ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۵۴۱ تا ۳٬۵۶۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۳۵۴۱.

بررسی تطبیقی وجوه معنایی و کاربردهای مصداقی واژه ی «نُزُل» در تفاسیر المیزان، مجمع البیان، الکشّاف و التحریر و التنویر

کلیدواژه‌ها: مفردات قرآن وجوه و نظایر المیزان مجمع البیان الکشاف التحریر و التنویر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۹ تعداد دانلود : ۵۶۴
مطالعات واژه پژوهی در قرآن، از جمله کهن ترین مطالعات در حوزه فهم و تفسیر قرآن است. اهمیت پژوهش های واژه شناختی از رهگذر اهمیت فهم و تفسیر درست قرآن کریم قابل تبیین است. با عنایت به آن که واژه ی «نُزُل» وجوه معنایی زیادی دارد که با توجه به سیاق، بافت و فضای حاکم در آیات، یکی از مفاهیم می تواند درست باشد ویا ترجیح داده شود، پرسش این پژوهش آن است که معنای دقیق واژه نُزُل کدام است؟ یافته های این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد که نُزُل در اصل به معنای «آنچه از غذا و نوشیدنی که برای پذیرایی از مهمان آماده می شود، اطلاق می گردد ولی در کاربردها بر اساس بیشترین میزان اتفاق نظر در میان لغویان، با % 11.31، به جایگاه و منزل و با % 9.25 بر برکت، فضل و بخشش و با % 4.11 بر درآمد، اطلاق شده است. همچنین بررسی این معانی در تفاسیر چهارگانه مجمع البیان، المیزان، کشّاف والتحریر و التنویر نشان می دهد که در آنها نیز معنای واژه نُزُل به «آنچه از غذا و نوشیدنی که برای پذیرایی از مهمان آورده می شود و آن در بهشت نعمت و در جهنم، عذاب است.» معنا شده است.
۳۵۴۲.

بررسی تطبیقی حرمت نوشیدن شراب در قرآن کریم و عهدین

کلیدواژه‌ها: خمر شراب حرام حلال قرآن کتاب مقدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹۰۶ تعداد دانلود : ۹۹۹
حکم آشامیدنی ها در اسلام همانند حکم نخستین در خوراکی ها، حلال بودن است. آیات مختلفی از قرآن کریم، به آشامیدنی های حلال و پاک، اشاره دارد. در تعدادی از آیات، نوشیدن برخی آشامیدنی ها، تحریم و به طور واضح و صریح، نهی شده است؛ یکی از آن موارد، نوشیدن شراب به مقدار کم یا زیاد و مستقیم یا غیر مستقیم است که برابر نص صریح آیات، روایات و نیز به حکم  عقل و اجماع، به طور کلی حرام شده است. اکنون پرسش آن است که آیا حکم حرمت آشامیدن شراب، در کتب الهی پیشین نیز وجود دارد؟ مقاله پیش رو، کتاب مقدس؛ عهد قدیم و جدید را واکاوی نموده و با روش توصیفی– تحلیلی، مورد بررسی تطبیقی قرار داده است. نتیجه پژوهش آن است که هرچند کلمات، برای هر دو محصول انگور؛ یعنی شراب تخمیر شده و تخمیر نشده، متفاوت به کار رفته، اما کتاب مقدس از شراب تخمیر شده، نهی کرده، ولی در مرور زمان تفاسیر مختلفی از آن به عمل آمده و در مقام عمل نیز با فراز و نشیب هایی همراه شده است.
۳۵۴۳.

بررسی تحلیلی _ تطبیقی حکمت تکرار لفظی در سوره ی کافرون از نگاه فریقین

کلیدواژه‌ها: سوره کافرون تفسیرقرآن تفسیر تطبیقی تکرار لفظی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۴ تعداد دانلود : ۳۶۰
مفهوم و محتوای سوره ی کافرون، توحید محض است و بر اساس نظر اکثر مفسرین به گروه مشخصی از کافران اختصاص دارد. خداوند در این سوره به نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله و سلم می فرماید: کافران، پذیرای دین و آیین توحیدی نبوده و نیستند و آنچه را که پیامبر(ص) می پرستد، کفار نمی پرستند و آنچه را کافران می پرستند، حضرتش نخواهد پرستید. به نظر می رسد؛ تکرار لفظی در آیات سوره موجب پرسش و پیدایش آرای گوناگون شده است. بدین رو، در این مقاله انواع تکرار، مورد بررسی قرار گرفته و نشان می دهد که محتوا و ساختار موضوعی سوره، تکرار را سبب شده است و نوع تکرار لفظی و با فاصله است. در این مقاله تحلیلی-تطبیقی، با استفاده از منابع کتابخانه ای، به بحث در مورد زمان حال و آینده آیات و همچنین به عادات قوم عرب در تکرار کلام اشاره شده است و به دو سوال پاسخ داده شده: اول این که «چرا خداوند آیات سوم و پنجم سوره ی کافرون را تکرار کرده است؟» و دوم این که «تکرار، چه پیامدهایی داشته است؟» با مقایسه دیدگاه های تفسیری امامیه و اهل سنت، بررسی دلایل روایی و شان نزول به این نتیجه دست یافته ایم که عمده دلیل تکرار در این سوره، تأکید، جهت فهماندن به پیشنهاد دهندگان و ایجاد یک نوع صف بندی بین پیامبر(ص) و کفار است که هیچ سازش و مداهنه ای تا ابد در این مورد، وجود ندارد و تکرار آیات، دلالت بر این دارد که پرستش نوبتی خداوند متعال و بت ها، اکیدا محال دانسته شده است.
۳۵۴۴.

اهمیت عقل و استدلال های عقلی برای اثبات وجود خدا از منظر زمخشری در تفسیر کشاف

کلیدواژه‌ها: زمخشری الکشاف برهان حدوث برهان نظم برهان امکان ووجوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۲۵۴
جارالله زمخشری معتزلی از مفسران و متکلمان تأثیر گذار در قرن ششم هجری بوده است. و با نگارش تفسیر کشاف بسیاری از آیات الهی را تبیین و روشن نموده است. معرفی اندیشه های کلامی و تفسیری این اندیشمند بزرگ می تواند قدمی در راه آشنایی با فرهنگ و معارف اسلامی تلقی گردد. با بررسی دیدگاه های این مفسر،معلوم گردید با رویکرد عقلی مباحث خداشناسی را مورد تحقیق قرار داده است. زمخشری عقل را در دستیابی به اثبات وجود خدا و صفات او مستقل و معارف وحیانی را صرفاً تنبیهی می داند.وی نظر واستدلال در مسائل اعتقادی راضروری می داند وبااستناد به آیات قرآن هرگونه تقلید کورکورانه در باورهای دینی رامردوداعلام نموده است. وی با استفاده از آیات قرآن مجید براهینی چون فطرت، امکان و وجوب، حدوث و نظم را برای اثبات وجود خداوند بکار گرفته است.واز این طرق وجود خدارا اثبات نموده است دراین نوشتار اندیشه های ایشان در این مباحث تبیین می گردد.
۳۵۴۵.

معناشناسی تصریف آیات و رابطه آن با تکرار در قرآن با محوریت آیه 89 اسراء و آیه 113 طه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 89 اسراء آیه 113 طه تکرار در قرآن تصریف آیات اعجاز قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۰ تعداد دانلود : ۵۱۲
در قرآن کریم بسیاری از الفاظ و مفاهیم تکرار شده است. برخی از خاورشناسان و مخالفان، تکرارهای قرآنی را مورد طعن قرار داده و آن را عیبی برای قرآن تصور کرده اند و تکرار در قرآن را لغو و در تعارض و ناسازگاری با فصاحت و بلاغت و اعجاز دانسته اند، اما با توجه به آیات «تصریف در قرآن» مانند آیه 89 سوره اسراء: « وَ لَقَدْ صَرَّفْنا لِلنَّاسِ فِی هذَا الْقُرْآنِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ فَأَبی أَکْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ کُفُوراً » و آیه 113 سوره طه « وَ کَذلِکَ أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا وَ صَرَّفْنا فِیهِ مِنَ الْوَعِیدِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ أَوْ یُحْدِثُ لَهُمْ ذِکْراً » و بررسی دیدگاه های ادیبان و مفسران و معناشناسی تصریف قرآن، روشن می گردد که مقصود از تصریف در قرآن، تکرار مفاهیم و معانی در اسلوب ها و بیان های گوناگون و تبیین یک موضوع با گرداندن آن از حالی به حال دیگر است که برای هدایت، پندپذیری، تدبر و تعقل انسان ها و انگیزه های دیگر انجام پذیرفته است. تصریف و تکرار در مفاهیم و معانی قرآنی یکی از فنون بلاغی و وجهی از وجوه اعجاز قرآن است.
۳۵۴۶.

تحلیل تطبیقی قاعده ترادف واژگان در تفسیر قرآن با رویکرد معناشناسی در تفسیر «المیزان» و «التحریر و التنویر»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قواعد تفسیر ترادف علامه طباطبایی ابن عاشور معناشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۵۴۰
مفسران هرچند از اصول و قواعد خاصی در تفسیر بهره برده اند، غالباً بدون تبیین این قواعدِ نانوشته و ناگفته، به امر تفسیر پرداخته اند. تحقیقات موجود در این باره نیز صرفاً به استخراج قواعد از کتب علوم قرآن، اصول فقه، لغت و قواعد عربیت، برخی مقدمات تفسیر و کتب پراکنده اکتفا نموده اند؛ حال آنکه استخراج قواعد از متن تفاسیر و کاوش در میان نظرات تفسیری مفسران در لابه لای آیات قرآن، قواعد و نکات بدیعی را برخواهد نمود. تنقیح این قواعد، گنجینه پرارزشی از قواعد تفسیر و زیرساخت های آن در اختیار مفسران قرار می دهد و رهاورد این تلاش، ضابطه مند شدن علم تفسیر از رهگذر تدوین مجموعه ای متقن از قواعد تفسیر است که قطعاً فهم دقیق تر و به دور از لغزش و خطا در فهم مراد از آیات قرآن کریم را به دنبال دارد. این جستار بر آن است تا زیرساخت های مورد استفاده در ترادف واژگان قرآن کریم را با رویکرد معناشناسی جدید، در میان نظرات تفسیری دو مفسر مٶثر در قرون اخیر، یعنی علامه طباطبایی و ابن عاشور جستجو کند.
۳۵۴۷.

جنس حروف قرآن و ارتباط آن با معنا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان قرآن فیزیک صوت آهنگ قرآن آوامعنایی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۷ تعداد دانلود : ۵۷۵
در بررسی های ادبی زبان ها، پژوهش هایی درباره هماهنگی لفظ و معنا به ویژه در شعر و نظم صورت گرفته است. پژوهش های مشابهی در زمینه زبان قرآن نیز انجام پذیرفته، اما آنچه کمتر بدان توجه شده است، نقش فیزیک حروف در معنادهی عام و بررسی اشتراکات موجود در این زمینه در میان برخی زبان ها و نیز تنبه به نقش فطرت انسانی به عنوان پایه مشترک ادراک در این زمینه است. مقاله حاضر، از قرآن کریم به مثابه کتاب فطرت انسانی سخن می گوید و معنادهیِ آوایی آن را برای مستمعان زبان های مختلف مورد توجه قرار می دهد. در تحقیق حاضر، ارتباط فیزیکِ صوت و معنای آن مورد بررسی قرار می گیرد و با نمونه هایی از آیات و عبارات قرآن و زبان های دیگر تطبیق داده می شود. مقاله در پایان، انجام تجزیه و تحلیل علمی صوت قرآن و سنجش داده های به دست آمده در معنادهی قرآن را پیشنهاد می کند.
۳۵۴۸.

بررسی وصایت مندی در خطبة غدیر از دیدگاه الگوی تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خطبة غدیر تحلیل گفتمان وصایت بینامتنیت بیناگفتمانگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۰ تعداد دانلود : ۸۰۴
این جستار، مسألة وصایت مندی در خطبة غدیر را از منظر تحلیل متن و گفتمان پیشنهادی فرکلاف بررسی می کند. ابتدا این پرسش مطرح می شود که خطبة غدیر به مثابه گفتمان شفاهی چه ویژگی ها و کارکردهایی دارد و پیام اصلی خطبه را که اعلام وصایت و ولایت علی (ع) است، چگونه می توان از این منظر تبیین و توجیه کرد. پس از اشاره به پیشینه ای مختصر، از مبانی نظری بحث یعنی تحلیل متن و گفتمان سخن به میان می آید و روش شناسی مبتنی بر چارچوب سه لایه ای فرکلاف یعنی توصیف، تفسیر و تبیین، بحث و فحص می شود. از این حیث، خطبة غدیر به مثابه گفتمان شفاهی مذهبی و به تعبیر دقیق تر، گفتمان ترغیبی معرفی می شود. این گفتمان ویژگی های خاص خود را دارد که در پرتو چارچوب فرکلاف برآفتاب می شود. از جملة یافته ها، یکی این است که شیوه های تحلیل گفتمان و از جمله بینامتنیت آشکار و نهان، بیناگفتمانگی، و بازبافتمندسازی، بیش و کم مضمون اصلی خطبه را که وصایت و جانشینی علی (ع) است، نشان م یدهد.
۳۵۴۹.

رهیافت تأویلی به آیه شریفه «وَ فَدَیناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ» با عنایت به اصطلاح عظیم در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ذبح عظیم حضرت ابراهیم× حضرت اسماعیل× امام حسین×

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴۰۰ تعداد دانلود : ۸۷۱
غالب مفسّران شیعه و اهل سنّت در آیه « وَ فَدَیْناهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ » گفته اند که مراد از «ذبح عظیم»، «کبش» «قوچ» است و از آن جایی که در قرآن وصف عظیم در چند مورد بیشتر به کار برده نشده است؛ برای خدا « رَبِّکُمْ عَظیم »، برای قیامت « نَبَأٌ عَظیم »، برای عرش خدا « الْعَرْشِ الْعَظیم » و سرانجام برای اخلاق پیامبر اسلام | « خُلُقٍ عَظیم » به کار رفته است. به نظر می رسد برخی از عالمان و مفسران با چنین پرسشی در ذهن خود مواجه شده اند که چگونه قربانی کردن گوسفند، ذبح عظیم است؟ ازاین رو، تأویلات گوناگونی را بر اساس روایات ذکر نموده اند. در این پژوهش تلاش شده است به روش تحلیلی ضمن بررسی اصل مسئله، مراد اصلی « ذبح عظیم » تبیین گردد. بر اساس روایت پیامبر گرامی اسلام (ص) که می فرماید: « أنا من حسین » با توجه به قبول امام حسین × در عالم ذر، ایشان آن قربانی عظیم است.
۳۵۵۰.

نقد و بررسی شیوه های معادل یابی واژگانی در ترجمه قرآن (با تکیه بر تحلیل مؤلفه های معنای واژگان)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تحلیل مؤلفه ای معنا آحاد معنایی ترجمه های قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۸ تعداد دانلود : ۸۳۶
یکی از اصول بسیار مهم در حوزه معناشناسی و به ویژه فن ترجمه، شناخت اجزای واژگان در یک زبان است. «تحلیل مؤلفه های معنای واژگان» به عنوان یکی از نظریات حوزه معناشناسی و مطالعات معنایی، به تجزیه واحدهای زبانی به اجزای تشکیل دهنده آنها می پردازد و به استخراج معنای نهفته در واژه و کشف لایه های معنایی آن توجه دارد و در شناسایی تفاوت های معنایی بین واژگان هم معنا، دارای اهمیت است. پژوهش پیش رو کوشیده ضمن معرفی این روش به عنوان رویکردی مهم در حوزه معناشناسی و ایجاد تعادل ترجمه ای، با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی، به نحوه برابریابی واژگان بر مبنای تحلیل مؤلفه های معنایی در منتخبی از واژگان سوره های طه و مؤمنون در ترجمه های آقایان آیتی، الهی قمشه ای، رضایی اصفهانی، فولادوند و معزی بپردازد. برآیند پژوهش نشان می دهد که در ترجمه های آقایان آیتی، الهی قمشه ای، فولادوند و معزی، در بیشتر موارد به انتقال دقیق مؤلفه های سازنده معنای یک واژه از زبان مبدأ به زبان مقصد توجه لازم صورت نگرفته و این کم دقتی باعث ارائه معنای اولیه و هسته ای از واژگان شده است. ترجمه آقای رضایی اصفهانی نیز هرچند توفیق کامل نداشته، اما مؤلفه های معنایی واژگان را بهتر از سایر ترجمه ها انتقال داده است.
۳۵۵۱.

نقد حدیث محوری در دیدگاه های قرآنی ناصرالدین البانی(مقاله پژوهشی حوزه)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۷ تعداد دانلود : ۵۹۴
قرآن پژوهی یکی از دیرینه ترین حوزه های پژوهشی در اسلام است. اندیشمندان با گرایش های خاص خود به واکاوی قرآن پرداخته اند. تحلیل مبانی اندیشمندان جهت ارائه درک صحیح مواضع ایشان، ضروری و راهگشا خواهد بود. در این میان، رویکرد حدیث محوری به مفاهیم قرآنی نیز قدمت زیادی دارد. البانی از محدثان معاصر با همین رویکرد سراغ قرآن رفته و آثاری از خود بر جای گذاشته است. مبانی ایشان عبارت اند از: عدم جواز کمترین ترجیح آیات بر روایات، تبیین قرآن توسط سنت به معنای سیطره سنت، عدم جواز تفکیک عقاید از احکام و لزوم تبعیت از فهم سلف صالح. ایراداتی بر مبانی البانی وارد است، از جمله: وجود تفاوت و تمایز در بین آیات، ضعف استدلال، تعمیم جزء به کل و تناقض گویی. این مقاله در صدد واکاوی حدیث محوری در آثار البانی که بر فهم قرآن اثر سوء گذاشته، می باشد. روش پژوهشی در این تحقیق، کیفی از نوع توصیفی تحلیلی است.
۳۵۵۲.

تأثیرپذیری ترجمه های تحت اللفظی و جمله به جمله قرآن کریم از حرف باء سببیت (مطالعه موردی سوره بقره و آل عمران در ترجمه مُعزّی و آیتی)(مقاله پژوهشی حوزه)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۱ تعداد دانلود : ۶۰۰
بهترین شکل آن را معادل سازی کند. یکی از این اصول توجه به معانی حرف جرّ «باء» است. هدف از این پژوهش، آشنایی با عملکرد مترجمان قرآن، آیتی1 (جمله به جمله) و معزّی2 (تحت اللفظی) در معادل یابی حرف «باء» سببیّت است. بنا براین با بهره گیری از تفاسیر و منابع دستوری زبان مبدأ و مقصد و روشی استقرایی و توصیفی تحلیلی، به بررسی و نقد دو ترجمه آیتی و معزّی از معنای سببیت حرف جرّ «باء» پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد به دلیل پایبندی به قواعد دستوری زبان مبدأ و رعایت اصل امانت داری، بهترین معادل سازی در ترجمه معزی نمود دارد، ولی چون در ترجمه های کنونی، زبان معیار روز ملاک هست، بنابراین ترجمه آیتی علاوه بر رعایت قواعد دستوری زبان مبدأ، بیشتر به زبان مقصد نزدیک بوده و به قواعد دستوری روز نیز بیشتر پایبند است، بنابراین ترجمه ای مأنوس تر است.
۳۵۵۳.

بررسی تأثیر سحر بر پیامبر اکرم| از دیدگاه مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر کلامی سحرالنبی جادو شدن پیامبر عصمت پیامبر زینت ظاهری زینت معنوی پوشش نماز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۳۷ تعداد دانلود : ۶۷۹
الگو بودن پیامبر | برای بشریت و همچنین حجیت گفتار و کردار و تقریر آن حضرت با سحر شدن او طبق بعضی از روایات توسط لبید بن اعصم یهودی، ناسازگار است. جریان سحرالنبی از طریق برخی از روایات، به مباحث تفسیری وارد شده است. اندیشمندان مسلمان براساس دیدگاه های مختلف فکری مذهبی و با توجه به منابع و مبانی دین شناسی، نظرهای گوناگونی درباره مسحوریت یا عدم تأثیر سحر بر حضرت ارائه کرده اند. مفسران نیز هرکدام براساس مبانی معرفتی خود، با این موضوع برخورد نموده اند. در میان مفسران اهل سنت دو دیدگاه درباره سحرالنبی وجود دارد؛ دیدگاهی که همانند اکثرِ مفسران شیعه، سحرالنبی را مخالف قرآن و عصمت دانسته و روایات یاد شده را مطرود می داند و دیدگاهی که تأثیر سحر بر پیامبر | را می پذیرد. در نقد دیدگاه دوم باید گفت: اثبات سحر شدن پیامبر | بنابر دلایلی چون موافقت آن با سخن کفار و مخالفت قرآن با آن از یک سو و ضعف سندی روایات از سوی دیگر و همچنین منافات سحرالنبی با عصمت پیامبر | و نزول مکی بودن معوذتین، نادرست است. بدین جهت تفصیل قائلین به تفصیل سحر بین جسم و روح پیامبر | و تأثیر سحر بر بدن آن حضرت نیز قابل قبول نیست.
۳۵۵۴.

گفتمان کاوی انتقادی سوره شمس بر اساس الگوی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن سوره شمس گفتمان فرکلاف تحلیل انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۴ تعداد دانلود : ۶۱۹
اگر تحلیل گفتمان به مثابه یک روش کیفی در تحقیق در نظر گرفته شود آنگاه با بررسی دیدگاه یا نگرش غالب بر متون در گردش در جامعه و اینکه چه دیدگاهی با کدام زیربنای فکری، یک متن مشخص را تولید کرده می توان از این طریق حوزه های معنایی در گردش در جامعه که به دنبال تغییر یا سلطه شکل گیری ذهنیت اجتماعی است را آشکار نمود. در این زمینه مدل تحلیل سه سطحی فرکلاف براساس توصیف، تفسیر و تبیین می تواند مؤثر باشد. از سویی قرآن کریم نیز با به کارگیری نشانه های مفهومی در قالب کل معناداری همچون سوره شمس سعی در تغییر یا اصلاح کنش های اجتماعی داشته است. بر همین اساس می توان با الهام گیری از روش فرکلاف در سوره های قرآن، با تحلیل ساختار متنی همچون واژگان و جملات در سطح توصیف و تطبیق آن با بافت موقعیت در سطح تفسیر گفتمان حاکم، نقش و رابطه آن با گفتمآنهای موجود در سطح جامعه را تبیین نمود. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی سعی بر آن دارد تا با الهام گیری از روش انتقادی فرکلاف زمینه تحلیل سوره شمس را به مثابه یک گفتمان فراهم نموده و کارکرد اجتماعی آن را تبیین نماید. نتایج حاصله نشان خواهد داد که گفتمآنهای سوره شمس در محوری مقاومتی با گفتمآنهای موجود سطح جامعه سعی در تبیین نظام ارزشی اسلام دارد.
۳۵۵۵.

عاشورا و زیارت عاشورا،آیینه تجلّی تولی، با رویکرد قرآنی روایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات زیارت عاشورا تولی حب دوستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۰ تعداد دانلود : ۳۶۲
واژه «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشه «ولی» مشتق شده است. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمده است. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق می دهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات می توان دریافت که «تولی» عامل جدایی مؤمنان از کفار، موجب رحمت خدا، محکم ترین دستگیره ایمان، پایه اسلام، نشانه خیر و نیکی، برترین و بالاترین اعمال است. تولی در زیارت عاشورا به معنای رسیدن به امام حسین(ع) و رسیدن به خدای حسین(ع) است و با دوستی آن امام و اهل بیت(ع) می توان به مقربان الهی دست یافت. در این مقاله، بحث «جایگاه و ارزش تولی، در آیات و روایات و زیارت عاشورا» را بررسی می شود و در ابتدای مقاله به تعریف کلمه «تولّی» در لغت و اصطلاح می پردازیم، سپس به تولّی از دید قرآن و روایات و نیز آثار و موانع تولّی در قرآن اشاره می کنیم. در پایان، از تجلی «تولّی» در زیارت عاشورا و کسانی که باید نسبت به آن ها تولّی داشته باشیم، سخن به میان می آوریم.
۳۵۵۶.

بررسی تطبیقی مفهوم امت با تکیه بر آراء تفسیری مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تطبیقی آیات امت معناشناسی امت

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۲۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۲۱۱
یکی از مهم ترین و اصلی ترین واژگان و مفاهیمی که در قرآن کریم کاربرد فراوان دارد، واژه «امّت» است. این واژه در بیشتر موارد به گروه یا جماعت معنا شده است، بر همین اساس مفهوم امت بیشتر در زمینه وحدت و یکپارچگی مطرح می گردد، به همین دلیل در جوامع اسلامی نیز اغلب امت را به همین معنا، می شناسند، اما تدقیق در مفهوم امت در قرآن، نشان می دهد گرچه مفهوم گروه یا جماعت در بیشتر موارد صدق می کند، اما این تنها مفهوم مورد نظر قرآن نیست، بر همین اساس معانی دیگر همچون زمان، دین، قصد، مدت، آیین، روش و مقتدا نیز مورد نظر قرآن بوده است. بنابراین تطبیق آراء و تفاسیر مختلف در باره کاربردهای متعدد ماده «امم» در قرآن نشان می دهد که در تفسیر معنای امت پایبندی به یک اصل و ریشه واحد وجود ندارد. بر همین مبنا، در پژوهش حاضر تلاش می شود با مفهوم شناسی واژه امت در قرآن و با تکیه بر آراء تفسیری مفسران، مشخص شود افزون بر معنای گروه و جماعت، چه معانی دیگری از امت مورد نظر قرآن بوده است.
۳۵۵۷.

معناشناسی واژه «وجه» در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معناشناسی قرآن بافت سیاق وجه هم نشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۳ تعداد دانلود : ۶۶۱
معناشناسی واژگان قرآن از روش های نوین پژوهش در قرآن کریم است. در این نگرش، پس از انتخاب کلمات کلیدی قرآن، حوزه های معناشناسی هر واژه به همراه ارتباط سیستمی میان آن ها، بررسی و برخی لایه های معنایی آیات ظاهر می شود. این رویکرد سعی دارد، با ملاحظه بافت و سیاق و با توجه به مجاورت کلمات و تکیه بر مجموعه یا بافت کلی قرآن، انسجام و پیوستگی معارف قرآن را روشن کند. تحقیق حاضر سعی دارد با استفاده از روش یادشده، حوزه های معنائی واژگان مرتبط با واژه «وجه» را با نظر به سیاق و روابط هم نشینی و جانشینی کلمات در آیات، تبیین کند؛ بدین ترتیب که معنای این واژه ابتدا از منابع معتبر لغت، جست وجو و سپس مصادیق مختلف آن با ملاحظه بافت و سیاق آیات از تفاسیر معتبر، روشن می شود و از محور هم نشینی در فهم معنا و مصداق آیات، کمک گرفته می شود و معناشناسی این واژه در حوزه های متعددی نظیر خداوند، پیامبران، انسان های وارسته، گناهکاران و ... تبیین می شود.
۳۵۵۸.

معناشناسی «طمأنینه» در اشعار جاهلی و قرآن کریم از منظر روابط معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن ایمان معناشناسی جاهلیت اشعار جاهلی طمأنینه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن، ادبیات و هنر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
تعداد بازدید : ۳۶۱۷ تعداد دانلود : ۱۴۶۴
لایه دار بودن واژگان قرآن کریم، زمینه جست وجوی معناشناسانه «طمأنینه» را در این پژوهش فراهم نموده است. از آنجا که یکی از شیوه های تبیین معنایی واژگان، کشف روابط معنایی واژه و شبکه معنایی آن است، در این پژوهش، ارتباط معنایی «طمأنینه» با واژه های همنشین در شعر جاهلی، و با واژه های همنشین، متقابل و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. حاصل تحقیق حاکی از آن است که واژه «طمأنینه» در شعر جاهلی، با توجه به فرهنگ آن عصر و تضاد خوی تند جاهلیت با طمأنینه، بیشتر در معنای امنیت جسمانی و آرامش مادی به کار رفته است و به دلیل انتقال در کاربرد و هنرآفرینی در اشعار جاهلی و قاموس لغت، از ویژگی چندمعنایی برخوردار شده و با نزول قرآن توسیع و ترفیع معنایی یافته است. حاصل مطالعه توصیفی در بافت قرآن نیز نشان می دهد که «طمأنینه» یک فعل ادراکی است که با همنشین های خود، رابطه تقابلی، جانشینی، مکملی، اشتدادی و شمول معنایی دارد و «ایمان» به عنوان فعل ادراکیِ توأم با عمل و با دارا بودن عنصر عاطفی و معرفتی، و «ذکر» به عنوان فعل ادراکی، مٶلفه های شرطیِ «طمأنینه» را تشکیل می دهند و «کشف حقیقت و یقین»، «رضای الهی»، «معیشت طوبی»، «سکینه» و «ربط قلب»، مٶلفه های ماهوی آن را می سازند و با واژه های «ارتداد»، «انقلاب قهقرایی در فتنه ها» و «خوف» تقابل مدرج دارد.
۳۵۵۹.

آثار و نتایج احتمالات متعدد تفسیری در آیات قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر احتمالات تفسیری آثار وجود احتمالات تفسیری نتایج احتمالات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۳۵۸
وجود احتمالات تفسیری متعدد ذیل برخی از آیات، شبهه فقدان تعین معنایی متن قرآن را پدید آورده است؛ بدین بیان که از ابتدا معنایی در نفس صاحب سخن وجود نداشته ، ولی با گذشت زمان، معناهای متفاوتی از آن به دست آمده است. البته قرآن، به لحاظ انشاکننده حکیم آن (خداوند)، تعین معنایی دارد و اختلافات مفسران، به سبب کاستی دانش آنان است، ولی از واقعیت کثرت دیدگاه های تفسیری نمی توان چشم پوشید. در این پژوهش، به علل پیدایش این حجم از دیدگاه ها نمی پردازیم، بلکه با هدف بیان نتایج وجود این دیدگاه های متکثر و به روش توصیفی تحلیلی، در سه محور کلی آثار اعتقادی، تربیتی و تفسیری، به فواید وجود این احتمالات تفسیری در برخی از آیات قرآن پرداخته ایم. بر پایه سه محور یادشده، احتمالات تفسیری، هم در جنبه های اعتقادی مسلمانان اثرگذار است و هم نتایج تربیتی و اخلاقی دارد و نیز از جنبه منطق تفسیری، پیامدهایی قابل طرح در مباحث روش شناسی تفسیر دارد.
۳۵۶۰.

موانع و عوامل واقع بینی از منظر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: موانع عوامل واقعیت واقع بینی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن انسان و جامعه در قرآن انسان در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی انسان و جامعه در روایات انسان در روایات
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی اخلاق و تربیت در روایات
تعداد بازدید : ۵۲۴۴ تعداد دانلود : ۲۲۱۳
یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقع بینی است. اصل واقع بینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهاده است؛ بدین معنا که از انسان می خواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی بردن به واقعیت آن ها، به وظایفی که در سایة آن متوجه می گردد، قیام نماید. اما با وجود توصیه های مکرر الهی به واقع بینی، انسان غالب اوقات نسبت به آن بی توجه می باشد و در اثر پیروی از وهم و خیال، غفلت، جهالت، تمایلات نفسانی و گناهان نمی تواند واقعیت ها را آن گونه که هست، دریابد. از این رو، ضروری است که انسان برای اطاعت از امر الهی و شناخت صحیح امور، نخست موانع و حجاب هایی را که در برابر این اصل مهم قرار دارند، از میان بردارد و آنگاه عوامل مؤثر در واقع بینی را شناخته، به تقویت آن ها در وجود خود اقدام نماید که از جملة این عوامل می توان به تعقل، ایمان به خدا، یقین به معاد و تقوی اشاره نمود. در این مقاله، تلاش بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، پس از تبیین واقع بینی، به بررسی موانع واقع بینی و عوامل مؤثر در این امر مهم و نیز نحوة عملکرد آن ها از دیدگاه قرآن کریمو روایات پرداخته شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان