انتزاعی و تجریدی

قالی بافی از هنرهای اصیل و بومی ایران است و سابقه ای بسیار طولانی دارد که در این میان قالی ترکمن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. قالی ترکمن نقوش بسیاری دارد که برگرفته از طبیعت است. این نقوش قدمتی طولانی و مفاهیمی عمیق دارند. موضوع مورد مطالعه در این پژوهش نقش عقاب (طغُورگل) در قالی های ترکمن و ریشه های مفهومی و تاریخی مربوط به آن است، سؤال اصلی پژوهش در باب چیستی و چرایی استفاده از نقش (طغُورگل) در قالی ترکمن است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی، با رویکرد تاریخی و شیوه تجزیه و تحلیل کیفی است. بر اساس این روش، در مرحله نخست به اهمیت نماد عقاب در تاریخ باستانی ایران و دوران اسلامی پرداخته می شود. سپس نقش این حیوان در قالی های ترکمن از نظر طرح و ساختار بررسی می گردد. با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت که نقش عقاب از مهم ترین نمادها در ادوار کهن و همچنین ریشه در آیین اجدادی ترکمن ها داشته است؛ در نتیجه بافندگان این قوم، تصویر عقاب را به سه شکل متفاوت طراحی می کنند که البته در ساختار کلی نقش مایه، تکراری است و غالب نقوش انتزاعی و گاهی تجریدی (عدم شباهت به مصداق بیرونی) هستند که متأثر از پذیرش دین اسلام است و همچنین نقوش بیش از آنکه جنبه زیباشناختی (تزیین و آراستن)، داشته باشند بر عقاید و باورهای مردم ترکمن استوار می باشد و طغورگل در نزد مردم ترکمن به معنای قدرت، نیرو و خوراک پاک و تازه است. به طورکلی عمده نقوشی که ترکمن ها به آن گُل (گول) می گویند، در هر ایل و قبیله دارای نشان و فرم منحصربه خود می باشند.