درخت حوزه‌های تخصصی

هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به ساحت های شش گانه تربیت در سند تحول در کتاب های فارسی متوسطه اول (1399-1400) و ارزیابی انطباق محتوای این کتاب ها با ساحت های یادشده است. در این پژوهش که با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی و با واحد تحلیل جمله انجام شده است، ابتدا با توجه به هدف های سند تحول بنیادین در دوره یادشده، مؤلفه های مربوط به هر ساحت (شامل ساحت اعتقادی، عبادی و اخلاقی: 31 مؤلفه؛ ساحت اجتماعی و سیاسی: نُه مؤلفه؛ ساحت زیستی و بدنی: چهار مؤلفه؛ ساحت علمی و فناوری: نُه مؤلفه؛ ساحت اقتصادی و حرفه ای: دَه مؤلفه؛ ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری: نُه مؤلفه) را استخراج و تبیین کرده ایم؛ سپس متن کتاب های موردبحث را براساس این مؤلفه ها بررسی کرده و داده های هر بخش را با استفاده از شاخص های آماری-توصیفی (فراوانی و درصد) تجزیه و تحلیل کرده ایم. طبق نتایج به دست آمده، از مجموع 688 فراوانی، ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی با 262 واحد و ساحت تربیت زیستی و بدنی با نوزده واحد، به ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی هستند؛ همچنین بالاترین ضریب اهمیت (0.17176) و بارِ اطلاعاتی (0.99704) به ساحت اعتقادی، عبادی، اخلاقی و پایین ترین میزان به ساحت تعلیم و تربیت اجتماعی و سیاسی با ضریب اهمیت 0.15648 و بارِ اطلاعاتی 0.90833 اختصاص دارد. توجه به ساحت اعتقادی و اخلاقی در کتاب های مورد مطالعه به عنوان اولویت اول، با هدف های کلی سند تحول بنیادین مناسبت و مطابقت دارد؛ اما بازنگری در محتوای این آثار ازمنظر ساحت تربیت زیستی و بدنی، با توجه به نیازهای جسمانی و وضعیت سنی فراگیران در دوره متوسطه اول، ضروری به نظر می رسد.

از آنجا که ارزش ها در ایجاد ثبات در شخصیت افراد و حیات اجتماع بسیار مهم و به عنوان عاملی تأثیرگذار می باشد، آموزش و اشاعه صحیح آنها امری ضروری است. این تحقیق به ارائه روش هایی در جهت آموزش ارزش های دینی و اخلاقی می پردازد. تحقیق حاضر نظری و از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و نتایج آن، بیانگر ارائه یک روش جدید به نام روش پله کانی آموزش ارزش هاست. این روش از سه مرحله قبل از آموزش یا «آمادگی و آگاهی»، مرحله آموزش یا «پایه گذاری» و مرحله بعد از آموزش یا « پرورش» تشکیل شده است.

یکی از مؤلفه های کلیدی و برجسته سبک زندگی دینی در حوزه ارتباطات انسانی، ارتباط با خویشان و بستگان نسبی و سببی، اعم از مؤمن و غیر مؤمن است که به «صله رحم» تعبیر شده است؛ آموزه ای که در منابع دینی و سیره بزرگان دین نیز فراوان و با تعابیر مختلف بر رعایت آن در هر شرایط ممکن تصریح و تأکید شده است. این ارزش اجتماعی به رغم پشتوانه های عقلی، شهودی، دینی و تجربی، تحت تأثیر برخی تحولات ساختاری، شخصیتی، فرهنگی و ارتباطاتی از جایگاه پیشین خود در جامعه سنتی، افول کرده و به یک ادب اجتماعی مرسوم در برخی تعاملات موسمی و مناسبتی تبدیل شده است. این نوشتار درصدد است تا با رجوع مستقیم به منابع اصیل دینی (آیات وروایات)، جایگاه این آموزه راهبردی را در سبک زندگی دینی و حیات طیبه یا مدینه فاضله اسلامی تعیین و تحلیل کند.

قانون زرین اخلاق از مهم ترین قوانین کلی اخلاقی است. این قانون صورت بندی های گوناگونی دارد که یکی از رایج ترین آنها چنین است: «آنچه برای خود می پسندی، برای دیگران هم بپسند و آنچه برای خود نمی پسندی، برای دیگران نیز نپسند». قانون زرین در بیشتر ادیان و ازجمله در ادیان ابراهیمی مورد توجه است. در اسلام نیز روایات فراوانی با مضمون قانون زرین وجود دارد؛ اما در قرآن کریم این قانون با همین قالب بیان نشده و تنها آیات متعددی از قرآن مبتنی بر قانون زرین یا مشیر به آن است. بررسی این آیات در قرآن کریم و تطبیق آنها با بیان قانون زرین به ویژه در یهودیت و مسیحیت حاوی نکاتی است که در این مقاله بررسی می گردد.

چکیده: برای تربیت دینی در محیط خانواده، از شیوه های گوناگونی می توان استفاده کرد، اما اینکه کدام یک از این شیوه ها «مفید» و «مؤثر» است، مسئله ای است که بر اساس مطالعات تجربی قابل تحقیق و بررسی است، ولی اینکه کدام یک از آنها شرعاً «جایز» است. مسئله ای «فقهی» بوده و بر اساس تحقیق در منابع اسلامی، قابل پاسخ است. این مقاله از نگاه فقهی، به طرح دو دیدگاه در جواز استفاده از «اجبار» برای مقید کردن اعضای خانواده به رعایت موازین اخلاقی و شرعی پرداخته است. مبنای نظری این مقاله، قلمرو امر به معروف و نهی از منکر است و صرفاً بر اساس این مبنا، به تحلیل موضوع پرداخته شده است. این مقاله با نقد مستندهای نظریه ای که اجبار را در محیط خانواده، مشروع می داند، تأکید می کند که مسئولیت مهم «حفظ ایمان و اخلاق» در خانواده را با روش های قهرآمیز و خشونت بار «نباید» دنبال کرد، این شیوه ها با صرف نظر از اینکه مفید و مؤثر نیست، از نظر فقهی نیز نمی توان از مشروعیت آنها دفاع کرد.

تربیت دینی و اخلاقی از رهیافت هایی هستند که در فلسفه تعلیم و تربیت معاصر کم و بیش دارای جایگاهی مشخص هستند اما تربیت عرفانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این نوشتار، کشف اهداف و مراحل تربیت عرفانی براساس نظریات تربیتی عارف واصل، مرحوم آیت الله سعادت پرور در تألیفات عرفانی ایشان را عهده دار شده و در این راستا از شیوه توصیفی−تحلیلی، بهره می برد و بیست و چهار جلد کتاب عرفانی و تربیتی ایشان را مورد مطالعه قرار داده است. مرحوم استاد سعادت پرور، در این آثار عرفانی با روش های اجتهادی در متن قرآن و حدیث، اهداف و مراحل تربیت عرفانی را براساس قرآن و حدیث و نه اقوال عارفان بنا نهاده است. در نظام تربیت عرفانی که بر سیر و سلوک و طى منازل یعنی حرکت درونی انسان مبتنی است، اهداف با مراحل تربیتی انطباق دارند. بنابراین، اهداف تربیت از منظر استاد سعادت پرور در دو بخش تبیین شده اند: اول، هدف غایی به عنوان مرحله نهایی سلوک که عبارت است از عبودیت کامله و با تعابیری چون تجلی ذاتی، فنای فی الله و بقای بالله و مقام محمدی، مقام جمع، مقام احدیت و... از آن یاد می شود و نتایج این تحقیق نشان داده است که تفاوت این مفاهیم تنها به اعتبار است؛ دوم، اهداف واسطه ای به عنوان مراحل پیش از مرحله نهایی که از ترک گناه شروع شده و به تجلی توحید اسما و صفات ختم می شود.

در دنیای معاصر، به ویژه در شهرنشینی، تغییرات چشمگیری رخ داده که زندگی را کنار همسایگان با آسیب های متعددی مواجه کرده است. در این پژوهش، با مطالعه کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی، سه آسیبِ معاشرت و تعامل سازنده نکردن با همسایگان، ضعف مشارکت همگانی در مدیریت مجتمع و مزاحمت های همسایگی را در زندگی آپارتمانی بررسی می کنیم و راهکارهای اخلاقی می دهیم. مهم ترین راهکارها عبارت اند از افزایش آگاهی همسایگان از جایگاه یکدیگر و حقوق متقابلشان، رعایت اصول اخلاقی در مدیریت مجتمع، درک درست از اجتناب ناپذیر بودن برخی اذیت ها در زندگی همسایگی، پایبندی همگان به اخلاق همسایگی و بالاخره یاری گرفتن از مراجع قانونی (آخرین راهکار) با تلاش برای احیای دوستی و برادری.

در آموزه های تربیتی قرآن وقایع بینظیری چون بیداری فطرت انسان در گرفتاریها، ایمان سَحَرة فرعون، یقین و اطمینان حضرت ابراهیم(ع) و ... بیان شده که بیانگر سیر انفسی و معنوی و حاکی از اندیشیدن در اعماق وجودی و فطرت خداجوی بشر است. در این سیر، برخلاف سیر و سلوک عارفانه، حجاب های ظاهری و باطنی سریع از بین رفته و اثر کشف حقیقت در آدمی آشکار میگردد و اثربخشی آن به مراتب دینی انسان ها وابسته است و آثار عملی آن نقش تربیتی ارزشمندی در هدایت و سعادت آدمی دارد. پژوهش حاضر به بررسی سیر انفسی و ویژگیهای آن در قرآن و تفاوت های آن با سیر و سلوک میپردازد.

انسان برای دستیابی به مدارج بالاتر اخلاقی و تربیتی در زندگی، نیازمند الگو و سرمشقی مطمئن است. مطابق آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان دینی و ائمه معصومین(ع)، نیکوترین و مناسب ترین الگو «رسول گرامی اسلام(ص)» است. به یقین، تبعیت از آن حضرت می تواند انسان را برای دست یابی به حیات طیّبه در رفتارهای فردی و اجتماعی دنیوی و سعادت اخروی رهنمون سازد. بر این اساس، برای رسیدن به جایگاهی امن و مطمئن در دنیا و آخرت، بررسی آداب و سیره اخلاقی و تربیتی پیامبر اعظم(ص) و الگو گیری از آن حضرت، لازم و ضروری است. در این راستا، مطالعه حاضر با محوریت: «نگرشی بر سیره ی تربیتی و سجایای اخلاقی پیامبر اکرم(ص)»، با هدف آشنایی با اخلاق و آداب تربیتی در سیره عملی و کلام آن رسول بزرگوار، انجام یافته است.