درخت حوزه‌های تخصصی

پ ژوه ش ح اض ر با هدف تبیین مؤلفه های تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزش وپرورش ایران صورت گرفته است. روش پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا و رویکرد آن نیز کاربردی محسوب می شود. جامعه موردمطالعه، شامل متون مرتبط با مولفه های تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری و محتوای چهار سند بالادستی است که باتوجه به ماهیت موضوع از نمونه گیری صرف نظر کرده، از کل جامعه آماری تحقیق به عمل آمد. ابزارهای اندازه گیری، فرم فیش برداری و سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بوده و داده های اسنادی به شیوه کیفی و داده های تحلیل محتوا با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. ی اف ت ه ه ا نشان می دهد که چارچوب مفهومی مولفه های تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری را می توان در نه مؤلفه تدوین نمود. همچنین، بین اسناد مورد بررسی، 248 مرتبه به مؤلفه های تمدن نوین اسلامی توجه شده است که میزان تراکم آن در مؤلفه ایمان با 40 فراوانی و 12/16 درصد با درجه زیاد و در مؤلفه های پرهیز از سطحی نگری و تقلید با 16 فراوانی و 45/6 درصد با درجه بسیارکم قرار دارد. افزون بر این، ییشترین ضریب اهمیت مربوط به سند تحول بنیادین (611/0) و کم ترین ضریب اهمیت مربوط به سند برنامه درسی ملی (283/0) بوده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اهداف، اصول و روش های تربیت عاطفه «غم و شادی» انسان برمبنای شادی پذیری و غم پذیری آدمی در صحیفه علویه است. بدین منظور براساس رویکرد کیفی، از روش های پژوهش استنتاجی و تحلیل زبانی و مفهومی استفاده شده است. ازاین رو براساس مبنای مفروض، مناجات های امام علی (ع) در صحیفه علویه انتخاب و مورد پژوهش قرار گرفته اند. براساس نتایج پژوهش می توان گفت متربی باید با تکیه بر اصولی چون شناسایی شادی های ممدوح و چگونگی راه یافتن به آن ها، شناخت غم های مذموم و راه های رهایی از آن ها و همچنین شناخت غم های ممدوح و ایجاد آن ها در قلب خویشتن، در تربیت عاطفه «غم و شادی» وجود خود بکوشد. همچنین باید با روش هایی مانند خشنود کردن خداوند، پیامبر (ص) و خاندان وی، از آن ها توسل جوید و در جهت شاد کردن انسان ها و درنهایت ایجاد شادی برای آخرت خویش اقدام کند. ضمن اینکه با شیوه شکرگذاری و ذکر اسماء الهی طی مسیر کرده و به واسطه نعمت های خاص الهی همچون ایمان و اسلام به کسب شادی بپردازد. متربی همچنین باید غم های دنیایی، گناهان و پیروی از هوای نفس را از عوامل غم های مذموم بداند و با روش هایی ازجمله پناه بردن به خداوند، دعا کردن، ذکرورزی، ملامت نفس پس از ارتکاب گناه و مرگ اندیشی، قلب خویش را برای وجود غم های مقدس آماده سازد تا به این ترتیب به اهداف تربیت این عاطفه یعنی رسیدن به مقام قرب الهی، پیوستن به هدایت یافتگان و سعادت لقاءالله نایل شود.

   امروزه اهمیت پژوهش آن قدر اساسی و حیاتی است که آن را موتور محرک ملّت ها می دانند. این مهم عناصری دارد که بی تردید اخلاق از مهمترین آن ها است. با عنایت به اینکه اخلاق، به ویژه در پژوهش های علوم تربیتی، بسیار مهم است، محقق بر آن است تا اصول و ضوابطی را ارائه دهد که پژوهشگران به درستیِ آن باور دارند و باید در قالب قانون و دستورالعمل در امور تحقیقی به کار ببرند. بنابراین با تکیه بر روش کیفی و با استفاده از روش مرور، اسناد و مدارک مربوط به موضوع موردمطالعه، بررسی می شود. در این مطالعه ضمن تبیین چیستی اخلاق در پژوهش های علوم تربیتی، به ملاحظات و معیارهای اخلاقی در پژوهش در سه بخش، معیارهای اخلاقی قبل از ورود به پژوهش، معیارهای اخلاقی حین انجام پژوهش و در نهایت معیارهای اخلاقی بعد از جمع آوری داده و پس از پژوهش پرداخته می شود. در پایان محقق  با ارائه مولفه هایی برای اثربخشی و فرهنگ سازی کاربرد معیارهای اخلاقی در پژوهشگران، پیشنهادهای کاربردی در این زمینه را مطرح می نماید.

دین و اخلاق دو حوزه تأثیرگذار بر جوامع انسانی است. فیلسوفان اخلاق، چهار گونه رابطه و وابستگی اخلاق و دین را مطرح کردهاند: وابستگی معناشناختی، وابستگی وجود شناختی، وابستگی معرفتشناختی و وابستگی روانشناختی. هدف از این پژوهش نوع چهارم ارتباط است؛ پس پرسش ما این است که آیا دین و باورهای دینی می توانند محرکی قوی برای زیست اخلاقی به شمار آیند؟ روش این مقاله برای رسیدن به پاسخ واقعی استفاده از تحقیق آماری و میدانی است؛ لذا ما تعدادی از دانشجویان دختر و پسر دانشگاههای آزاد و فرهنگیان شهر همدان را گروه نمونه پژوهش خود قرار دادیم؛ تمامی آزمودنیها را با دوآزمون «جهتگیری مذهبی بر اساس دین اسلام» و پرسشنامه «بنیانهای اخلاقی هایت وگراهام» بررسی کردیم و نتایج آزمون پس از نمرهگذاری مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد که بین نگرش مذهبی و دینداری با انگیزههای اخلاقی رابطه مستقیمی وجود دارد: یعنی هرچه باور و اعتقاد شخص عمیقتر شده، باور مذهبی او به ایمان تبدیل گشته و شخص از مرحله شناختی و نظری دین به مرحله عملی ودینداری وارد آید، انگیزههای اخلاقی او نیز بیشتر شده و شخص زیست اخلاقی آشکارتری خواهد داشت. لذا نتیجه تحقیق بیانگر این مهم است که مذهب درونی شده و دینداری برای اخلاقی زیستن نقش بسزایی ایفا میکند.

از اوایل دهه هفتاد میلادی توجه به نقش زن در توسعه ی جوامع و توانمندسازی زنان در ابعاد مختلف توسعه و مسأله رفع عقب ماندگی های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به عنوان یک اولویت در سطح جهانی پذیرفته شد. بر اساس یافته های مربوط به شاخص های بهداشتی، آموزشی، مشارکت اجتماعی و حضور تعیین کننده سیاسی، زنان ایرانی در شرایطی به مراتب بهتر نسبت به اغلب کشورهای در حال توسعه ی منطقه ای و اسلامی قرار دارند. اما واقعیت آن است که زنان ایرانی هنوز برای رسیدن به جایگاه حقیقی خود راه درازی را پیش رو دارند. پژوهش حاضر با هدف مقایسه تطبیقی وضعیت زنان ایران (توسعه بالا)، با کشورهای توسعه خیلی بالا بر اساس شاخص های توسعه انسانی یونسکو انجام شد. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به اسناد معتبر و گزارش های توسعه انسانی سازمان ملل، به مقایسه شاخص توسعه انسانی ایران با کشورهای توسعه خیلی بالا در یک دوره 10 ساله از سال (2006-2016) پرداخته است. این بررسی شامل موارد: رتبه هر کشور و میزان سه شاخص اصلی برای محاسبه شاخص توسعه انسانی (امید به زندگی در بدو تولد، نسبت باسوادی در بزرگسالان، نسبت ناخالص ثبت نام و استاندارد زندگی با GDP سرانه یا درآمد) در هریک از کشورها بود. نمونه گیری به صورت هدفمند انجام شد در واقع تعدادی از کشورها با شاخص توسعه انسانی خیلی بالاتر از ایران انتخاب شدند. یافته ها حاصل از این تحقیق نشان داد که بین میزان باسوادی، امید به زندگی و درآمد سرانه زنان ایران و زنان کشورهای توسعه خیلی بالا تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که وضعیت زنان ایرانی در مقایسه با زنان کشورهای دارای توسعه خیلی بالا، ضعیف است که این خود نیازمند برنامه ریزی های دقیق برای ارتقاء شاخص توسعه انسانی در بین زنان ایرانی است.

جهانى شدن فرایندى اجتناب ناپذیر است که از قرن نوزدهم شروع شده است و امروزه از بحث انگیزترین مسائل روز جهانى به شمار مى رود؛ پدیده اى که در تصمیم گیرى ها و فعالیت هاى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى انسان ها نقش تعیین کننده اى داشته و مرزهاى جغرافیایى را به حداقل ممکن کاهش داده است. این فرایند در طول مسیر، ابتدا در بعد اقتصادى خود موفق بود و به تدریج، به سایر ابعاد گسترش یافته است. در این میان، عده اى معتقدند: جهانى شدن موجب نابودى هویت فرهنگى و فرهنگ هاى بومى شده است و عده اى دیگر این نظر را رد مى کنند و اعلام مى دارند که جهانى شدن، خود موجب حفظ و تقویت فرهنگ مى شود. این مقاله با هدف بررسى و تحلیل فرایند جهانى شدن، فرهنگ و تأثیر آن بر هویت فرهنگى و آموزش و پرورش، در شش مسئله فرهنگى تدوین یافته است: ویژگى هاى جهانى شدن؛ جهانى شدن و ظهور هویت هاى گوناگون؛ بحران هویت فرهنگى و آسیب هاى ناشى از آن؛ تهدیدها و فرصت هاى عام جهانى شدن فرهنگ؛ دیدگاه هاى موافقان و مخالفان جهانى شدن آموزش و پرورش؛ فرصت ها و تهدیدهاى جهانى شدن آموزش و پرورش.

هدف این پژوهش، تبیین دیدگاه سعدی در زمینه اهداف تربیت عقلانی در ارتباط انسان با طبیعت است. برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی تحلیلی در قالب پژوهش نظری استفاده شده که از طریق مطالعات کتابخانه ای، استخراج، استنباط و استنتاج مرتبط با آنها، انجام شده است. طبیعت، یکی از منابع مهم معرفت شناختی در فلسفه تعلیم و تربیت است که سهم مهمی در تربیت انسان دارد و پرورش و رشد قوه عقلانی در انسان به تربیت همه جانبه انسان در تعامل صحیح با طبیعت منجر می گردد. نتایج پژوهش بیان می کند که در دیدگاه سعدی، «قرب الهی» هدف غایی و آخرت گرایی و پرهیز از دنیاگرایی، خودشناسی، پرورش نفس و خودسازی، طاعت و بندگی حق تعالی و خداشناسی می تواند به عنوان اهداف واسطه ای در حوزه تربیت عقلانی قلمداد شود. هم چنین طبیعت از جایگاه و قداست والایی برخوردار است و تجلّی اسما، صفات، عظمت و صنع الهی نردبان ترقّی و تعالی انسان برای رسیدن به «قرب الهی» خواهد بود. از سوی دیگر در دیدگاه سعدی ارتباط مطلوب بین طبیعت و انسان مستلزم تحول و صفای باطن و بهره گیری از عقل و اندیشه در مسیر قرب الهی است و انسان از طریق تفکر در رازهای آفرینش به توانایی و بینشی دست می یابد که قادر به دریافت حقایقی از طبیعت از قبیل درک آیات الهی، شگفتی ها و زیباییهای طبیعت، رستاخیز، تسبیح و طاعت موجودات می گردد و در نتیجه به جایگاه خویش به عنوان اشرف مخلوقات عالم و امانتدار الهی پی می برد و به وظایف خویش عمل می کند و به واسطه آن به هدایت در مسیر قرب الهی دست می یابد. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که با توجه به آرای تربیتی سعدی در زمینه ارتباط صحیح و عاقلانه انسان با طبیعت، امکان تحول سازنده عظیمی در تعلیم و تربیت وی در رسیدن به سعادت ابدی وجود دارد.

یکی از مباحثی که همواره موردتوجه انسان بوده، مبحث اخلاق مداری در حرفه است که بر اساس تنوع ایدئولوژی و چیستی اخلاق در جوامع مختلف، دارای تشابهات و الگوهایی بوده است. امروزه در معماری ایران، علی رغم حضور الگوها، برای توسعه اخلاق حرفه ای و ترویج الگوهای شاخص، تلاش جدی انجام نگرفته است که از علل اساسی آن می توان به عدم کاوش دقیق در شیوه کار و منش حرفه ای بزرگان معماری سنتی، به ویژه استادکاران (که معدود منابع اصیل شفاهی به جای مانده محسوب می شوند)، اشاره کرد. با این وصف، در پژوهش حاضر، محقق در پی استخراج مؤلفه های اخلاق حرفه ای از منظر استاد «بهرام الیکی»، از استادکاران معماری سنتی اصفهان، بوده است. این استادکار از نگاه دست اندرکاران معماری سنتی اصفهان از نظر کیفیت کار و اخلاق مداری، یکی از استادکاران و مرمت گران شاخص معماری اصفهان در دوره معاصر است. پژوهش حاضر با روش کیفی و با بهره گیری از اسناد کتابخانه ای و مصاحبه های نیمه ساختاریافته در محل کارگاه های مرمتی استادکار انجام شده و پژوهشگر پس از انجام مصاحبه ها، به تحلیل محتوای کیفی آن ها پرداخته است. نتیجه این پژوهش، دستیابی به دو دسته مؤلفه بود : الف) مؤلفه های اخلاقی مرتبط با کار و ساخت بنا؛ ب) مؤلفه های اخلاقی مرتبط با تربیت شاگرد. توکل به خدا و نفی انسان مداری، تلقی عبادی از کار، اتقان در عمل و پشتکار (در دسته الف) و پایبندی به نظام استاد–شاگردی، صرف وقت برای شناسایی استعداد شاگردان، دافعه و جاذبه توأمان در تربیت شاگردان و آموزش جامع اصول کار به شاگردان (در دسته ب)، از جمله مؤلفه های اخلاقی حرفه ای در معماری سنتی از منظر استادکار الیکی است.