درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۹۴۱ تا ۱٬۹۶۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۱۹۴۱.

روش های غلبه بر اضطراب(استرس) و ایجاد آرامش در قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰شماره ۴۶ 137 - 160

کلیدواژه‌ها: اضطراب قر آن روایات آرامش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۲ تعداد دانلود : ۶۴۸
بشریت در طول تاریخ همیشه دچار انواع اضطرابها،نآارمی ها،استرس ها، ترس ها وغم های وحشتناک بوده است برای فرار ونجات از همه ترس ها وغم ها وناآرامی ها به انواع اوراد و اذکار در مناسک ها،آئین ها، ،عرفانهای نوظهور وغیره ایمان آورده وکاملا به آن وفادارشده هست. در این میان قرآن کریم به عنوان کتاب زندگی و شفا دهنده بیماری ها روش هایی را برای پیشگیری و درمان اضطرب و ایجاد آرامش ارائه داه است این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که روش های غلبه بر اضطراب (استرس) و ایجاد آرامش از منظر قرآن و روایات کدامند؟ به نظر می رسد که باتوجه به مبنای انسان شناختی قرآنی و روایی که انسان را موجودی مرکب از جسم و روح میدانند روش-های غلبه یر اضطراب را می توان به دو قسم کلی؛ روش های بینشی و روش های رفتاری تقسیم کرد. روش های بینشی شامل ، باورها و اعتقادات و نگرش صحیح در باره زندگی دنیوی و فلسفه و اهداف سختی ها و رنج ها و روش های رفتاری شامل؛یادخدا و ذکر ،توکّل و تقوا و دعا می باشند و مهم ترین باورها و اعتقادات باور و ایمان به خدا و معاد می باشند که هریک ار آنها نقش اساسی در غلبه بر اضطراب و ایجاد آرامش دارند
۱۹۴۲.

فلسفه وجودی آمادگی و قدرت دفاعی درقران با تاکید بر اندیشه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰شماره ۴۵ 7 - 32

کلیدواژه‌ها: فلسفه وجودی آمادگی دفاعی قدرت دفاعی طباطبایی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۹۵
به هر نوع آمادگی واقتداردر برابر تهاجم دشمن،آمادگی وقدرت دفاعی گفته می شود که از مولفه های فدرت نظام های سیاسی دینی و غیر دینی محسوب می شود، و اساس هرگونه پیشرفت، توسعه و مقابله است. از این رو همگان در صدد تقویت، تکامل و تجهیز همه جانبه سازمان دفاعی خویش برآمده اند. چرا که حفظ موجودیت، تمامیت ارضی ،استقلال و آزادی ایشان در سایه این امر مهم تامین می شود. امری بسیار مهم که آیات قران کریم بدان امروتاکید نموده است. لذا این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و تفسیری به بررسی فلسفه وجودی آمادگی و قدرت دفاعی از نگاه قران با رویکرد تفسیری علامه طباطبایی پرداخته است که یافته های این پژوهش بدین شرح است: آمادگی وقدرت دفاعی سازوکاری حیاتی، عقلی، فطری، شرعی، مستمر و پیشنیاز دفاع و جهاد شمرده می شود. و نقش موثری در ایجاد رهب و ترس در دشمن دارد و نیز رابطه مستقیم بین آن و باز دارندگی وجود دارد که هرچه میزان آمادگی واقتداردفاعی افزایش یابد به همان میزان سطح بازدارندگی هم ارتقا می یابد. همچنین با بالا رفتن سطوح آمادگی وقدرت دفاعی میزان غافلگیر شدن قوای مسلح و مدافع نظام اسلامی کاهش می یابد. و در نهایت آمادگی وقدرت دفاعی جامع عامل مهمی در حفظ دین و شعائر الهی وصیانت امت اسلامی می باشد که در دیدگاه علامه طباطبایی مهمترین فلسفه وجودی و هدف نهایی ازآمادگی وقدرت دفاعی است و ارهاب، عدم غافلگیری و بازدارندگی اهداف میانی و ابزاری برای رسیدن به حفظ دین و شعائر الهی وامت اسلامی می باشند.
۱۹۴۳.

حکم طلاق معتادِ مدهوش بر اثر مواد مخدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 293 - 270

کلیدواژه‌ها: سکر طلاق مخدر مدهوش مستی معتاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۳۰۶
حکم طلاق مدهوش یعنی کسی که اراده و شعور خود را از دست داده و از خودبیخود شده، موضوعی است که همواره میان فقها مورد بحث بوده است. طلاق مدهوشِ بر اثر شرابنوشی که در فقه اسلامی از آن تعبیر به طلاق سَکران میشود، «مقیسعلیه» مناسبی برای طلاق مدهوش بر اثر مصرف مواد مخدِّر است. در مورد عدم وقوع طلاق سکران غیر متعدِّی[یعنی کسی که ناآگاهانه یا حَسب ضرورتی، مادهی سکرآور را میل کرده] میان فقها اتفاق نظر است اما در مورد حکم طلاق سکران متعَدِّی[یعنی کسی که عمداً و بدون ضرورت، شراب یا هر چیز مسکری را تناول کرده] فقها اختلاف نظر دارند. گروهی از اصحاب و تابعین و نیز جمهور فقهای اهل سنت و زیدیه، طلاق سکران متعَدِّی را واقع دانستهاند اما برخی از اصحاب و تابعین و برخی از بزرگان حنفیه و شافعیه و فقهایی از جمله قاسم و طاووس و ربیعه و لیث و اسحاق و ابوثور و ابنتیمیه و ابنقیم و شوکانی و بسیاری از فقهای معاصر اهل سنت و نیز فقهای امامیه، طلاق سَکران متعدِّی را واقع ندانستهاند. در این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، ضمن قیاس «طلاق مدهوش بر اثر مواد مخدِّر» به «طلاق سکران متعدِّی»، دلایل موافقان و مخالفان وقوع طلاق سکران متعدِّی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و در نهایت به دلیل قویتر بودن دلایل ارائه شده توسط مخالفان وقوع طلاق سکران متعدِّی از جمله آنکه سکران متعدی توانایی ارادهی لفظ یا ارادهی معنای طلاق را ندارد و لذا در حکم مجنون است و احکام جنون نیز به اختلاف اسباب آن مختلف نمیشود؛ حکم به عدم وقوع طلاق سکران متعدی و به تَبَع آن حکم به عدم وقوع طلاق مدهوش بر اثر مواد مخدر، قول راجح بیان شده است.
۱۹۴۴.

واکاوی مفهوم خلود در جهنم با رهیافت معناشناسی هم زمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۵ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیایی ۱۸) 53-78

کلیدواژه‌ها: قرآن جهنم خلود معناشناسی هم نشین ها جانشین ها متقابل ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۹ تعداد دانلود : ۴۹۶
یکی از مفاهیم ارزشی در قرآن ، مفهوم "خلود"است. این پژوهش با معناشناسی همزمانی مبتنی بر تحلیل روابط همنشینی، جانشینی و متقابل های واژگان خلود به بررسی مفهوم قرآنی وکشف لایه های معنایی آن می پردازد واژه "خلود" 79" بار در قرآن آمده که" 41" بار در مورد بهشتیان و"38 "بار در مورد جهنمی ها است ، تقریبا در"30" مورد آن ، واژه"خلود" با "ابد"همراه بوده که "3 "مورد آن در مورد خلود ابدی کفار معاند در جهنم می باشد. همنشینی مکرر واژه "ابد"با "خلود"بر لزوم جاودانگی هر دو گروه در بهشت وجهنم تأکید دارد. اما به دلیل همنشینی خلود با مشیت الهی درآیات" 105 تا 108 "سوره هود وآیه "128" سوره انعام وتقابل واژه خلود با واژه"احقاب" در آیه" 23" سوره نبأ، امکان خروج مؤمنین عاصی و کفار غیر معاند از جهنم امکان پذیر است.از نظر صرفی واژگان "خلود" در قرآن بیش تر به صیغه اسم فاعل جمع "خالدون ،خالدین " آمده که نشان می دهد ، دستگاه خلود بهشتیان مثبت،پویا ،حمع گرا و دستگاه خلود جهنمی ها منفی،ایستا و ایمان گریز است. نگاه اصلی قرآن به خلود ، این است که دروازه ایمان به روی انسان گشوده شود تا از عذاب جهنم رهایی و به بهشت دست یابد.
۱۹۴۵.

ارزیابی آرای مفسران قرآن از دو وصف «ظَلُوم» و «جَهُول» در پایانه آیه امانت با تاکید بر سیاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 80 - 90

کلیدواژه‌ها: امانت حمل انسان ظلوم جهول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۴۸۰
از ویژگی هایی که قرآن برای انسان برشمرده دو ویژگی «ظَلُوم» و «جَهُول» در پایانه آیه امانت تأمل برانگیز است. نگاه خداوند به انسان در ابتدای همین آیه با تصریح به این دو ویژگی به ظاهر تناقض نمون است؛ زیرا این دو وصف پس از بیان عرض امانت و پذیرش آن از جانب انسان که بر عظمت و بزرگی وی دلالت دارد، واقع گردیده است. این تناقض نمایی آشکار در ظاهر آیه باعث گردیده تا مفسران قرآن در مواجهه با آن دو نگرش گوناگون در دو طیف مدح و ذم ارائه نمایند. این پژوهش پس از بازخوانی آرای مفسران قرآن و تحلیل محتوای اندیشه های تفسیری ایشان با تاکید بر قرائن درون متنی و سیاق آیات، باورمند گردیده که این دو ویژگی از جمله صفات انسانی است که آدمی در این آیه از قرآن کریم بدان ستوده شده. نتیجه آنکه تناقض ظاهری موجود در آیه امانت در پرتو شناخت این قرائن و تاکید بر سیاق قابل رفع است.
۱۹۴۶.

بررسی دسته بندی، ساختار هدایتی و غرض سوره قیامت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ ۲۰۹-۲۲۸

کلیدواژه‌ها: سوره قیامت سیر هدایتی دسته بندی آیات غرض سوره ها تفسیر ساختاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۳۹۷
این تحقیق به دنبال معرفی گام هایی برای کشف مستدل ساختار، سیر هدایتی و غرض سوره های قرآن کریم و تطبیق این گام ها در تفسیر سوره قیامت است. بر پایه یافته های این پژوهش، هدف مذکور در پنج گام قابل دستیابی است: دسته بندی اولیه آیات، عنوان گذاری اولیه دسته ها، سنجش ارتباط بین دسته ها و سیاق بندی، انتخاب عنوان مناسب برای سیاق ها، سنجش ارتباط بین سیاق ها و انتخاب عنوانی متناسب برای کل سوره. با اجرای این گام ها در تفسیر سوره قیامت، دسته بندی آیات، ساختار، سیر هدایتی و در نهایت غرض کلی سوره بیان شده است. در ادامه نظر مفسر کتاب الاساس فی تفسیر القرآن که از تفاسیر بارز در زمینه فهم منسجم سوره های قرآن کریم است، به منظور مقایسه و سنجش یافته های پژوهش حاضر مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
۱۹۴۷.

فرجام مقاومت یا سازش با دشمن از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 91 - 111

کلیدواژه‌ها: فرجام مقاومت سازش تسلیم قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۳۹۵
رویارویی حق با باطل، سنتی الهی است که از گذشته ی تاریخ آغاز شده و در تقابل مستمر خود با فراز و نشیب هایی مواجه بوده است. گاهی حق بر باطل پیروز می شده و گاهی جریان باطل از برتری برخوردار بوده است. در عصر کنونی با نمایش قدرت و ثروت استکبار جهانی و قلت امکانات مادی جبهه حق از یکسو و تهدیدهای نظام سلطه برای به زانودرآوردن آنان از سوی دیگر، دیدگاه مقاومت یا سازش نمود بیشتری پیدا کرده است. قرآن کریم ضمن هشدار در مورد روابط پنهانی با دشمن و سازش با آنان، بنای کفر را سست ترین خانه ها معرفی می کند. براساس سنت الهی ایستادگی در برابر باطل و تحمل سختی ها، شرط پیروزی حق و شکست باطل است و آثار حقیقی از جمله توسعه رزق، نزول فرشتگان، محبوب خدا واقع شدن و عزت را به دنبال داشته است و مقدمه تشکیل تمدن جهانی اسلام را فراهم خواهد کرد؛ اما مقاومت نکردن و سازش با دشمن، ارتداد، گمراهی، ذلت و خشم خدا را در پی دارد؛ ازاین رو شناخت این آثار نقش بسزایی در انتخاب یکی از دو مسیر پیش رو دارد. پژوهش حاضر به روش اسنادی و با شیوه توصیفی- تحلیلی به فرجام هرکدام از این دو مسیر از منظر قرآن کریم می پردازد. براساس یافته های تحقیق، سازش با دشمن، ارتداد، گمراهی، ذلت و خشم خدا را در پی دارد و مقاومت در برابر دشمنان حق افزون بر رزق الهی، نزول فرشتگان، محبوب خدا واقع شدن، نصرت و عزت، موجبات غلبه اسلام بر کفر و تشکیل تمدن جهانی اسلام را فراهم می کند
۱۹۴۸.

معناشناسی سیستمی واژگانی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 59 - 76

کلیدواژه‌ها: نظریه سیستم ها کارکردهای قرآنیِ نظریه سیستم ها معنا شناسی سیستمی واژه شناسی قرآن کریم واژه کانونی تسلیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۲۶۸
مفسران در میراث سنت تفسیر قرآن کریم، شیوه های گوناگون معناشناسی واژگان قرآن کریم را عرضه کرده اند. در زبان شناسی معاصر نیز نظرها و نظریه های گوناگون درباره معناشناسی واژگانی ارائه شده است. هدف این نوشتار، تبیین معناشناسی واژگانی قرآن کریم براساس نظریه سیستم ها و دستیابی به روشی جامع، بنیادی و سیستمی در واژه شناسی قرآن کریم بر پایه مطالعات چند رشته ای است. به لحاظ ماهیت چندرشته ای، از روش توصیفی تحلیلی، روش معناشناسیِ سیستمی و روش تفسیر قرآن به قرآن استفاده شده است. نگارنده ضمن تأکید بر بهره گیری از دستاوردهای روش های سنتی تفسیری و معناشناسی های معاصر، تلاش کرده است با استفاده از نظریه سیستم ها، فرایند معناشناسی واژگانی قرآن کریم را بهبود بخشد. بر اساس این روش، فهم معنای هر واژه قرآن کریم در گروِ فهم معنای همه واژه های قرآن کریم است و برای برون رفت از ارتباطات سیستمی بین واژه ها، شناخت واژه های اصلی و واژه کانونی اهمیت دارد. نویسنده نتیجه گرفت واژه کانونیِ قرآن کریم، واژه «تسلیم» است که سنگ زیرین واژه های اصلی قرآن کریم است.
۱۹۴۹.

ساخت اطلاعی مفروض و استنباطی در قرآن کریم از منظر رویکرد زبان شناسی نظام مند نقش گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی نقش گرا ساخت اطلاعی مجرای ارتباطی گفتمان نوشتاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۲۱۸
وجود سه ویژگی تاریخی، تطبیقی و میان رشته ای در زبان شناسی نوین باعث سرعت گسترش، تغییر و تحول آن به شمار می رود. زبان انتقال دهنده نقش اطلاعی و ساختار محتوایی هر کلام است. نقش وابستگی ارتباطی جملات که با توجه به نقش گفتمانی و تأثیرات بافتی آن ها مشخص گردیده برای درک پیام ضروری می باشند. هدف از تحقیق حاضر بررسی ساخت اطلاعی و موضوعی آیاتی چند از قرآن کریم با پیروی از نظریه نظام مند نقش گرای هلیدی (1994) می باشد که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول(قرآن کریم) انجام شده است تا به بررسی چگونگی تأثیر انسجام ساختاری و پیوستگی معنایی آیات قرآن بپردازد. نتایج حاکی از آن است که تغییر جنبه مفهومی و معنایی ساختار، بستگی به ساخت اطلاعی گفتمان و عناصر ارتباطی آن است که با دگرگون ساختن نوع ساختار احتمالی تقویت می شود و این تغییرات با ابزارهای زبانی و سبکی، شکل درستی به خود می گیرد.
۱۹۵۰.

تحلیل اندیشه های حکومتی و اجتماعی سید قطب در فی ظلال القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 209 - 233

کلیدواژه‌ها: سید قطب فی ظلال القرآن حکومت اجتماع سیاست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۲۳۸
سید قطب از شخصیت های برجسته و نامدار در تفسیر قرآن و از نظریه پردازان توانا در زمینه ایدئولوژی اسلامی است. تحلیل اندیشه های وی درباره مسائل حکومت و اجتماع، موضوع این مقاله است. هدف این پژوهش پاسخ به این سؤال است: مهم ترین شاخص های حکومتی و اجتماعی از نظر سید قطب چیست؟ در این پژوهش با روش کیفی و رویکردی تحلیلی، اندیشه های اجتماعی این مفسر در مسائل حکومتی و اجتماعی بررسی شده و نتایج زیر حاصل شده است: سید قطب برای فرد و جامعه اهمیت ویژه قائل است و عقیده را دلیل پیدایش جامعه می داند. جامعه مطلوب از نظر او، جامعه ای دینی است. وی وجود حکومت و عدالت را برای جامعه ضروری می داند و بین عدالت و برابری مطلق تفاوت قائل است. سید قطب ، در رویارویی تمدن اسلامی با تمدن غربی، جریان های سیاسی اسلام سکولار و اصول گرایی اسلامی شکل گرفت که عمده ترین چالش های جهان اسلام است.
۱۹۵۱.

واکاوی ملاک ها و شیوه گزینش اخبار در تفسیر الصافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 235 - 263

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری ملاک گزینش تفسیر صافی فیض کاشانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۷۰
«تفسیر صافی» یکی از تفاسیر مهم شیعه در قرن یازدهم است. فیض کاشانی گذشته از اجتهاد در روش و گرایش «تفسیر صافی»، در گزینش منابع و روایات آن نیز اجتهاد نموده است. زیرا از یک سو روایات را از برخی منابع روایی امامیه انتخاب کرده و از سوی دیگر با توجه به حجم «تفسیر صافی»، وی در صدد جمع آوری همه روایات تفسیری در آن نبوده است. فیض ، روایات تفسیری را بر اساس ملاک هایی چون اهتمام به نقل از معصوم(ع) در منابع شیعه، مرتبط بودن با آیه، اهتمام به نقل از راویان موثق، توجه به صحت نقل از معصوم(ع)، عدم تنافی با عقل و عدم تنافی با شأن و عصمت انبیا(ع) انتخاب کرده و برای نقل، روش هایی همچون نقل کامل روایت، تلخیص، تقطیع مناسب، حذف سند، تشکیل خانواده حدیث، حذف تکرار و اشاره به روایات مشابه و نقل به معنا را به کار برده که در مواردی هم عملکرد او با برخی از ملاک هایش سازگاری ندارد.
۱۹۵۲.

گونه شناسی رویکرد مطالعات قرآنی آیت الله معرفت و بستر شکل گیری آنها (با تأکید بر اعجاز، تأویل و نسخ)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۰) 47 - 66

کلیدواژه‌ها: وحدت گرایی آیت الله معرفت التمهید نسخ مطالعات قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۶۷
محمدهادی معرفت (1309-1385ه.ش) از قرآن پژوهان معاصر و برجسته شیعی می باشد که به ویژه با تألیف کتاب گرانقدر « التمهید » در حوزه علوم قرآنی و ارائه نظریات بدیع شناخته شده است. وی بر پایه سه منبع اصلی مورد استفاده خود، یعنی قرآن، تألیفات حدیثی و اسناد تاریخی، بر آن است تا گره های موجود در مفاهیم قرآنی را با محوریت آیات باز نماید. مرحوم معرفت با توجه به سابقه علمی خود در این زمینه، تلاش دارد به ارائه پیشنهادات بدیع و مستدل در مصادیق مختلف علوم قرآنی بپردازد. در این مقاله بر زمینه های تدوین نظریات علوم قرآنی آیت الله معرفت و به طور خاص، بر ابعاد تاریخی، کلامی، عصری-اجتماعی مورد نظر ایشان تمرکز نموده و در پی آن هستیم که نشان دهیم رویکردهای «حفظ تراث»، «نوآورانه»، «شبهه شناسانه و پاسخ گویانه» و «وحدت گرایی» در مطالعات و آرای قرآنی وی نقشی بسزا داشته است. نوشتار حاضر با بررسی زمینه های شکل گیری نظرات قرآنی مرحوم معرفت از محیط، مکتب، منابع و فضای حاکم بر اجتماع نتیجه گیری نموده که به میزان اثرپذیری مرحوم معرفت از بسترهای مذکور و اثرگذاری بر جریان های عصری غالب، رویکردهای متفاوتی از جانب ایشان اتخاذ شده است.
۱۹۵۳.

بازاندیشی حکم منع قضاوت زن در فقه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 65 - 23

کلیدواژه‌ها: زن منصب قضاوت اجتهاد منابع فقه قاضی تحکیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۲۹۱
قضاوت از حِرَف خاص جامعه بوده، که برای حضور زن در این شغل میان فقهای اسلامی اختلاف می باشد و هر گروه به قرآن ، سنت، اجماع و عقل استناد می نمایند. شرط ذکورت قاضی اولین بار در فقه اهل تسنن مطرح گردید و در بین شیعیان شیخ طوسی نخستین فردی بود که این شرط را پذیرفت و قبل از او اثری از این شرط در فقه شیعه نبود. علامه حلّی اولین شخصی است که اجماع درباره شرط ذکورت قاضی، به وی منتسب شد و قضاوت زن را عامل مشکلات اجتماعی و فتنه انگیزی دانست. بسیاری از فقهاء در شرط مذکور از شیخ الطائفه پیروی نموده و حتی فقهای متأخرادعای اجماع کردند. شهید اول در لمعه، صاحب مفتاح الکرامه، صاحب جواهر و شیخ انصاری و ... مَسند قاضی تحکیم و داوری را برای زن امکان پذیر دانسته اند. این تحقیق با روش توصیفی-تحلّیلی به واکاوی مستندات اسلامی پرداخته و به نظر می رسد ممنوعیت قضاوت زن در فقه اسلام، به صورت قطعی و مسلّم نبوده و از احکام ضروری و قطعی اسلام نیست، بلکه اکثر فقهای اسلامی تصدّی منصب قضاوت زن را از روی اجتهاد نپذیرفته و تنها برخی زن را در مَسند قاضی تحکیم و داوری که شرط مرد بودن ندارند، پذیرفته اند و لذا اینگونه نیست که زن حق قضاوت نداشته باشد. مبحث احتمال فتنه، امری دوسویه میان زن و مرد بوده که خاصّ حرفه قضاوت هم نیست و تفاوت های ذاتی و طبیعی زن و مرد در امور قضایی، همچون سایر مشاغل اجتماعی کمترین نقش را داراست.
۱۹۵۴.

مطالعه تحلیلی انتقادی نظریه مشهور فقها در کیفیت غسل ترتیبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 201 - 181

کلیدواژه‌ها: غسل ترتیبی طهارت اصاله اطلاق اصل برائت فقه عبادات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۷ تعداد دانلود : ۳۲۵
در فقه عبادات، احکام طهارات ثلاث به دلیل ابتلاء عمومی مکلفین و نقش آن در حکم وضعی سایر عبادات همچون نماز و روزه و حج اهمیت ویژه ای دارد و فقها در کتب خویش به بحث از آن پرداخته اند. در این میان احکام باب غسل حساسیت بیشتری دارد زیرا به دلیل وجود حدث اکبر، خلل در غسل مانع از صحت وضو (رافع حدث اصغر) نیز می باشد. پژوهش حاضر به دنبال این پرسش است که براساس ادله فقهی معتبر، کیفیت انجام غسل ترتیبی از لحاظ ترتیب شستن اعضاء بدن چگونه است؟ و آیا فتوای مشهور در این باب با مفاد ادله سازگارتر است یا فتوای غیرمشهور؟ روش پژوهش، تحلیلی انتقادی است. پس از طرح فتوای مشهور و غیرمشهور درباره شرط ترتیب شستن اعضاء بدن در غسل، به بررسی ادله فقهی و مفاد آنها پرداخته می شود. طبق فتوای مشهور فقها لازم است غسل ترتیبی در سه مرحله انجام شود. بایستی ابتدا تمام سر، سپس سمت راست بدن بطور کامل و سپس سمت چپ بدن بطور کامل شسته شود و خلل به این ترتیب مخلّ صحت غسل می باشد. ادله ایشان اجماع منقول، شهرت فتوایی، دو روایت و اصل احتیاط می باشد. بر اساس مباحث ارائه شده، این ادله از جهات مختلف قابل نقد می باشد. براساس اطلاق در مقام بیان چندین روایت و خدشه در استناد به روایات اجماع و شهرت و اصل برائت در مقام شرطیت امر زائد، فتوای غیر مشهور یعنی عدم لزوم تفکیک بین شستن سمت راست و سمت چپ بدن قوی تر می باشد.
۱۹۵۵.

تبیین تفاوتهای جسم عنصری و جسم مثالی از دیدگاه صدرالمتألهین (بررسی انتقادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵) 29 - 40

کلیدواژه‌ها: جسم عنصری جسم مثالی مجرد و مادی قوه و فعل ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۲۸۵
یکی از تقسیماتی که در منابع و آثار فلسفی درباره حقیقت جسم بیان شده، تقسیم آن به جسم مثالی و جسم عنصری است. در اصلِ وجود این تقسیم میان حکمای متأخر اختلاف نظری نیست اما تفاوتهایی برای جسم عنصری و مثالی ذکر کرده اند که برخی از این تفاوتها، مبتنی بر همان مبانی اخذشده در بحث مجرد و مادی است. حکما در تبیین مجرد و مادی، همه به یک شکل عمل نکرده و هر یک تعریفی متفاوت ارائه داده اند. یکی از مسائلی که در بحث تفاوتهای جسم عنصری و مثالی حائز اهمیت است، مسئله وجود قوه است. علاوه بر این، تفاوتهای دیگری نیز میان جسم مثالی و جسم عنصری بیان شده که نمیتوان آنها را تماماً مبتنی بر بحث مجرد و مادی دانست. صدرالمتألهین در آثار خود مفصلاً به بررسی این مسئله فلسفی پرداخته و پانزده تفاوت را برای این دو حقیقت بیان کرده است. بررسی این تفاوتها، فهم بهتری از حقیقت جسم عنصری و جسم مثالی را برای ما در پی خواهد داشت. پژوهش حاضر نشان میدهد که برخی از این تفاوتها صحیح، برخی نادرست و برخی دیگر نیز دارای تفصیل هستند.
۱۹۵۶.

عدم عمومیت دستیابی به مقام انسان کامل از دیدگاه ملاصدرا ؛ دلایل و پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 105 - 102

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی استکمال انسان مراتب تشکیکی انسان کامل کثرت پیشینی نفوس کثرت پسینی نفوس ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۲۸۷
انسان شناسی در نظام حکمیِ صدرایی از جامعترین پژوهشهای صورت گرفته در این حوزه است. یکی از نمودهای جامعیت این بحث، پرداختن به ماهیت و جایگاه انسان کامل در نظام هستی، مصادیق و کارکردهای دنیوی و اخروی آن است که در پژوهشهای متعددی بدان پرداخته شده است؛ اما آنچه کم وبیش در این پژوهشها مغفول مانده، توجه به دلایل خاص بودن این مقام و پیامدهای حاصل از آن در این نظام فکری است که بنظر میرسد پرداختن به آن موجب تعمیق بیشتر مباحث انسان شناسانه در نظام حکمت متعالیه و فلسفه اسلامی خواهد شد. بر این اساس مسئله اصلی این جستار، بررسی تحلیلیِ دلایل عدم عمومیت این مقام در آثار ملاصدرا است. در این پژوهش، ضمن بررسی تحلیلیِ عوامل مؤثر در پدیدآیی و استکمال آدمی بواسطه تباین و تفاضل نفوس در قالب کثرت پیشینی و پسینی، دلایل خاص بودن این مقام برای معدودی از انسانها تبیین میشود. نتیجه اینگونه است که اصل مقام انسان کامل بواسطه دعوت انبیاء، تکلیف، تأدیب و ... قابل دستیابی است، اما دستیابی به نهایت مراتب عالیه این مقام، برای همگان امکانپذیر نیست که این امر خود موجب توجیه عقلانیتر کیفیت استکمال ارادی پیامبران(ص) و امامان معصوم(ع) خواهد بود.
۱۹۵۷.

سنت های الهی در پیشرفت اقتصادی الحادی از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 593 - 618

کلیدواژه‌ها: پیشرفت اقتصادی سنن الهی پیشرفت الحادی استدراج امهال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۲۴۶
در قرآن دو نوع پیشرفت اقتصادی تبیین شده است. قرآن بهره مندی های فراوان مادی را با تعابیر مختلف(برکات آسمان و زمین، نهرها و باغ ها و...) متناسب با عصر نزولش تبیین می کند که برای دو جامعه موحد و ملحد ماهیتی متفاوت دارند و مبانی تحقق آن ها نیز با هم تضاد دارند؛ پیشرفت توحیدی برای جامعه موحد و مؤمن محقق می شود و خیر و برکت برای آن هاست؛ اما پیشرفت الحادی برای ملحدان و نافرمانان ایجاد می شود و عذابی در ظاهر نیکوست. در این پیشرفت خداوند تمام درهای نعمت های مادی را بر آن ها می گشاید و به پیشرفت اقتصادی مبتلا می کند و این بهره مندی ها روز به روز بیش تر و بیش تر می شود ولی ناگهان آن نعمات را از آن ها می گیرد و به عذاب سخت دنیوی و سپس اخروی دچار می کند. در این مقاله تحقیقی به این سؤال پاسخ می دهیم که رابطه پیشرفت اقتصادی الحادی و سنن الهی از دید قرآن چگونه است؟ و آن دسته از سنن الهی که موجب بروز پیشرفت اقتصادی برای ملحدان می شود بررسی می شود. این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده می کند.
۱۹۵۸.

کاربرد علم مناسبت در تفسیر سوره های سوگند دار قران کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 190 - 171

کلیدواژه‌ها: مناسبت سوگند جواب سوگند تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۶ تعداد دانلود : ۲۴۳
یکی از مواضعی که در تفسیر قران کریم مورد اختلاف شدیدی واقع شده و دیدگاه های مختلف و گاه متعارضی در آن مطرح شده است ،آیاتی است که در آنها به برخی پدیده های زمینی و آسمانی سوگند یاد شده است ،که لازم است برای رفع ابهام از آنها قاعده و روشی اصولی پیشنهاد شود و بر اساس آن ها به تعیین یا ترجیح برخی احتمالات پرداخته شود.بر این اساس لزوم وجود تناسب بین قسم و جواب آن و یافتن یک محور مشترک بین مجموعه قسم ها (در سوره هایی که دارای چندین قسم متوالی هستند)می تواند بسیار به فهم صحیح این آیات کمک کند.همچنین دقت در هدف کلی سوره و لزوم هماهنگی قسمها و جواب آنها با این هدف کلی می تواند ما را در این راه یاری دهد. این مقاله با روش تحلیلی –انتقادی قاعده پیشنهادی خود را در نه سوره از سوره های سوگند دار قران کریم به مرحله اجرا در آورده است.
۱۹۵۹.

نقد ترجمه سوره واقعه(مطالعه موردی ترجمه ابوالفضل بهرام پور)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 55 - 77

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ابوالفضل بهرام پور سوره واقعه اغراض بلاغی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۲۶۹
قرآن کریم به زبان های گوناگون ترجمه شده است و درجه توانایی مترجمین آن در درک قرآن، تفهیم آن به زبان مقصد یا هر دوی آن ها و همچنین آشنایی با دانش زبانشناسی و ترجمه شناسی متفاوت بوده است. ابوالفضل بهرام پور یکی از این مترجمینی است که در ترجمه خویش توانایی بالایی در تفهیم و ترجمه متن قرآن کریم داشته است. البته ایشان نقاط ضعفی نیز داشته اند که مقاله حاضر بعد از بیان ویژگی های کلی سوره واقعه، ترجمه ابوالفضل بهرام پور را در اغراض مختلف بلاغی بررسی می کند؛ ابتدا به ویژگی بلاغی مانند تشبیه، استعاره، کنایه، تأکید، التفات و... در آیات سوره واقعه و سپس به مقایسه کردن آن اغراض بلاغی با ترجمه بهرام پور می پردازد. برخی از قصور ترجمه ها به سبب ساختار دقیق و پیچیده زبان قرآنی است که باعث شده مترجمان یک ترجمه را بر دیگری ترجیح دهند امّا برخی لغزش ها نیز به سبب غفلت در ساختار واژه و یا اسلوب صرفی، نحوی و بلاغی آن است؛ برخی نیز به ترجمه تفسیری دست زدند و بدون جدا کردن از اصل کلام از حواشی تفسیری به تفضیل و شرح پرداخته اند.
۱۹۶۰.

بررسی جایگاه عقل در تفسیر قرآن کریم از نظر علامه معرفت بر پایه تفسیر اثری جامع

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال نهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۷ 71 - 94

کلیدواژه‌ها: عقل تفسیر قرآن علامه معرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۳۳۳
گرچه اهمیت و حجیت عقل بر کسی پوشیده نیست، اما در چیستی عقل و دامنه کاربرد آن در مقام تفسیر، دیدگاه هاى متفاوتى وجود دارد. هدف این مقاله، بررسی جایگاه عقل در تفسیر قرآن کریم از نظر علامه معرفت بر پایه تفسیر اثری جامع و بیان کاستی های احتمالی در آن است. سؤال اصلی این است که آیا عقل می تواند منبع مستقلی در فهم معانی قرآن باشد یا خیر؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و انتقادی تهیه شده است. نتایج بررسی نشان می دهد که استاد معرفت عقل را دو قسم دانسته: عقل رشید، حکیم و ... که در حوزه معارف بشری تواناست و دوم «عقل بشری» که به لحاظ محدودیتش از درک غیب ناتوان است. ایشان در تفسیر نقلی خود توجه ویژه ای به عقل و اجتهاد داشته و در کنار محکمات قرآن و سنت، عقل را سند دانسته و آن را حاکم بر اخبار و نظریات تفسیری می داند. به همین دلیل واژه «الکتاب» در روایات «عرضه حدیث بر کتاب» را در مفهومی وسیع تر از ظاهرش دانسته و آن را کنایه از محکمات دین و بدیهیات عقلی که شامل سنت و برهان آشکار عقلی می شوند، می داند که لازمه دلالت روایات عرضه حدیث بر کتاب، اعتبار عقل در تفسیراست. نکته قابل تأمل در «تفسیر اثری جامع» ابهام مقصود استاد از عقل است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان