کارتون سیاسی

کارتون های سیاسی ابزارهایی نیرومند و تأثیرگذارند که در خدمت بیان مفاهیم و دیدگاه های سیاسی درمی آیند و در آنها به وفور از سازوکارهای شناختی مانند استعاره، مجاز و آمیختگی مفهومی استفاده می شود. در هشت سال گذشته «برجام» مهم ترین موضوع در سیاست خارجی ایران بوده که در کارتون های سیاسی داخلی نیز بازتاب گسترده ای یافته است. یکی از موضوعاتی که در سال 1399 به محل منازعه بین آمریکا و دیگر کشورهای عضو برجام تبدیل شد، مکانیزم ماشه بود. در پژوهش حاضر در چارچوب سه نظریه استعاره مفهومی (لیکاف و جانسون، 1980؛ لیکاف، 1993)، استعاره چندوجهی (فورسویل، 1996، 2009) و آمیختگی مفهومی (فوکونیه و ترنر، 2002) دو کارتون سیاسی با موضوع مکانیزم ماشه از پایگاه اینترنتی خبرگزاری تسنیم استخراج و بررسی شده اند. نتایج این بررسی نشان می دهد که یکی از کارتون ها حول محور آمیختگی مفهومی میان دو فضای ذهنی «تکدی گری» و «فعال سازی مکانیزم ماشه» شکل گرفته است و دیگری حول محور استعاره «مکانیزم ماشه، یک تفنگ است». علاوه بر استعاره و آمیختگی مفهومی، دو مجاز مفهومی اساسی نیز در کارتون ها یافت می شود؛ یکی «شخص به جای کشور/ دولت» و دیگری «مکان به جای سازمان/ نهاد». کارتونیست با این سازوکارهای شناختی تلاش ترامپ و دولت او را برای فعال سازی مکانیزم ماشه تلاشی از سر ضعف و درماندگی و محکوم به شکست ترسیم کرده است.

در جهان امروز که اهمیت خلق و بازآفرینی تصاویر رسانه ای رو به افزایش است، کارتون های سیاسی همچون ابزاری جهانی برای گفتگو میان دولت ها و ملت ها قلمداد می شوند و در عین حال، واکنش جامعه را به رخدادهای سیاسی در سطح ملی و بین المللی نشان می دهند. جنگ و فاجعه انسانی غزه، موضوعی است که در رسانه های مکتوب و فضای مجازی جهانی به ویژه غربی و شرقی و علی رغم حمایت های دولت های غربی از رژیم صهیونیستی بازتاب گسترده ای داشته است. در این مقاله تلاش شده است با هدف شناسایی استعاره های تصویری به کار رفته در کارتون های مربوط به جنگ غزه، تعدادی از کارتون های منتخب منتشرشده در رسانه های غربی و شرقی(اعم از رسانه رسمی یا فضای مجازی) بررسی شوند. در این پژوهش به روش کیفی و با بهره مندی از استعاره مفهومی و تصویری در قالب زبان شناسی شناختی و همچنین مفهوم لنگرگاه در نشانه شناسی بارت، کارتون های منتخب غربی و شرقی (مجموعاً چهارده کارتون) تحلیل شده اند. نتایج نشان داد که خالقان کارتون های سیاسی بر بی تفاوتی آمریکا و جامعه جهانی نسبت به فجایع غزه تأکید داشته اند. «حامیان جنایت سکوت می کنند»، «جنگ بن بست است»، «جنگ ویرانی است»، «سازمان ملل ناتوان است»، «آمریکا حامی اسرائیل است»، «حماس/ مقاومت ایستاده است»، «نتانیاهو کودک کش است» یا «آمریکا کور است» مهم ترین استعاره هایی بوده اند که در کارتون های بررسی شده به کار رفته بودند. مجاز مفهومی «شخص به جای کشور/ دولت» و «مکان به جای سازمان/ نهاد» نیز در کارتون ها دیده شد.