رفتار اطلاعاتی

نقطه مشترک همگرایی مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی، سواد اطلاعاتی، رفتار اطلاعاتی، خلاقیت های فردی-جمعی، هوش و مباحث شناختی-ادارکی، در مقوله ی هوش اطلاعاتی است. اندازه گیری هوش اطلاعاتی در جوامع اطلاعاتی، از اهمیت زیادی برخوردار است. پرداختن به شاخص های مؤثر در این موضوع، از مباحث تعیین کننده در میزان استفاده از اطلاعات و داده در جوامع اطلاعاتی است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی شاخص ها و سنجه های مؤثر در اندازه گیری هوش اطلاعاتی انجام شد. پژوهش از نوع کاربردی و با استفاده از روش کیفی شامل مطالعات کتابخانه ای، تحلیل محتوا و تحلیل نظرات خبرگان انجام شده است. ابزار جمع آوری داده ها شامل مطالعه متون تخصصی مرتبط با موضوع پژوهش، کدگذاری محتوا، و مصاحبه با متخصصین آشنا با مبحث هوش اطلاعاتی ( 8 نفر متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی و 7 نفر متخصص روانشناسی) بود. جامعه پژوهش شامل متون تخصصی منتشر شده ی مرتبط، نظریات علمی مرتبط، و متخصصین حوزه علم اطلاعات- دانش شناسی و روانشناسی است. در مبحث هوش از نظریه هوش چندگانه گاردنر و در مبحث رفتار اطلاعاتی از نظریه های مختلف علمی استفاده شده است. طبق یافته های پژوهش، در نهایت 14 شاخص و 97 سنجه ی مؤثر برای اندازه گیری هوش اطلاعاتی در دو بُعد مدیریت و بازیابی اطلاعات شناسایی شد. همچنین در پایان یک چارچوب پیشنهادی برای اندازه گیری هوش اطلاعاتی ارایه شده است. از یافته ها چنین نتیجه گیری شد که در جوامع اطلاعاتی، سیاست گذاران و مدیران سازمان یا سازمان های مسئول درارتباط با افزایش سطح هوش اطلاعاتی جامعه، بایستی در تدوین راهبردهای کلی خود، راهبردهای خاص هوش اطلاعاتی جامعه را در نظر بگیرند. یکی از این اهداف راهبردی می تواند افزایش سطح هوش اطلاعاتی افراد، سازمان ها و جامعه باشد. برای این کار باید شاخص های مؤثر برای اندازه گیری و راهکارهای افزایش سطح هوش اطلاعاتی جامعه ی مورد نظر مشخص شود. پیشنهاد می شود این امر در اولویت های جامعه اطلاعاتی قرار گرفته و ابزار اندازه گیری بومی هوش اطلاعاتی بر اساس یافته های این پژوهش تهیه شود.

مقدمه: به نظر می رسد دو زبانگی رفتار استفاده کنندگان دو زبانه را از محیط های اطلاعاتی تحت تأثیر قرار دهد. هدف این پژوهش بررسی نقش موانع زبان شناختی در رفتار اطلاعاتی دانشجویان دو زبانه ترکمن - فارس است. روش: در این تحقیق کیفی، داده ها با استفاده از مشاهده و مصاحبه با حدود 50 نفر از دانشجویان ترکمن گردآوری شد. داده ها کدگذاری و موضوع های اصلی حاصل از ثبت مصاحبه ها و مشاهده ها استخراج شد. یافته ها: بیشتر مشارکت کنندگان نوشتن و خواندن به زبان فارسی را بهتر انجام می دادند تا صحبت کردن به این زبان را. علت آن است که زبان آموزی این افراد رسمی بوده و در این شیوه، رسانه غالب، رسانه مکتوب است نه شفاهی. این ضعف سبب می شود که آنان در بیان شفاهی نیاز اطلاعاتی خود و مراحل اولیه جست وجوی اطلاعات، با مشکل مواجه شوند و نتوانند با کمک متخصصان و افراد مطلع تک زبانه راهبردهای درست جست وجوی اطلاعات مورد نیازشان را تعیین کند.

هدف: بررسی میزان اعتبار منابع اطلاعات سلامت موجود در اینترنت و تأثیر ویژگی شخصیتی وجدان گرایی بر نوع ارزیابی این منابع در بین کاربران دانشگاهی حوزه های بهداشتی - پزشکی. روش شناسی: نمونه ای تصادفی متشکل از 148 نفر از دانشجویان و استادان دانشگاه علوم پزشکی تهران در دو دانشکده پزشکی، و پرستاری و مامایی، با روش پیمایشی و کاربرد دو پرسشنامه در حوزه های اعتبار و وجدان گرایی بررسی شد. پس از رواسازی و اعتباریابی، پرسشنامه ها توزیع و داده ها با استفاده از نرم افزار اس.پی.اس.اس تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: جامعه تحت بررسی مشکلاتی در تعیین کیفیت و اعتبار اطلاعات و نیز بازیابی سریع اطلاعات داشتند. بیش از نیمی از نمونه، اطلاعات بهداشتی و پزشکی موجود در اینترنت را همیشه یا بیشتر اوقات معتبر می دانند. مهم ترین معیار ارزیابی کیفی از سوی نمونه مورد بررسی بی طرفی و سپس روزآمدی و اعتبار نویسنده بوده است. بین وجدان گرایی دانشجویان و استادان پزشکی با میزان اعتبار تخصیصی آنان برای منابع اطلاعات اینترنتی، رابطه همبستگی معناداری وجود دارد. بین میزان دقت فراهم آورندگان اطلاعات نیز همبستگی بالایی دیده شد. با تغییر در سطح وجدان گرایی افراد، سطح اعتماد آنها به منابع اینترنتی نیز دچار تغییر می شود. همچنین بین وجدان گرایی افراد با سطح اعتماد آنان به منابع اینترنتی در درمان بیماران، رابطه معنا داری مشاهده نشد. واژه های کلیدی: ارزیابی اطلاعات، اعتبار اطلاعات سلامت، دانشجویان پزشکی، رفتار اطلاعاتی، منابع اطاعاتی وب.

هدف-هدف این مقاله شناسایی و ارزیابی رفتار اطلاعاتی محققان در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ایرانی به همراه معرفی یک چارچوب پیشنهادی و کاربرد عملی آن می باشد. روش-مطالعه حاضر با هدف شناسایی و معرفی یک چارچوب پیشنهادی با 4 مولفه "کارگروهی، متدولوژی، نواوری و به روز رسانی اطلاعات" جهت ارزیابی رفتار اطلاعاتی محققان در دانشگاه های ایران صورت گرفت، به این منظور از یک پرسشنامه جهت ارزیابی عملی آن در 8 دانشگاه استفاده شد. در این مطالعه کاربردی-پیمایشی، 332 پرسشنامه به روش نمونه گیری تصادفی دردسترس جمع آوری و با نرم افزار SPSS تحلیل آماری شد. یافته ها-نتایج نشان داد که کار گروهی، ضعیف؛ به روز رسانی اطلاعات، متوسط و نواوری و متدولوژی تحقیق تا حدی بالاتر از متوسط بوده اند. همچنین نتایج، وجود ارتباط میان مولفه های رفتار اطلاعاتی را نشان داد به طوری که بهبود در سطح هر یک از این مولفه ها باعث تقویت رفتارهای دیگر می شود. در نهایت میان رشته ها از نظر رفتار اطلاعاتی نیز تفاوت هایی مشاهده شد. اصالت اثر-مقاله حاضر چارچوبی را در جهت شناسایی رفتار اطلاعاتی محققان در 8 دانشگاه دولتی شهر تهران ارائه کرده و مشکلات و کمبودهای موجود در دانشگاه های مورد مطالعه شناسایی و راهکارهایی ارائه گردید.

مغز ما تنها اطلاعاتی را دریافت می کند که علاقه مند و قادر به دیدن و شنیدن آن هاست و از طرفی تنها بخشی از اطلاعات ورودی در ساختار دانشی ما قرار خواهند گرفت. رفتار درواقع حاصل یادگیری است، به عبارتی یادگیری تغییر در رفتار است؛ و رفت ار اطلاعات ی مجموعه فعالیت های ی اس ت ک ه ی ک ف رد ب رای رف ع نی از اطلاعات ی خ ود انج ام می ده د. این جستار سعی دارد تا با بررسی متون و پژوهش های علمی صورت گرفته در این حوزه با رویکردی مروری ، نگاهی گذرا بر فرایند جریان اطلاعات در ذهن آدمی بر پایه نظریه پردازش اطلاعات داشته باشد تا بتواند دیدی کلی در اختیار متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی در جهت بررسی برخی موضوعات پراهمیت در این حوزه جهت کار پژوهشی قرار دهد. جهت روشن تر شدن این فرایند ابتدا به بررسی نظریه پردازش اطلاعات پرداخته و در ادامه بر پایه این نظریه به بررسی ورود داده از طریق حواس به مغز انسان، خطاها و سوگیری های شناختی در گزینش و پردازش اطلاعات، حافظه و محدودیت های آن در ثبت اطلاعات و یادگیری و تأثیرات آن در رفتار اطلاعاتی پرداخته است. یافته ها نشان از آن دارد که نوعی رویکرد گزینشی و تقلیلی در تمامی این مراحل در مغز اتفاق می افتد که جا دارد این محدودیت ها در پژوهش های آتی و طراحی نظام های بازیابی اطلاعات مدنظر قرار گیرند.

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل رابطه برخی نظریه های علوم اجتماعی و انسانی با رفتار اطلاعاتی است. روش: این پژوهش توصیفی و از نوع مروری تحلیلی است. در این تحقیق، مقاله ها و کتاب های مرتبط با موضوع مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نظریه های اصلی مرتبط با حوزه رفتار اطلاعاتی بیشتر از دو حوزه علوم اجتماعی جامعه شناسی و ارتباطات گروهی و حوزه روانشناسی سرچشمه می گیرند و انجام تحقیقات اصیل در حوزه رفتار اطلاعاتی، مستلزم استفاده از نظریه های موجود در این حوزه هاست. نتیجه گیری: به لحاظ اجتماعی بودن انسان و به لحاظ ماهیت رفتار انسان، مطالعات حوزه رفتار اطلاعاتی شامل نیاز اطلاعاتی، جستجوی اطلاعات، اطلاع یابی، و استفاده از اطلاعات، به ناچار باید از نظریه های اصلی مرتبط با حوزه رفتار اطلاعاتی بهره بگیرند، یعنی آنچه بیشتر ناشی از دو حوزه علوم اجتماعی شامل جامعه شناسی و ارتباطات گروهی و حوزه روانشناسی است، البته همراه با استفاده از سایر نظریه های سودمند و مرتبط علوم اجتماعی. بدین سان ضمن غنا بخشیدن به این مطالعات، پژوهشگران امکان تبیین و تفسیر و تحلیل بهتر رفتار اطلاعاتی کاربران را می یابند؛ که در نهایت منجر به اصلاح نظام های اطلاعاتی و هم چنین اصلاح و بهبود رفتار اطلاعاتی کاربران می شود.  

هدف: هدف پژوهش حاضر ساخت و اعتباریابی پرسشنامه رفتار اطلاعاتی در بحران در جامعه ایرانی با تأکید بر بحران های عمومی است. روش شناسی: این مطالعه یک پژوهش کمّی بوده که با رویکرد طراحی ابزار انجام شده است. در این پژوهش به منظور بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه، از نمونه در دسترس 413 نفری از شهروندان اهوازی استفاده شده است. همچنین از روش های ساخت پرسشنامه همچون روایی ظاهری، محتوایی و تحلیل عاملی تأییدی برای بررسی روایی سازه استفاده شد. به منظور بررسی همسانی درونی نیز آلفای کرونباخ به کار رفت. نتایج: شاخص نمره تأثیر برای روایی ظاهری همه گویه ها مقدار قابل قبول بیش از 5/1 را در برداشت و برای شاخص روایی محتوایی، مقیاس مقدار مطلوب 92/0 بدست آمد. در بارگزاری عاملی نیز همه عامل ها با میزان تبیین مناسبی در تحلیل عاملی، تأیید شدند و آلفای کرونباخ برای همه عامل ها مقادیر قابل قبول 7/0 تا 9/0 بود. نتیجه گیری: نتایج حاکی از تاثیر چهار عامل اصلی اطلاع یابی، اشتراک گذاری اطلاعات، اعتبار رسانه و جهت گیری نسبت به اطلاعات بحران در رفتار اطلاعاتی در بحران است. مقیاس طراحی شده به منظور بررسی رفتار اطلاعاتی جامعه ایرانی در مواقع بحران های عمومی، مناسب ارزیابی شده و استفاده از آن برای سنجش رفتار اطلاعاتی در هنگام بحران عمومی توصیه می گردد.  

هدف: رفتار اطلاعاتی دانشجویان حقوق کشور به عنوان یکی از جنبه های کلیدی در فرآیند یادگیری و پژوهش در این رشته، نقش بسزایی در شکل دهی به توانایی های تحلیلی و استدلالی آن ها ایفا می کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی رفتار اطلاعاتی دانشجویان حقوق کشور است. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به شیوه ی پیمایشی صورت پذیرفته است. جامعه آماری کلیه دانشجویان حقوق در کشور هستند. و نمونه این پژوهش به صورت طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته و روایی آن براساس روش اعتبار محتوا ارزیابی شده است. «اعتبار محتوا، نوعی اعتبار است که معمولاًبرای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری بکار برده می شود» (سرمدی و همکاران، 1377، ص، 171). برای پایایی سوالات چند گزینه ای از آزمون کولموگروف اسمیرنوف و آزمون T تک نمونه استفاده شده است. به منظور گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای مشتمل بر 35 پرس ش و در 1 بخ ش طراح ی و ب رای جم ع آوری داده ه ای موردنی از، پرسشنامه به صورت آنلاین طراحی و در اختیار دانشجویان قرار گرفت که 591 پرسش نامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تعداد دانشجویان دختر 377 (64 درصد) و دانشجویان پسر 214 (36 درصد) است. همچنین سن دانشجویان شامل 81 نفر (14 درصد) نمونه کمتر از 20 سال، 178 نفر (30 درصد) بین 21 تا 23 سال، 63 نفر (11 درصد) بین 24 تا 27 سال، 47 نفر (8 درصد) بین 28 تا 31 سال و 222 نفر (37 درصد) نیز بالای 32 سال سن دارند. از سویی دیگر مقطع تحصیلی دانشجویان کارشناسی 535 نفر (91 درصد)، کارشناسی ارشد 50 نفر (8 درصد) و دکتری 6 نفر (1 درصد) است. همچنین، 6 درصد نمونه در ترم یک، 17 درصد در ترم 2، 12 درصد در ترم 3، 24 درصد در ترم 4، 11 درصد در ترم 5، 15 درصد در ترم 6، 6 درصد در ترم 7 و 9 درصد در ترم 8 مشغول به تحصیل هستند. مکان تحصیل دانشجویان شامل 77 درصد نمونه در دانشگاه پیام نور، 18 درصد در دانشگاه دولتی، کمتر از 1 درصد در دانشگاه آزاد و 4 درصد در واحدهای بین الملل مشغول به تحصیل هستند. معدل دانشجویان شامل معدل 13 درصد نمونه کمتر از 14، 44 درصد حدفاصل 15 تا 16.99 و 43 درصد بالاتر از 17 و زبان مادری دانشجویان 94 درصد نمونه فارسی، 3 درصد ترکی، 2 درصد کردی سایر زبان ها هرکدام کتر از 1 درصد است. یافته ها: یافته ها نشان داد که فرضیه اول و دوم در مقطع تحصیلی و دانشگاه می توانند به طور معناداری واریانس نمرات رفتار اطلاعاتی دانشجویان را پیش بینی کنند، بدین ترتیب رفتار اطلاعاتی دانشجویان تحت تأثیر مقطع تحصیلی و دانشگاهی که در آن تحصیل می کنند قرار دارد. این یافته نشان دهنده تفاوت های آموزشی، منابع در دسترس یا شیوه های تدریس مختلف در دانشگاه های مختلف و مقاطع تحصیلی است. در یافته های فرضیه رفتار جستجوی اطلاعاتی دانشجویان حقوق در سطح متوسط قرار دارد. این ممکن است به معنای آن باشد که دانشجویان به طور نسبی توانایی جستجوی اطلاعات را دارند، اما ممکن است هنوز در برخی زمینه ها نیاز به بهبود داشته باشند. طبق یافته های فرضیه چهارم، رفتار ارزیابی اطلاعاتی دانشجویان نیز در سطح متوسط است. این به این معناست که دانشجویان قادر به ارزیابی کیفیت و اعتبار اطلاعات هستند، اما ممکن است هنوز در این زمینه به مهارت های بیشتری نیاز داشته باشند. در یافته های فرضیه پنجم رفتار کاربرد اطلاعاتی دانشجویان نیز در سطح متوسط است. حاکی از آن است که دانشجویان اطلاعاتی که به دست می آورند را به طور مؤثری به کار می برند اما ممکن است به راهکارهای بهتری برای به کارگیری اطلاعات نیاز داشته باشند. در نهایت، یافته های فرضیه ششم نشان داد که رفتار اطلاعاتی کلی دانشجویان حقوق نیز در سطح متوسط است. این نتیجه به طور کلی نشان می دهد که دانشجویان حقوق در تمام ابعاد رفتار اطلاعاتی خود (جستجو، ارزیابی، کاربرد) در سطح متوسط قرار دارند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهند که دانشجویان حقوق در سطح متوسطی از مهارت های اطلاعاتی برخوردارند و این مهارت ها تحت تأثیر مقطع تحصیلی و دانشگاه قرار دارد. ممکن است لازم باشد که برنامه های آموزشی و منابع پشتیبانی به گونه ای طراحی شوند که به بهبود مهارت های اطلاعاتی دانشجویان کمک کنند.