هویت حرفه ای

پژوهش حاضر با هدف مطالعه چگونگی برساخت هویت حرفه ای در بین معلمان شهر یزد انجام شده است. هویت حرفه ای چهارچوب تفسیری و خودپنداره حرفه ای معلمان درباره خودشان است که از برهم کنش با شرایط و زمینه های متنوع به وجود می آید. در اجرای این پژوهش از نظریه زمینه ای اشتراوس و کربین بهره گرفته شد. مشارکت کنندگان ۲۰ نفر از معلمان شهر یزد در سنین، جنسیت و مقاطع مختلف تحصیلی مختلف بودند که با آن ها مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته صورت گرفت. اطلاعات به دست آمده ابتدا کدگذاری و سپس مقوله بندی و تحلیل شد. «هویت پاره پاره» مقوله هسته پژوهش بود که از برساخت مقوله های (فرودست شدگی اقتصادی، هویت ابزاری و هویت اجتماعی تضعیف شده) به دست آمد. عوامل علّی تأثیرگذار بر این نوع از هویت شامل (تنگناهای معیشتی، رویکرد تبعیضی و نامتوازن حاکمیت و...)، عوامل زمینه ای شامل (تحول ارزشی/ هنجاری معلمان، زوال منزلت اجتماعی معلمی و...) و عوامل مداخله گر شامل (فرودست سازی اقتصادی نهاد آموزش، دیده نشدن انتظارات مادی با شعارگرایی معنوی، فزایندگی بحران های اقتصاد بیمار و...) بود. مشارکت کنندگان در پاسخ به وضعیت هویتی خود از استراتژی های مقاومت خاموش، اعتراض و... استفاده کردند و کاهش سرمایه اجتماعی، بیگانگی حرفه ای، مشارکت تقلیل یافته و... به عنوان پیامدهای حاصله شناسایی شد.

هدف کلی تحقیق، تعیین میزان اثربخشی هوش هیجانی در شکل‌گیری هویت حرفه‌ای مربیان آموزش فنی و حرفه‌ای استان خراسان جنوبی می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. جامعه آماری شامل 94 مربی بخش دولتی و 188 مربی آموزشگاه آزاد که در مجموع 282 نفرمی‌باشد. با توجه به فرمول کوکران 162 نفر به صورت تصادفی مورد سنجش قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود که روایی محتوا (توسط صاحب نظران) و روایی سازه مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن نیز توسط ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه هوش هیجانی و هویت حرفه‌ای سنجیده شد. داده‌ها با استفاده از تکنیک مدلسازی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار اسمارت پی‌ال‌اس مورد آزمون و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد هوش هیجانی و مؤلفه‌های آن در شکل‌گیری هویت حرفه‌ای مربیان آموزش فنی و حرفه‌ای استان خراسان جنوبی، اثر مثبت معناداری دارد.

مقدمه و هدف: ایجاد هویتی قوی، خود خواسته، مثبت و منسجم می تواند به موفقیت شغلی، سازگاری اجتماعی و سلامت روانی منجر شود. از طرفی، درس تربیت بدنی یکی از دروس مهم در مقاطع مختلف تحصیلی است و تکامل هویت حرفه ای دبیران تربیت بدنی به توفیق فعالیت های آموزشی این درس کمک شایانی خواهد کرد. بنابراین هدف این پژوهش، طراحی الگوی تکامل هویت حرفه ای دبیران تربیت بدنی با استفاده از نظریه داده بنیاد بود. روش شناسی پژوهش: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی است و داده ها به صورت کیفی با روش داده بنیاد، براساس نمونه گیری هدفمند از نوع نظری و انجام 19 مصاحبه عمیق گردآوری شد و بر اساس روش پیشنهادی استراس و کوربین (2011) به صورت همزمان کد گذاری باز، محوری و گزینشی انجام و عوامل و شاخص ها دسته بندی شد و در نهایت مدل پارادایمی تحقیق ترسیم گردید. یافته ها: یافته ها نشان داد که مدل تکامل هویت حرفه ای دبیران تربیت بدنی، دارای 26 مقوله اصلی و 77 مقوله فرعی در قالب شرایط زمینه ای، عوامل مداخله گر، عوامل علی، راهبردها و پیامدها است. همچنین بر اساس یافته ها راهبردهای توسعه بهره وری فنی و تخصصی دبیران تربیت بدنی، تقویت فرایندها و اقدامات انگیزشی، استقرار نظام مدیریت استعداد دبیران تربیت بدنی، بهینه سازی ساختار فیزیکی، توسعه تعاملات و ارتباطات با سازمان های ورزشی، تحقیق و توسعه در ورزش پایه، حاکمیت مدیریت دانش در تربیت بدنی آموزش و پرورش حاصل گردید. بحث و نتیجه گیری: در صورت بهره برداری مناسب از شرایط زمینه ای و دستیابی به عوامل علی و راهبردها، شکل گیری هویت حرفه ای دبیران تربیت بدنی و در نهایت، کیفیت بخشی تدریس درس تربیت بدنی توسعه خواهد یافت.

هدف پژوهش حاضر تحلیل و تبیین هویت حرفه ای معلم براساس فلسفه تربیت اسلامی، با تأکید بر یافته های مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تربیت رسمی عمومی در جمهوری اسلامی ایران و نظریه عاملیت انسان (باقری، ۱۳۹۹) انجام شده است. مسئله اصلی پژوهش آن است که هویت حرفه ای معلم در منظومه فلسفه تربیت اسلامی چگونه معنا یافته و چه مؤلفه ها و سازوکارهایی در تکوین و تعالی آن نقش آفرین هستند؟ روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر رویکرد فلسفی- تحلیلی است. در پاسخ به مسئله پژوهش، ابتدا مؤلفه های کلیدی چون هویت، عاملیت، هویت جمعی و حرفه از منظر فلسفه تربیت اسلامی تحلیل شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که معلم براساس فلسفه تربیت اسلامی، فردی هویت مدار و تحول گرا در بستر موقعیت با توجه به ارزش های اصیل فرهنگی جامعه است. هویت حرفه ای معلم، به عنوان یکی از اقسام هویت جمعی ناظر به عمل معلمی، امری پویا، چند مؤلفه ای و ترکیبی از عناصر معرفتی، انگیزشی، ارادی و عملی است که در بستر موقعیت و درپی تلاش آگاهانه فرد شکل می گیرد که در آن، «حرفه» عملی است پیوندخورده با مبادی شناختی، میلی (گرایشی) و ارادی. تکوین و تعالی هویت حرفه ای معلم، ضمن رعایت اصل عاملیت معلم، براساس کسب شایستگی های مورد نیاز برای درک وی از موقعیت خویش و دیگران و تلاش برای اصلاح و ارتقاء آن در طول زندگی حرفه ای براساس نظام معیار اسلامی شکل می گیرد. همچنین مؤلفه های هویت حرفه ای معلم، شامل سه دسته عمومی، عام و خاص است. مؤلفه های عمومی شامل آن دسته از صفات و توانمندی ها است که به حرفه معلمی اختصاص نداشته و شایسته است عموم افراد جامعه واجد آنها باشند، هرچند احراز این مولفه ها را می توان و باید به عنوان پیش نیاز لازم برای ورود به حرفه معلمی دانست. مؤلفه های عام، ناظر به صفات و مهارت هایی است که همه معلمان لازم است در امر تربیت دارا باشند. مؤلفه های اختصاصی هویت حرفه ای معلم نیز شامل دانش و مهارت محتوایی معلمان در رشته تخصصی خاص خویش است. از ویژگی های تعریف حاضر، تأکید بر «هویت مداری»، «موقعیت مندی» و «عاملیت» معلم در عین تعامل ناهمتراز با متربیان و نیز گرانباری هویت حرفه ای معلم از میراث فرهنگی جامعه است که او را از صرفاً انتقال دهنده محتوای علمی، به کنشگری آگاه، اخلاقی و تحول آفرین در هویت متربیان، متناسب با موقعیت مبدل می سازد.