به اندیشه دیداری که سبب شناسائی سریع تر و بهتر اسناد می شود، بینجامد. با فنون مصورسازی اطلاعات، می توان انواع اسناد آرشیوی را نظیر اسناد و داده های یک بُعدی، دوبُعدی و سه بُعدی حمایت کرد تا ساختار اطلاعات موجود در سند را ارائه دهد و آن را با بهره گیری از گرافیک رایانه ای بهبود بخشد. با برخی از نرم افزارهای مصورسازی، می توان انواع اسناد و داده های آرشیوی را در فرایند مصورسازی پشتیبانی کرد.

یکی از مسائلی که در سال های اخیر، برجستگی چشمگیری یافته، نقش عمده و پر رنگ زنان در ایران است. امروزه زنان ایرانی در عرصه های گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور نقش عمده ای را بر عهده گرفته اند. در این میان، یکی از مهم ترین عواملی که زمینه ساز چنین پیشرفتی برای زنان در جامعه به شمار می رود، تحصیلات و امکانات آموزشی است. در گذشته، زنان ایرانی به سبب مشکلات و محدودیت های بسیار از چنین امکاناتی برخوردار نبودند و بالطبع نقش بسیار کمرنگی در امور گوناگون جامعه ایفا می کردند که دلیل آن را بی شک باید در عدم تقسیم عادلانه امکانات آموزشی میان زنان و مردان دانست. شاید بتوان، نخستین اقدام گسترده و بنیادی در راستای بهبود این شرایط برای زنان را در دوره قاجار جستجو کرد. در این دوره، مردمان و به ویژه زنان بسیاری، برای دست یابی به جایگاه و نقشی مطلوب برای زنان به عنوان افرادی مفید و خدمت رسان به جامعه تلاش فراوان کرده اند و از آنجایی که تحصیلات و سواد آموزی یکی از شروط لازم برای تحقق این نکته محسوب می شود، آموزش و پرورش زنان و دختران ایرانی را در مرکز توجه خود قرار دارند. از جمله این زنان اندیشمند و مبارزی که در راه برقراری حقوق زنان در جامعه قدم های مهمی برداشت، بی بی خانم استرآبادی است. او پیش و پس از نقلاب مشروطه سهم عمده ای در توزیع عادلانه امکانات آموزشی، میان زنان و مردان ایفا کرد که همین مسئله زمینه موقعیت های گسترده تری برای زنان را فراهم آورد. در زیر می کوشیم تا به ارائه چشم اندازی کلی از پیشینه و جایگاه زنان در ایران با تأکید بر آموزش و پرورش بپردازیم و سپس نقش و اهمیت عوامل مؤثر در این فرایند را مورد بررسی قرار دهیم.

اسلام اندکی پس از ظهور، در تمام کشورهای پیرامون شبه جزیره ی عربستان و حتّی کشورهای دوردست پذیرفته شد و همه ی عرصه های زندگی خصوصی و اجتماعی آنان را تحت تأثیر قرار داد. شبه قاره هند از جمله جوامعی بود که با حضور مسلمانان به شدت تحت تأثیر اسلام قرار گرفته و دچار تغییراتی شد. همراه با گسترش اسلام در هند، مسجد به عنوان مهم ترین عامل فیزیکی و پایگاه اسلامی متأثر از فرهنگ اسلامی بنا گردید. این مساجد هم جایگاهی برای عبادت مسلمانان بود و هم مکانی برای تعلیم علومی مثل فقه و اصول. مساجدی که با تلفیق معماری اسلامی و هندو به جای معبد هندوها ساخته می شد، نقش زیادی در مسلمان کردن هندوها داشت. در این پژوهش، پس از توضیحاتی در مورد چگونگی ورود اسلام به منطقه ی هند، به بررسی نقش مساجد ساخته شده در اسلام پذیری مردم آن منطقه می پردازد. علاوه بر این معماری این مساجد و کارکردهای مختلف آن نیز بررسی خواهد شد.