درخت حوزه‌های تخصصی

رفتارهای اخلاقی انسان همواره تحت تأثیر باورها و اعتقادات اوست گرچه فلاسفه اخلاق در میزان این تأثیر نظریه یکسانی ندارند ولی کمترین چیزی که می توان گفت این است که باورها زمینه ساز هستند. بر همین اساس، قرآن کریم در دستورات اخلاقی خود، باورهای مرتبط با آنها را مورد توجه قرار داده و از این طریق زمینه های روانی انجام دستورات را فراهم کرده است. یکی از فرامین اخلاقی قرآن به پیامبر اکرم | و مسلمانان که در آیه 85 سوره حجر آمده است، صفح جمیل نسبت به رفتارهای ناپسند کفار مانند استهزاء و تمسخر است. اعتقاد به حق بودن آفرینش موجب هدفمند دیدن دنیا و زوال پذیری شرّ و فساد می شود باور به تحقق روز قیامت، انسان را متوجه ناپایداری دنیا و مقدمه بودن آن برای روز جزا می کند و انتظار پاداش مؤمنان به ازای افعال نیک آنان و عقوبت کافران را فراهم می کند.

اصل محبت اهل بیت: که هم شأن رسالت پیامبر9است، به عنوان یکی از اصول مبنایی تفکر شیعی شناخته و حقیقت این اصل در دلائل نقلی و عقلی تأیید شده است؛ امّا اهمیّت این اصل به عنوان استراتژی زندگی و راهبرد تربیتی کمتر مدنظر قرار گرفته است. در این راستا، این مقاله با رویکرد کیفی و با روش توصیفی - استنتاجی به بررسی این راهبرد پرداخته است و پس از گردآوری داده ها بر اساس اسناد و محتواهای مرتبط، مبانی و اهداف آن در حیطه نظر و عمل، تحلیل و سپس مؤلفه های تربیتی آن استنتاج شده است. نکته حائز اهمیّت در فرآیند محبت در دیدگاه اسلام آن است که محبت و دوستی اولیای الهی محبتی رشددهنده و علّت غایی آفرینش هستی است و موجب شکل گیری نگرش ها و باورهای مثبت می شود و به عنوان هدفِ غاییِ تربیتی، تأمل برانگیز است. اصل توجه به اراده، اصل عینیت بخشی به حب الهی، اصل ارتقاء شناختی درک، اصل ارتقاء فهمِ هدفمندی آفرینش، از اصول مهمّ این استراتژی تربیتی است و با روش الگوی عاطفی اجراشدنی است. جامعیت الگویی ائمه اطهار:اقتضای آن را داردکه فرد پیرو با احساسی عمیق در تمام ابعاد و جنبه های شخصیت انسانی، آنان را اسوه خود قرار دهد و به غنای شخصیتی دست یابد.

هدف از این پژوهش بررسی و تعیین عناصر برنامهٔ درسی براساس کتاب مفاتیح الحیاه آیت الله جوادی آملی است. پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد کیفی و با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و با استفاده از منابع موجود و در دسترس به توصیف و تحلیل عناصر برنامهٔ درسی در کتاب مفاتیح الحیاه پرداخته است. در این راستا براساس تعاریف عناصر برنامهٔ درسی، چهار عنصر اهداف، محتوا، روش و ارزشیابی به عنوان مؤلفه های اساسی در برنامه ریزی درسی انتخاب شدند. سپس کتاب مفاتیح الحیاه بررسی شد تا مشخص شود، در این کتاب سرشار از مبانی و اندیشه های اسلامی، چه مباحثی را می توان در برنامهٔ درسی پیاده ساخت. حاصل پژوهش در بُعد اهداف نشان داد، هدف های مهمی که باید در تعلیم وتعلّم مدنظر قرار گیرند، شامل هدف های شناختی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیستی جسمانی، اخلاقی و اعتقادی است. این هدف ها ازطریق آموزش علوم دینی، قرآن، حدیث، فقه، شعر دینی،                  مهارت اجتماعی، احکام عبادی، حرفه و صنعت، ورزش و تفریح های سالم، بهداشت جسم و روان و بهداشت محیط زیست تحقق می یابند. همچنین، بر تفکر و تدبر، گفت وگوی علمی، پرسشگری، تشکل های علمی، مشورت و گردشگری به عنوان روش های تدریس تأکید شد. درنهایت، مباحث مهم چهارمین عنصر، یعنی مؤلفهٔ ارزشیابی، آسان گیری و مدارا و پرهیز از سخت گیری با فراگیران بود.

معناشناسی واژگانی قرآنی، در واقع، مطالعه تحلیلی در باب واژه ها و مفاهیم کلیدی قرآن است که طی فرایندی ضابطه مند به شناخت معنای اساسی و نسبی و تحلیل مؤلفه هایی معنایی کلمه مورد نظر در نظام معنایی قرآن پرداخته، و ضمن شناسایی دقیق پیوندهای معنایی و تحلیل روابط درونی و پیرامونی آنها شبکه معنایی آن را ترسیم می کند. هدف این مقاله، تبیین شیوه استخراج حوزه معنایی مفاهیم و واژگان کلیدی تربیتی قرآن است. برای رسیدن به این هدف، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.روایی استنباط و استخراج معنای واژگان قرآن، بر پایه اصول و قواعد عقلایی در تفسیر قرآن مبتنی است. بر اساس یافته های این پژوهش، روش ایزوتسو و روش های معناشناسی واژگانی ساختگرا به تنهایی در تحلیل واژگان کلیدی قرآن و تبیین جهان بینی آن کفایت نمی کند. از این رو، با استفاده از تلفیق روش های معناشناسی واژگانی و روش استنباطی واژه شناسی سنتی و تطبیق آن بر مفهوم تربیت، به این نتیجه رسیده است که واژه «تربیت»، با سازه اصلی فزونی، رشد و علو با واژه «تزکیه»، پیوند معنایی وثیقی دارد. اما واژه «ربّ» با هسته معنایی مالکیت همراه با تصرف و تدبیر، ارتباط معناشناختی مستقیمی با مفهوم اصطلاحی تربیت ندارد و ترجمه آن به مربّی (پروردگار) ترجمه تسامحی و در نهایت ترجمه به لازم معناست. البته بر اساس بینش توحید ربوبی، تدبیر همه امور همه موجودات از جمله تربیت انسان در اختیار خداوندگار جهانیان است.این مسئله اختصاصی به تربیت ندارد. بر این اساس، «تزکیه» در منظومه معنایی قرآن، با هسته معنایی فزونی، رشد، شکوفایی و آراستگی، کانون مفاهیم مهم تربیتی مانند تعلیم، تربیت، هدایت و رشد، تقوی و مانند آن است، و رستگاری انسان را تضمین می کند.

عبودیت به معنای اظهار آخرین درجه خضوع در برابر معبود است و اهمیت آن ناظر به ارتباط بدون واسطه ارزشهای اخلاقی در تعامل بنده با خداست و تأکید بر آن به جهت پیوند ارزشهای اخلاقی اسلام با رابطه انسان با خداوند ضرورت دارد.این مسئله معلول عوامل فروانی، از جمله محبت به خداوند است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش محبت به خدا بر عبودیت به روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای – نرم افزاری و استناد به آیات قرآن و روایات معصومان(ع) و همچنین با تأکید بر نظرات آیت الله جوادی آملی به این نتایج دست یافته است که محبت به خداوند، جز با خالی کردن دل از محبت غیر حق، دست یافتنی نیست و به عنوان نقطه شروع می تواند منشأ تحرک در انسان باشد، تحرکی که سبک زندگی را در جهت مسیر الهی قرار می دهد و فرد را به هدفی که خداوند برای خلقتش منظور کرده؛ اعلی ترین درجه عبودیت می رساند.در پرتو این فضیلت دستاوردهایی چون رسیدن به هدف عالی خلقت، اخلاص، شکر گزاری، نفی معبودهای غیر حق، اطاعت محض و واگذاشتن همه امور به خداوند حاصل می شود.

سخن از وحدت امت اسلامی، بدون پرداختن به تقریب مذاهب اسلامی، به عنوان مبنای نظری آن، بی معناست. تقریب مذاهب، بهترین راهکار برای کاهش اختلافات مذهبی و عقیدتی است. این مهم، در کنار نقش غیرقابل انکار اخلاق در نهادینه سازی سبک زندگی تقریبی در میان آحاد جامعة اسلامی، توجه جدی و مؤثر به اخلاق تقریبی را ضروری می سازد. هدف این نوشتار، تبیین اصول اخلاقی تقریب بر اساس اولویت است. این مسئله با استفاده از روش کتابخانه ای در گردآوری و روش توصیفی – تحلیلی در پردازش اطلاعات دنبال شده است. با توجه به مسائل و آسیب های عصری تقریب مذاهب اسلامی، بر اصول اخلاقی تقریب همچون: «پرهیز از دادن نسبت های ناروا به یکدیگر»، «همکاری در اصول و ارزش های مشترک و پرهیز از دامن زدن به اختلافات»، «پرهیز از اهانت به مقدسات یکدیگر»، «آزادی در انتخاب مذهب» و «توجه به خلوص نیت و هدف مقدس تقریب» تأکید شده است. اصولی که نادیده انگاری هر یک، پیامدهای کمی و کیفی قابل ملاحظه ای برای جامعة اسلامی، در پی خواهد داشت.

این پژوهش با هدف بررسی محتوای کتاب های درسی هدیه های آسمانی دوره ابتدایی از نظر میزان تاکید بر مولفه های تربیت اقتصادی مبتنی بر اخلاق اسلامی و ارائه راهکارهایی به منظور دست یابی به وضعیت مطلوب انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی بوده است. در مرحله اول با کمک مطالعات اسنادی و انجام پژوهش دلفی مولفه های تربیت اقتصادی مبتنی بر اخلاق اسلامی در سه بعد تولید، توزیع و مصرف و سه حیطه دانشی، نگرشی و مهارتی استخراج شدند و سپس به کمک نظر سنجی از متخصصان مولفه های مطلوب دوره ابتدایی گزینش شدند. در بخش دوم بر اساس مولفه های استخراج شده چک لیست تحلیل محتوا تنظیم و به کمک آن محتوای کتاب های درس هدیه های آسمانی تحلیل شدند. جامعه تحقیق اساتید پانل دلفی را کلیه متخصصان اقتصاد اسلامی شهر اراک و جامعه مرحله بعدی تحقیق در ارتباط با تائید مولفه های مطلوب دوره ابتدایی ایران را متخصصان اقتصاد اسلامی و آموزش ابتدایی تشکیل دادند. روش نمونه گیری در ارتباط با اسناد نمونه گیری در دسترس بود و در ارتباط با متخصصان از روش تمام شماری بهره گرفته شد همچنین جامعه تحقیق در بخش تحلیل محتوا، کتاب های هدیه های آسمانی چاپ شده در سال 1395 می باشد که با توجه به محدودیت این جامعه کل آن به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند(5 جلد). در این مطالعه به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آماره های توصیفی(فراوانی و درصد) استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که در محتوای کتاب های درسی هدیه های آسمانی از مجموع مضامین مرتبط به تربیت اقتصادی تنها 29/10درصد آنها به بعد تولید، 76/36 درصد به بعد توزیع و 94/52 درصد به بعد مصرف اختصاص داشته اند و توزیع این مضامین در کتابها از نظم منطقی برخوردار نبوده اند همچنین از کل مضامین 58/70 درصد به حطیه دانشی، 25 درصد به حیطه نگرشی و 41/ 4درصد به حیطه مهارتی تعلق دارد.

نظام نیمه آزادی یکی از جلوه های اصل فردی کردن کیفر و از جمله روش هایی است که در راستای کاهش جمعیت کیفری زندان با آزادی نیمه وقت مجرم موافقت کرده اما بر نظارتی دائم بر آن تأکید می ورزد. این روش علاوه بر تأکید بر قراردادی شدن عدالت کیفری بر پایه توافق، از یکسو ثبات خانوادگی بزهکار را حفظ کرده و از سوی دیگر اصلاح گام به گام مجرم را در دستور کار قرار می دهد. با ترویج بیشتر فرهنگ قانون مداری و ارائه نظریه های مدرن، زندان نیز به عنوان یک مجازات، کالبدشکافی شد. در همین راستا نظام های مختلف حقوقی با در پیش گرفتن سازوکارهایی سعی کردند که از آثار منفی و مخرب زندان بکاهند و از آن تنها برای مجازات مجرم، بدون صدمه زدن به خانواده او، متمتع گردند. سؤالی که در این مقاله مورد نظر می باشد این است که کاربست نیمه آزادی از منظر پاسخ به کیفر چیست و این نظام از چه جایگاهی در سیاست کیفری برخوردار می باشد؟ نظام نیمه آزادی نهادی است که می توان آن را از منظر وظیفه گرایانه و فایده گرایانه با تکیه بر توجیه کیفر، بررسی و تبیین نمود. به دیگر سخن، سیاست کیفری نظام های مدرن از آن برای تنبیه و اصلاح مجرمان به گونه ای که کمترین فاصله را از اجتماع گرفته و بیشترین فایده را برای اجتماع سبب شوند، استفاده کرده اند. نظام حقوق کیفری ایران نیز بخشی از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ را به این نهاد نوین کیفری اختصاص داده است. در این مقاله، نگارندگان تلاش نموده اند تا ضمن تبیین نظام نیمه-آزادی به ارزیابی ابعاد مختلف آن در سیاست کیفری ایران بپردازند