درخت حوزه‌های تخصصی

منطق، فلسفه و کلام اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
فلسفه اسلامی کلام منطق
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۹۰۱ تا ۲٬۹۲۰ مورد از کل ۱۸٬۹۲۵ مورد.
۲۹۰۱.

بررسی و تبیین بشارت و شهادت مسیح علیه السلام به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در انجیل یوحنا

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 49 - 110

کلیدواژه‌ها: بشارت به پیامبر اسلام احمد پاراکلیتوس نئوما تیس آلیتیاس روح راستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۹
قرآن مجید از زبان عیسای مسیح می فرماید که به بنی اسرائیل وعده آمدن پیامبری به نام احمد را داده است (الصف/6) در این تحقیق در صدد بررسی دو عبارت ازانجیل یوحنا هستیم که می تواند مصداق این تعبیر قرآنی قلمداد شود. حضرت مسیح از آمدن فردی بعد از خود به نام  پاراکلیتوس (παράκλητος) خبر می دهد این عبارت دلالت بر پیامبر اسلام دارد که با استناد به خود کتاب مقدّس قابل اثبات است. هم چنین عیسای مسیح به حواریون و نیز در داستان دادگاه اورشلیم، بشارت به آمدن احمد را داد. انجیل یوحنا آن شخص را نئوما تیس آلیتیاس (ἀληθείας τῆς Πνεῦμα) نوشته است. برگردان این واژه به عبری معادل نام آسمانی پیامبر اسلام אמת (eh'-meth) یعنی احمدصلی الله علیه و آله است. مکاشفه یوحنا نیز با دو اسم امین و احمد از ایشان پیشگویی کرده است.
۲۹۰۲.

نقد دیدگاه ابن تیمیه در باب تقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 147 - 170

کلیدواژه‌ها: ابن تیمیه شیعه تقیه دروغ نفاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۲۳۱
در سنجشِ دو اثر ابن تیمیه، یعنی کتاب منهاج ا لسنه با   الفتاوی الکبری تهافتی یافت می شود؛  ابن تیمیه در منهاج السنه، تقیه را از اصول عقاید شیعه و مختص به آنان دانسته است. آن گاه آن را با دروغ و نفاق یکی دانسته و بر آن شده که اصول شیعه قابل اعتماد نیست، این در حالی است که همو در الفتاوی الکبری هم دروغ مصلحتی و هم تقیه اکراهی را تجویز نموده است و این تناقضی است گویا که قابل انکار نیست. در مورد تقیه، کلیت ناروا بودن دروغ ثابت نیست، چون دروغ مصلحتی-چنان که وی گفته- جایز است و تقیه از این نوع است؛ و نیز، یکی دانستن نفاق با تقیه، خطا است، چرا که اولی اظهار ایمان و پنهان کردن کفر است، در صورتی که تقیه خلاف آن است. افزون بر این، مطالب منهاج السنه با آیات وحیانی نیز ناسازگار بوده و در تناقض است. آیات کریمه به صراحت یا به طور ضمنی یا به صورت گزارشی، جواز تقیه را بیان کرده و کلمات مفسرین اهل سنت نیز بیانگر همین واقعیت است و این نشان می دهد که تقیه مختص به شیعه نبوده و عموم مسلمانان بلکه همه عقلا آن را پذیرفته و به کار بسته اند.
۲۹۰۳.

نقد نظریه فخر رازی در باب تعیین امام ذیل آیات «ولایت و خلافت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 163 - 182

کلیدواژه‌ها: نص اجماع فخر رازی امام خلافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۲۳
مسئله ولایت و خلافت بلافصل پیامبر اکرم, از مهم ترین مباحث اختلافی میان شیعه و اهل سنت است. در بحث راه تعیین امام بین مذاهب اسلامی از طریق  نص هیچ گونه اختلافی وجود ندارد، اما در اینکه آیا نصی در این مورد رسیده است یا نه، شیعه قائل به نص جلی در بحث امامت است و امامت را منصبی الهی می داند که جز با طریق نص شرعی امکان پذیر نیست، اما اهل سنت بالاخص فخر رازی در اینکه آیا امامت به نص است یا به بیعت و اختیار(اجماع)T چون نص جلی از سوی خدای متعال را انکار می کند، راه دوم یعنی بیعت و اجماع را برمی گزیند و آن را بر عهده مردم می داند. در این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی به نقد  شبهات فخر رازی در مورد نص جلی و دلایل ایشان در  بحث بیعت و اجماع خواهیم پرداخت.
۲۹۰۴.

نقد و بررسی پاسخ های ارائه شده به تعارض میان آیه 52 سوره شوری و آیه 56 سوره قصص با تأکید بر نگرش حکمی، عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 183 - 206

کلیدواژه‌ها: تعارض آیات شبهات قران آیه56 قصص آیه 52 سوره شوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۳۱
قرآن کریم سند قطعی معارف دینی و صادر از مبداء هستی است، لذا هیچ گونه تعارض، تناقض و اختلاف حقیقی در آن متصور نیست، البته از جهت دلالت، حیثیتی انسانی و بشری دارد و از این رو زمینه تعارض ظاهری و القاء برخی اشکالات و شبهات را فراهم کرده است. از جمله این شبهات تعارض ظاهری آیات 56 سوره قصص و 52 سوره شوری است که در یکی، هدایت انسان ها توسط پیامبر اثبات و در دیگری از ایشان سلب شده است. اندیشمندان مسلمان بسته به حوزه اندیشه و سطح دانش خود، به این تعارض ظاهری پاسخ داده اند. با توجه به تنوع و تعدد این پاسخ ها، سؤال این است که آیا می توان با تبیین و تحلیل پاسخ ها، نسبت به قوت و ضعف هر یک از آن ها داوری نموده و دیدگاه برتر را شناسایی کرد؟ این مقاله با روش تحلیلی به نقد و ارزیابی دیدگاه های رایج در این باره پرداخته و با نگاه انتقادی به آن ها نشان داده است که نگرش حکمی و عرفانی در پاسخ به این شبهه از جامعیت، استحکام و انسجام، بیشتری برخوردار بوده و توان بیشتری در پاسخ گویی به اشکال دارد.
۲۹۰۵.

مولّفه های هیجانی و عاطفی اثرگذار مهدویّت در تحکیم خانواده

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۳ 55-77

کلیدواژه‌ها: مهدویت خانواده محبت امیدواری انتظار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۹ تعداد دانلود : ۹۵۲
باورداشت مهدویت و فرهنگ انتظار، دارای آثار مختلفی در جامعه منتظر است که با بهره مندی از آنها می توان ضمن یافتن راه روشن زندگی بر مشکلات و چالش ها غلبه کرد و زمینه های رشد و تعالی جامعه را در همه زمینه ها به خصوص شکل گیری خانواده مطلوب بهره گرفت و مانع تزلزل و فروپاشی آن گردید. امروزه خانواده ها دچار مشکلات عدیده ای شده اند که مهمترین آنها فزونی طلاق ها و نبود سازش و تفاهم در خانواده ها است. پژوهش حاضر با عنوان«مولفه های هنجاری و عاطفی اثر گذار مهدویّت در تحکیم خانواده» تلاشی است در جهت دسته بندی آموزه های هیجانی و عاطفی تاثیرگذار در تحکیم و تعالی خانواده که با بهره مندی از ظرفیت این سرمایه معنوی، می توان گام های مهمی را در زمینه مورد نظر برداشت. با استفاده از مولفه های هیجانی و عاطفی از قبیل: 1. ارتباط قلبی با امام زمان عج ؛ 2. امیدوار بودن به آینده؛ 3. دعا برای تعجیل فرج؛ 4. محبّت به امام؛ 5. پرورش روحیه انتظار؛ 6. عزّت مندی و عزیزپروری، می توان خانواده ها را به کمال، عزّت، سعادت و خوشبختی رساند و آنها را در رسیدن به تشکیل خانواده ی متعالی یاری نمود.
۲۹۰۶.

بازخوانی ادله نقلی تجرد نفس از دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 69 - 100

کلیدواژه‌ها: تجرد نفس ادله نقلی تجرد نفس دین پژوهان نقل محور آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۶۳۸۴۱
کیفیت و نحوه وجودی نفس از مسائل چالش برانگیز فلسفی کلامی است. فلاسفه و بیشتر متکلمان با تمسک به ادله عقلی و نقلی از تجرد نفس دفاع کرده اند؛ در مقابل، اغلب دین پژوهانِ نقل محور نیز با تأکید بر ادله نقلی از جسمانیت نفس جانب داری می کنند. با توجه به این تقابل، در این مقاله تلاش شد تا ادله نقلی مسأله به صورت مستقل مورد ارزیابی قرار گیرد. نویسنده برای نیل به این مهم، از نظرات آیت الله جوادی آملی بهره جسته و با روش کتابخانه ای، ابتدا مهم ترین ادلّه نقلی تجرد نفس را استخراج و سپس تحلیل و ارزیابی نموده است. نتیجه مقاله به روشنی نشان داده است که بر خلاف دیدگاه دین-پژوهانِ نقل محور، بیشتر ادله نقلی مورد استناد فلاسفه، به ویژه با تبیین و تحلیل آیت الله جوادی آملی، بر تجرد نفس دلالت دارند.
۲۹۰۷.

تحلیل مواجهه انتقادی آیت الله سبحانی با روش تأویل معتزله

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 255 - 281

کلیدواژه‌ها: تأویل معتزله تشبیه تنزیه استاد سبحانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۴۲
از روش های مطرح در فهم قرآن ، روش تأویل است. اگرچه هم در رهیافت سمانتیکی و هم در رهیافت هرمنوتیکی از این روش استفاده می شود، اما تفاوت های جدی میان این دو وجود دارد. متفکران و مفسران اسلامی که از رهیافت سمانتکی تبعیت می کنند، خود مواجهه یکسانی با روش تأویل ندارند. عده ای به نفی کلی آن و دسته ای به پذیرش حداکثری این روش نظر دارند. البته برخی نیز در حد میانه از روش اعتدالی در به کارگیری از آن در تفسیر و فهم قرآن بهره می گیرند. معتزله هم در مباحث کلامی و هم در مباحث تفسیری از روش تأویل فراوان بهره برده اند. از سوی اشاعره و امامیه به رویکرد آنان نقدهایی صورت گرفت. در میان متکلمان شیعی معاصر استاد جعفر سبحانی علاوه بر مباحث مستقل در حوزه تأویل به رویکرد دیگر متفکران اسلامی نیز نظر داشته و با نگاه انتقادی به تحلیل دیدگاه آنان می پردازد. از جمله این مواجهه با معتزله و رویکردشان در عرصه تأویل است. یافته اصلی تحقیق آن است که ایشان ضمن پذیرش اصل روش تأویل، اما افراط در آن را از آسیب های عرصه فهم دینی می دانند. در این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی به ضرورت و جایگاه تأویل نزد ایشان اشاره و مواجهه ایشان با تأویل اعتزالی را دنبال خواهیم کرد
۲۹۰۸.

دین در هرمنوتیک فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 121 - 132

کلیدواژه‌ها: دین فهم متون مقدس هرمنوتیک هرمنوتیک فلسفی فهم آموزه های دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۵۵۲
هرمنوتیک و اندیشه های دینی رابطه تاریخی طولانی دارند. در نوشتار حاضر با روشی توصیفی تحلیلی نشان داده شد چگونه فهم دینی در نزد بانیان هرمنوتیک فلسفی به الگویی برای فهم هرمنوتیکی و فهم هرمنوتیکی به الگویی برای فهم دینی تبدیل می شود؛ همچنین چگونه از فرایند فهم در سنت های دینی به ویژه عنصر کاربست و عنصر درک اراده الهی به منزله الگویی برای تبیین بهتر فهم هرمنوتیکی، استفاده و از عقاید دینی نظیر تجسید، تثلیث، تصاویر دینی و نمایش های آیینی برای تبیین آموزه های هرمنوتیکی مدد گرفته می شود. این مقاله نشان می دهد چگونه گادامر درک دینداران از مناسک دینی را شاهدی برای تبیین سیالیّت حقیقت و ماهیت هرمنوتیکال فهم می داند و از نبود تقابل میان دین و اسطوره در دوره باستان و رابطه هرمنوتیکی دین و هنر سخن می گوید. گادامر کتاب مقدس را متن کلاسیک نمی داند و معتقد است فهم آموزه های دینی با توجه به منشأ، اسلوب، اهداف و ویژگی های متفاوت شان به رویکردهای تفسیری خاصی نیازمندند. او با تأکید بر تفکیک مرز هرمنوتیک عام و هرمنوتیک خاصِ فهم متون مقدس، توصیه می کند کتاب مقدس را ابلاغ الهی رستگاری بدانیم؛ بنابراین، فهم آن صرفاً پژوهش علمی یا عالمانه در زمینه معنای متن آن نخواهد بود.
۲۹۰۹.

معقولات فلسفی از منظر صدر الدین دشتکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره نوزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۷۱ 93 - 114

کلیدواژه‌ها: معقولات ثانیه ی منطقی معقولات ثانیه ی فلسفی عروض اتصاف معقولات اشتقاقی معقولات غیراشتقاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۴۷۳
پیش از ملاصدرا معقولات به اولی و ثانوی تقسیم می شد. هرچند در سخنان فارابی و ابن سینا به تمایز میان معقولات ثانی منطقی و فلسفی توجه شده بود، ولی اصطلاح «معقول ثانی فلسفی» جعل نشده بود. ملاصدرا علاوه بر جعل این اصطلاح، این بحث را توسعه داد و آن را تکامل بخشید. صدرالدین محمد دشتکی که از بزرگان مکتب فلسفی شیراز است، نظر منحصربه فردی در این بحث اختیار کرده است. این نوشتار برای اولین بار، به صورت تفصیلی دیدگاه ایشان درخصوص معقولات ثانیه را با تکیه بر نسخ خطی حاشیه ی قدیم وی بر شرح تجرید قوشچی بررسی کرده است. معناشناسی معقولات ثانیه، انقسام معقولات به اشتقاقی و غیراشتقاقی، اتحاد خارجی قسمی از معقولات با موضوعات خود، نحوه ی عروض و اتصاف خارجی و ذهنی، ازجمله ی این بررسی هاست. علاوه بر این، گزارشی که ملاصدرا از دیدگاه دشتکی ارائه کرده است، با استناد به سخنان خود دشتکی تأیید شده است. شاخصه ی اصلی تفکر ایشان در این بحث آن است که مصادیق مفاهیم فلسفی را به مفاهیم مشتق و غیرمشتق تقسیم کرده و قائل به خارجیت معقولاتی اشتقاقی چون موجود و ممکن، به نحو اتحاد با موضوعاتشان شده است، درحالی که معقولاتی غیراشتقاقی چون وجود و امکان را اعتباری قلمداد کرده است.
۲۹۱۰.

ارزیابی ساختار انتوتئولوژیکی متافیزیک در حکمت سینوی با نگاهی به تلقی هایدگر و ماریون از انتوتئولوژی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۶۱ 47 - 64

کلیدواژه‌ها: انتوتئولوژی هستی شناسی الهیات متافیزیک ابن سینا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۳۲۱
انتوتئولوژی، حضور همزمان هستی شناسی و الهیات را در متافیزیک به رسمیت می شناسد. در انتوتئولوژی، خدا در مفهوم متافیزیکی خویش، به مثابه موجودی در میان دیگر موجودات است با شماری از صفات ایجابی همانند علت العلل و ذاتی دست یافتنی و شناختنی و قابل نامگذاری برای بشر. به ادعای هایدگر، متافیزیک با ساختار انتوتئولوژیک خود، خدا را به مفهومی متافیزیکی تنزل داده که فاقد هر گونه شکوه و هیبتی برای عبادت است. پرسش این است که آیا فلسفه سینوی ساختاری انتوتئولوژیک دارد؟ دستاوردهای این پژوهش عبارت است از: یکم. تلقی هایدگر از متافیزیک تلقی نادرستی است که فلسفه سینوی آن ویژگی ها را ندارد. حتی درصورت عدم پذیرش دلایل ارائه شده در نادرستی این تلقی، و به فرض صحت آن، مؤلفه ها و لوازم انتوتئولوژی به روایت هایدگر و ماریون را نمی توان در فلسفه سینوی به نحو قاطع یافت؛ دوم. هرچند ابن سینا از خدا به جهت وجودش در فلسفه اولی سخن می گوید، اما وجود را نه حقیقت خدا که از لوازم حقیقتش می داند و حقیقتش را نامعلوم معرفی می کند. در عوض برای جبران محدودیت های شناختی فراروی بشر در متافیزیک سعی می کند فیلسوفانه از امکانات درونی تعالیم وحیانی مدد گیرد و به جای به کارگیری الهیات ایجابیِ انتوتئولوژی از متافیزیک سلبی ایجابی بهره ببرد.
۲۹۱۱.

توحید افعالی در پرتو وحدت وجود در دیدگاه آقاعلی مدرس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 197 - 218

کلیدواژه‌ها: آقاعلی مدرس توحید افعالی توحید وجود امر بین الامرین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۳۹۰
تمام رویش و جنبش توحیدگرایان بر اساس این محور دوران دارد. متکلمان اسلامی در پردازش های کلامی، مرحله به مرحله از توحید ذات و صفات و افعال الهی بحث نموده و مقاصد کلامی را بر آن استوار نموده اند. حکمای اسلامی با مبانی و روش متفاوت، مبحث توحید را واکاوی کرده و با نوآوری، مطالب ژرفی به یادگار نهاده اند. در نگاه نافذ آنان، مغز توحید اخلاص است و اخلاص در سراسر کنش و واکنش موحدان باید نمایان باشد. توحید افعالی عنوانی است که همه بار معنایی این مقصود را در خود دارد. حکمای اسلامی با این عنوان، در   صدد هستند نسبت آثار و افعال را به واجب و ممکن، به نسبت طولی حقیقی نه موازی یا مجازی، به هر یک از دو طرف تبیین کنند. در این میان حکمای متعالی با توجه به معیارهای توحیدی برگرفته از آموزگاران وحی، از نسبت طولی نیز فراتر رفته و با معیار «امر بین الامرین» و نظر به توحید وجودی، موضع بدیع پدید آورده اند. در همین راستا، حکیم آقاعلی مدرس دغدغه خود را درباره توحید با بیان هنرمندانه و متعالی در رساله فی التوحید به یادگار گذاشته است. وی مضاف بر بدایع الحکم که مفصل به تبیین مبانی توحید وجود می پردازد، در این رساله مختصر، عنان بحث را ماهرانه به بیان مبانی منتهی به توحید افعالی می سپارد. در این رهگذر توحید عامی و خاصی و اخصی در قلم زرنگار او، هر   یک جایگاه خاص خود را می یابد تا اوج و حضیض به هم درنیامیزد. واکاوی مدققانه در مواضع توحیدی وی، مضاف بر زدودن اتهام شبهه آمیز مخالفت با توحید وجود به او، به تصور متعالی از آموزه توحید کمک شایان خواهد کرد.
۲۹۱۲.

استطاعت کلامی و کارکرد آن در نظریه امر بین الامرین با رویکرد انتقادی به دیدگاه اشاعره و معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۹ 35-46

کلیدواژه‌ها: استطاعت امر بین الامرین اشاعره معتزله متکلمین امامیه اهل بیت (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۴ تعداد دانلود : ۴۵۰
استطاعت کلامی به معنای توانایی فاعل بر انجام یا ترک یک کار، توسط ائمه اطهار(ع) به عنوان مقدمه بحث جبر و اختیار مورد بررسی قرار می گرفت اما رواج دو گرایش جبر و تفویض در جامعه و تقسیم استطاعت به پیش از فعل به معنای قدرت انسان بر انجام فعل، مستقل از قدرت الهی و مقارن با فعل به معنای صفتی که خداوند هنگام اکتساب فعل خلق می کند ، باعث راه یافتن این تقسیم بندی میان متفکران امامیه شد. استطاعت از دیدگاه اهل بیت (ع) نیازی به تقسیم مذکور ندارد و طبق نظریه امر بین الامرین، انسان با توانایی خدادادی که هم قبل از فعل وجود دارد و هم مقارن با فعل، موفق به انجام عمل می شود. بنابراین استطاعت چه از نظر ائمه اطهار(ع) و چه از نظر متکلمین امامیه در هندسه فکری امر بین الامرین تعریف می شود و اگر در برخی موارد به استطاعت پیش از فعل یا مع الفعل نزدیک شده ناظر به نفی جبر و تفویض رائج بوده است.
۲۹۱۳.

دفاع از دفاع ناگاساوا از برهان وجودی آنسلم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره نوزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۷۳ 79 - 94

کلیدواژه‌ها: برهان وجودی آنسلم یوجین ناگاساوا صورپذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۴ تعداد دانلود : ۷۱۴
برهان وجودی آنسلم از همان بدو معرفی، هم از حیث تصوری که از خدا ارائه کرده و هم از حیث استدلالی که برای وجود او به دست داده، معرکه ی آرا بوده است. سنخی از نقدها معتقدند که الف) خدای آنسلمی مستلزم خدای مطلق است؛ اما ب) خدای مطلق ناممکن است. یوجین ناگاساوا، فیلسوف دین معاصر، در پاسخ به این نقدها معتقد است که حتی اگر (ب) صادق باشد، باز هم به سبب کذب (الف)، نقصی بر برهان آنسلم نیست؛ زیرا خدای آنسلمی نه مستلزم خدای مطلق، بلکه مستلزم خدای بیشینه است. اولاً نشان خواهم داد که ناگاساوا معتقد است که در سناریوهایی که خدای مطلق، ازلحاظ متافیزیکی ناممکن است، نمی توان او را تصور کرد؛ ثانیاً استدلال خواهم کرد که چنین ادعایی مخدوش است و خدشه ی به آن، استدلال ناگاساوا را از پا می اندازد؛ ثالثاً استدلال خواهم کرد که با یک تعدیل مختصر، یعنی فراسازدانستن امکان، می توان این خدشه را برطرف کرد و استدلال ناگاساوا را دوباره سر پا کرد.
۲۹۱۴.

مفهوم، جایگاه و بازتاب انتظار و اهداف بازگشت مسیح (ع) در میان مسیحیان کاتولیک(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ر مشرق موعود سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۰ 295 - 320

کلیدواژه‌ها: مسیحیت کاتولیک اخلاقِ انتظار منجی مسیحی تشبه و اقتدا به مسیح کتاب مقدس عهد جدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۲۳۸
انتظار منجی، مفهومی مشترک در آموزههای ادیانی خصوصاً ادیان الاهی است که ضمن برخورداری از اصالت در کتاب مقدس آنان در میان پیروانشان نیز بازتاب اعتقادی و عملی دامنهداری داشته و دارد. در سنّت مسیحی به عنوان یکی از ادیان ابراهیمی نیز انتظارِ بازگشت دوباره منجی موعود، مفهومی کتاب مقدسی و انجیلی و زیربنای یک الاهیات فرجامشناسانه است که عیسی مسیح7 محور آن است و بازتاب آن در جایجای الاهیات و اخلاق مسیحی کاملاً مشهود است؛ اینکه یک مسیحیِ منتظر باید به عیسی7 اقتدا کند و خود را شبیه او سازد تا بعد از داوری نهایی در ملکوت الاهی همنشین او باشد، شاهبیت و غایت زیست اخلاقی و منتظرانه مؤمنان مسیحی است. این مقاله درصدد است با مراجعه به متون کلاسیک و معتبر در سنّت مسیحیت کاتولیک به عنوان اصلیترین شاخه مسیحیت، بازتابها و غایت این اعتقاد را در اعتقادات و حیات ایمانی کاتولیکها بکاود و از این رهگذر ضمن مراجعه مستقیم به منابع معتبر نزد آنان، ادبیاتی علمی جهت به کارگیری در مباحث تطبیقی و بینالأدیانی تأسیس و نیز مسیری بدون ابهام برای گفتوگوی کاربردی میان پیروان ادیان پیریزی نماید.
۲۹۱۵.

تحلیل نقش گرایش های فطری در تصمیم گیری انسان از نظرگاه علامه طباطبائی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 117 - 144

کلیدواژه‌ها: گرایش های فطری تصمیم گیری فلسفه تصمیم علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۱ تعداد دانلود : ۶۱۹
«فلسفه تصمیم» از مباحث مطالعاتی جدید است. در همین راستا، ارائه تحلیل منسجم و یکپارچه از «فرایند اثرگذاریِ گرایش های فطری در تصمیم گیری»، مبحثی نو و حایز اهمیت است. مسئله پژوهش حاضر این است که: از نظرگاه علامه طباطبائی، گرایش های فطری در تصمیم گیری انسان چه نقشی ایفا می کنند؟ مبتنی بر روش تحلیل محتوا و اسنادی، بررسی آثار علامه طباطبائی ما را به این نتایج رهنمون می کند که از منظر توصیفی، این گرایش ها، با واسطه کشش هایی که در فرد ایجاد می کنند، در تصمیم گیری انسان ها اثرگذارند. دو متغیر «میزان ظهور» و «میزان حضورِ» گرایش ها – با تأثیر ذومراتب و مشکک- در این زمینه تعیین کننده اند؛ ارائه مدل مفهومیِ «مؤلفه های تأثیر تشکیکیِ یک گرایش فطری در تصمیم گیری» ماحصل این تحلیل است. از منظر توصیه ای، این گرایش ها، «سنجه» برای تصمیم گیری هستند. در بررسی مصداقی، کارکردهای چند نمونه از گرایش ها (گرایش به حقیقت، گرایش به کمال مطلق و گرایش به زیبایی) مورد تحلیل قرار گرفته اند. به فراخور بخش های پژوهش، از مدل های مفهومی و همچنین نمادگذاری های متعدد در جهت ارائه تحلیلی دیدگاه ها بهره گیری شده است.
۲۹۱۶.

امکان خوانش توحیدی از نظریه های علمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره نوزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۷۱ 23 - 42

کلیدواژه‌ها: متافیزیک علم نظریه های علمی خوانش توحیدی هستی شناسی توحیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۳۴
مقصود از خوانش توحیدی از یک نظریه ی علمی این است که آن نظریه را در بستر یک متافیزیک توحیدی تفسیر کنیم. براین اساس لازم است نشان دهیم که نظریه های علمی واجد نوعی متافیزیک هستند که در پرتوی آن متافیزیک، امکان تفسیرهای مختلف از آن نظریه فراهم می شود. به علاوه باید نشان دهیم که متافیزیک مذکور می تواند متافیزیکی مبتنی بر یک هستی شناسی توحیدی باشد. برخی از فلاسفه چنین خوانشی از نظریه های علمی را ناممکن می دانند، چراکه ازنظر آن ها چنین تلاشی با چهار چالش اساسی مواجه است: چالش تبیینی، منطقی، روشی و علمی. هدف ما در این مقاله آن است که نشان دهیم هیچ یک از چالش های یادشده نمی توانند نشان دهند که خوانش توحیدی از نظریه های علمی ناممکن است. براین اساس می توان متافیزیک علم را مبتنی بر یک هستی شناسی توحیدی شکل داد و نظریه های علمی را در بستر چنین متافیزیکی تفسیر کرد.
۲۹۱۷.

نظریه یولیوس ولهاوزن درباره تطور دین اسرائیلیان باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 55-74

کلیدواژه‌ها: اسفار سته تطور دین اسرائیلیان باستان دین اسرائیل یهودیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱۱ تعداد دانلود : ۶۲۲
یولیوس ولهاوزن با تکیه بر یافته های پژوهشگران پیشین فرضیه اسناد، نخست به بازشناسی و تفکیک اسناد تشکیل دهنده اسفار سته در قالب یک فرایند پویا پرداخت، سپس بر پایه نتایج این رویکرد انتقادی مدعی شد تاریخ اسرائیل بیانگر تطور دین اسرائیلیان است. به باور او، دین اسرائیل در دوران پادشاهی شمال (مرحله اول) ماهیت طبیعی داشت، از دل زندگی روزانه مردم سر بر آورد و پیوندی استوار با آن داشت. با فروپاشی پادشاهی شمال و ظهور انبیای بعدی و اصلاحات سیاسی عبادی پادشاه یوشیا (مرحله دوم) دین آن ها به توحید اخلاقی رسید. با فروپاشی پادشاهی جنوب و آغاز تبعید بابلی پیوند آن قوم با تاریخ و سنت منقطع شد و زمینه برای بازسازی اسرائیل جدید تحت رهبری عزرا و نحمیا فراهم شد (مرحله سوم). کاهن سالاری موسایی با لوازم و ویژگی های آن محصول این دوران است. قوم تاریخی اسرائیل اکنون قومی مقدس محسوب می شد و قداست در تمام لایه های حیات مردم ریشه دوانید. همیشه و همه جا یک دستور الاهی هست که یهودی اصیل مکلف به انجام آن باشد. تکلیف جایگزین تجربه شد. صورت گرایی بر اصالت غلبه یافت. دین ساده اسرائیلیان باستان در قالب ساختارگرایی خشک کهانتی مستحیل گشت و رنگ و نگاه این دیانت جدید، یهودیت، در ویراست نهایی بر کل اسفار سته فرافکنی شد.
۲۹۱۸.

بررسی ادله قاعده «واجب الوجود بالذات واجب من جمیع الجهات» و دلالت آنها بر عینیت ذات و صفات الهی در حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۸ 113-126

کلیدواژه‌ها: واجب الوجود صفات کمالی عینیت بساطت امکان ترکیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۲ تعداد دانلود : ۵۶۲
یکی از قواعد مهمی که که از دیرباز مورد توجه فلاسفه بوده است قاعده « واجب الوجود بالذات واجب من جمیع الجهات» است؛ حکمت متعالیه به این قاعده توجه ویژه دارد و با نگاهی متفاوت از پیشینیان بدان پرداخته است . این مقاله با روش تحلیلی توصیفی به بررسی این مسئله پرداخته است که معنا، ادله و لوازم فلسفی این قاعده در حکمت متعالیه چیست؟ و در پی این بررسی، اثبات شده است که ملاصدرا علاوه بر توجه به لوازم الهیاتی این قاعده که تا پیش از او، از آنها غفلت شده بود با استدلالی نو و متفاوت از استدلال پیشینیان به اثبات مفاد قاعده پرداخته است و علاوه بر ثمراتی که حکمای گذشته برای آن برشمرده-اند عینیت ذات و صفات کمالی را از این قاعده استفاده کرده است . همچنین در این مقاله به برهان های جدیدی که شارحان حکمت متعالیه بر قاعده اقامه کرده اند و پاسخ های آنان از اشکالات براهین قاعده، توجه شده است . .
۲۹۱۹.

بررسی تطبیقی آیه 158 انعام از دیدگاه فریقین

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه موعود سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 27-48

کلیدواژه‌ها: اشراط الساعه آیات عذاب قیام مهدی عج عذاب استیصال استخلاف صالحان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۲ تعداد دانلود : ۶۲۹
در آخر آیه 158 سوره انعام، از آمدن روزی در آینده امت خاتم خبر داده شده است که برخی از آیات الاهی در آن روز آشکار می شوند و افرادی که قبل از آن روز ایمان و یا عمل صالح نداشته اند، ایمان آوردن آنان در آن روز برای آنان سودی در پی نخواهد داشت. در مورد این بخش آیه سه قول مطرح است: قول مشهور فریقین، آن را در مورد "اشراط الساعه" می دانند؛ تعدادی آن را به "عذاب دنیوی" مربوط می دانند و برخی مفسران شیعی نیز آن را مربوط به"قیام حضرت مهدی عج " مرتبط می شمارند. سؤال اصلی این پژوهش آن است که ارتباط این قسمت از آیه با قیام حضرت مهدی عج چگونه توجیه و تحلیل می شود؟ نظریه مختار، تلفیقی از هر سه قول است؛ بدین صورت که در آخرالزمان در زمان قیام امام مهدی عج برخی از آیات الاهی که از آن تعبیر به اشراط الساعه شده است، نمایان می شود و بر اساس سنت های الاهی، میان امت قضاوت دنیوی رخ می دهد که این داوری با نزول عذاب الاهی به منظور نابودی ظالمان و استخلاف صالحان با محوریّت خلیفه خدا، همراه خواهد بود. نوشتار پیش رو با روش توصیفی– تحلیلی سامان یافته است.
۲۹۲۰.

بررسی و نقد کمال نهایی انسان در نظام فلسفی و عرفانی خواجه نصیرالدین طوسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۱ 27 - 48

کلیدواژه‌ها: کمال نهایی انسان کمال فلسفی کمال عرفانی خواجه نصیرالدین طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۸ تعداد دانلود : ۵۷۰
کمال اول انسان، نفس ناطق اوست که مقوّم نوعیت انسان است و کمال دوم انسان، مانند علم و قدرت برای اوست. البته ادراکات حسی، خیالی، عقلی تا دیگر افعال و انفعالات و نیز همه اموری که پس از تحقق انسانیت بر انسان مترتب می شوند، کمالات ثانوی نوع انسانی به شمار می آیند. در مقاله پیش رو، کمال نهایی انسان که از سنخ کمالات ثانوی است، مستکمل مرتبه ای است که کمالی فراتر از آن برای وی متصور نباشد. دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی در باب کمال نهایی انسان با دو رویکرد به ظاهر متفاوت در نظام فلسفی و منظومه عرفانی ایشان قابل معناست. در نگرش فلسفی خواجه، کمال نهایی انسان از سنخ تکامل عقلانی و در شکوفایی عقل نظری است. انسانی که عقل نظری خود را به اوج رسانده باشد، به برترین مرتبه سعادت (وصول به عقل مستفاد) دست می یابد؛ اما از دیدگاه عرفانی که در امتداد همان نگرش عقلانی است، محقق طوسی کمال نهایی انسان را در مشاهده حضوری خداوند می داند. نفس انسانی با قدم گذاشتن در مسیر سیر و سلوک، پا را از کمالات عقلانی فراتر نهاده، فانی از خود می شود و جز خدا نمی بیند و به وحدت شهود می رسد. در پایان نوشتار، به ملاحظاتی درباره این دو نگرش فلسفی و عرفانی و رابطه آنها خواهیم پرداخت.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان