درخت حوزه‌های تخصصی

بین رشته ای شدن گرایشی است که به نحوی فزاینده در قلمرو مطالعات و دانش های به هم پیوسته و مرتبط یا نزدیک به یکدیگر مورد توجه قرار گرفته است. هرچند دربارة معنا و مفهوم این تمایل نظری و عملی اختلاف نظرهای قابل توجه وجود دارد، انکارناپذیر است که دلایل قابل اعتنایی در مورد ضرورت پرداختن به آن ارائه گردیده است. در ایران، با توجه به شرایط و وضعیت جامعه شناسی، به شکل خاص، و علوم اجتماعی، به شکل عام، می توان به طرح پرسش از کارکردها، موانع و کژکارکردهای مترتب بر این تمایل برای افزایش میزان کارآمدی و بهره مندی مناسب از این علوم پرداخت. لذا، می توان به پرسش دربارة فرصت ها و امکانات ناشی از جهت گیری بین رشته ای، موانع و چالش های پیش روی آن، و معایب و کژکارکردهای ناشی از این سیاستگذاری علمی برای دانش جامعه شناسی اشاره کرد. بر این اساس، هدف این مقاله، بحث و بررسی دربارة ضرورت ها و پیامدهای مرتبط با تأمل و تلاش در جهت ایجاد فضای مطالعات بین رشته ای در حوزة جامعه شناسی ایران و مشخص کردن نتایج حاصل از آن است. این تحقیق، با بهره گیری از روش کتابخانه ای، در ابتدا به شرح زمینه های شکل گیری مطالعات بین رشته ای می پردازد. پس از آن، تلاش می شود وضعیت جامعه شناسی در ایران در ارتباط با این تمایل مطالعاتی مورد بررسی قرار گیرد.نتایج این تحقیق نشان می دهد بین رشته ای شدن آموزش ها و پژوهش های جامعه شناسی در ایران، اگرچه می تواند بر برخی کاستی ها و نقصان های مشهود مطالعات اجتماعی فائق آید و برنامه های تحقیقاتی ثمربخشی را سامان دهد و احتمالاً به طرح نظام وارة مسائل اجتماعی (پروبلماتیک) جامعة ایران کمک کند، چنین گرایشی همزمان با موانع متعدد نظری (دشواری های مفهومی، روشی، تئوریک) و عملی (دشواری های برآمده از ویژگی های جامعة علمی، نظام و زیست جهان اجتماعی) متعددی روبه روست.

انسان­گرایان (Humanists) اروپایی در دوره رنسانس با رویگردانی از حاکمیت استبدادی ارباب کلیسا در قرون وسطا به مطالعه و بازخوانی آموزه های یونان باستان همت گماشتند و در یک فرایند تجدید حیات و نوزایی، عصر طلایی اسطوره های باستانی یونان را مبنای حرکت تکاملی خود به سوی رشد و پیشرفت انسان مدارانه قرار دادند. مردان دوره رنسانس معتقد بودند حاکمیت زورمدارانه ارباب کلیسا در عصر میانه موجب انقیاد کورکورانه و در نتیجه مانع رشد استعدادهای مختلف شهروندان اروپایی شده است و لذا با اعراض از استبداد قرون وسطایی به ریشه یابی توانایی های انسان غربی در اجداد یونانی اش پرداختند و اسطوره های قبل از میلاد را به عنوان اولین میراث انسان غربی مورد توجه قرار دادند. مقاله حاضر درصدد است برخی شاخصه های جامعه مدرن غربی را که برآمده از ارزش های مطرح شده در رنسانس اروپا بود به سمت میراث های اسطوره ای یونان باستان ردیابی نماید شاخصه های مزبور عبارت اند از: مردم شناسی، جامعه شناسی، سیاست، شهرنشینی و اروپا محوری.

این مطالعه با هدف بررسی نگرش نسبت به پایبندی به شیوه های ازدواج سنتی در بین دانشجویان روستایی و شهری و نقش عوامل فرد ـ محیطی بر آن انجام شده است. در این میان، رابطه متغیرهای محیط جغرافیایی (شهری یا روستایی بودن) و همچنین، نقش عوامل فردی مانند جنس، تحصیلات، پایبندی به اعتقادات مذهبی و میزان استفاده از رسانه ماهواره با پایبندی به آداب و رسوم سنتی ازدواج سنجیده شده است. در این مطالعه، روش شنا سی پژوهش، کمی ـ پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات در بین دانشجویان کلیه دانشگاه های شهر سنندج در سال تحصیلی 88-87 استفاده شده است. تعیین حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران صورت گرفت و حجم نمونه مورد بررسی 378 نفر برآورد شد. سؤال مطرح در مقاله حاضر این است که آیا محل زندگی در تعیین طرز تفکر افراد نسبت به ازدواج و مسائل مرتبط با آن نقش دارد یا خیر؟ برای جهت دادن به این سؤال ، از نظریه تغییرات ارزشی اینگلهارت استفاده شد و برای پاسخ به آن پرسشنامه ای استاندارد شده به دو گروه از دانشجویان (روستایی و شهری) ارایه و نتایج آن تجزیه و شد. نتایج آزمون فرضیات نشان می دهد که هم در محیط روستایی و هم شهری مذهب نقش مثبتی در پایبندی به ازدواج داشته است. در محیط روستایی در مقایسه با شهر همرنگی و یکنواختی زیادی بین نگرش زن و مرد نسبت به ازدواج وجود دارد، اما میزان تحصیلات در هر دو محیط تأثیر ی در نگرش به ازدواج ندارد. در مورد تأثیر ماهواره (شبکه های خارجی) بر ازدواج نیز نقش منفی استفاده از ماهواره در نگرش به ازدواج در میان روستاییان تأیید شد. به طور کلی، نتایج از تفاوت های محیط جغرافیایی شهری با روستایی حکایت دارد.

شریل کانلی تنها نماینده ی صنعت اتومبیل سازی است که نام وی از سوی شرکت فست کمپانی در فهرست خلاقترین افراد کسب و کار در سال 2013 آورده شده است. وی همچنین اولین خانم در صنعت اتومبیل سازی است که توانسته در این فهرست معتبر قرار گیرد. کانلی قادر است روندهای پیش روی صنعت اتومبیل سازی را تا بیست سال آینده پیش بینی کند. این در حالی است که به گفته ی کانلی، خودش هیچ تخصصی درباره ی اتومبیل ندارد! او اولین گزارش سالانه ی روند مصرف شرکت فورد را طراحی کرد که در آن به 133 روند آینده ی صنعت اتومبیل سازی و شرکت فورد اشاره شده است. کانلی برای پیش بینی روندهای آینده ، خود را غرق در مسائل اجتماعی، فرهنگی، محیطی، تکنولوژیک و اقتصادی می کند تا متوجه شود مصرف کنندگان تا بیست سال آینده چه چیزی خواهند خواست. کانلی خود را ""شورشی فورد"" می داند، زیرا تصویری از آینده در اختیار مهندسان و طراحان فورد قرار می دهد که قدری ترسناک است. البته وی راه حلهای مقابله با تغییرات بازار را نیز طراحی می کند و در اختیار مدیران فورد قرار می دهد. اقدامات کانلی باعث می شود که فورد تصویری از آینده داشته باشد که وسیعتر و دقیقتر از تصویرهایی است که روشهای سنتی تحقیقات بازار و رفتار مصرف کننده ارائه می دهند. پیش بینی های وی همواره راهگشای شرکت فورد بوده است. برای مثال، وی در یک پروژه ی آینده پژوهی در سال 2004، رکود و افت اقتصادی و تأثیر آن را روی صنعت اتومبیل سازی امریکا پیش بینی کرد. چند سال بعد وقتی اقتصاد امریکا با رکود شدید اقتصادی مواجه شد، مصرف کنندگان بسیاری به سمت شرکت فورد آمدند، زیرا فورد تنها شرکتی بود که برای فرار از ورشکستگی، به وامهای دولتی نیاز نداشت. وی در این مصاحبه به تشریح فعالیتهای آینده پژوهی فورد می پردازد.

تحولات اجتماعی در سطح جهانی، نظام خانواده را با تغییرات عدیده ای روبه رو کرده است که در نتیجه آن، خانواده ها بیش تر در معرض از هم پاشیدگی قرار گرفته اند. لذا مقاله حاضر در نظر دارد با استفاده از دیدگاه های نظری و توجّه ویژه به آسیب پذیری خانواده در پی جریان مدرنیته، برخی تأثیرات این جریان را بر گرایش زنان متأهل شهر زنجان به طلاق، که نشان دهنده میزان تمایل زنان برای جدا شدن از همسرشان است، در ابعاد رفتاری، عاطفی و شناختی بررسی نماید . روش تحقیق مورد استفاده از نوع پیمایشی است که به صورت مقطعی در شهر زنجان انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، جمعیّت زنان مناطق سه گانه شهر زنجان است که تعداد 400 نفر از آنان با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، انتخاب شده است. نهایت امر این که داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است. بررسی ها نشان داد که؛ بین فردگرایی و ابعاد آن، بعد اوّل رشد عقلانیّت (انتخاب آزادانه) و مجموع این سازه و نیز بعد اوّل و سوّم متغیّر تغییر هنجارهای جامعه (نگرش منفی جامعه نسبت به خانه داری زنان و تغییر نگرش های افراد نسبت به روابط عاطفی و احساسی با جنس مخالف) با گرایش به طلاق و ابعاد آن، رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد.

تحقیق حاضر به بررسی عملکرد شرکت های تعاونی کشاورزان استان خراسان بزرگ پرداخته است. اهداف اصلی این پژوهش عبارتند از: 1) تعیین سطح عملکرد شرکت های تعاونی کشاورزی در سازماندهی نیروی انسانی پراکنده در بخش کشاورزی، 2) تعیین سطح عملکرد شرکت های تعاونی کشاورزی در تامین نیازمندی های کشاورزان عضو. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. در این تحقیق از روش زمینه یابی که یکی از شیوه های تحقیق توصیفی است استفاده شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه و مطالعه اسناد و مدارک بوده است. برای ارزیابی متغیرها، پرسشنامه محقق ساخته به کار گرفته شده است. برای احراز اطمینان از میزان اعتبار پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ و نرم افزار spss استفاده شده است. ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه 20 سؤالی که مربوط به بررسی عملکرد شرکت های تعاونی کشاورزی در سازماندهی نیروی انسانی پراکنده در بخش کشاورزی است برابر با 88/0 محاسبه گردید و ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه 56 سؤالی که مربوط به بررسی عملکرد شرکت های تعاونی کشاورزی در تامین نیازمندی های اعضا است. برابر با 81/0 محاسبه گردید که این ارقام، میزان اعتبار بالای پرسشنامه ها را نشان می دهد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای دو مرحله ای، حجم نمونه آماری به شرح زیر تعیین گردید: در مرحله اول از میان 22 شهرستان استان خراسان 3 شهرستان (بجنورد، فردوس و مشهد) به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. در مرحله دوم از میان 48 شرکت تعاونی کشاورزی فعال با 36195 نفر عضو در 3 شهرستان (بجنورد، فردوس و مشهد) به طور کاملاً تصادفی 15 شرکت و تعداد 300 عضو به عنوان حجم نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی برگزیده شدند که بدین منظور در هر شهرستان، تعداد 100 عضو به صورت کاملاً تصادفی برای مطالعه انتخاب شدند برای آزمون فرضیات تحقیق از آماره آزمون (t) استفاده شده است. فرضیه های این تحقیق تایید نشده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که عملکرد شرکت های تعاونی کشاورزی بالاتر از حد متوسط و کم تر از حد موفق ارزیابی شده است. کمبود سرمایه و اعتبارات لازم و عدم تامین نیازها و خواسته های اعضا، عدم مشارکت اعضا در فعالیت ها و تعاملات با شرکت های تعاونی کشاورزی، مهم ترین عوامل مؤثر در عدم موفقیت شرکت های تعاونی کشاورزی شناخته شدند.

"مقاله حاضر به دو پرسش اساسی پاسخ می دهد: الگوهای استفاده از تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان در میان مخاطبان تهرانی کدامند؟ منشا یا خاستگاه اجتماعی این الگوها کدامند؟ برای پاسخ گویی به این سوالات از سنت پژوهشی « استفاده و رضامندی رسانه ای» ‍ با رویکردی ساختاری- فرهنگی استفاده شد. اعضای نمونه تحقیق (400 بیننده تلویزیون های ماهواره ای) بر اساس روش نمونه گیری گلوله برفی در شهر تهران انتخاب شدند. تحلیل عاملی انجام شده بر روی 60 نوع انگیزه یا دلیل برای استفاده از این تلویزیون ها به شناسایی 10 عامل منجر شد. آزمون همبستگی عامل های بدست آمده (به عنوان متغیر های وابسته) با متغیرهای مستقل نشان داد که مفهوم پردازی «بلاملر» یعنی مفهوم تاثیرات هنجاری ناشی از فرایند جامعه پذیری و مفهوم فرصت های زندگی توزیع شده به لحاظ اجتماعی که منجر به استفاده مکمل یا جبرانی از رسانه ها می شود به خوبی الگوهای استفاده از تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان در تهران را توضیح می دهد. بر این اساس افراد مختلف با نقش های مختلف به این تلویزیون ها روی می آورند و از آن ها برای مقاصد مختلفی استفاده می کنند. همچنین الگوی غالب استفاده از این تلویزیون ها به تسهیل یا تکمیل ارتباطات و پیوندهای اجتماعی مربوط می شود تا به جبران این ارتباطات و پیوندها. "

زیارت به عنوان یک فرآیند اجتماعی دیرپا که در بطن جوامع انسانی ریشه دارد، با مکان مقدس که مقصد سفرهای زیارتی است در ارتباط قرار دارد. حرم مطهر امام رضا (ع) از جمله مکان های مقدسی است که هرساله میلیون ها زائر برای زیارت به این مکان سفر می کنند. در مقصد این سفرهای زیارتی و با توجه به کنش مستقیم مابین زائران و مجاوران امام رضا (ع) در محدوده شهر و در شعاع مشخص متنی فضایی حاصل از زیارت تولید می شود. این مقاله با تأسی به نظر دیالکتیسین ها، بخصوص نظر هنری لوفور درباره تولید فضا، به شناخت و مطالعه تولید متن فضایی زیارت امام رضا (ع) پرداخته و چگونگی تولید، خوانش، مختصات و ویژگی های این متن فضایی را مورد بررسی قرار می دهد. در نتیجه این تحقیق نظری و تحلیلی، متن فضایی زیارت امام رضا (ع) در چارچوب مدلی مفهومی در تطبیق با مدل لوفور توضیح داده شده وتقابل های دودویی و گونه شناسی موجود در متن فضایی زیارت مورد ارزیابی قرار می گیرد. بر مبنای این بررسی ها پیش یابی های مرتبط با متن فضایی زیارت ارائه و این نتیجه حاصل شده است که متن فضایی زیارت امام رضا (ع) متنی فرهنگی است که تمامی عناصر آن در خدمت معرفت افزایی و تعمیق آگاهانه زائران و مجاوران از زیارت و متن زیارت است. بنابراین، لازم است در هنگام تصمیم گیری برای هر عنصر کلان یا خرد متن فضایی زیارت امام رضا (ع)، میزان تأثیر آن در موارد فوق سنجیده شود و این سنجش مورد ارزیابی و اولویت گذاری قرارگیرد.