درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۴۱ تا ۲٬۳۶۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۲۳۴۱.

تاویل سنت های الهی در قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 79 - 103

کلیدواژه‌ها: قرآن تاویل سنت های الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۱ تعداد دانلود : ۹۳۱
عالمی که در آن زندگی می کنیم در تمامی ساحت ها دارای قوانین و اصولی است، همان طور که در عرصه علوم تجربی قوانینی بر بعد مادی اشیاء حاکم است در عرصه مادی و معنوی زندگی بشر نیز قوانینی وجود دارند. این قوانین که در عرف دینی به آن سنت گفته می شود بر تمامی زندگی بشر سایه انداخته است. بدیهی است شناخت این قوانین که سرنوشت دنیوی و اخروی بشر در گرو آن قرار دارد، بسیار ضروری است. این مقاله با تاکید بر تفسیر شریف المیزان، نمونه و نور به روش کتابخانه ای تهیه شده است. در این مقاله کوشش شده است با تحلیل مفهوم سنت و معرفی اجمالی انواع سنت های الهی، سنت هایی که بر سرنگونی و نابودی حکومت ها و گروه هایی ضد دینی، اجتماعی و مدنی اشاره دارند، معرفی گردند. سعی شده است تا افق های جدیدی از مباحث آزمایش و امتحان خداوند سبحان گشوده شود؛ باشد که به فضل پروردگار، نسل نواندیش در راه مبارزه با تهاجم فرهنگی و سلطه فکری بیگانگان که یکی از برجسته ترین عرصه های آزمایش الهی است، به ابزار لازم مجهز شوند و تبلیغات آنان در انحراف فکری و اخلاقی جوانان بی نتیجه ماند؛ زیرا هرگز نمی توان این حقیقت را انکار کرد که موفقیت در آزمون ها و امتحانات در گرو شناخت زمینه های امتحان و ابتلا، آگاهی از راز و رمز پیروزی در آزمایش های الهی، آگاهی از عوامل گمراه کننده و چگونگی برخورد و رویارویی با عوامل ایجاد انحراف است.
۲۳۴۲.

بررسی تعدیل ساختار دستوری و بلاغی واژگان برگزیده از قرآن کریم در زبان مقصد بر اساس مدل تطبیقی لیوون زوارت (مطالعه موردی: ترجمه کاویان پور، ملکی و مکارم شیرازی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 136 - 162

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ترجمه مدل تطبیقی لیوون زوارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۲۶۲
امروزه نقد ترجمه متون دینی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و مترجمان قرار گرفته است یکی از این نظریه پردازان لیوون زوارت است که دو مدل تطبیقی و توصیفی برای ترجمه تعریف کرده است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی تعدیل ساختار دستوری و بلاغی واژگان انتخابی از آیات قرآن کریم در زبان مقصد بر پایه مدل تطبیقی لیوون زوارت در ترجمه های کاویان پور، ملکی و مکارم شیرازی بررسی می شود. با بررسی های انجام شده بر روی ترجمه های صورت گرفته از واژگان برگزیده از قرآن کریم مشخص گردید ملکی از مجموع 20 نمونه، در 13 مورد ساخت دستوری و بلاغی واژگان را دگرگون ساخته و بیشترین کارآمدی را در ترجمه داشته است. کاویان پور و مکارم شیرازی هرکدام با 11 مورد، ساخت دستوری و بلاغی واژگان را در زبان مقصد تعدیل کرده اند. تغییرات صورت گرفته از سوی این مترجم بیشتر در جهت هماهنگی و برقراری ارتباط ترجمه با زبان مقصد انجام شده هر چند که در برخی موارد با اعمال این تغییرات دچار لغزش نیز شده است.
۲۳۴۳.

ارزیابی غرض سوره اسراء براساس سوره مجاور، زوج و سور مسبحات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 227 - 256

کلیدواژه‌ها: سوره شناسی سوره اسراء سوره زوج سوره مجاور غرض سوره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۳۱۹
سوره شناسی یکی از شیوه های دستیابی به محتوا و مفاهیم والای یک سوره است که در نهایت هویت خاصّ یک سوره را شناسایی و مطالب پایه ایی و محورهای موضوعی موجود در سوره را براساس محوریت سوره های مجاور و زوج بازخوانی می کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار گردآوری کتابخانه ای و استنادی به دنبال پاسخ به سؤالات زیر است که محورهای موضوعی سوره اسراء براساس سوره مجاور، زوج و سور مسبحات کدام است؟ غرض اصلی سوره در محور چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که سوره اسراء در سه محور موضوعیِ دعوت به توحید و نفی الوهیت متعدد، تبیین شبهات باطل مشرکان علیه خداوند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) و عدم قدرت و مالکیت معبودان با سوره مجاور و زوج خود مشترک است علاوه بر آن پنج محور موضوعی سوره اسراء عبارت اند از: توجه و اهمیت به شخصیت پیامبر (صلی الله علیه وآله)، توجه به داستان یهود، معاد، بیان عقاید باطل مشرکان و دعوت به توحید و نفی الوهیت با سور مسبحات در ارتباط است. لازم به ذکر است غرض اصلی سوره اسراء، دعوت به توحید و مبارزه با عقاید باطل مشرکان علیه خداوند و پیامبر (صلی الله علیه وآله) می باشد.
۲۳۴۴.

نقد و بررسی واژگان دخیل و معرّب قرآن در آیینه زبان شناسی جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 49 - 67

کلیدواژه‌ها: زبان عربی قرآن کریم علم زبان شناسی واژگان دخیل و معرّب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۲۱۴
یکی از مباحثی که از سده های آغازین تاریخ اسلام مورد اهتمام زبان شناسان مسلمان، مفسّران و نیز مستشرقان قرار گرفته است، مسأله واژگان غیر عربی در قرآن کریم می باشد. این مسأله در پژوهش های زبان شناختی قرآن از اهمیت بسیاری برخوردار بوده، و دیدگاه های متعددی را بیان نموده است. سه دیدگاه اصلی موافق، مخالف، و بینابین ماحصل پژوهش های زبان شناسان قدیم در این حوزه به شمار می رود. ولی واقعیّت این است که علوم زبان شناختی وجود واژگان غیر عربی در قرآن را مقوله اثبات شده ای می داند. در مقاله حاضر که رویکرد توصیفی تحلیلی دارد، واژگان غیر عربی موجود در قرآن از منظر زبان شناسی جدید مورد بررسی قرار گرفته است. مهم ترین یافته پژوهش حاضر این است که واژگان غیر عربی در قرآن غیر قابل انکار است و انکار آن در تعارض با یافته ها و دیدگاه های علوم زبان شناختی جدید است. واژگان مذکور صدها سال پیش از نزول قرآن وارد زبان عربی شده، و با ساختاری آوایی و صرفی زبان عربی سازگار گشته است. از سوی دیگر، خاستگاه واحد زبان های سامی که عربی یکی از آن هاست دلیل دیگری بر اثبات وجود واژگانی از خانواده زبان های سامی در قرآن است.
۲۳۴۵.

بررسی دیدگاه ابن برّجان درباره «حق مخلوق به»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲)

کلیدواژه‌ها: ابن برجان حق مخلوق به تجلّی خداوند منشأ خلقت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۴۱۲
یکی از اصطلاحات عرفانی که در بحث تجلیات خداوند مطرح میشود، «حق مخلوق به» است. ابن عربی منشأ این اصطلاح را آثار ابن برّجان میداند ولی توضیحی درباره دیدگاه او نمیدهد. ابن برّجان یکی از عارفان و مفسران اندلسی است که دیدگاههای خود در مورد «الحق المخلوق به السماوات و الارض» را در شرح اسماء الله الحسنی، تنبیه الافهام و ایضاح الحکمه بیان کرده است. هدف نوشتار حاضر بررسی اصطلاح حق مخلوق به از دیدگاه ابن برّجان است و روش آن، اسنادی و توصیفی تحلیلی است. یافته ها نشان میدهد که منشأ الهام ابن برّجان برای وضع این اصطلاح، قرآن است. از دیدگاه وی هدف اصلیِ دعوت قرآن به تفکر در مورد آیات الهی، رسیدن به حق مخلوق به است. او ایمان به حق مخلوق به را بر هر مؤمنی واجب میداند. از نظر ابن برّجان، حق مخلوق به تجلی و ظهور خداوند است. حق مخلوق به، واحد، جامع همه تجلیات خداوند در دنیا، آخرت، برزخ، وجود انسان و آیات قرآن و همچنین منشأ مخلوقات و عامل بقای آنهاست. همه مخلوقات آیات و نشانه های حق مخلوق به هستند و حق مخلوق به نیز آیه خداوند است. بعقیده ابن برّجان حق مخلوق به طریق رسیدن به خداوند است که با علم و عمل طی میشود و همان صراط مستقیم و دین قیّم است. او روش شناخت حق مخلوق به را تفکر و تأمل در آیات الهی بهمراه ایمان و تقوا قلمداد میکند. مهمترین نتایج معرفت حق مخلوق به عبارتند از: شهود خداوند، شناخت موجودات بهشتی، حکمت و عمل به دستورات الهی.
۲۳۴۶.

بررسی سیر تاریخی تشریع آیات زکات در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 165-184

کلیدواژه‌ها: آیات زکات آیات الاحکام تفسیر تنزیلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۹ تعداد دانلود : ۵۵۶
قرآن کریم در آیات مختلف از لزوم پرداخت زکات سخن گفته است. قرآن پژوهان، پیرامون فریضه زکات آثار زیادی را به نگارش درآورده اند و به جوانب مختلف آن توجه نموده اند اما تاکنون کوشش چندانی در جهت بررسی آیات زکات به صورت تنزیلی صورت نگرفته است ، در حالی که این آیات در یک بستر تاریخی نازل شده اند و تدبر در آن ها مطابق با ترتیب نزول و با توجه به حوادث و مخاطبان عصر نزول، می تواند افق های جدیدی را پیش روی مفسر بگشاید. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا چینش آیات زکات طبق روایات معتبر ترتیب نزول مشخص گردد و با مقارنه آن ها و بررسی فضای نزول، مسیر طی شده در جهت تشریع زکات کشف شود. با بررسی این آیات مشخص گردید که ابعاد گوناگون حکم زکات در قرآن به صورت برنامه ریزی شده و با توجه به شرایط نزول روشن شده است.
۲۳۴۷.

کیفیّت استدلال و استشهاد ملامحمدکاظم هزارجریبی بر گزاره های دینی و چگونگی پاسخ به شبهات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۵ 23 - 50

کلیدواژه‌ها: محمدکاظم هزارجریبی استدلال شبهات دینی نسخه خطی برهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۲۷۶
شناخت تلاش های اندیشمندان در رشته های مختلف، نقش بسزایی در رشد، شکوفایی و کشف مسائل نو در آن علوم ایفا می کند. یکی از اندیشمندان مسلمان که تاثیرات مهمی در عصرش ایفا نمود، ملامحمدکاظم هزارجریبی استرآبادی است. وی از فعال ترین دانشمندان در عرصه تألیف و نگارش در موضوعات متنوع دینی به ویژه در علوم اعتقادی در اواخر دوره زند و اوایل قاجار است. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای و مراجعه به نسخ خطی متعدد با روش توصیفی-تحلیلی به کیفیّت استدلال و استشهاد مرحوم هزارجریبی بر گزاره های دینی و چگونگی پاسخ به شبهات خواهد پرداخت. یافته های تحقیق عبارتند از اینکه ایشان تلاش می نمود در فعالیت های علمی خود با توجه به وابستگی، عشق و ارادت به ائمه معصومین(علیهم السلام) به مطالعات پُردامنه و عمیق در گزاره های دینی پرداخته و نیز تلاش می نمود با نگارشی روان، به هجمه های مخالفان پاسخ دهد. روش هایی که وی در استدلال، استشهاد و دفاع از گزاره های دینی انجام می داد که مهم ترین آنها عبارتند از: استناد به برخی روایات مرتبط، استناد به ادعیه و زیارات، استناد به آراء مجتهدان، اعتماد بر نقل های تاریخی و مسموعات. نقدهایی به شیوه استدلال ورزی هزارجریبی وارد است؛ همچون تأویل نکردن عبارات عرفا و شعرا و جمود بر ظاهر سخنان آنان، استفاده نکردن از قیاس شعری در قانع کردن خوانندگان، استفاده از شیوه غیرعلمیِ دشنام و ناسزاگویی نسبت به مخالفان.
۲۳۴۸.

رابطه طبیعت با سقوط تمدن ها در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱ 81 - 103

کلیدواژه‌ها: طبیعت قرآن محیط زیست سقوط تمدنها تاریخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۲۳۳
تمدنها و حکومتها یی که در طول تاریخ ظهور کرده اند پس از مدتی شکوفایی یا رو به ضعف و انحطاط نهاده اند و یا به کلی از بین رفته اند . قرآن در رابطه با علل سقوط و انحطاط تمدنها عوامل بسیاری را ذکر می کند که هر قوم و تمدنی به جهت آن عوامل، تمدن خویش را در معرض نابودی قرار داده است اما علت اصلی مرگ تمدنهای طغیان گر در قرآن عواملی طبیعی همانند، زلزله ،سیل، رانش زمین و... ذکر شده است . به عبارتی خداوند به منظور مجازات اقوام و تمدنهای گناهکار اراده خویش را بواسطه عوامل طبیعی به نمایش می گذارد. اما سوال اینجاست که چرا و چگونه خداوند در انقراض تمدنها اراده خویش را بواسطه عوامل طبیعی اعمال کرده است ؟ در پاسخ به این پرسش راقم در این پژوهش به فرضیاتی می پردازد که با توجه به آیات قرآن و احادیث و یا به صورت عقلی یا تحلیل ارائه می گردد اما مهمترین نتیجه ای که از این فرضیات بدست می آید،این است که به جهت عنایت خاص خداوند به طبیعت ، این مساله در سقوط تمدن ها ملحوظ گردیده است.
۲۳۴۹.

جستاری بر شاخص های زندگی عقلانی با الهام از رویکرد حاکم بر تفکر فلسفی و آموزه های اسلامی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۵ 88 - 104

کلیدواژه‌ها: زندگی اسلام تفکر فلسفی شاخص ها عقلانیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۴۷۲
حیات دنیوی فرصتی است که فقط یک بار می توان آن را تجربه کرد. به نظر می رسد که سبک زندگی برخی افراد، در روابط فردی و اجتماعی، بر هیچ اصل ثابتی استوار نیست. فقدان عقلانیت در زندگی، بیماری فراگیری است که توجه به آن و بازشناسی زندگی عقلانی برآمده از تفکر فلسفی و تبیین شاخص های آن می تواند نخستین گام، در تزریق عقلانیت در زندگی باشد. هدف این پژوهش بازشناسی این گونه از زندگی و تبیین شاخص های آن است. پرسش اصلی تحقیق این است که شاخص های زندگی عقلانی با الهام از تفکر فلسفی و آموزه های اسلامی چیست؟این پژوهش از نوع مطالعه تحلیل محتواست. در راستای پاسخ به پرسش اصلی، در آغاز به مفهوم شناسی دو اصطلاح: زندگی و تفکر فلسفی پرداخته شد، آنگاه تحلیل مفهومی ویژگی های تفکر فلسفی و بررسی منابع اسلامی نشان داد که زندگی عقلانی هشت شاخص دارد که عبارتند از: پرسش گری، حرکت از سطح به عمق، جست و جو گری، تحمل شنیدن حرف مخالف، مواجهه با پرسش های بنیادین زندگی، حاکمیت عقل، جست و جوی فلسفه زندگی و زندگی فلسفی در پرتو فلسفه زندگی. بنابراین زندگی عقلانی یعنی زندگی به رنگ عقل، کشف فلسفه زندگی و زیستن بر پایه آن.
۲۳۵۰.

بررسی دیدگاه های مفسران درباره مراد از فصیح نبودن حضرت موسی(علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 165 - 186

کلیدواژه‌ها: حضرت موسی (ع) لکنت فصاحت هارون دیدگاه های تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۴ تعداد دانلود : ۶۵۳
نگاهی به ترجمه ها و تفاسیر مطرح شده ذیل دسته ای از آیاتِ مرتبط با حضرت موسیu نشان می دهد که فضای به ظاهر مشترک این دسته از آیات، چنان تأثیری بر ذهن مترجمان و مفسران نهاده است که در بیان قالب های معناییِ این آیات، دچار نوعی داوری و تحمیل معنا بر آیه شده اند؛ در حالی که ظاهر آیات گواه بر آن معنا نیست. مهم ترین این آیات، چهار دسته آیات به ظاهر مرتبط با یکدیگر در چهار سوره هستند که به زعم بسیاری، بیانگر مشکل حضرت موسیu در تکلم می باشند. برخی نقل ها، پدید آمدن این مشکل را منتسب به رسیدن اثر آتش به زبان ایشان می دانند که به نظر می رسد نخستین مصدر اسلامیِ نقل کننده این مطلب، طبری و برگرفته از تورات است. واکاوی در این مسئله روشن می کند که مراد از فصیح تر بودن هارون نسبت به موسیu ، آن چیزی نیست که بیشتر مفسران تا کنون گمان کرده اند و آن را به تعقید و گرفتگی زبان حضرت موسیu ارتباط داده اند؛ بلکه با توجه به ماده اصلی «فصح» که ظهور چیزی است، بدون توجه به هر گونه پیشینه و مفروضات ذهنی، مرادْ مسبوق نبودن کلام هارون به سابقه قتل است و لذا موسیu از خداوند درخواست می کند که هارونu را با او همراه کند تا مأموریت را به سرانجام برساند. با اثبات این فرضیه، ارتباط این آیاتِ به ظاهر مرتبط با یکدیگر قطع می گردد و باید در جستجوی معنایی دیگر  غیر از آن معنایی که تا کنون بیان شده است برای آن ها بود. در این نوشتار، دیدگاه های مفسران ذیل آیات مذکور در قالب سه دیدگاه مطرح، و پس از نقد و بررسی، دیدگاه نوین در هر مورد ارائه شده است.
۲۳۵۱.

تحلیل شاخص های عدالت سیاسی در رویکرد تفسیری آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۸ 91 - 117

کلیدواژه‌ها: شاخص ولایت فقاهت عدالت سیاسی گزینش سیاسی مشارکت سیاسی و جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۲۴۱
نوشتاری حاضر در صدد تبیین و تحلیل سنجه و شاخص عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم با تأکید بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی است. عدالت سیاسی یعنی امور سیاسی اسلامی به نحو شایسته و بایسته قرآنی انجام شود؛ تا شهروندان در یک فضای دینی عادلانه در عرصه فردی و اجتماعی خویش در شرایط مملو از عدالت و به دور از ظلم و ستم سیاسی زیست نمایند. همچنین عدالت سیاسی در نظام سیاسی قرآن کریم دارای شاخص های نظیر ولایت فقاهت، تبعیت از ولی فقیه، مشارکت سیاسی، نقد و نظارت پذیری، آزادی اجتماعات، گزینش سیاسی، عدالت امنیتی، عدالت قانونی، عدالت قضایی است. قلمرو پژوهش دارای محدودیت زمانی و مکانی بوده و متمرکز بر آراء تفسیری آیت جوادی آملی با توجه به منابع و تک نگاره های تفسیری ایشان است. روش در این پژوهش، روش استنطاقی و کشف پاسخ های تفسیری وی به پرسش تحلیل شاخص عدالت سیاسی است، هدف پژوهش، تحلیل و کشف شاخص عدالت سیاسی از نظرات تفسیری ایشان است تا یک اثر و پژوهش ارزنده و مفید برای پژوهشگران رشته قرآن و سیاست از نتایج و دستاوردهای تفسیری و علمی وی تولید شده باشد؛ لذا این پژوهش در صدد پاسخگویی به این پرسش خواهد بود که: «شاخص عدالت سیاسی با تأکید بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی چیست؟»
۲۳۵۲.

ویژگی های جامعه اخلاقی ایده آل از منظرآیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 43 - 63

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی مطلوب جوادی آملی ویژگی ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۲۶۶
انسان موجودی اجتماعی است و به صورت مستمر با اجتماع، ارتباطی جدایی ناپذیر دارد. حفظ و سلامت این روابط، در سایه سار اخلاق اجتماعی و جامعه اخلاقی ایده آل، مستلزم تبیین اهداف و ارکان و ویژگی های ایده آل برای این جامعه اخلاقی است. در نوشتار حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، آراء علامه جوادی آملی در زمینه ی اهداف و ارکان این جامعه مطلوب تبیین شده و سپس هریک از این ویژگی ها، با براهین نقلی مطرح شده در نظرات علامه، مطرح شده است. از منظر علامه جوادی آملی، جامعه ای که تحت عنوان جامعه مطلوب خوانده می شود، با اجرای قوانین و ضوابط و تحت رهبریت صالح در جامعه، ارتباطات اعضای آن به صورت مسالمت آمیز و همراه با اخلاق صورت خواهد گرفت. چنین جامعه ای دارای ویژگی هایی مهم همچون: اقتصاد اسلامی، وحدت، عدالت محوری، امر به معروف و نهی از منکر، تقوا و اخلاق اجتماعی است.
۲۳۵۳.

بازکاوی مفهوم «قرض حسن» در قرآن مجید(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 23-38

کلیدواژه‌ها: قرض حسن قرض الحسنه انفاق فی سبیل الله مفاهیم قرآن صله دادن به امام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۵ تعداد دانلود : ۴۲۷
یکی از مفاهیم قرآنی که جایگاه ویژه ای در میان مفاهیم ناظر بر روابط اجتماعی میان مسلمانان در جامعه اسلامی دارد، مفهوم «قرض حسن» است. ترکیب وصفی «قرضاً حسناً» شش بار، و با فعل آن از باب اِفعال مجموعاً دوازده بار در قرآن مجید آمده است. مقاله حاضر درصدد است با روش تحلیلی، به واکاوی این مفهوم در فرهنگ عرب و قرآن بپردازد و رابطه این مفهوم قرآنی را با تلقی عمومی و دیدگاه مفسران از آن ارزیابی کند. حاصل پژوهش آن است که «قرض حسن» از نظر مفهوم، انواع تعامل نیک با دیگران را شامل می شود، و «قرض حسن به خدا» هر نوع عمل خداپسندانه را دربر می گیرد؛ اما در بافت قرآن مجید صرفاً درباره خدا به کار رفته است و در همه موارد کاربردش، مؤمنان با این تعبیر، به کمک های مالی به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به منظور دفاع از دین و جامعه اسلامی یا گسترش دین در زمین یا اطاعت از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم سفارش و تشویق شده اند. در روایات اهل بیت علیهم السلام نیز این مفهوم قرآنی به تقدیم مال به امامان معصوم علیهم السلام با همان دو هدف یادشده تفسیر شده است، که در عصر غیبت قابل تعمیم به کمک های مالی به فقیهان جامع الشرایط یا حاکم مشروع (ولی فقیه) به منظور تحقق همان دو هدف است.
۲۳۵۴.

بازتاب قرآن و حدیث در اشعار شیخ نجم الدّین رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 165 - 178

کلیدواژه‌ها: نجم دایه مرصاد العباد اقتباس اشعار عرفانی معارف اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۸۶
دوره ای که نجم الدین رازی در آن می زیسته، دوره ای است که ادب فارسی از حیث تأثیرپذیری از قرآن و حدیث و ادب عربی در اوج و شکوفایی است. بی گمان «مرصاد العباد» و دیگر آثار جاودانه شیخ نجم الدین رازی ، عارف برجسته قرن هفتم هجری، باید از مظاهر تجلّی معارف اسلامی و ادب عربی در شعر فارسی محسوب گردد. نجم الدین رازی به مخازن غنی و سرشار قرآن و حدیث شوقی وافر داشت و از احادیث منقول از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) در جهت بیان مقاصد خود بهره جسته است. او در ضمن طرح و شرح آموزه های عرفانی خود، گهگاه اشعاری نیز سروده و جهت تلطیف بحث، در لابه لای مطالب جای داده است. مطالعه در این اشعار نشان می دهد که اگرچه این اشعار، به لحاظ زیبایی های شعری، در حدّ متوسط است، امّا تجلی قرآن و حدیث در آن هویداست. وی به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم بوده و از گنجینه احادیث نبوی نیز بهره کافی داشته است.
۲۳۵۵.

تحلیلی بر «تعالی حکمت»؛ با تکیه بر نفس شناسی و روش شناسی صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: حکمت تعالی نفس شناسی روش شناسی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۳۱۶
مکتب فلسفی صدرالمتألهین بنام حکمت متعالیه شناخته میشود. ملاصدرا واژه «حکمت» را بر واژه «فلسفه» ارجح دانسته و «تعالی» را که در نظر او موقعیتی پویاست جهتگیری کلی ساختار فکری خود قرار داده است. این امر ما را با منظومه یی از عواملی که از کیفیت، جهت و چگونگی تعالی در این مکتب بحث میکند، مرتبط میسازد. نوشتار پیش رو درصدد است، از میان عناصر متعدد برتری حکمت صدرایی، چگونگی ایجاد این تعالی را از طریق بررسی دو مؤلفه نفس شناسی و روش شناسی در دو حوزه مبدأ و معاد تبیین نماید. در رویکرد صدرایی اگر کسی خواستار حکمت باشد، باید برای خویش و در خویشتن دست به آفرینش زده و از تماشاگری به بازیگری در عرصه وجود قدم بگذارد. نوع نگاه متفاوت ملاصدرا به حقیقت نفس و توسع در مراتب ادراکی آن، با روش شناسی درهم تنیده و مرتبط است، زیرا در حکمت صدرایی شناخت نفس بمثابه یک روش برای خداشناسی و آخرت شناسی قلمداد میشود. ملاصدرا در روش شناسی از بازآفرینی مفاهیم آغاز میکند و با رهیافتی میان رشته یی و جامع نگر، روش درست را جمع میان عقل و نقل و شهود میبیند. تأویل و زبان برتر نیز از مؤلفه هایی است که با روش شناسی خاص ملاصدرا مرتبط است.
۲۳۵۶.

جستاری در مفهوم واژه «مهد» در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 279 - 267

کلیدواژه‌ها: مهد قرآن مهاد خلود جهنم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۸ تعداد دانلود : ۳۱۷
واژه مهد و مشتقات آن، یکی از پرکاربردترین عبارات به کار رفته شده در قرآن می باشد. وجود معانی متعدد برای یک واژه، خواننده را سردرگم کرده و در نتیجه، از تشخیص معنای حقیقی و جامع یک واژه، و نیز فهم مقصود خدای متعال از آیات قرآن، عاجز می نماید؛ چرا که در صورت تعدد غیر ضروری معنا برای یک واژه، گاه خواننده نمی داند باید کدام معنا از یک لغت را با کدام کاربرد آن در قرآن کریم، تطبیق دهد. در این گونه موارد، رسیدن به معنایی واحد و جامع، می تواند چاره ساز باشد. دانشمندان لغت، معناهایی تحت عنوان «گهواره»، «آماده کردن جایی برای سکونت و استراحت»، «گستراندن فرش و مانند آن» و «آماده و هموار کردن» را برای واژه «مهد»، ذکر کرده اند؛ از این رو، نوشتار حاضر درصدد آن است تا با بررسی میزان مطابقت هر یک از معانی مذکور با کاربردهای واژه «مهد» در قرآن، معنایی را برگزیند که دقیق و جامع بوده و با تمامی کاربردهای این واژه در قرآن، مطابقت نماید. بر اساس پژوهش حاضر، تطابق سه معنای نخست از معانی مذکور با تمام کاربردهای واژه «مهد» در قرآن، محل اشکال است؛ از دیدگاه نگارندگان، معنای چهارم، جامع تر و دقیق تر بوده و با تمام کاربردهای «مهد» و مشتقات آن در قرآن، مطابقت کامل داشته، آنها را در بر می گیرد که در طول نوشتار حاضر، به ذکر و بررسی آن ها پرداخته و گامی در جهت اثبات این مدعا به عمل خواهد آمد.
۲۳۵۷.

نقش توحیدباوری در مقاومت اسلامی از دیدگاه قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳) 118 - 144

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم مقاومت اسلامی توحیدباوری استقامت عوامل انگیزشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۷ تعداد دانلود : ۴۵۵
مفاهیم قرآنی فراوانی همچون استقامت، صبر، ثبات قدم، جهاد، شهادت، پیروزی و احدی الحسنین ناظر به مقاومت اسلامی است. از آیات پرشمار ناظر به این مفاهیم استفاده می شود که مقاومت اسلامی یکی از راهبردهای بااهمیت امت اسلامی در برخورد با دشمنان است. گستردگی آیات این امکان را فراهم کرده است که موضوع مقاومت اسلامی در قرآن کریم از جهات مختلفی بررسی و تحقیق شود. گوناگونی شیوه های دشمن در رویارویی با اسلام و مسلمانان در دوره معاصر، ضرورت پرداختن به این موضوعات را ایجاب می کند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای، به نقش توحیدباوری در مقاومت اسلامی از دیدگاه قرآن پرداخته شده است. از دسته بندی، بررسی و تأمل در آیات این نتیجه به دست می آید که بیشترین آیات ناظر به این موضوع، مرتبط با اهداف توحیدباوران و افزایش انگیزه مقاومت در آنان است و نیز توحیدباوری رکن اساسی مقاومت اسلامی است و پدیده مقاومت اسلامی از جهات فراوانی با توحیدباوری پیوندی ناگسستنی دارد.
۲۳۵۸.

تطبیق جایگاه زن در نهاد خانواده از منظر اسلام و فمینیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 31 - 64

کلیدواژه‌ها: زن خانواده اسلام فمینیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۳۰۸
تفکرات فمینیستی، تمام حقیقت انسان را منحصر در جسم او می داند. بنابراین با مشاهده تفاوت های جسمانی دو جنس، انسان ها را به دو گروه متفاوت و حتی مقابل هم تقسیم می کند: مرد دارای قوای جسمانی برتر، اصل انسانیت، و زن با ضعف جسمانی، انسان تابع و پیرو مرد. در این نوع انسان شناسی، مطالبه حقوق برابر، تنها در صورتی موجه به نظر می رسد که هرگونه تفاوتی میان دو جنس نفی شود. در حالی که جهان بینی اسلامی به طور مبنایی، حقیقت وجود انسان را روح او می داند، نه جسم او و نه مجموع جسم و جان و از آنجا که روح از هرگونه شائبه تذکیر و تانیث فارغ است، هیچ تفاوتی در انسانیت بین افراد انسان وجود ندارد. بزرگ نمایی جنسیت در فرهنگ فیمینیستی و محرومیت هایی که زنان از این جهت متحمل شدند، آنان را به سوی انکار جنسیت سوق داده است. هدف این پژوهش، این است که نشان دهد آموزه های فمینیستی در حوزه زن و خانواده با تعالیم دین اسلام سازگار نیست؛ ولی این ناسازگاری مانع از آن نمی شود که بدونِ داوری ارزش مدارانه به مطالعه تطبیقی و عینی بین دو نگاه پرداخته شود. همچنین، این تحقیق، به روش مطالعه کتابخانه ای و تحلیل محتوا، بررسی تحلیلی برخی از مسائلِ نهاد خانواده با محوریت زن از نگاه اسلام و فمینیسم را بر عهده دارد و نوآوری آن هم علاوه بر مقایسه دو دیدگاه، این است که از خانواده رو به زوال در فرهنگ غرب عبرت گرفته، و از اقتباس عناصر فرهنگی مخرب غربی و فمینیسم افراطی اجتناب شود.
۲۳۵۹.

منبع شناسی و اعتبارسنجی دعاهای طبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 9 - 34

کلیدواژه‌ها: دعاهای طبی گونه شناسی منبع شناسی اعتبارسنجی کتاب های دعا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۲۲۸
منابع روایی و دعایی شیعه انباشته از دعاهای پر مغزی است که از سوی معصومین (ع) صادر شده است. گونه خاصی از این دعاها -به منظور درخواست از خدا برای حل مشکلات و گرفتاری ها- به خصوص مداوای بیماری ها بیان شده است. اهمیت این دعاها بر کسی پوشیده نیست، اما برای انتساب هر مطلبی به معصومین (ع) باید دلیلی وجود داشته باشد. یکی از راه های بررسی اعتبار نسبی مطالب نقل شده، سنجش میزان اعتبار منبع و کتابی است که دعا یا روایت در آن ذکر شده است. از این رو، شایسته است در خصوص مهم ترین منابع دعاهای طبی شناخته شده با توجه به اعتبار منبع درباره میزان اعتبار آن ها، اظهارنظر کلی صورت گیرد. علاوه بر این، آشنایی با منابع و مأخذ دعاهای طبی اولین مرحله برای دسترسی به این میراث ارزشمند و بهره برداری از آن است. این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی- تحلیلی به بازشناسی مهم ترین منابع دعاهای طبی و اعتبارسنجی آن ها می پردازد. برای این منظور، ابتدا منابعی که در طول تاریخ در گستره دعانگاری یا جمع آوری حدیث، باب خاصی به این موضوع اختصاص داده اند، معرفی شده اند، سپس مشهورترین و گسترده ترین منابع دعایی و روایی معاصر؛ یعنی مفاتیح الجنان و بحارالانوار مورد بررسی قرار گرفته و منابع مورداستفاده آن ها استخراج شده است. نتیجه بررسی منابع این دو کتاب تقریبا یکسان است. بر این اساس دو کتاب طب الائمه (ع) اثر عبدالله و حسین بن بسطام و مکارم الاخلاق اثر طبرسی در زمره اصلی ترین منابع دعاهای طبی است که متاسفانه از اعتبار کافی برخوردار نیستند. این در حالی است که بسیاری از دعاهای شفابخش لابلای کتاب های حدیثی و دعایی آمده است که با جمع آوری آن ها می توان مجموعه ای از دعاهای معتبر طبی را به مشتاقان معارف اهل بیت (ع) اهدا کرد.
۲۳۶۰.

موضوعیت یا طریقیت امارات در اعتبار اجتهاد با نگاهی اجمالی به قرآن کریم و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 77 - 102

کلیدواژه‌ها: طریقیت موضوعیت اجتهاد امارات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۱۶
در میان فقها بحثی وجود دارد که آیا علم قاضی به واقعه از بیرون تأثیری در حکم او می تواند داشته باشد یا خیر به این معنا که حتی اگر از رخداد فیمابین دو طرف دعوا به هر نحوی مطلع است باز آنچه برای او حجت است تا بتواند بر اساس آن حکم کند صرفاً امارات تعیین شده از ناحیه شارع است که همانا بینه و اقرار می باشد، یا علم قاضی بدون امارات معینه نیز برای صدور حکم حجیت دارد. ثمره این بحث در اعتبار اجتهاد و یا کفایت علم مقلد ممکن است از جهت مناط و ملاک واحد آن، خود را نشان دهد و مفید واقع شود. بررسی امارات(بینه و اقرار) از آن جهت که امری کاملاً تخصصی در حوزه تخصص مجتهد است پس بر فرض اثبات این مطلب که بینه و اقرار در اثبات دعوی و حکم موضوعیت دارد در نتیجه اجتهاد برای قضاوت لازم می شود، و در صورتی که بتوانیم اثبات کنیم بینه و اقرار صرفاً طریقیت به واقع دارند پس از هر راهی که واقع برای قاضی منکشف شود قاضی می تواند حکم صادر کند، بنابراین اجتهاد لازم نیست.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان