رویکردهای نوین آموزشی (پژوهش های تربیتی و روانشناختی)

 این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی آموزش بر اساس الگوی چرخه یادگیری، روش مشارکتی و روش معمول بر میزان مشغولیت تحصیلی و نگرش به یادگیری در درس علوم تجربی پایه هشتم پسران انجام شد. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه هشتم دوره اول متوسطه سال تحصیلی 1401-1400 شهرستان گیلان غرب بود که از بین آن ها 60 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی در دسترس به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه مشغولیت تحصیلی تینیو (2009) و پرسشنامه نگرش به یادگیری علوم اکپینر و همکاران (2009) استفاده شد. همچنین، برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیره استفاده شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد پس از آموزش بر اساس روش چرخه یادگیری، میزان مشغولیت تحصیلی و نگرش به یادگیری گروه آموزش دیده بر اساس الگوی چرخه یادگیری نسبت به روش معمول در مرحله پس آزمون کاهش معنادار داشته و به عبارتی، آموزش بر اساس الگوی چرخه یادگیری نسبت به روش معمول بر میزان مشغولیت تحصیلی و نگرش به یادگیری در درس علوم تجربی اثربخش تر است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، می توان گفت هر دو رویکرد مداخله ای چرخه یادگیری و روش مشارکتی نسبت به روش معمول در افزایش مشغولیت تحصیلی مؤثر بوده اند. همچنین، رویکرد مداخله ای چرخه یادگیری از اثربخشی بیشتری نسبت به روش مشارکتی برخوردار بوده است.    

هدف از پژوهش حاضر تدوین الگوی برنامه درسی ریاضی دوره ابتدایی بر اساس رویکرد فولن بود. روش پژوهش کیفی با استفاده از سنتزپژوهی بر اساس مدل قیاس مبتنی بر مدل کلاین بود. جامعه پژوهش شامل متون مرجع در حوزه شناسایی اصلاحات آموزشی مورد نیاز به منظور بازنگری برنامه درسی ریاضی دوره ابتدایی بود. بر این اساس، 42 منبع در محدوده سال های 1391 تا 1402 برای اسناد داخلی و سال های 2017 تا 2024 برای اسناد خارجی به شیوه هدفمند به منظور شناسایی اصلاحات آموزشی مورد نیاز برنامه درسی ریاضی انتخاب و بررسی شدند. توقف فرایند نمونه گیری بر مبنای اشباع نظری بود. پس از استخراج مفاهیم و همچنین، تدوین الگوی نهایی، اعتبار آن ها توسط 10 متخصص در حوزه علوم تربیتی در رشته های برنامه ریزی درسی، آموزش وپرورش دوره ابتدایی و آموزش ریاضی شهر اصفهان در سال 1402 که به صورت هدفمند انتخاب شده بودند، با روش نسبت روایی محتوایی ارزیابی شد. نتایج نشان داد الگوی بازنگری برنامه درسی ریاضی دوره ابتدایی بر اساس رویکرد فولن با هدف دست یابی به یادگیری عمیق و اهداف جزئی ایجاد و تقویت شایستگی های شش گانه جهانی در دانش آموزان، فراهم کردن عناصر چهارگانه طراحی یادگیری، فراهم کردن شرایط یادگیری و آموزش و تسهیل فرایند پژوهش مشترک، دارای سودمندی و قابلیت اجرایی است؛ بنابراین، به دست اندرکاران وزارت آموزش وپروش پیشنهاد می شود تا به منظور اعمال اصلاحات آموزشی در برنامه درسی ریاضی دوره ابتدایی، از الگوی طراحی شده استفاده کنند.     

واحدهای آموزشی حسابداری تمرکزی بسیار محدود بر توسعه مهارت ها در برنامه های درسی دارند. کارفرمایان این بحث را گزارش کرده اند که خواهان مهارت ها و ویژگی های متنوع در فارغ التحصیلان جدید حسابداری برای حفظ منافع اقتصادی در محیط کار هستند. هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبارسنجی الگوی آموزشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی حسابداری در دانش و مهارت مورد نیاز در پژوهش های کیفی و کمی و تبیین و شناسایی مؤلفه ها و شاخص های آن است. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان است. در فاز کیفی، با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی از نوع زنجیره ای (گلوله برفی)، 25 مصاحبه با خبرگان (اساتید رشته حسابداری و مدیریت مالی) انجام شد. در فاز کمی، نیز 157 نفر از فارغ التحصیلان دکتری رشته حسابداری به عنوان نمونه با روش نمونه گیری تصادفی تعیین شدند و پرسشنامه پژوهش بین آنان توزیع شد. برای تحلیل داده های کیفی از روش تحلیل تم استفاده شده است. در بخش تحلیل تم، 8 مقوله اصلی در قالب 30 مقوله فرعی و 196 مفهوم شناسایی شدند. برای تحلیل داده های کمی و اعتبارسنجی الگو از رویکرد معادلات ساختاری با نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که 196 مفهوم در قالب 30 تم فرعی و 8 تم اصلی فراگیر شامل کمی و اقتصادسنجی، کیفی، مقاله نویسی، پایان نامه نویسی، کسب مهارت های حرفه ای و آموزش عمومی، کسب مهارت های فناوری، اخلاق پژوهش و کسب دانش در زمینه های مختلف مورد نیاز حسابداری استخراج شده اند که اجزای الگوی پیشنهادی آموزشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی حسابداری در دانش و مهارت مورد نیاز در پژوهش های کیفی و کمی را تشکیل داده اند. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد الگوی پژوهش دارای برازش مطلوب است و تمامی مفاهیم شناسایی شده به صورتی معنادار مقوله های مربوط را تبیین کرده اند؛ بنابراین، از این الگو می توان به عنوان راهبرد نوآورانه برای تدوین کنندگان برنامه های آموزشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی حسابداری با عملکرد بالا استفاده کرد.    

هدف از انجام این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش مبتنی بر مدل طراحی آموزشی چهارمؤلفه ای (4C-ID) بر یادگیری معنادار و تفکر انتقادی در دانش آموزان بود. پژوهش از منظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت کمی و از نظر روش اجرا نیمه آزمایشی با دو گروه کنترل و آزمایش بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان پایه ششم شهرستان اردبیل بودند. حجم نمونه 40 نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی در دسترس، این تعداد دانش آموز از دو کلاس 20نفری پایه ششم شهرستان اردبیل انتخاب شدند. دانش آموزان یک کلاس به عنوان گروه کنترل و دانش آموزان کلاس دیگر به عنوان گروه آزمایش تعیین شدند. متغیر مستقل آموزش مبتنی بر مدل طراحی آموزشی چهار مؤلفه ای (4C-ID) بود و متغیرهای وابسته یادگیری معنادار و تفکر انتقادی بودند. به منظور اندازه گیری یادگیری معنادار از پرسشنامه پژوهشگرساخته استفاده شد. پایایی، پایایی ترکیبی، روایی سازه و تحلیل عامل تأییدی این پرسشنامه بررسی و همگی تأیید شدند. برای سنجش تفکر انتقادی نیز از پرسشنامه تفکر انتقادی ریکتس (2003) استفاده شد که دریکوندی (1393) ضریب اعتبار این مقیاس را 91/0 گزارش کرده بود. یافته ها حاکی از آن بود که آموزش مبتنی بر مدل طراحی آموزشی چهارمؤلفه ای (4C-ID) بر یادگیری معنادار و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم شهرستان اردبیل اثربخش بود و این آموزش توانست 67 درصد یادگیری معنادار و 77 درصد تفکر انتقادی را پیش بینی کند (05/0sig<). در نهایت، می توان گفت با استفاده از آموزش مبتنی بر مدل طراحی آموزشی چهارمولفه ای (4C-ID)، یادگیری معنادار و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم به طرزی معنادار افزایش پیدا کرده است و این نتیجه ممکن است تلویحات آموزشی زیادی برای آموزش و پرورش داشته باشد.  

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تبیین شاخص های معلم تاملی در راستای بهبود دانش برنامه درسی صورت گرفت. رویکرد تحقیق کیفی از نوع تحلیل مضمون همراه با تحلیل مقایسه ای بود. مشارکت کنندگان دانشجو- معلمانی بودند که در آن داده ها از طریق مصاحبه نیمه سازمانیافته گردآوری شد. از روش خود بازبینی پژوهشگر، توصیف غنی داده ها برای تعیین روایی داده ها و از روش تحلیل موازی و فرایند سیستماتیک در ثبت و نوشتن داده ها برای تعیین پایایی استفاده شد. داده های به دست آمده از طریق تحلیل شبکه مضامین اتراید-استرلینگ(2001) مورد بررسی قرار گرفت. یافته های این تحقیق 9 مضمون فراگیر 27 مضمون سازمان دهنده و 170 مضمون اولیه را دربر می گیرد و شامل مقوله های فراشناخت، خود انگیختگی آموزشی، خود روایت گری، مساله محوری، خود تحققی آموزشی، ساختارسازی انتزاعی، ذهن آگاهی، خود تعیین گری آموزشی و نگرش پروری می شود که در آن دانش برنامه درسی مبتنی بر ماهیت شخصی سازی معلم بوده و تحت تاثیر روند تفکرپذیری آنها سازماندهی و به اجرا گذاشته می شود. نتایج نشان داد که رویکرد تاملی به عنوان معیار کیفیت استاندارد فعالیت های آموزشی دانشجویان در دانشگاه فرهنگیان لحاظ شده و نگرش نظام مندی برای توسعه ابعاد مختلف آن تعریف شود. هم چنین دانشگاه فرهنگیان در راستای تحقق اهداف معلم فکور به طراحی برنامه های درسی مطابق با هویت فکری نو معلمان بپردازد.

اهمیت درنظرگرفتن نیازها و ویژگی های متنوع یادگیرندگان در محیط های یادگیری الکترونیکی امری ضروری است و امروزه با بهره مندی محیط های یادگیری از ابزارهای فناورانه، در کانون توجه پژوهشگران حوزه آموزش قرار گرفته است. پژوهش حاضر در نظر داشته است آموزش افتراقی را به عنوان رویکردی که ملاحظه عمیق تفاوت های یادگیرندگان در محیط های یادگیری را دنبال می کند، در محیط های یادگیری الکترونیکی مطالعه کرده و چالش های اجرایی آن را شناسایی کند و در نهایت به کمک ظرفیت های بستر یادگیری ارتقاءیافته به کمک فناوری، راهکارهایی را برای غلبه بر این چالش ها و اجرای اثربخش آن ارائه نموده است. روش این پژوهش، مرور روایتی بوده و پس از جستجو در منابع اطلاعاتی بر اساس کلیدواژه های معین و بر اساس معیارهای ورود و خروج در نظر گرفته شده، پژوهش های نهایی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش، طراحی و سازماندهی زمان بر، نیاز به توانمندی های دیجیتالی معلمان، تنوع و نوسان پروفایل های یادگیرندگان و چالش مدیریت کلاس های آنلاین بزرگ و چالش های سنجش و بازخورد را به عنوان چالش های اتخاذ رویکرد آموزش افتراقی در یادگیری الکترونیکی نشان داد. همچنین پژوهش های بررسی شده به نقش رویکردهای داده محور در آموزش مثل واکاوی یادگیری در ارتقا محیط های یادگیری الکترونیکی و رفع چالش های اجرایی آموزش افتراقی در ابعاد مختلف در آن تأکید داشت. در انتها پیشنهاداتی برای پژوهش های بیشتر در کاربست آموزش افتراقی در یادگیری الکترونیکی و استفاده از ظرفیت داده ها به کمک واکاوی یادگیری برای تسهیل اتخاذ این رویکرد ارائه شده است.

  تاب آوری تحصیلی به سطح بالای انگیزش، پیشرفت و عملکرد، با وجود حوادث و شرایط استرس زایی اشاره دارد که دانش آموزان، دانشجویان و سایر فراگیران در محیط آموزشی با آن مواجه هستند. این پژوهش با هدف شناسایی چالش های تاب آوری تحصیلی سوادآموزان گروه سنی 49-60 سال و بر آن اساس، تدوین و اولویت بندی راهبردهای بهبود تاب آوری تحصیلی برای این رده سنی انجام شده است. در راستای نیل به این هدف، چالش هایی که ارتباط قوی با تاب آوری تحصیلی در این رده سنی داشتند، از طریق مصاحبه های عمیق با مدرسان منتخب و با استفاده از روش تحلیل مضمون شناسایی و در سه مضمون فراگیر (عوامل فردی، محیطی و سازمانی) و 15 مضمون پایه دسته بندی شدند و درجه اهمیت هر یک از آن ها با استفاده از تکنیک بهترین بدترین محاسبه شد. نتایج تعیین وزن نشان داد چالش «مشکلات خانوادگی سوادآموزان» بیشترین تأثیر را در کاهش تاب آوری تحصیلی آنان داراست. سپس، مهم ترین راهبردهای برطرف کردن موانع تاب آوری در چهار مضمون فراگیر (توجه و انگیزه، یادگیری و حافظه، فرهنگ و زمینه، سازمان و زیرساخت) در قالب 11 بسته ارتقای تاب آوری شناسایی و با استفاده از ماتریس خانه کیفیت رتبه بندی شدند و در اختیار قرار گرفتند. نتایج نشان داد بسته تاب آوری «مشاوره خانوادگی و توان بخشی سوادآموزان» دارای بیشترین درجه تأثیر در افزایش تاب آوری تحصیلی این دسته از سوادآموزان است.  

آموزش دادن هنر یکی از مسائل مهم از دوران کودکی تا بزرگسالی است. اهمیت اینکه هنر چگونه آموزش داده شود و چه مباحثی در این آموزش باید مورد توجه قرار گیرند، به تشکیل رشته ای مستقل تحت عنوان آموزش هنر در سطح دنیا منجر شده است که در دانشگاه های بسیاری از کشورهای جهان ارائه می شود. این در حالی است که جای خالی آن و نیاز بسیار به حضور این رشته در کشور ایران به وضوح قابل مشاهده است. مقاله پیش رو با هدف بررسی تطبیقی برنامه درسی با تمرکز بر مواد درسی رشته آموزش هنر در مقطع کارشناسی ارشد در میان 18 دانشگاه از هشت کشور ایالات متحده، کانادا، انگلستان، آلمان، هند، سنگاپور، امارات متحده عربی (دبی) و آفریقای جنوبی انجام شده است. تمامی دانشگاه ها به طور هدفمند به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده اند. روش پژوهش تطبیقی بر مبنای نظریه جُرج برِدی است و داده ها از طریق مراجعه به سایت دانشگاه های منتخب گردآوری شد. به دنبال پرسش مطرح شده که برنامه درسی رشته آموزش هنر در مقطع کارشناسی ارشد در کشورهای دیگر چگونه است و بر اساس مطالعه تطبیقی، چه دروسی را می توان برای تأسیس این رشته در ایران پیشنهاد داد؟ نتیجه چنین حاصل شد که مجموع دروس موجود در 18 دانشگاه منتخب 90 عنوان درس است که از میان آنها، 17 عنوان درس به صورت مشترک در دانشگاه ها تدریس می شوند. بر اساس تطبیق و تحلیل اطلاعات به دست آمده، این دروس در 10 مقوله دروس هنر، روش پژوهش، دروس تاریخی و فلسفی، فناوری و مباحث روز در آموزش هنر، مباحث یادگیری و روان شناسی، روش تدریس و تربیت معلم، مبانی و نظریه ها در آموزش هنر، دروس کارگاهی هنر، برنامه درسی و آموزش و در نهایت پایان نامه قابل ارائه هستند. دروس هر مقوله به همراه اولویت بر اساس فراوانی و تکرار درس در دانشگاه های منتخب ارائه شدند که ممکن است در تدوین این رشته در کشور استفاده و مطابق سیاست گذاری های آموزشی کشور مناسب سازی شوند.