جهانی شدن

امروزه پدیده جهانی شدن بر سایر عرصه ها و از جمله علم حقوق نیز تاثیر گذار بوده است. یکی از شاخه هایی که در علم حقوق از این پدیده تاثیر بسیار پذیرفته، حقوق بین الملل کار است. در این راستا روابط کار به واسطه تدوین مقررات گوناگون بین المللی از جمله کنوانسیون های بین المللی تحول یافته و در اثر این پدیده به اکثر کشورهای جهان نفوذ و در آنها به اجرا در آمده است. افزون بر آن، در اثر فقدان نیروی کار کارآمد به خاطر تبدیل صنایع تولیدی به صنایع مبتنی بر تکنولوژی که از نتایج جهانی شدن اقتصاد به حساب می آید، بیکاری ساختاری ایجاد شده است. به علاوه، پدیده یاد شده از یک طرف روابط سنتی کار را متحول و امنیت شغلی کارگران را با چالش روبرو نموده و از طرف دیگر تسریع در مسئله جهانی شدن موجب نزول سطح حقوق و دستمزد کارگران شده و در نتیجه نیروی جویای کار به دنبال یافتن شغل و درآمد مناسب مجبور به مهاجرت و شکل گیری پدیده کارگران مهاجر شده است. زمینه مهم دیگری که از پدیده جهانی شدن تاثیر پذیرفته، استانداردهای کاری بین المللی همانند آزادی اجتماعات، حق تشکیل و مذاکرات جمعی، ممنوعیت کار اجباری است که در رابطه میان کارگر که خواستار استانداردهای مذکور بوده و کارفرمایان که عموماً با این مسئله مخالف هستند، به یک مسئله چالش برانگیز تبدیل شده است. بنابراین هدف ما از این پژوهش، بررسی نقش و جایگاه جهانی شدن و تاثیر آن بر ساختار حقوق بین الملل کار باشد.

بشر در طول تاریخ، خصوصاً از زمانی که توانایی های خود را کشف کرد، همواره برای دستیابی به پیشرفت و گسترش دامنه ارتباطات و نفوذ خود در تلاش و تکاپو بوده است؛ پدیده جهانی سازی، که دارای جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، سیاسی و ... است، در انتهای قرن بیستم ظهور یافت و هم اکنون به یکی از بزرگ ترین چالش های فکری بشر تبدیل شده است. جهانی سازی در همه ابعاد و حوزه ها، فرصت ها، محدودیت ها و تهدیداتی را به دنبال دارد. سؤال اساسی این است که چگونه می توان با پدیده جهانی سازی برخورد یا تعامل داشت؟ آیا جهانی شدن به تولید و استقرار یک فرهنگ عام سیر می کند؟ یا با حفظ و حتی تقویت لایه های پیشین، به تولید هویت جدیدی متناسب با اوضاع جدید می پردازد؟ همزمان با پیشرفت جوامع، ارتباطات روند پیچیده تری یافته است، در این میان برخی کشورها تلاش دارند تا دیگر جوامع را تحت کنترل و هدایت خود در آورند و در موضع ضعف نگه دارند. به تبع این خصوصیات، از نتایج چندوجهی جهانی شدن، برانگیخته شدن دیدگاه ها و داوری های بعضاً متناقض در میان تحلیلگران است.

پدیده جهانی شدن در عصر حاضر باعث تحولات گوناگونی در حوزه های مختلف تکامل بشری شده است. یکی از حوزه های متاثر، باورهای دینی و مذهبی جوامع است. نهضت ها و جنبش های دینی، از جمله پدیده های مهم قرن بیستم می باشند که پیدایش این جنبش ها به نیمه اول و گسترش آن به نیمه دوم این قرن بر می گردد. سوال اصلی این پژوهش این است که فرایند جهانی شدن چگونه و به چه میزان جنبش های دینی را متاثر ساخته و این جنبش ها چه نسبتی با موج جهانی شدن داشته اند؟ در پاسخ به این سوال فرضیه این مقاله این است که «فرایند جهانی شدن از رهگذر برجسته سازی هویت در اشکال مختلف آن و نیز با فرسوده ساختن گفتمان رسمی و دولتی، سبب احیای جنبش های دینی گردیده است». جهانی شدن در ابعاد گوناگون خود با گسترش شبکه های جهانی قدرت، ثروت و اطلاعات و همچنین کاهش اقتدار دولت، زمینه نوعی احساس ناامنی و رها شدگی و بحران هویت را فراهم نموده است. بنابراین جنبش های دینی از آن رو به وجود می آیند که جهانی شدن ورود متدینین را در جهان آتی تحریم کرده و جایی برای دین در سازمان خود در نظر نمی گیرد. در این پژوهش از روش تبیینی تحلیلی استفاده شده است.

در عصر جهانی شدن فرهنگی یکی از اساسی ترین مسائل رسانه ای، تبادل فراملی تولید تلویزیونی است که در مفهوم «قالب تلویزیونی» نمود پیدا کرده است. در این نوشتار از دیدگاه سیاست گذاری فرهنگی و رسانه ای به این پدیده می نگریم. در اینجا تجربه الگوبرداری از قالب تلویزیونی «قهرمان» در افغانستان با عنوان «ستاره افغان» در دوران پیش از خروج نیروهای خارجی در سال 2021 (دوران جمهوری اسلامی افغانستان) و پیش از سلطه دوباره طالبان را به عنوان یک مورد مطالعه می کنیم. این پرسش مطرح است که جامعه افغانستان چه دریافت هایی از این قالب کپی برداری شده داشته است و این دریافت ها تا چه اندازه با سیاست های این کشور منطبق بوده است؟ بدین منظور از روش مطالعه موردی برای پاسخ به این پرسش بهره گرفته ایم. تمرکز اصلی بر تنها یک برنامه تلویزیونی بوده و محتوا و مخاطبان این برنامه را تحلیل کرده ایم. چارچوب نظری نوشتار جهان محلی شدن و نظریه دریافت است. یافته های نوشتار نشان می دهد برنامه «ستاره افغان» با وجود شباهت با نسخه های جهانی برنامه «قهرمان»، توانسته بود در بستری محلی اثر بگذارد و به محصولی موفق در بازار جهان محلی برای جلب مخاطب تبدیل شود. با وجود این، فراتر از جنبه های تجاری، موفقیت این برنامه در تحقق سیاست های احتمالی فرهنگی و رسانه ای دچار اختلال بود. ستاره افغان و چالش قومیت، ستاره افغان و چالش سنتی   جدید، ستاره افغان و چالش جنسیت، ستاره افغان و مسئله نیروهای نظامی خارجی و ستاره افغان و مسئله دیاسپورا، جلوه هایی از جهان محلی شدگی قالب جهانی «قهرمان» در جامعه افغانستان و همچنین عرصه دریافت های متفاوت برای مخاطبان بودند که بدان ها اشاره می کنیم.

نابرابری درآمد این روزها توجه اندیشمندان و حاکمان را به خود جلب کرده است. هریک از این گروه ها کوشیده اند از دریچه نگاه خود به علل پیدایش و پایداری نابرابری درآمد بپردازند. آغاز هزاره سوم با تشدید نابرابری های درآمدی در درون کشورها همراه بود، و تلاش های جامعه جهانی که پیش از آن توانسته بود در چارچوب سندهایی همچون اهداف توسعه هزاره و پایدار، فقر و گرسنگی مطلق را کاهش دهد، برای تعدیل نابرابری درآمد تاکنون ناکام مانده است. شناخت علل استمرار نابرابری درآمد در اقتصادهای مختلف در زمانی که نابرابری درآمد در اسناد مهمی همانند گزارش جهانی تهدیدها، همسنگ تروریسم برآورد شده است، اهمیت بسیاری دارد. مهم ترین هدف این پژوهش بررسی علل متنی، نهادی و جهانی پایداری نابرابری درآمد در کشور هندوستان است که به تازگی به نرخ رشد اقتصادی شگفت آوری رسیده است. از این رو، در پرسش اصلی مطرح می شود که چگونه رشد و توسعه اقتصادی به ایجاد و پایداری نابرابری درآمد در هندوستان منجر شده است. در فرضیه استدلال می شود که مهم ترین عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر نابرابری درآمد در هندوستان، تاکید بر رشد اقتصادی و توجه ناکافی به برنامه های کاهش این گونه نابرابری است. از روش مطالعه تک موردی استفاده شد تا با تحلیل دقیق داده های آماری گردآوری شده از سوی پژوهشگران و ارائه شده در گزارش های بانک جهانی، افزون بر تحلیل شواهد و اسناد تاریخی، ابعاد مختلف نابرابری درآمد هند بررسی شود. یافته های این پژوهش نشان داد که هرچند عوامل گوناگونی همانند ریشه های نظام اجتماعی کاستی، رشد اقتصادی، جهانی شدن و ابزارهای آن در بازتولید نابرابری درآمد در هند مؤثر بوده اند، ولی دلیل اصلی تأثیرگذاری این عوامل را باید در تغییر اولویت های دولت هندوستان و کنارگذاشتن اجرای برنامه های فقرزدایی و همسان سازی درآمد جستجو کرد.

داریوش شایگان، از روشنفکران برجسته ایرانی و آشنا با میراث سنتی و فرهنگ جامعه ایرانی است و شناخت کمابیش کاملی نیز از مدرنیته و مبانی فلسفی آن دارد؛ ولی آنچه اندیشه های وی را ارزشمند کرده، دگرگونی هایی است که در نگرش او نسبت به  مدرنیته روی داده است. شایگان در دوره نخست ارائه اندیشه های خود به شدت مدرنیته ستیز بود و آن را پدیده ای اروپامحور تلقی می کرد که در مرحله نیست انگاری و پوچی قرار گرفته است. وی نگران سیطره مدرنیته بر فرهنگ و معنویت شرقی بود، ولی پس از گذشت چند سال آن را به عنوان فراروایتی برتر به رسمیت شناخت و بر این باور بود که چیرگی مدرنیته بر سایر فرهنگ ها و تمدن ها اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش تلاش می شود تا به پرسش مهمی در اندیشه داریوش شایگان درباره تأثیر تغییر رویکرد نیچه ای- هایدگری شایگان به رویکرد کانتی در رویارویی با مدرنیته پاسخ داده شود. در فرضیه اصلی بیان می شود که تغییر بنیادین رویکرد شایگان به مدرنیته ریشه در تحولات در مبانی فکری وی دارد که در آن مدرنیته به صورت یک فراروایت جهانی پذیرفته می شود. با رویکردی تحلیلی-توصیفی، از روش تحلیل مفهومی مهم ترین نوشته های شایگان برای بررسی تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی بر دگرگونی نگرش این اندیشمند به مدرنیته استفاده شد. دلیل انتخاب موضوع اهمیت و تأثیر آثار شایگان در دوره های مختلف فکری وی در میان روشنفکران ایرانی است. شایگان به این باور رسید که نوشکوفایی میراث سنتی شرق در عصر مدرن، نه تنها آن را جایگزین مدرنیته نمی کند، بلکه به چیرگی دوچندان مدرنیته بر سنت های شرقی منجر خواهد شد.

این مقاله بحثی درباره روندهای اصلی تحولات آموزش عالی در پرتو فرآیندهای جهانی شدن است. در ابتدا به بحران در فهم مسائل آموزش عالی در عصر جهانی شدن اشاره شده و تلقی های دوگانه و تردید افکن ما از آموزش عالی توضیح داده شده است. در این بخش که حکم مقدمه ای برای ورود به بحث را دارد، دیدگاه ها و آرای صاحب نظران مختلف درباره وضع کنونی آموزش و چیزی که از آن به بحران در آموزش عالی، یاد می شود، بررسی شده است. بخش دوم مقاله به بررسی تحولات و روندهای تحول زا در نهاد آموزش عالی و دانشگاه ها می پردازد. بخش سوم مقاله به جهانی شدن دانشگاه و بررسی تأثیر فرآیندهای جهانی شدن، به ویژه گسترش شبکه اینترنت و شبکه های دیجیتال اختصاص داده شده است. دو بخش دیگر مقاله هر کدام یکی از روندهای جهانی در آموزش عالی شامل همگانی یا توده گیر شدن و بین المللی شدن را بررسی می نماید. بخش ششم مقاله، بررسی ای درباره وضعیت آموزش عالی ایران در عصر جهانی شدن است. در این بخش با تکیه بر تجربه نگارنده از آموزش عالی در بریتانیا، به طور مقایسه ای برخی ویژگی های آموزش عالی در ایران توضیح داده شده است. در بخش پایانی مقاله، برخی نکات که شاید رعایت آنها به بهبود وضعیت آموزش عالی کشور در شرایط کنونی کمک نماید به صورت تجویزی توصیه شده است.

این مقاله، گزیده ای از یک پژوهش دانشگاهی است که به بررسی پدیده جهانی شدن و تاثیر آن بر نقش رسانه ها در حوزه فرهنگی ایران و نیز به بررسی این مساله می پردازد که جهانی شدن چه تاثیری بر نقش تلویزیون ایران در حوزه فرهنگ داشته و این که عملکرد بهینه تلویزیون در این زمینه چه باید باشد. در این تحقیق دو هدف عمده دنبال شده است. اول بررسی وضع موجود تلویزیون ایران در حوزه های مختلف فرهنگ با توجه به جهانی شدن در این زمینه و دوم، تصویر سازی وضع مطلوب تلویزیون با توجه به جهانی شدن در حوزه فرهنگ. جهت انجام بخش اول پژوهش از روش تحلیل محتوا و از تکنیک پرسشنامه معکوس استفاده شد. در بخش دوم جهت بررسی وضعیت مطلوب تلویزیون با توجه به جهانی شدن در حوزه فرهنگ، از روش دلفای استفاده گردیده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که هرچند تلویزیون ایران در بسیاری از حوزه های فرهنگ الگوهای جهانی را ترویج می کند اما در کل در حوزه فرهنگ به طور سنتی عمل می نماید. شایان ذکر است که دیدگاه ها و نظرات خبرگان در بخش دلفای، راه کارهای مناسبی را برای مدیریت جهانی شدن در حوزه فرهنگ برای متولیان این رسانه ارائه داده است.

تاثیرپذیری فرهنگ های مردم پسند نقاط مختلف دنیا از یکدیگر در دهه های اخیر در قالب مفهوم جهانی شدن مطالعه شده است. در این دیدگاه اغلب از تاثیرپذیری و گاه تحت سلطه بودن فرهنگ های بومی از جانب فرهنگ غالب جهانی سخن گفته می شود. دیدگاه جهان-محلی شدن به عنوان کامل کننده یا جایگزینی برای جهانی شدن، در کنار عناصر جهانی به عناصر بومی نیز توجه دارد و امر جهانی را فی نفسه نقطه ی مقابل امر محلی نمی داند. از جمله عرصه هایی که در آن می توان پروژه های جهان-محلی شدن را مشاهده و مطالعه کرد موسیقی مردم پسند است. در این مقاله ما با نگاه جهان-محلی شدن، مضامین دینی در موسیقی رپ ایرانی-فارسی را مطالعه کردیم. موسیقی رپ ایرانی-فارسی، از سویی تاثیرگرفته از فرهنگ رپ جهانی (غربی) و از سوی دیگر تحت تاثیر فرهنگ بومی (ایرانی-اسلامی) است و مصداق فرآیند جهان-محلی شدن است. برای نشان دادن این وضعیت، مضامین دینی در این موسیقی با استفاده از الگوی دین داری گلاک و استارک مطالعه شده است. در این الگو ادیان جهان شامل ابعاد اعتقادی، مناسکی، فکری، تجربی و پیامدی دانسته شده اند. باید توجه داشت که این مقاله به دنبال تایید شرعی این نوع موسیقی نیست و تنها درصدد مطالعه نوع پرداختن آن به مضامین دینی است. در این مقاله با استفاده از این ابعاد دین داری، به سراغ تحلیل محتوای کیفی متن قطعه های موسیقی رپ ایرانی-فارسی رفتیم. نتایج نشان داد مفاهیم دینی به عنوان جنبه ای بومی در موسیقی رپ ایرانی-فارسی مشاهده می شوند.

مقاله ی حاضر رابطه ی بین جهانی شدن و میزان دنیاگرایی در بین زنان را در شهر های تهران، شیراز و استهبان مورد مطالعه قرار داده است. چارچوب نظری پژوهش برگرفته از آرای رابرتسون و گیدنز درباره فرایند جهانی شدن و هویت می باشد. برای آزمون فرضیه ها 2200 نفر بین سنین 16 تا 45 سال به شیوه نمونه گیری تصادفی در این سه شهر انتخاب شده اند. روش تحقیق این مطالعه، پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه است. نتایج به دست آمده در سطح تحلیل رگرسیونی نشان داده اند که متغیر هویت اجتماعی مدرن، نوگرایی و نگرش نقش جنسیتی تساوی گرایانه بر روی هم نزدیک به 33 درصد از کل رفتار دنیاگرایانه ی زنان را در سه شهر مورد مطالعه، تبیین می کنند. این پژوهش نشان می دهد که تقویت ارزش های دینی و بالا بردن آگاهی زنان از تغییرات و فرایند جهانی شدن نیازمند برنامه ریزی و پژوهش برای تبدیل تهدید های جهانی شدن به فرصت و ظرفیت برای زنان جامعه می باشد.

گسترش فناوری های نوین ارتباطی و در رأس آن اینترنت و شبکه های ارتباطی، فضایی برای ساخت مجدد هویت فراهم کرده است. همچنین این شبکه های اجتماعی مجازی، پیوند عناصر اساسی هویت ساز یعنی زمان، مکان، فضا و مرزهای زندگی اجتماعی را به شدت تحت تأثیر قرار داده اند. تحقیق حاضر در همین راستا و با هدف مطالعه و شناخت تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جهانی انجام شده است. این پژوهش با روش پیمایش و در بین دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان انجام شده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 400 نفر بوده و به شیوه طبقه بندی شده نمونه گیری انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از بین متغیرهای زمینه ای، متغیرهای سن، مقطع تحصیلی و قومیت رابطه معناداری با هویت جهانی دارند. همچنین یافته های تحقیق نشان می دهد که بین عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی با هویت جهانی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین بین سابقه استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی هویت جهانی نیز رابطه معناداری مثبتی وجود دارد و باعث افزایش احساس تعلق به هویت جهانی شده اند. دو متغیر میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و احساس آزادی رابطه معناداری با هویت جهانی نداشتند. در مجموع بر اساس یافته های تحقیق می توان به این نتیجه رسید که شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان نوعی اجتماع مجازی باعث تقویت گرایش به هویت جهانی و تقویت جنبه های بومی هویت ملی می شود.

از اواسط قرن بیست میلادی، به دنبال فراگیری فرایند جهانی شدن و فرهنگ سیاسی دموکراتیک، غالب مردم و زنان امکان مشارکت سیاسی مؤثر و ورود به سیاست را یافتند؛ به ویژه از قرن بیست ویکم، روند افزایش حضور زنان در سیاست به عنوان پدیده ای کلی در حال گسترش بوده است. با توجه به نقش مشارکت سیاسی زنان در سطوح عالی جهت اعتلای جایگاه و حقوق آنان، این پژوهش توصیفی-تحلیلی به شیوه گردآوری اسنادی و تحلیل و مقایسه برخی آمارها، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که با عنایت به روند وضعیت جهانی حضور زنان در مناصب سیاسی، وضعیت حضور زنان در مناصب ایران و امکانات و موانع مربوط، چگونه است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ایران از نظر زیرشاخص توانمندسازی سیاسی، حتی نسبت به بسیاری از نظام های محافظه کار منطقه، در جایگاه نامناسبی قرار دارد و بنا به افزایش ثبت نام زنان ایرانی در انتخابات و افزایش سطح تحصیلات و تلاش ایشان برای ورود به سیاست و با توجه به فراگیری فرهنگ سیاسی دموکراتیک در عصر ارتباطات، با افزایش تقاضای زنان برای نقش آفرینی در عرصه سیاسی مواجه خواهیم شد. در این راستا، باید بر امکاناتی از قبیل تحصیلات تکمیلی زنان در رشته های مرتبط با مدیریت سیاسی، سابقه تصدی مناصب میانی و... تکیه کرد. همچنین باید با اتخاذ تدابیر حمایتی نظام در راستای افزایش سهم زنان در مناصب و بهبود وجه بین المللی کشور، فرهنگ سازی در راستای نمایاندن عرصه سیاست به عنوان عرصه حضور دو جنس و افزایش خودباوری زنان، از تأثیر موانع دستیابی زنان ایرانی به مناصب سیاسی کاست.

جهانی شدن یک فرایند طبیعی است که در جهت تحول همه جانبه علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و صنعتی پدید آمده است. جهانی شدن به عنوان یک فرصت، می تواند بهترین زمینه را برای معرفی و اشاعه فرهنگ اسلام ایجاد کند؛ البته مشروط به بهره مندی از همه ظرفیت های آن که مهم ترین آنها، رشد آگاهی مردم و تبیین و نشر تعالیم اسلام توسط پیروان اسلام اصیل و ناب محمّدی است. هدف مقاله پیش رو، شناخت و ارائه ظرفیت هایی است که دین اسلام در عرصه ارتباطات بین فرهنگی برای جهانی شدن داراست. چون شناخت این مولفه ها نیاز به فهم عمیق جهانبینی اسلامی دارد و با توجه به سطح تاثیرگذاری ان مساله که حاکمیت های جهان را مورد مخاطره قرار خواهد داد، نیاز است تا این مولفه ها را بر اساس اندیشه های یک حاکم فقیه اسلام شناس به دست بیاوریم. امام خمینی (ره) با توجه به برپایی یک حکومت اسلامی فعال در عرصه اجتماعی، بهترین شخصیت برای بازشناسی این مولفه هاست. در مجموع یافته های این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی به این مساله پرداخته است، تاکید دارد که جهانی شدن اسلام به عنوان یک فرهنگ جامع، عقلانی و فطری بر اساس ادله عقلی، قرآنی و روایی، به صورت قطعی و قابل اثبات است. اسلام، یک نظام جامع و جهان شمول است که بر اساس اصول و ارزش های اصیل عقلانی و معنوی می تواند زمینه های مقبولیت جهانی را ایجاد و پویایی خود را تضمین کند.

هدف این مقاله، بررسی و نقد نگاشت سوّم سند برنامه ی درسی ملّی جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر ایده ی جهان- محلی شدن رابرتسون است. با استفاده از روش های تحلیل مفهومی، استنتاج و توصیفی- انتقادی، مباحث در 3 بخش ارائه شده است. ابتدا، نظریه ی جهانی شدن رابرتسون ارائه شده، سپس با بیان ضعف و کاستی های موجود در نظریه ی جهانی شدن، به معرفی ایده ی تکامل یافته تر «جهان- محلی شدن» رابرتسون پرداخته شده است. در پایان، با تکیه بر این ایده که هم به امر جهانی نظر دارد و هم به امر محلی، مُدل مطلوب سند برنامه ی درسی ملّی، جهان- محلّی تلقّی گشته است. بر این اساس، نگاشت سوّم سند برنامه ی درسی ملّی جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. یافته ها حکایت از آن دارد که این سند منطبق با معیارهای اسلامی و بومی، فرصت های یادگیری را برای فراگیران فراهم آورده است. بنابراین، روح یا منطق حاکم بر این سند، بازگشت به خود، اجتناب از خودبیگانگی و احیای ارزش های اسلامی- ایرانی می باشد. علاوه بر این، تصوّر و برداشت رایج و نادرست در باب جهانی شدن و هویّت موجب شده است این برنامه به سوی امر محلّی و خاص گرایی تمایل پیدا کند و از مُدل مطلوب جهان- محلّی فاصله داشته باشد.

هدف این پژوهش بررسی مبانی نظری جهانی شدن و اثرات آن بر اهداف کلی برنامه ی درسی نظام آموزش و پرورش ایران می باشد. در این رابطه سه نظریه ی مهم فلسفی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی که در آثار والراشتاین (نظریه ی نظام جهانی)، مایر و بولی (نظریه ی سیاست جهانی) و رابرتسون (نظریه ی فرهنگ جهانی) بوده، در حوزه ی نظام آموزشی و برنامه ی درسی بررسی شده است. بازتاب هر نظریه در برنامه ی درسی نشان می دهد که جهت گیری برنامه ی درسی نظام های آموزشی به سمت جریانی از تکثرگرایی، توجه به خرده فرهنگ ها، توجه به هویت ملی و بومی، آموزش فنی حرفه ای، آموزش مادام العمر و تمرکززدایی پیش می رود. با توجه به این که جامعه ی ایران نیز جامعه ای جوان و در حال گذر است و ضرورت میزان اثرپذیری اهداف برنامه ی درسی این کشور از تحولات جهانی امری اجتناب ناپذیر است، لذا این پژوهش با بهره گیری از روش کیفی– تحلیلی به بررسی میزان تناسب اهداف برنامه ی درسی ایران با اهداف برنامه ی درسی نظریه های نامبرده پرداخت. در این پژوهش مشخص شد این نظریه ها شباهت ها و تفاوت هایی با اهداف برنامه ی درسی ایران دارند و فرصت ها و تهدیدهایی ایجاد می کنند. فرصت های این سه نظریه برای برنامه ی درسی ایران، توجه به خصوصی سازی، تمرکز زدایی، برنامه ی درسی تلفیقی، تأکید بیش تر بر هویت ملی، خرده فرهنگ ها، صلح و آموزش مداوم می باشد. تهدیدات این سه نظریه برای برنامه ی درسی ایران در تأکیداتی است که بر برنامه ی درسی موضوع محور، بهره کشی اقتصادی، ترویج روحیه ی مصرف گرایی و ناهمواری توزیع دانش دارد.

شواهد نشان می دهد جهانی شدن تاثیر بسزا در توسعه و دگرگونی سازمانها از جمله آموزش عمومی داشته که این تاثیر را می توان در حوزه های اصلی آموزش عمومی همچون معلم، برنامه درسی، ساختار، رابطه مدرسه و جامعه مشاهده کرد. از این رو، بررسی حوزه های برنامه درسی جاری به کار گرفته شده در مدارس کشورمان برای پی بردن به میزان فاصله آن با شرایط جهانی به منظور برنامه ریزی استراتژیک در این حوزه، امری ضروری می باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر جهانی شدن آموزش بر برنامه درسی معلمان شهر اهواز بود. روش انجام این پژوهش ترکیبی بود.به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته و تحلیل اسناد استفاده شد. نمونه آماری مشتمل بر 357 نفر از آموزگاران، دبیران راهنمایی و متوسطه و مدیران سه مقطع مرد و زن شهر اهواز بود که از طریق جدول تعیین حجم نمونه معرفی شده از سوی کرسی و مورگان و با بهره گیری از روش تصادفی طبقه ای متناسب با حجم جامعه انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی و از طریق نرم افزار spss انجام پذیرفت. یافته ها نشان داد بین شیوه های تدریس، ابزار و امکانات آموزشی و محتوی آموزشی به کار گرفته شده در مدارس توسط متولین آموزش عمومی شهر اهواز با شیوه های تدریس، ابزار و امکانات آموزشی، محتوی آموزشی مطلوب تفاوت معناداری وجود دارد که در این بین تفاوت ابزار و امکانات آموزشی نیز چشمگیر تر از سایر حوزه های مورد بررسی بود.

فرهنگ، عامل تمایز انسان با سایر موجودات و نیز تمایز جوامع و گروه های انسانی است و می توان از فرهنگ و هویت فرهنگی خاص سخن گفت که عوامل مختلفی نیز در آن دخیل اند. مهاجرپذیری شهر همدان از استان های همجوار و شهرستان ها با قومیت و فرهنگ های گوناگون، سبب تنوع فرهنگی و تحت تأثیر دو جریان خاص گرایی و عام گرایی فرهنگی است. این پژوهش با هدف بررسی جامعه شناختی خاص گرایی فرهنگی در بین شهروندان همدانی انجام و چارچوب نظری پژوهش با رویکرد تلفیقی مبتنی بر نظام فرهنگی و متغیرهای الگویی پارسونز و ساختاربندی و رویکرد دیالکتیکی گیدنز بوده و نیز از دیدگاه های مرتبط با متغیرهای مختلف بهره گرفته است. تحقیق با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه با نمونه ای به حجم 500 نفر که با روش خوشه ای چندمرحله ای و نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند، انجام و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای آماری SPSS و PLS استفاده شده است. نتایج میانگین خاص گرایی فرهنگی درمیان شهروندان همدانی را 74/2 و نزدیک به متوسط 3، نشان می دهد. هم چنین خاص گرایی جوانان کمتر از سنین بالاتر، خاص گرایی مردان بیش از زنان و خاص گرایی شهروندان بومی بیش از مهاجران است. میزان خاص گرایی فرهنگی شهروندان با سطوح مختلف تحصیلات و در قومیت های مختلف متفاوت است. براساس تحلیل معادلات ساختاری، فرضیه های تحقیق تأیید و حکایت از تأثیر معنادار جهانی شدن، سنت گرایی، دین داری، فضای مجازی، مهاجرت، تحصیلات، اعتماد اجتماعی، احساس محرومیت نسبی، پایگاه اقتصادی-اجتماعی و قومیت بر خاص گرایی فرهنگی شهروندان همدانی دارد. درمجموع نیز متغیرهای مستقل 65% واریانس متغیر وابسته، یعنی خاص گرایی فرهنگی را توضیح می دهند.

از آغاز تمدن بشری تاکنون، شهرها عمده ترین مکان استقرار جمعیت و مرکز فعالیت های وسیع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند که امروزه تأثیر غیرقابل انکاری در ابعاد مختلف زندگی مردم سراسر جهان دارند. وجه سیاسی شهرها از جمله مباحثی است که نظر جغرافیدانان سیاسی را به خود جلب کرده و در سال های اخیر پژوهش های زیادی در این زمینه به انجام رسیده است که در این میان، بحث شورش ها و مبارزات شهری جایگاه ویژه ای دارد. شهروندان در زمینه مسائل گوناگون مربوط به زندگی اجتماعی خود دست به فعالیت های مختلفی در قالب تظاهرات های مسالمت آمیز، راهپیمایی، اعتصابات و حتی جنگ های چریکی می زنند که در ادوار زمانی این استراتژی ها می تواند متفاوت باشد. پژوهش حاضر قصد دارد با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به این سؤال پاسخ دهد که پس از سده بیستم کدام متغیرهای ژئوپلیتیکی در تحول مبارزات شهری نقش داشته اند؟ در اثنای تحقیق پس از بررسی مبارزات سیاسی در محیط های شهری در طول قرن بیستم و آغاز قرن بیست ویکم، این نتیجه حاصل گردید که مبارزات شهری در این دوران تحت تأثیر فضای دوقطبی جنگ سرد و گسترش اندیشه های مارکسیستی قرار داشته و فروپاشی شوروی و نظام دوقطبی باعث تغییرات عمده ای در این نوع مبارزات شده است. همچنین شتاب قابل توجه فرآیند جهانی شدن و طرح موضوعات نوین اجتماعی - فرهنگی و زیست محیطی در شکل گیری فعالیت های شهری در چارچوبی مسالمت آمیز سبب ایجاد دگرگونی ژرفی در این زمینه شده است. علاوه بر این، رویکرد ضد ژئوپلیتیک که در دوران جنگ سرد مطرح شده بود، همچنان ادامه یافت و نهضت های اجتماعی، انجمن های زیست محیطی، گروه های حقوق بشری، جنبش های مردمی بومی و... در قلمرو موضوعی این رویکرد ژئوپلیتیکی تعریف شدند.

زندگی ما در عصر حاضر به گونه ای است که همزمان دو دنیای «محلی و جهانی» را تجربه و وقوع آن را با فرایند اجتماعی و رو به گسترش جهانی شدن درک می کنیم. با توجه به مفهوم جهانی شدن و بهره گیری از تئوری های رونالد رابرتسون به جهت تأکید وی بر پویایی های اصلی، سیستمی و ساختاری جهانی شدن و مانوئل کاستلز به جهت تکیه بر جامعه شناسی تاریخی توسعه جهانی، به بررسی رابطه آن با توسعه اجتماعی شهر اراک پرداخته شده است. این پژوهش با استفاده از روش کمّی پیمایشی و بهره گیری از تکنیک پرسشنامه حاوی 24 گویه، به شیوه نمونه گیری با حجم نمونه 384 نفر انجام گرفت. یافته های حاصل از تحلیل داده ها نشان داد بین جهانی شدن و توسعه اجتماعی شهر اراک رابطه معناداری وجود دارد. بین جهانی شدن و اخلاق توسعه، عدالت اجتماعی و همبستگی اجتماعی رابطه معنادار و از سویی دیگر رابطه بین جهانی شدن و امنیت اجتماعی و کیفیت زندگی مثبت ارزیابی نگردید.

موضوع اصلی تحقیق حاضر، معطوف به بررسی الگوها و تعیین کننده های هم گرایی شهری-روستایی مرتبط با رویکردهای جمعیت شناختی است. پرسش کلیدی تحقیق و ضرورت و اهمیت مطالعه آن ریشه در این واقعیت دارد که از یک سو جهان معاصر شاهد تحولات بنیادین در جهت گیری های افراد نسبت به ارزش های جامعه و خانواده است (ویلیام گود، 1963؛ گیدنز، 1373؛ اینگلهارت، 1977؛ ون دکا 1987؛ لشتاگه و سورکین، 2008؛ رولاند، 2012)؛ و ازسوی دیگر، تکنولوژی پیشرفته ارتباطی و رسانه ای با ایجاد «جامعه جهانی» (می یر، 2010) و «دهکده جهانی» (مک لوهان، 1964) سبب شده است تا این قبیل تغییرات ارزشی و نگرشی همه جوامع و افراد در سرتاسر جهان را دربرگیرد. آیا این اصل بر نقاط شهری و روستایی نیز صدق می کند؟ بدین معناکه آیا روستاییان و شهرنشینان نیز به یک نوع هم گرایی و هم سویی رسیده اند و رویکردهای جمعیت شناختی آنان کمابیش همانند و مشابه هم دیگر است؟ به طور خلاصه، نتایج این تحقیق نشان داده است که منطبق با «فرآیند جهانی شدن» منبعث از پیشرفت های تکنولوژیک در عرصه های ارتباطی و رسانه ای، شهرها و روستاها به طور چشمگیری با تغییرات بنیادین در جهت گیری های افراد نسبت به ارزش های جامعه و خانواده مواجه شده اند؛ به طوری که رویکردهای روستاییان و شهرنشینان نسبت به مؤلفه های جمعیت شناختی، مانند الگوهای ازدواج، فرزندآوری، طلاق و مهاجرت بیشتر به سوی یک نوع هم سویی و هم گرایی سوق پیدا کرده است. علاوه براین، نتایج این تحقیق بر این نکته اساسی نیز صحّه می گذارد که لازم است تا نقش و تأثیرات سایر عوامل تعیین کننده، مانند متغیر سن و سطح تحصیلات نیز موردتوجه و مطالعه قرار گیرد تا زمینه مطلوب برای شناخت هرچه بهتر و بیشتر هم گرایی شهری-روستایی مرتبط با رویکردهای جمعیت شناختی فراهم گردد.