درخت حوزه‌های تخصصی

یکی از عمده ترین چالش ها در زندگی بشر امروز، شیوه بازشناسی رفتار منطقی و انتخاب مسئولانه در بحران های فکری و اخلاقی است. این مقاله به بیان نقش قواعد فرااخلاقی در رفع تزاحم میان اصول یا افعال اخلاقی می پردازد؛ مواقعی که انسان در برابر دو یا چند اصل یا فعل اخلاقی قرار می گیرد و در مقام امتثال، به دلیل محدودیت ظرفیت ها، قادر به جمع میان آنها نبوده و ناچار به گزینش مورد ارجح است و هدف آن، شناخت رهیافت های نظری در چگونگی تشخیص اولویت اخلاقی، برای رهایی از بن بست عملی و پیش گیری از خسارت هایی است که بر اثر انجام فعل مرجوح بروز می کند. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و مهم ترین یافته های آن بدین قرار است: برخی از قواعد فقهی و اصولی ظرفیت تعیین اولویت ها در مواقع تزاحم افعال اخلاقی را دارا هستند؛ همچنین خطوط کلی تعیین اولویت ها در آیات و روایات ارائه شده است و معیار ارزشمندی افعال، مصلحت موجود در آنهاست.

در مقاله حاضر در صدد بیان مؤلفه هایی هستیم که از نظر امام خمینی در کیفیت قدم زدن در صراط مستقیم انسانیت نقش مهمی را ایفا می کند و ضرورت پرداختن به این مسئله به این خاطر است که انسان برای رسیدن به سعادت باید در صراط مستقیم سیر کند. صراط از طرفی به طبیعت و از طرف دیگر به الوهیت (ما فوق طبیعت) ختم می شود. امام خمینی مفهوم صراط را شامل تمام زندگی دنیوی می داند و معتقد است این دنیا، دنیایی است که باید از آن عبور کرد. به طوری که اگر توانستیم از راه صحیح آن را طی کنیم به سعادت خواهیم رسید.

شیوه شناسی شرط موفقیت در امور انسان است. سعادتمندی یکی از اموری که انسان خواستار آن است. از این رو، قرآن به عنوان کتاب هدایت به مقوله سعادتمندی انسان به عنوان یک خواسته اصلی توجه نموده، شرط تحقق آن را احیای ارزش های الهی می داند. برای تحقق سعادتمندی، ضمن معرفی ارزش ها، شیوه های شکوفاسازی ارزش ها را نیز معرفی می کند. ضروری است متولیان تعلیم و تربیت به این شیوه ها توجه ویژه ای نمایند. این مقاله با رویکرد بررسی اسنادی و با هدف شناخت برخی شیوه های قرآنی و روایی در شکوفاسازی ارزش ها تدوین یافته است. یافته های پژوهش حاضر عبارتند از: زمینه سازی پذیرش از طریق تخلیه افکار از ضدارزش ها؛ جایگزینی ارزش ها به جای ضدارزش ها؛ ارائه الگوهای ارزشی؛ تکرار ارزش ها؛ تشویق نیکوکاران.

ذکر و یاد خدای متعال، شامل ذکر لفظی و ذکر قلبی است و هر دو موجب شناخت و معرفت بیشتر خدای متعال می شود. شناخت افراد از خدای متعال، دارای مراتب گوناگون است. هرچه معرفت انسان نسبت به خدا، اسماء و صفات الهی بیشتر و عمیق تر باشد، یاد او نیز عمیق تر و گسترده تر خواهد بود. اگر درصددیم که حقیقتا یاد خدا را در دل زنده کنیم و به معنای واقعی آن توجه نموده، باید معرفت خویش را نسبت به خدای متعال افزون کنیم، باید زمینه آلودگی ذهن و زبان خود را از بین ببریم و از بسیاری از رذایل اخلاقی، به ویژه زبانی به دور باشیم تا بتوانیم به خدای متعال تقرب جوییم.

اعتدال یکی از مهم ترین بحث های اخلاقی در دین مقدس اسلام است که مورد توجه بسیاری از فیلسوفان و اندیشمندان از جمله شهید مطهری بوده است. دین اسلام نه تنها در میدان عمل توصیه های ویژه ای به انسان درباره اجرا و عمل به اعتدال دارد بلکه بالاتر؛ سعادتمند شدن جامعه و تشکیل مدینه فاضله را در گرو عمل به اعتدال و دوری از افراط و تفریط قابل تحقق می داند. هدف این مقاله تبیین نظریه اعتدال از دیدگاه شهید مطهری است و سعی شده با روش توصیفی و تحلیلی، عوامل و موانع اعتدال را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. وبه این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین آثار و موانع اعتدال از دیدگاه شهید مطهری کدامند؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه شهید مطهری آثار اعتدال عبارتند از: کمال، سعادت، هماهنگی در رشد ارزش ها و پیشرفت علمی و مادی و از موانع اعتدال هم می شود به جمود، جهالت، هوی و هوس و نابودی جامعه اشاره کرد. نتیجه اینکه رعایت اعتدال باعث سعادتمندی فرد و در سطح وسیع تر جامعه خواهد شد.

هدف این پژوهش، تحلیل محتوا و تحلیل استنادی مقاله های فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی بود. اهداف فرعی تحقیق شامل بررسی گرایش موضوعی مقاله ها، الگوی مشارکت نویسندگان به صورت انفرادی و گروهی، جنسیت و سطح تحصیلات نویسندگان، فعالترین نویسندگان و دانشگاه ها، سازمانها و مؤسسات پژوهشی، هم چنین بررسی نوع و روش تحقیق مورد استفاده، میانگین استنادها، درصد استفاده از منابع فارسی و لاتین، وضعیت روزامدی منابع مورد استفاده، میزان رعایت سبک استناددهی مورد قبول مجله و پراستنادترین منابع و نویسندگان بود. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و برای تحلیل داده های تحقیق از روش تحلیل محتوا و تحلیل استنادی استفاده شد. مواد و محتوای این تحقیق شامل 81 مقاله چاپ شده در 13 شماره از مجله طی سالهای 1393 1389 بود. در تحلیل داده های این پژوهش از آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد و میانگین و آمار استنباطی شامل آزمون مجذورکای استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که بیشترین گرایش موضوعی مقاله ها را «مبانی و اصول تعلیم و تربیت» با فراوانی 10 و معادل 12درصد تشکیل می دهد. آمار مشارکت نویسندگان در سالهای مورد بررسی نشان می دهد در مجموع 73 درصد از مقاله ها به صورت گروهی و تنها 27 درصد مقاله ها به صورت انفرادی (تک نویسنده) تولیدشده و بیشتر نویسندگان مجله را مردان با 52 درصد و بیشترین سطح تحصیلات نویسندگان را مقطع تحصیلی دکتری با 56 درصد تشکیل می دهد. هم چنین نتایج تحقیق نشان داد پرکارترین نویسندگان این مجله آقایان سعید بهشتی از دانشگاه علامه طباطبایی با ده مقاله و رضا علی نوروزی از دانشگاه اصفهان با هفت مقاله بوده اند و دانشگاه جامع امام حسین (ع) با 16 نفر نویسنده، بیشترین نقش را در تولید مقاله های این مجله بر عهده داشته است. هم چنین بیشترین نوع تحقیقات را پژوهشهای کیفی با 78 درصد و بیشترین روش تحقیق مورد استفاده، روش توصیفی تحلیلی با 67 درصد و از میان منابع مورد استفاده 82 درصد منابع به زبان فارسی و 20 درصد از منابع روزامد بوده است. میانگین کل منابع مورد استفاده 2/26 منبع به ازای هر مقاله و کتاب با 74 درصد پر استنادترین منبع و علامه محمدحسین طباطبایی با 73 بار پر استنادترین نویسنده و میزان رعایت سبک استناددهی مورد قبول مجله 70 درصد بوده است.

هدف اصلی این پژوهش بررسی عوامل تربیت فرهنگی از دیدگاه امام خمینی (ره) است . روش این پژوهش استنتاجی قیاسی و تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات، سندکاوی است که با بهره گیری از آثار و تألیفات امام (ره) جمع آوری شد. نتایج پژوهش نشان داد که از دیدگاه امام خمینی (ره) تربیت فرهنگی اساس سعادت یا شقاوت ملت است و رستگاری هر جامعه از راه اصلاح و احیای فرهنگی امکانپذیر است و تربیت فرهنگی، تلاش برای انتقال دادن و فرصت سازی برای بینش بیشتر، بهتر و عمیقتر فرهنگ و ارزشهای الهی است. تربیت فرهنگی انتخاب آگاهانه فرهنگ الهی، و عوامل تربیت فرهنگی شامل خودباوری، خودآگاهی، مبارزه طلبی، فرهنگ خودی و استقلال فرهنگی است.