دانش های بومی ایران

دست بافته های ایلی و عشایری، بخشی از نظام بافندگی و نمودی برجسته از هنرهای بومی این قشر است که در ساحت هنری و تجسمی، قابل توجه است. در این میان، دست بافته های کرمانجی در شمال خراسان بخشی از این نظام است که در بُعد زیباشناختی(طرح و نقش و رنگ)، از ظرفیت و قابلیت های دیداری(بصری) برخوردار است. از این رو، فرآیند آراستن متن دست بافته ها در پرتو مفهوم ساده بافی، ذهنی بافی، به سامان می رسد و دست آورد آن شکل گیری نقوشی است با ماهیت هندسی و شکسته. به واسطه نوع و ریخت نقش، سبک و قالب بیانی از اشکال و فرم ها به وجود می آید که از منظر تجسمی و دیداری می توان آن ها را در دو سبک انتزاعی و تجریدی، تعریف نمود. این رهیافت برای تمامی نقوش دست بافته های عشایری قابل تبیین است. از این رهگذر، پرسش مطروحه این است که انواع نقوش دست بافته های کرمانج کدام است و ویژگی های شاخص و معیارهای اطلاق سبک های انتزاعی و تجریدی به نقش ها و طرح های مذکور چیست؟ شناسایی، طبقه بندی و تحلیل انواع نقوش انتزاعی و تجریدی در دست بافته های کرمانج، هدف این پژوهش است. تحقیق پیش رو از نوع کیفی و توسعه ای و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. هم چنین شیوه گردآوری داده ها از نوع کتابخانه ای است. تحقیق پیش رو از نوع کیفی و توسعه ای و روش تحقیق

هدف مقاله، تبیین معنی شناختی فرایند یادگیری اعضای یاریگری واره از واقعیات محیط، اجتماع و اقتصاد زیست روزانه آنان است که بر رابطه تجربه-ذهن-زبان اعضا در کُنش با این سه مبتنی است. مطالعه این هدف، ابتدا با یک تفکّر سه گانه و سپس دو روش اسنادی و تأویل فرایند تبدیل "مفاهیم انتزاعی" به "نمادهای عینی" برای کشف معنا در فرایند شناخت و یادگیری اعضای واره بکار برده شد زیرا، دانش روستاییان و عشایر مستقل از اندیشه آنان نیست. نتایج نشان داد که اولا، کسب مفاهیم انتزاعی توسط اعضا و کُنش مجدّد آنان با محیط های سه گانه مذکور در زیست روزانه با ابزار در دسترس، به شناخت و یادگیری جدید می انجامد؛ ثانیا، تداوم کنش، یادگیری بیشتر را برای توسعه روستا و عشایر به دنبال دارد. بنابرین، معنی شناسی، سویه نو انسان شناسی یاریگری، توسعه روستائی و عشایری را تسریع می کند.. پیشنهاد می شود مطالعات این دو حوزه با همکاری اندیشمندان علوم اجتماعی، شناختی و رایانه، برای هوشمندسازی توسعه جوامع به طورعام و روستا و عشایر به طور خاص با الگوی این مقاله بسترسازی شود."،

سیاه چادر یکی از ارکان هویتی زندگی عشایری است که عموماً از مواد اولیه بوم آورد تهیه می شود. سیاه چادربافی نیز همچون نیاز به تأمین امنیت و خوراک در یک زندگی عشایری با روحیه تعاون و همیاری افراد ایل پیوند خورده است. مطالعه پیش رو بر هنر سنّتی سیاه چادربافی روستای سِیدال از توابع شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی متمرکز شده است. هنری که در آن مردان روستا پا به پای زنان بافنده در کار نخ ریسی، چله دوانی، دوخت نوارهای سیاه چادر و برپایی آن مشارکت دارند. هدف این جُستار علاوه بر حفظ میراث فرهنگی ناملموس، معرفی شیوه عملی هنر سنّتی سیاه چادربافی روستای سیدال است. علاوه بر این، مهمترین پرسش این پژوهش آنست که چگونه مهارت سیاه-چادربافی با قدمتی 200 ساله در روستای سیدال بر شیوه معیشت و زیست بوم ساکنانش موثر بوده است؟ روش این پژوهش علاوه بر مستندات کتاب خانه ای، مطالعات میدانی و مصاحبه با افراد هنرمند و خبره منطقه است. نتایج نشان می دهد که ساکنان روستای سیدال با استفاده از موی بز حاصل از دامپروری و نیروی تجربه بافندگان هنرمند اقدام به بافت سیاه چادرهایی بسیار با کیفیت می نمایند که علاوه بر تأمین نیازهای استان به کشورهای همسایه نیز صادر می شود.

شیشه ماده ای منحصربه فرداست که توسط شیشه گر حیاتی مجدد بخشیده می شود. پیشینه شیشه گری درایران به هزاران سال قبل بر می گرددکه با ظهور اسلام وارد مرحله جدیدی شد. سده های سوم تا ششم ه.ق از مهمترین ادوار شیشه گری، عصر اسلامی به شمار می رود. پژوهش پیش رو به مطالعه تطبیقی و بررسی عطر دانهای شیشه ای دوران اسلامی با تکیه بر مطالعات اسنادی با رویکرد تاریخی به شیوه توصیفی- تحلیلی،در پی پاسخ به این پرسش که از لحاظ بصری دارای چه ویژگی های بوده و آیا متاثر از هنر قبل از اسلام است؟ تاثیرپذیری و تاثیرگذاری آن بر حکومت های همزمان و بعد از خود چگونه بوده است؟ بررسی ها نشان می دهد که این اشیاء به شدت تحت تاثیر هنر و فرهنگ دوره ساسانی و استفاده از جانوران مورد توجه آن زمان، از جمله عقرب، گربه، اسب و بدن و سر پرندگان بوده است.اشیاء براساس تخیل هنرمند ترکیب و ساخته شده است. به نظر می رسد هنرمندان آموزشهای تخصصی را از صنعتگران سوری که در سامرا تحت تسلط ساسانیان بود، دیده اند و همچنین آثار بدست آمده در دیگر مناطق جهان نشان می دهد هنرمندان ایرانی با خلق آثار رمزآلود و زیبا، صنعتگران و هنرمندان سوریه و عراق را تحت تاثیر قرار داده تا آنها نیز در سده های بعد مشابه آن را بسازند

رابطه تاریخی انسان و طبیعت از طریق دانش بومی اکولوژیک قابل معرفی و بررسی است که این دانش در سیاستگذاری حفاظت کاربرد داشته و باید در حفاظت دولتی و رسمی در نظر گرفته شود. این مطالعه با هدف بررسی رابطه مردم محلی منطقه هیرکانی با گونه های پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای و گرگ در سه منطقه تحت حفاظت محیط زیست در استان های گیلان و مازندران با رویکرد قوم نگاری انجام شد. طی مصاحبه با بیش از 40 فرد مطلع محلی و برگزاری جلسات گروهی، سوالاتی شامل شناخت عمومی از گونه ها، باورها و داستان ها، استفاده از اجزاء بدن و روش های شکار و دورکردن از دارایی ها پرسش شد. نتایج حاکی از تجربه و دانش بالای مردم محلی نسبت به طبیعت و حیات وحش پیرامون خود است. به دلیل حمله پلنگ و گرگ به دام و عدم جبران خسارت، دید منفی نسبت به این گونه ها به ویژه گرگ وجود دارد. استفاده از اجزاء بدن خرس به ویژه چربی در بین هر سه اجتماع جنگل نشین مورد بررسی شنیده شد و جنگل نشینان تالش داستان ها و اسطوره ای مختلفی را به طور مشخص در مورد گونه گرگ و خرس نقل قول کردند. توجه به پیشینه باوری مثبت و منفی نسبت به این گونه ها در برنامه ریزی های آموزشی می تواند به حفاظت موثر در این مناطق بینجامد.

صنعت گردشگری پدیده ای باستانی در جوامع انسانی بوده که به مرور زمان در مراحل تاریخی مختلف به موضع اقتصادی، اجتماعی و اکولوژی خود دست یافته است. گردشگری روستایی نیز جزئی از صنعت گردشگری به حساب می آید که می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزیت ها و محدودیت های گردشگری روستایی نقش موثری در توسعه این مناطق و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی بر عهده داشته باشد. موضوع مهم و هدف اساسی در این پژوهش، دانش بومی و رابطه آن با مسئله توسعه گردشگری در روستای داشکسن شهرستان مشکین شهر استان اردبیل است. چارچوب نظری تحقیق استوار است بر استفاده از مکتب کارکردگرایی با تکیه بر نظریه نیازها و مکتب ساختارگرایی. روش تحقیق این پژوهش به لحاظ ماهیت از نوع کیفی، به لحاظ عمق از نوع تحقیق ژرفانگر است. ابزار جمع آوری اطلاعات و داده ها عبارتند از: کتاب ها، مقاله ها علمی و پژوهشی، اطلس ها و نقشه های جغرافیایی، دوربین فیلم برداری، دوربین عکاسی، دستگاه ضبط صدا و مصاحبه، فیش و دفترچه یادداشت. یافته های این پژوهش، دانش بومی آسیاب های آبی سنتی (دییرمان و دییرمانچلیق) و ساختار و کارکرد امروزی آن بین مردم این روستا و رابطه آن ها با توسعه گردشگری در روستای داشکسن می باشد.

پل ها در سرزمین کوهستانی ایران به عنوان بناهایی با معماری بومی از دوران پیش از تاریخ وجود داشته اند. پل ها با تغییرات زندگی بشر و فن آوری های جدید دست خوش تغییر و تحول گردیده و در هر زمان با توجه به نیاز های آن دوران ساخته می شده است. عبور از رودخانه های دائمی و پرآب لرستان که در میان دره های عمیق جریان دارند بدون استفاده از پل آسان نبوده است. چندکتیبه باقی مانده در محل چند پل تاریخی لرستان گواه این ادعا است که بدرابن حسنویه در قرن چهارم هجری پل های عظیمی را بر روی رودخانه های لرستان، به خصوص رودخانه کشکان، بنا نهاده بود. از این رو هدف این پژوهش معرفی یکی از سازه های آبی مهم در حوزه زاگرس و خوانش و فهم تکنیک ها و دانش بومی رایج پل سازی در این دوران با استناد به مدارک و شواهد تاریخی، از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی با استفاده از رویکرد تفسیری و راهبرد کیفی است. پژوهش با تمرکز بر روی 4 نمونه مطالعاتی ضمن دستیابی به شاکله اصلی ساختار کالبدی مشترک پل های مذکور، خوانش تکنیک و دانش بومی آن ها را که شامل بستر سازی و پی سازی، فن آوری ساخت پایه ها، تشابه سطح گذر و راه-گذر و تکنیک بومی تاق های وسیع در دهانه های عریض بود، مشخص نمود.