درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۱۸۱ تا ۲٬۲۰۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۲۱۸۱.

کارکردهای روان شناختی- تربیتی درد و رنج از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 465 - 478

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم رنج روان شناختی خدا باوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۱۹۷
دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم همراه با رنج ها، دردها، گرفتاری ها و مشکلات است. دردها و رنج هایی از قبیل تنهایی، نا امیدی، افسردگی و شکست که همانند سایه ما را تعقیب می کنند. در ادبیات قرآنی مسأله سختی ها و دشواری ها و نقش آن ها در زندگی مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از مردم در زندگی خود این حقیقت را تجربه کرده اند که هنگام بروز مشکلات طاقت فرسا و هجوم طوفان های سخت زندگی، در زمان هایی که انسان دیگر امیدی برای رهایی از آن شرایط سخت و دشوار برای خود تصور نمی کند راه نجات بر رویش گشوده می شود. یکی از کارکردهای دین و کتاب آسمانی ما قرآن کاهش درد و رنج انسان است. در این مقاله، هدف اصلی پاسخگویی به این سؤالات است که درد و رنج از دیدگاه قرآن کریم دارای چه کارکردهای روان شناختی و تربیتی است؟ و آن ها چگونه موجب تقویت و تحکیم خداباوری و معرفت انسان به خداوند می شود؟
۲۱۸۲.

سازگاری فهم ملاصدرا از قاعده «امتناع علم به معلول بدون علم به علت» با مبانی وجودشناختی حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: علم علت معلول امتناع مبانی وجودشناختی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۴۹۶
بر اساس قاعده «امتناع علم به معلول بدون علم به علت»، کسب هرگونه علم یقینی نسبت به معلول پیش از علم به علت آن، امکانپذیر نیست. بر اساس روایت منطقدانان از این قاعده، تنها علم ما به علوم حصولی که از طریق برهان حاصل میشود، مشمول این قاعده است اما ملاصدرا تحلیلی بدیع از آن دارد و برخلاف منطقدانان، نتیجه میگیرد که همه علوم اعم از حصولی و حضوری یا بدیهی و نظری مشمول این قاعده اند. این فهم نوین ملاصدرا از قاعده، بنظر برخی از شارحان او صحیح نیست و اشکالاتی دارد اما مقاله پیش رو نشان میدهد که فهم ملاصدرا با مبانی وجودشناختی او سازگار است و انتقادات شارحان ناشی از عدم توجه آنها به این مبانی است.
۲۱۸۳.

بررسی نقش راهکارهای گفتمانی مستقیم و غیرمستقیم در ادبیّت سوره نوح (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 85 - 97

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره نوح ادبیت راهکارهای گفتمانی راهکار غیرمستقیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۳۰۵
گزاره های سازنده زبان وظیفه انتقال معنی از ذهنی به ذهن دیگر را برعهده دارد؛ اما مهم آن است که به هنگام ارائه این گزاره ها، اعتبار اجتماعی پیام رسان و پیام گیر حفظ گردد و آن پیام از میزان مطلوبی از ادبیّت برخوردار باشد. شکل ساختاری گفتمان پیامبران در قرآن، گونه ممتاز و متمایز ادبیّت است و ملاک آن، چندلایگی معنایی و صدور آن در جهت القای مقاصد پنهان و آشکار است. گفتمان حاکم بر سوره نوح که در ارتباط با دعوت مستمر نوح (ع) به سوی توحید و کیفیت این دعوت با قوم لجوجش است، الگوی بسیار مناسبی برای تأیید ادبیّت گفتمان پیامبران در قرآن است. به همین جهت در این پژوهش تلاش بر آن است با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی وجوه ادبیّت در نظام زبانی سوره نوح مورد تحلیل قرار گیرد. نتایج نشان می دهد راهکار گفتمانی غیرمستقیم که مؤدبانه ترین راهکار گفتماتی جهت حفظ اعتبار اجتماعی طرفین گفتگو است، بالاترین بسامد (%74) را در این سوره به خود اختصاص داده است.
۲۱۸۴.

تحلیل دیدگاه دیوید کوک راجع به مقوله «جهاد» در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۹۷) 87 - 112

کلیدواژه‌ها: قرآن جهاد دیوید کوک جنگ خشونت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۲۸۲
اینک مسائل سیاسی و تنشهای ایجادشده در جهان همچون جنبشهای تروریستی القاعده، طالبان، گروهکهای تروریستی و داعش، سبب اسلامهراسی و شکلگیری پندار خشونتآمیز بودن آموزه «جهاد» شده است. همین مسأله زمینه و ضرورت تحقیقات گسترده در باب «جهاد» را فراهم آورده و بر حجم پژوهشها، نوشتارها و گفتارها در این حوزه افزوده است. محققان اروپایی-آمریکایی نیز که در دهههای اخیر رویکرد آکادمیک در آثارشان غالب شده است، در این باب پژوهشهایی جدی انجام دادهاند که تحلیل و بررسی آنها سخت ضروری مینماید. دیوید کوک اسلامپژوه آمریکایی که بیشتر آثار او درباره جهاد، شهادت و گفتمان آخرالزمانی است، یکی از صاحبنظران این عرصه شناخته میشود. در مقاله حاضر تلاش شده تا با روشی توصیفی-تحلیلی و با رویکردی انتقادی، نظرگاه دیوید کوک مورد واکاوی قرار گیرد. کوک، موفقیت و گسترش اسلام را مرهون «جهاد» میپندارد و معتقد است از یک سو قرآن با بیان اصول کلی جنگ، و از سوی دیگر احادیث با معنویت بخشیدن به مفهوم «جهاد» و ذکر جزئیات، آموزه خشونتآمیز «جهاد» را پدید میآورند. نکته محوری دیدگاه او این است که باوجود تحولات متعدد و پیچیده «جهاد» در تفسیر و عمل، مفهوم خشونت و جنگ از آموزه «جهاد» جداییناپذیر است. پژوهش حاضر نشان میدهد که استناد کوک به مسأله نسخ آیات صلح و عفو قابل پذیرش نیست. همچنین شناخت وی درباره چیستی «جهاد» بیشتر با نگاهی تاریخی آمیخته است و از منظر او، «جهاد» ماهیتی تهاجمی دارد و معنای آن جنگِ دارای ارزش معنوی است.
۲۱۸۵.

تحلیل مفهومی «قرب» حقیقی و مجازی در قرآن کریم با تأکید بر دیدگاه مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیایی ۱۶) 103-125

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم قرب تحلیل مفهومی مجاز حقیقت مفسران مابعدالطبیعه سازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۰ تعداد دانلود : ۵۳۷
تقرب انسان به پروردگار، به عنوان قرار نهایی و نقطه کمالی او محسوب گشته و دغدغه بندگان باورمند بودهاست. اگر چه به تصریح قرآن، برخی در انتخاب اله و شیوه تقرب به او دچار خطا گشتهاند، اما اصالت مسئله قرب، همواره برقرار است.آنچه مدنظر پژوهش حاضر می باشد،بررسی حقیقت یا مجاز بودن قرب، در آرای مفسران قرآنی و به روش توصیفی- تحلیلی است. قرب با معانی مادی و اعتباری در قرآن کاربرد یافته است.در حالی که دسته قلیل دوم، با نگاه حقیقت انگارانه، مساله قرب را تبیین نموده اند. از مبانی حقیقت انگاران در اثبات دیدگاه خود، ماوراءالطبیعه سازی مفاهیم با کاربردهای مادی در قرآن است که در مورد قرب نیز به وقوع پیوسته است.آنان معتقدند در تفصیل فاصله بین دو پدیده که یک طرف یا دو طرف آن زمان مند و مکان مند نباشد، کاربرد معنای مادی و فیزیکی قرب به عنوان پوسته مفهوم و اصل رابطه همبستگی میان انسان و خداوند، به عنوان هسته آن می باشد. هرگاه در قرآن، معنای موسعی از استعاره یا مجاز درنظر گرفته شود که در مقابلِ حقیقت گویی باشد، می توان گفت که قرآن مفهوم سازی تازه ای از این واژگان ارائه داده است. بنابراین، حقیقت انگاری مفهوم قرب، هیچ تقابلی با اصل تنزیه خداوند نداشته و می توان برای آن وجودی مستقل قائل گردید
۲۱۸۶.

On the Impact of Global Coherence on Translation Comprehension of the Holy Quran: A Case Study of PhD-ESP Learners(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 31 - 36

کلیدواژه‌ها: Coherence The Holy Quran Translation linguistic analysis Mixed Method

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۶ تعداد دانلود : ۳۵۹
Despite the huge bulk of research conducted on translation quality assessment, the literature on the translation of the Holy Quran is in its infancy. Since jurists, commentators, and Quranic interpreters analyze individual Quranic verses as a whole discourse and in relation to other verses and Surahs, it is deemed necessary for translators to follow the same procedure and consider the wholeness of the text in their translation of individual verses. Coherence is among linguistic properties that contribute to the wholeness of the Quran as a unique discourse. A literature review shows that coherence has a direct effect on the quality of translations. Thus, this research intended to investigate the effect of coherence on the translation quality of some famous translations of the Holy Quran from an instructional viewpoint. To this aim, a mixed-methods study was employed in which the effect of coherence on reading comprehension of 12 Ph.D. candidates enrolled in an ESP course was studied. In the qualitative phase, utilizing linguistic markers, samples of coherent translations were extracted from the 30th chapter of the Quran. Then, two reading comprehension tests were developed from the coherent samples and the corpus without coherent markers. In the next step, these tests were administered to participants. The data were analyzed through a t-test. Findings showed that coherent translations enjoy post-posed/pre-posed concessive, sense continuity, backgrounding, explicitation, and addition as coherence markers. Also, quantitative findings showed a significant difference between the tests taken by the participants at two different times (t (11) = 4.204 and p = 0.001) proving the meaningful effect of coherence on translation comprehension.
۲۱۸۷.

«سبک شناسی سوره نساء» «براساس تحلیل زبانی، ادبی و فکری»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 51 - 78

کلیدواژه‌ها: سوره نساء سطح زبانی سطح ادبی سطح فکری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۷ تعداد دانلود : ۴۳۲
قرآن، کلام خداوند و معجزه ی جاودان پیامبر(ص)، سخنی بی نظیر و پیامی روشنگر است که در دل هر آیه ی آن، هزاران نکته نهاده شده است .از ویژگی های بارز قرآن کریم، گزینش واژگان، چیدمان عبارات و اسلوب های بیانی سوره های آن در بافتی منسجم و بی نظیر است. بر این اساس سبک شناسی قرآن کریم، همواره مورد توجه پژوهشگران و ادیبان دوره ی معاصر قرار گرفته است. با توجه به این امر، پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر دانش بلاغت که با سبک شناسی ارتباطی تنگاتنگ دارد، به بررسی سوره ی «نساء» از میان سوره های قرآن کریم پرداخته است و رابطه ی ترادفی بین واژگان، تکرار، مشترک لفظی، تضاد، افراد، جمع، تعریف، تنکیر، استفهام، تقدیم و تأخیر، مجاز، آواشناسی و ساختارهای صرفی، نحوی، بلاغی و فکری مختلف در این سوره را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. یافته های این جستار بیانگر این حقیقت است که تمامی کلمات مفرد، جمع، مکرّر، نکره و معرفه در این سوره، متناسب با محتوای آیه در جایگاه ویژه ی خود قرار گرفته اند، در سطح صوتی و آوایی نیز یک نوع هماهنگی و توازن در موسیقی و ایقاع سوره به چشم می خورد، به گونه ای که تکرار بعضی صوت ها، حروف و کلمات در افزایش ایقاع زیبای سوره و آهنگین بودن آن مؤثر واقع شده است.
۲۱۸۸.

شبکه معنایی واژه «نبأ» در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 79 - 100

کلیدواژه‌ها: قرآن معناشناسی نبأ همنشینی شبکه ی معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۳۲۴
قرآن کریم به عنوان بزرگترین معجزه ی مکتوب، از جنبه های مختلف قابل بررسی است و می توان با استفاده از دانش معناشناسی به بررسی برخی جنبه های آن پرداخت. دانش معناشناسی بیش از نیم قرن است که مانند دیگر شاخه های زبان شناسی دنیا مورد توجه است و دانشمندان زیادی با فرهنگ ها و گرایش های مختلف به مسأله ی معنا می پردازند. معناشناسی دارای شاخه هایی است که شاخه ی معناشناسی واژگانی، مبنای کار این تحقیق است که از رهگذر آن می توان به تحلیل معنای واژه ها و جمله های یک متن پرداخت و جایگاه دقیق کلمه ها و ترکیب های آن را با توجه به نظام معنایی که در آن قرار دارد، به دست آورد. آنچه که در این نوشتار به آن پرداخته شده است تحلیل معناشناختی واژه و مفهوم «نبأ« در قرآن، و در مرحله ی بعد شبکه ی معنایی این واژه و ارتباط آن با شبکه های معنایی دیگر می باشد.
۲۱۸۹.

گستره و کارکردهای واژه " بَیِّنه" در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 163 - 185

کلیدواژه‌ها: بینه قرآن کریم تطور معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۳۰۵
تحقیق و تدبر در قرآن از مهم ترین توصیه هایی است که خدای متعال بارها به آن تأکید فرموده است؛ به همین دلیل، این مسأله از دیرباز ذهن پژوهشگران علوم قرآنی را به خود معطوف داشته است؛ زیرا قرآن، راهنمای همه انسان ها برای همه تاریخ محسوب می شود. در نتیجه، فهم بهتر و دقیق آیات قرآنی و عمل به آن ها در گرو فهم کلمات، اصطلاحات و تعابیر آن است. از جمله واژگان کلیدی که می تواند در فهم دقیق و عمیق قرآن، ما را یاری رساند، کلمه "بیّنه" می باشد که در مقاله حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی گستره و کارکردهای آن در قرآن، پرداخته خواهد شد. جمع آوری مطالب در این پژوهش به صورت کتابخانه ای می باشد.. نتایج بررسی ها نشان می دهد که کلمه مورد بحث ابتدا در معنای اولیه و به عنوان ترادف معنایی با لفظ "آیه (معجزه)" به کار رفته و سپس معنای ثانویه آن (دلیل، حجت و فارق) در میان مسلمین نهادینه شده است.
۲۱۹۰.

بررسی تطبیقی اقسام توحید و مسئله ی رویت خدا از منظر علامه طباطبایی و شنقیطی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی شنقیطی توحید رویت بررسی تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۴ تعداد دانلود : ۳۰۹
مسلمانان در اصل توحید و برخی شئون آن اختلافی ندارند اما در برخی مسائل توحید اختلافاتی وجود دارد علامه طباطبایی و شنقیطی دو مفسر معاصر هستند که هردو تفسیر خود را به روش قرآن به قرآن نگاشته اند علی رغم وجود اشتراکات، اختلافاتی میان این دو مفسر در حوزه توحید و رویت وجود دارد این نگارش به بررسی اشتراکات و اختلافات علامه و شنقیطی در حوزه توحید می پردازد. روش جمع آوری مطالب در این تحقیق کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی و تطبیقی می باشد. پس از بررسی ها مشخص شد که هر دو مفسر در بسیاری از مسائل توحیدی اشتراکات فراوانی دارند اما شنقیطی در حوزه صفات خدا، قائل به جسمانیت است و صفات را بر معنای ظاهری حمل می کند درحالیکه علامه جسمانیت خدا را مخالف قرآن و عقل می داند. همچنین شنقیطی قائل به رویت خدا در آخرت است اما علامه رویت خدا را در دنیا و آخرت محال می داند.
۲۱۹۱.

مفهوم سازی نام نگاشت «آخرت دادگاه است» بر اساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 303 - 319

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی نام نگاشت قرآن کریم حیات آخرت دادگاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۳۳۰
استعاره مفهومی در رویکرد معنی شناسی شناختی که از شاخه های زبان شناسی شناختی است از ساز و کارهای اصلی فرآیند تفکر است و ابزاری برای بیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم عینی و ملموس به شمار می رود. از کاربردهای استعاره های مفهومی استفاده از آن ها به عنوان ابزاری برای تحلیل و جهان بینی متون مخصوصاً متون مذهبی و قرآنی است. قرآن کریم با سرشت استعاری خود با ابزار استعاره مفهومی مفاهیم بسیار پیچیده از امور غیبی و مجردات مانند مفهوم انتزاعی حیات آخرت را با زبانی ساده و قابل شناخت و ملموس به بشریت عرضه کرده است. این نام نگاشت از الگوهای استعاری بسیار مناسب برای به تصویر کشیدن قیامت که از منزل گاه های رستاخیز بزرگ آخرت است می باشد. نگاشت حوزه مبدأ به حوزه مقصد چارچوب اصلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. این پژوهش بر آن است با رویکرد توصیفی_تحلیلی و بر اساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسن به مفهوم سازی نام نگاشت «آخرت دادگاه است» بپردازد و با بررسی تناظرهای نظام مند میان مفاهیم مأنوس و ملموس حوزه مبدأ و مفاهیم انتزاعی و فرامادی جهان بزرگ آخرت که اعماقش ناپیدا و ناشناخته است نگاشت های بین عناصر سازه ای قلمروی مبدأ و مقصد را تبیین نماید. از مهم ترین یافته های این پژوهش شناسایی تناظرهای نظام مند میان دو حوزه «آخرت» که حوزه «مقصد» و حوزه «دادگاه» که حوزه «مبدأ» است می باشد و این خود تأییدی دیگر بر اعجاز قرآن کریم در بهره مندی از نظام مفهومی کاملاً ساختارمند و هماهنگ و به هم پیوسته و منسجم است.
۲۱۹۲.

ظهورِ تأویل آیه «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ» در انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 29-48

کلیدواژه‌ها: تأویل قرآن انقلاب اسلامی ایام الله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۲۶۳
تأویل نزد قرآن پژوهان دارای معانی گوناگون است. تأویل به معنای انتزاع مفهوم گسترده از آیه ای که در مورد خاصی نازل شده و تسری آن به همه موارد مشابه در زمان ها و مکان های دیگر است. در طول تاریخ تفسیر قرآن، اهل بیت (ع) و به دنبال آن مفسران، تفسیر برخی آیات قرآن را از متن و سیاق خارج نموده و به سایر مصادیق جدید سرایت داده اند، از جمله آیاتی که می توان بر همین مبنا تأویل نمود آیه «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآیَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ» (ابراهیم، ۵) است. در این آیه خداوند به حضرت موسی فرمان داده که «ایام الله» را برای قوم خود یادآوری نماید، با توجه به معنای انتخابی تأویل؛ این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مراد از ایام الله در آیه چیست؟ تأویل و تطبیق آیه در عصر حاضر در جریان انقلاب اسلامی چگونه است؟ چگونه می توان بر اساس معنای مختار از تأویل، مصادیق أیام الله در جریان انقلاب اسلامی را تبیین نمود؟ در پاسخ به این پرسش پس از استخراج عناصر تشکیل دهنده آیه یعنی رهبری (حضرت موسی)، مردم (قوم بنی اسرائیل) و زمان (دوران حیات قوم بنی اسرائیل)؛ با کمک گرفتن از قاعده «العبره بالعموم اللفظ لا بالخصوص المورد» مفهوم عام و گسترده از آیه انتزاع گردیده است و لذا، عناصر آیه را به رهبران و حاکمان الهی، اقوام و جوامعی که هر یک از رهبران الهی مخاطب هستند و زمان هایی که در آن واقع شده اند تسری داده شده است.
۲۱۹۳.

ارتباط معنایی تقوا و ریب در آیه 2 سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 171 - 194

کلیدواژه‌ها: تلائم هدایتگری قرآن هدایت پذیری ریب تقوی هدایت شک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۳۰۴
فحص و تدقیق در مباحث علم زبان شناسی به خصوص معنی شناسی، ابعاد گوناگون یک متن را گشوده و در معنایابی و مفهوم سازی ترکیبات قرآنی، نقش محوری و اساسی را ایفا می کند. در بیان مفسران از آیات ابتدایی سوره بقره چنین فهمیده می شود که قرآن در هدایت و یا در لاریب بودن، صاحب جایگاه والایی است، اما براساس این مقال درک همنشینی ریب و تقوی در ترکیب آیه توجه عمیقی می طلبد چه اینکه چرا خداوند هدایت را به شرط تقوا، متناظر راه نداشتن شک در قرآن بیان می کند؟ روش استفاده شده در این مقال توصیفی- تحلیلی است. حاصل آنکه اخلاق و تقوای الهی شرط لازم بهره مندی از هدایت قرآن است که این عقیده با الهام از تفسیر آیه شریفه (ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ ) به دست آمده است. «ریب» شک ساده نیست تا از طریق آگاهی زدوده شود. انسان مریب از حقیقت امر آگاه است و راه هدایت الهی را کتمان و انکار می کند. پس آنان را باید به پرهیزگاری و ترس از خدا فراخواند. از این رو هدایت گری کتاب وحی تنها برای متقین است. وجه تازگی مقاله تفاوت نگاه آن به نسبت تفاسیر است؛ مفسران به لاریب بودن قرآن و هدایت گری آن تنها برای متقیان اشاره داشته اند، اما در نسبت تقوی و ریب سکوت کرده اند. نتیجه پژوهش این است که انسان متقی به جهت نداشتن «ریب» مشمول هدایت گری قرآن است. 
۲۱۹۴.

نقد و بررسی دیدگاه سلیمان الرومی پیرامون رؤیت خدا با تکیه بر دلایل عقلی و نقلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 193 - 223

کلیدواژه‌ها: الرومی رؤیت خدا عقل قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۴۵
اصولاً فصل ممیز انسان الهی از فرد مادی در توحید است. قرآن وجود خدا را امری روشن دانسته و تردید دراین باره را بی مورد تلقی کرده است. فِرَقِ اسلامی در اعتقاد به اصل وجود خدا اختلافی ندارند، ولی در صفات خدا دچار اختلاف شده اند که یکی از این اختلافات، موضوع رؤیت خداست. سلیمان الرومی با تأثیرپذیری از دیدگاه های سلفی ابن تیمیه، به رؤیت خدا در آخرت معتقد بوده و اعتقاد شیعه در مورد عدم رؤیت را موردانتقاد قرار می دهد. براهین عقلی رؤیت خداوند را در دنیا و آخرت مردود می داند. قائلین به رؤیت ازجمله سلفیان، برای اثبات نظر خود به آیات و روایاتی تمسک می جویند که با تعمق در این آیات و بررسی دیدگاه مفسران، مسئله رؤیت خدا از این آیات نتیجه نمی شود. از طرفی آیاتی با صراحت رؤیت خدا را نفی می کند. روایات مورد استدلال آنان نیز دارای ضعف سندی است. در منابع حدیثی اهل سنت و شیعه نیز روایاتی در رد رؤیت خدا وجود دارد.
۲۱۹۶.

تحلیل معنایی «جهاد کبیر» در قرآن کریم با تکیه بر آیه 52 سوره فرقان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 7-26

کلیدواژه‌ها: آیه 52 فرقان تفسیر اجتماعی جهاد کبیر سیاست خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵۰ تعداد دانلود : ۶۶۱
خدای متعال در آیه 52 سوره فرقان می فرماید: « فَلا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً کَبیرا ». چیستی معنای عبارت «جهاد کبیر» مورد اختلاف مفسران است. با تحلیل واژگان و محتوای آیه یادشده، می توان پاسخ هایی برای آن به دست آورد؛ بر پایه نظر لغت شناسان پیرامون مفردات «جهاد کبیر» و با تحلیل دیدگاه مفسران و شواهد قرآنی روایی چنین به دست می آید که مراد از جهاد کبیر «به کار بستن نهایت توان در برابر دشمن ظاهری و غیرظاهری به هر وسیله ممکن در جهت الهی با تأکید بر عظمت این تلاش» است؛ آنگاه با تحلیل درون متنی سیاق و محتوای سوره فرقان در گام نخست و تحلیل معانی عبارت های آیه 52 سوره فرقان و چینش مؤیدهای مرجع ضمیر «بِه»، مشخص می شود که معنای این عبارت «جهاد فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و ... با ابزار عدم اطاعت از کفار در برابر هرگونه پیشنهاد» است.
۲۱۹۷.

وحی از دیدگاه صدرالمتالهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲)

کلیدواژه‌ها: وحی عوالم سه گانه نزول الفاظ رؤیت ملک صدرالمتألهین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۴۱۱
صدرالمتألهین معتقد است چون وظیفه نبی ابلاغ وحی به مردم و هدایت آنهاست، وحی باید با جزئیات و در قالب گزاره های زبانی بیان شود تا برای مردم قابل درک و استفاده باشد. الفاظ وحی نیز همانند معانی آن، باید از عالم عقلی نازل گردد. همانگونه که وحی نازل میشود، نبی برای دریافت آن باید به عوالم بالایی عروج کرده، وحی را دریافته و همراه وحی به عالم طبیعت بازگردد. گاهی نزول وحی همراه با روِیت حسی مَلَک حامل وحی است؛ در اینصورت مشاهده فرشته وحی در عالم مثال رخ داده و تنزل فرشته وحی بمعنای جدایی از مقام قرب الهی نیست، بلکه رقیقه یی از وجود او در قوای ادراکی نبی متمثل میشود.
۲۱۹۸.

سازوکار نگرش الهی در تحقق شادی و سلامت معنوی از دیدگاه قرآن با تاکید بر آیه فضل و رحمت الهی (یونس/58)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 175 - 199

کلیدواژه‌ها: نگرش الهی سلامت معنوی شادی معنوی ایمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۵ تعداد دانلود : ۵۳۳
زمینه و هدف: یکی از نیازهای بشر، شادی و سلامت معنوی است. شادی و سلامت معنوی متکی به کیفیت شناخت، گرایش و رفتار و به نوع نگرش فرد بستگی دارد. شادی و سلامت معنوی از عوامل مختلف؛ از جمله نگرش انسان به عالم هستی، اثر می پذیرد. هدف اصلی این مقاله؛ بررسی سازوکار تأثیر نگرش الهی بر تحقق شادی و سلامت معنوی از منظر آیات و روایات است. روش تحقیق در این نگارش توصیفی- تحلیلی بوده و روش گردآوردی اطلاعات کتابخانه ای می باشد. یافته های تحقیق نشان داد؛ از نظر قرآن کریم، نگرش الهی عامل مهم سلامت روانی و شادی انسان بوده که با رضایت از گذشته و ایجاد اطمینان به آینده، شادی حال را رقم می زند. بحث و نتیجه گیری: آدمیان یا اندوه گذشته را می خورند یا نگران آینده ای نیامده هستند. از این رو در الگوی شادی معنوی، مومنان آینده و گذشته ی خویش را تحت اراده و تدبیر خدای می بینند و هیچ اندوهی از گذشته و ترسی از آینده ندارند «أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛«إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا» و به آنچه خدا اراده نموده آرام و خشنودند. آخرین کتاب آسمانی، شادی عمیق انسان را به فضل عام الهی بر همه ی انسان ها و رحمت خاص الهی بر مومنان منحصر و وابسته نموده «قُلْ بِفَضْلِ اَللّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ». است. به این ترتیب تمام ابعاد شخصیت یک مؤمن و حالات و هیجانات او از جمله شادی، تحت عملکرد ایمان قرار گرفته و آرامشی الهی و شادی معنوی و الهی نصیب وی می گردد.
۲۱۹۹.

بررسی تطبیقی استعاره مفهومی «قول» و «کلام» در قرآن کریم : رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 115 - 133

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم زبانشناسی شناختی استعاره مفهومی قول کلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۱ تعداد دانلود : ۵۸۲
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
۲۲۰۰.

نقد شبهه خیانت برخی پیامبران به خلق

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴) 56 - 80

کلیدواژه‌ها: خیانت وفای به عهد شبهه عصمت پیامبران الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۳۶۱
پیامبران در ایفای رسالت الهی و خیرخواهی برای مردم هیچ گونه کوتاهی نداشتند؛ اما برخی با استناد به شماری از روایات ناصحیح درباره برخی پیامبران، مانند حضرت داوود و پیامبر اکرم9 سخن از خیانت به میان آورده اند؛ درحالی که آنان از خیانت به خدا و مردم پیراسته اند. افزون بر حکم کلی قرآن درباره پیراستگی پیامبران از خیانت به مردم، این کتاب آسمانی از برخی پیامبران مانند اسماعیل بن حزقیل، یوسف، موسی و پیامبر اکرم9، با نام یاد می کند که از خیانت به مردم پیراسته بودند. درباره خیانتِ فرستادگان الهی شبهه ای مطرح شده است که از سر ناآگاهی یا غرض ورزی است. در نوشتار پیش رو شبهه خیانت به خلق که به برخی پیامبران نسبت داده شده، بررسی و پاسخ داده شده است و پیراستگی آنان از خیانت به مردم ثابت و روشن شده است. پیامبران از رفتارهایی که قرآن کریم آنها را خیانت به مردم شمرده از قبیل تصرف ناروا در اموال مردم، هتک ناموس، کشف و افشای اسرار و بدعهدی با مردم، به دورند. در این مقاله که با صبغه شبهه پژوهشی و به روش کتابخانه ای و تحلیلی اسنادی انجام گرفته است، ضمن پاسخ به دو مورد از شبهه خیانتِ مطرح شده درباره حضرت داوود و پیامبر اکرم9، نتیجه گرفته شده است پیامبران از خیانت به مردم پیراسته اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان