فضاهای عمومی

مقدمه: حضور اقشار مختلف از جمله زنان در فضاهای عمومی ، مستلزم توجه به انتظارات متفاوت آن ها از فضاهای همگانی در برنامه ریزی شهری است. لذا این پژوهش به دنبال دستیابی به شاخص های رضایت زنان از فضاهای عمومی در محدوده شهرک گلستان سمنان می باشد. داده و روش: روش پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی و هدف آن کاربردی است. جمع آوری داده ها بر اساس مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی صورت گرفته و داده های منتج از توزیع 370 پرسشنامه با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی و نرم افزارهای SPSS و AMOSمورد بررسی قرار گرفتند. ضریب الفای کرونباخ بیش از 0.7 محاسبه شد که نشان از پایایی پرسشنامه دارد. روایی آن نیز طبق نظرات خبرگان تأیید شد. یافته ها: یافته ها نشان داد معیار "امنیت وایمنی" با ضریب رگرسیونی 0.803، بیشترین تأثیر را بر شاخص رضایتمندی زنان دارند. از طرفی معیار "اجتماعی" با مقدار ضریب رگرسیونی 0.349 اثرگذاری کمتری بر شاخص یادشده دارد. در سطح زیر معیارها "دلپذیری وجذابیت بصری"، "پاکیزگی محیط"، "فرصت های سرگرمی"، "تنوع کاربران"، "نظارت همگانی"، "غنای حسی" و "دسترسی به خدمات" به ترتیب بیشترین تأثیر را بر معیارهای هفتگانه پژوهش دارند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این پژوهش بین امنیت وایمنی محیط و رضایت زنان از فضای شهری و در نتیجه حضور آنان در این فضاها بیشترین رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بنابراین جهت ارتقای رضایتمندی زنان در محدوده مورد مطالعه، راهبردهای کلی در طرح ها و برنامه های شهری با تاکید بر افزایش ایمنی وامنیت اتخاذ شود. درسطح پروژه ها و طرح های موضعی نیز، بیشترین تمرکز بر پاکیزگی محیط، سرگرمی و... صورت پذیرد.

مقدمه و هدف: پرسه زنی به عنوان یک کنش انسانی پیچیده، حاصل تعامل جسم، روح و ذهن در محیط های شهری است. این پژوهش با هدف تحلیل ابعاد چندگانه پرسه زنی در فضاهای شهری ایران، به بررسی تأثیر طراحی فضایی و غنای فرهنگی بر تجربیات جسمانی، روحی و ذهنی افراد پرداخته و تفاوت های این تجربیات را با شهرهای مدرن مقایسه می کند. روش پژوهش: این تحقیق با رویکردی کیفی و تفسیری و در چارچوب پارادایم برساخت گرایانه انجام شده است. داده ها از طریق روش های مردم نگاری شهری، مطالعه موردی، مشاهده میدانی غیرمشارکتی، مصاحبه های نیمه ساختارمند با شهروندان، معماران و متخصصان، و تحلیل محتوای متون تاریخی و معاصر گردآوری شده اند. تحلیل داده ها به روش تحلیل مضمون صورت گرفته است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که پرسه زنی در شهرهای ایرانی فراتر از یک فعالیت فیزیکی، تجربه ای اجتماعی، فرهنگی و معنوی است. فضاهای سنتی مانند بازار تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان با طراحی های پیچیده و انسان محور، زمینه تعاملات اجتماعی، تأمل معنوی و تقویت هویت فرهنگی را فراهم می کنند. فضاهای سبز شهری نیز به کاهش استرس و ارتقای سلامت روانی کمک می کنند. نتیجه گیری: طراحی شهری باید به گونه ای باشد که پرسه زنی را به تجربه ای یکپارچه از تعاملات جسمی، روحی و ذهنی تبدیل کند. این امر می تواند به بهبود کیفیت زندگی شهری، تقویت هویت فردی و جمعی و افزایش همبستگی اجتماعی منجر شود. یافته ها می توانند راهنمایی برای طراحان و مدیران شهری در جهت خلق فضاهای پویا و انسان محور ارائه دهند.

شهرها به عنوان محل زندگی اکثریت جمعیت، نقشی حیاتی در رفاه و کیفیت زندگی افراد ایفا می کنند. فضاهای عمومی شهری بستر تعاملات اجتماعی، فعالیت های فرهنگی و اوقات فراغت شهروندان هستند. با این حال، دسترسی و استفاده از این فضاها برای همه افراد به طور یکسان امکان پذیر نیست. زنان به دلیل عوامل مختلف، از جمله جنسیت، سن، وضعیت تاهل، طبقه اجتماعی و قومیت، در مقایسه با مردان، احساس امنیت کمتری در فضاهای عمومی می کنند. این امر می تواند منجر به محدود شدن تحرک، کاهش مشارکت اجتماعی و به حاشیه رانده شدن زنان از جامعه شود. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تأثیر امنیت بر میزان تمایل بانوان در استفاده از فضاهای عمومی شهر و به طور خاص پارک ملت شهر بهشهر است. این پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی و کاربردی است. جامعه آماری شامل کلیه زنان ساکن در محدوده اطراف پارک ملت شهر بهشهر و حجم نمونه 380 نفر و به صورت تصادفی ساده انتخاب شده است. داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS و Amos تجزیه و تحلیل شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی و به منظور تأیید یا رد فرضیه های پژوهش از معادلات ساختاری و سایر آزمون های متناسب استفاده گردید. نتایج نشان داد که مهم ترین عامل تأثیرگذار بر تمایل بانوان به استفاده از پارک ملت، امنیت موجود در پارک است. سایر عوامل تأثیرگذار شامل آزادی و راحتی (آسایش)، امکانات موجود در پارک و زمان حضور ساکنین در پارک هستند.

امروزه فضاهای عمومی و خدماتی مانند کافه ها و رستوران ها، صرف نظر از نقش عملکردی، به عنوان بستری اجتماعی برای بروز تعاملات و کنش های میان فردی ایفای نقش می کنند. کیفیت طراحی داخلی این فضاها می تواند به طور مستقیم بر نحوه ادراک کاربران، حضورپذیری، مشارکت و رفتار اجتماعی آنان تأثیرگذار باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی مؤلفه های قابلیت های محیطی مؤثر بر طراحی داخلی فضاهای عمومی نیمه خصوصی با تأکید بر مبانی رفتار اجتماعی انجام شده است. مطالعه موردی این تحقیق، عمارت تاریخی «ارثیه» در شهر قزوین است که امروزه به عنوان کافه و رستوران مورد استفاده قرار دارد.روش تحقیق به صورت ترکیبی (کمی–کیفی) بوده و گردآوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی صورت گرفته است. تحلیل داده ها بر اساس شاخص های استخراج شده از مبانی نظری در زمینه کیفیت محیطی، ادراک فضایی و الگوهای رفتاری انجام شد. یافته ها نشان می دهد که ویژگی های فضایی همچون خوانایی، تنوع عملکردی، انعطاف پذیری در چیدمان، مقیاس انسانی و ادراک بصری، نقش مهمی در افزایش تعاملات اجتماعی، احساس تعلق و حضور فعال کاربران دارند. در این میان، فضاهایی که از ساختار فضایی مناسب، مرزبندی واضح و قابلیت استفاده چندمنظوره برخوردار بودند، بیشترین کارکرد اجتماعی را نشان دادند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که طراحی داخلی فضاهای عمومی باید مبتنی بر درک عمیق از نیازهای رفتاری، اجتماعی و روان شناختی کاربران باشد و استفاده از الگوهای رفتاری و تحلیل قابلیت های محیطی می تواند در ارتقاء کیفیت تجربه کاربران و توسعه سرمایه اجتماعی نقش کلیدی ایفا کند.

پیشرفت شهرنشینی مدرن موجب کاهش تعاملات اجتماعی و افزایش انزوای افراد شده است. در این شرایط، «مکان های سوم» به عنوان فضاهای عمومی غیررسمی، نقش کلیدی در تقویت ارتباطات اجتماعی ایفا می کنند. دانشگاه ها به عنوان جوامعی کوچک مقیاس، نیازمند چنین فضاهایی برای تعاملات غیررسمی، استراحت و گفت وگوی دانشجویان هستند. این پژوهش با روش توصیفی-کیفی و از طریق مشاهده میدانی و مصاحبه های نیمه ساختاریافته، ویژگی های مکان های سوم (لابی دانشکده معماری و بوفه دانشگاه صنعتی شاهرود) و تأثیر آن ها بر تعاملات اجتماعی را بررسی می کند. یافته ها نشان دهنده نقش حیاتی این فضاها در ایجاد پیوندهای اجتماعی است. مشاهدات به صورت حضوری و با در نظر گرفتن شرایط زمانی در مکان های موردمطالعه انجام شد که چک لیستی بر اساس معیارهای اولدنبرگ برای ارزیابی ویژگی های اجتماعی و فضایی تدوین گشت. همچنین، مصاحبه ها به روش نمونه گیری در دسترس و با مشارکت ۱۰ نفر از کاربران هر یک از مکان ها انجام شد. انتخاب مشارکت کنندگان بر اساس منطق مطالعات کیفی و اشباع نظری صورت گرفت که شامل 6 سؤال اصلی برای درک بهتر ویژگی های مکان های سوم و تأثیر آن ها بر تعاملات اجتماعی بود. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوا بوده است. تبیین و تحلیل یافته های پیمایش میدانی بر اساس معیارهای مکان سوم اولدنبرگ نشان می دهد که لابی دانشکده فضایی دسترس پذیر برای تعاملات اجتماعی غیررسمی است و حس تعلق دانشجویان را تقویت می کند. بوفه دانشگاه نیز به عنوان مکانی خنثی و اجتماعی برای استراحت و گفت وگو شناخته می شود. مصاحبه ها تأیید می کنند که این مکان ها نقش مهمی در ارتباطات دانشجویی دارند و دانشجویان از آن ها برای گپ زدن، استراحت و تعاملات غیررسمی استفاده می کنند.

در مطالعه حاضر، نحوه استفاده جوانان از فضاهای عمومی شهری مورد بررسی قرار گرفته است تا عوامل مؤثر بر کاهش حضور جوانان در عرصه عمومی شهر ، شناسایی شود. بدین منظور 600 نفر از جوانان 25-18ساله ی شهر تهران براساس نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفتند. روش جمع آوری اطلاعات، روش میدانی و تکنیک مورد استفاده نیز تکنیک پیمایش با استفاده از ابزار مصاحبه و پرسشنامه بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از شیوه های آماری انجام گرفت. نتایج نشان می دهد فضای اجتماعی شهر، تأثیر مثبت و معناداری بر سبک گذران اوقات فراغت جوانان دارد و پارک ها و کافی شاپ ها از جمله مکان های عمومی ترجیحی جوانان هستند. همچنین مردان بیشتر از زنان از فضاهای عمومی استفاده می کنند و عمده جوانان استفاده کننده از فضاهای عمومی را افراد مجرد تشکیل می دهند. همچنین رابطه میان چهار متغیر میان نظمی اجتماعی، میان نظمی کالبدی، احساس امنیت و متغیر جمعیت شناختی مانند سن، جنس و تحصیلات با میزان استفاده از فضای عمومی معنادار است.