درخت حوزه‌های تخصصی

قرآن کریم، به عنوان آخرین و جامع ترین کتاب آسمانی، از قابلیت ها و ظرفیت-های فرهنگی بالایی در حوزه های مختلف از جمله پیشگیری از رذایل اخلاقی به منظور سالم سازی فرد و جامعه برخودار است. یکی از رذیلت های اخلاقی چالش زا که گسترش و فراگیری آن از عوامل مهم سقوط و تباهی هر جامعه ای به شمار می آید، انحرافات جنسی است که به جهت پیامدهای جسمی و روحی این انحرافات، قرآن با رویکردی پیشگیرانه و با ظرافت و موشکافی خاصی در صدد پیشگیری از وقوع آنها بر آمده است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل نحوه فرهنگ سازی قرآن در راستای پیشگیری از انحرافات جنسی می باشد. پژوهش در آیات مرتبط با مسائل جنسی این نتیجه را به دست می دهد که قرآن کریم به شیوه های مختلف و متنوعی از قبیلِ تشویق و ترغیب به رفتار و کردار پسندیده، معرفی الگوهای خوب، بیان قصص و داستان های عبرت آمیز، تکریم ارزش ها و انسان های پاکدامن، نکوهش ضد ارزش ها و ناهنجاری ها و بهره گیری از عرف و افکار عمومی به فرهنگ سازی جهت پیشگیری از بروز انواع انحرافات جنسی پرداخته است.

یکی از مهم ترین مسائل در هر عصر، تربیت فرزند است که باید طبق اصول و روش های منطبق بر فطرت کودک انجام شود. از آنجا که قرآن کریم ، موثق ترین منبع در این زمینه به شمار می آید، در پژوهش حاضر، اصول حاکم بر تربیت فرزند ازمنظر سیره تربیتی والدها در قرآن کریم را بررسی کرده ایم. این پژوهش ازنوع کیفی است و برای انجام دادن آن از روش توصیفی- تحلیلی و شیوه تحلیل محتوا استفاده کرده ایم. روش نمونه گیری ازنوع هدفمند بوده و تجزیه وتحلیل داده ها نیز با استفاده از استدلال یا استنتاج انجام شده است. درخصوص نتایج پژوهش می توان گفت در قرآن کریم ، سِیری منظم در سیره تربیتی والدهای قرآنی به تصویر کشیده شده است که در پژوهش پیشِ روی، آن را درقالب 58 اصل تحت یک سِیر تربیتی از دوره قبل از تولد کودک تا دوره جوانی و بزرگ سالی (اعم از مراحل قبل از تولد، نوزادی، کودکی، نوجوانی و بزرگ سالی) استخراج کرده و ذیل دو بخش اصول حاکم بر تربیت قبل از تولد فرزند و اصول حاکم بر تربیت پس از تولد فرزند آورده ایم. در بخش اصول حاکم بر تربیت قبل از تولد فرزند، مواردی همچون طلب کردن فرزند صالح از خداوند متعال و توجه نکردن به جنسیت فرزند، در بخش نتایج اصول حاکم بر دوران پس از تولد فرزند، مواردی مانند تأمین آسایش جسمی و روانی مادر، و درخصوص دوره های کودکی، نوجوانی و جوانی، اصولی همچون هدایت فرزند به سوی توحید، محبت ورزیدن به او، حفظ عدالت، شرایط مستقل بارآوردن کودک، توجه به آزادی بیان فرزند و توجه به دوری کردن فرزند از خودنمایی استخراج شدند. به کارگیری اصول تربیتی عرضه شده در پژوهش حاضر، والدین را در تربیت مطلوب کودکان یاری می دهد.

مقاله پژوهشی حاضر با هدف ارائه الگوی پیشنهادی سرآمدی فرهنگ اخلاقی سازمانی انجام گرفته و گرچه مدل ها و الگوهای متنوع و متفاوتی از فرهنگ اخلاق سازمانی و سرآمدی سازمان وجود دارد که در سازمان ها به ویژه بانک ها و موسسات مالی استفاده شده است اما الگوهای حاضر با بهره گیری از مدل ها و الگوهای متعارف و نیز بر اساس نظر خبرگان اعم از اساتید دانشگاهی و مدیران و کارشناسان امور بانکی تهیه گردیده که می تواند به طور اخص مورد استفاده موسسات مالی و بانک واقع گردد. روش تحقیق از نظر هدف توسعه ای – کاربردی و از نظر روش ، پژوهشی آمیخته (کیفی و کمی) می-باشد .جامعه آماری تحقیق را در بخش کیفی خبرگان مدیریت و بانک تشکیل دادند که برای تعیین مولفه های کلیدی ابتدا 15 نفر (گروه همگون یا هموژن ) به صورت هدفمند و به عنوان نمونه انتخاب و بصورت کتابخانه ای و پس از بررسی 34 الگوی فرهنگی معتبر جهانی و نیز مدلهای تعالی سازمانی نسبت به تهیه معیارها اقدام وگروههای اصلی الگو مشخص و سپس با استفاده از روش دلفی فازی توسط 30تن از اساتید دانشگاه و مدیران و کارشناسان و صاحب نظران امور منابع انسانی و بانکی (گروه ناهمگون یا هتروژن )،گروه های اصلی، زیر گروه ها و شاخص ها مشخص و بصورت کمترین مقدار ، مناسب ترین مقدار و بیشترین مقدار امتیازات داده شد و از طریق تحلیل محتوا و تدوین چک لیست اطلاعات جمع آوری و با روش دلفی اشاره شده مدل اولیه پژوهش تدوین گردید و سپس در بخش کمی با جامعه آماری روسای شعب کل کشور و صاحب نظران در بانک رفاه به تعداد 935 نفر و شعب بانک ملت استان تهران 289 نفر و روسای شعب بانک تجارت استان تهران 425 نفر ، با استفاده از از فرمول کوکران تعداد 329 نفر در بانک رفاه و70 نفر بانک ملت و 100 نفر بانک تجارت بعنوان حجم نمونه برآورد و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ، نمونه ها انتخاب شدند و برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده که در تدوین پرسشنامه با استفاده از مبانی نظری و محتوای مدل های مختلف و نظر خبرگان روایی آن تعیین و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ پایایی آن به میزان 85/ 0 مشخص گردید . تجزیه و تحلیل اطلاعات در بخش کیفی با استفاده از روش دلفی و نرم افزار Excel و در بخش کمی داده ها به کمک نرم افزار SPSS 24 و LISREL مورد سنجش قرار گرفت و در نهایت الگوی سرآمدی فرهنگ سازمانی در 6 گروه اصلی و 24 زیرگروه و 114 شاخص به عنوان الگویی پیشنهادی فرهنگ سازمانی برای بانک رفاه مشخص گردیده است.

هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفه های مدیریت زمان از منظر اسلامی و با رویکرد تحلیل مضمون و اعتبار یابی آن است . روش پژوهش یک مطالعه ترکیبی و جزء طرح های متوالی اکتشافی از نوع ابزارسازی می باشد، در بخش کیفی به شیوه تحلیل مضمون، ابعاد و گویه های سازنده مولفه مدیریت زمان از منظر اسلامی مشخص شد . در بخش کمی این مولفه ها اعتباریابی و اولویت بندی شد. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل منابع اسلامی از جمله قرآن و نهج البلاغه می باشد که با مطالعه کل کتاب ها احادیث و آیات مربوط به زمان استخراج و مورد تحلیل قرار گرفت و در بخش کمی نیز جامعه پژوهش شامل مدیران مدارس شهرستان کازرون بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش متون کاوی و پرسش نامه محقق ساخته است. ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده برای پرسش نامه 93/0 و روایی آن توسط تحلیل عاملی مورد تایید قرار گرفت. داده های پژوهش در بخش کیفی توسط شیوه تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش کمی از تحلیل عامل تاییدی استفاده شد. براساس نتایج به دست آمده در بخش کیفی مدل مدیریت زمان از منظر آموزه های اسلامی مشتمل بر پنج مولفه تعهد، مدیریت، وجدان مداری، بصیرت و مراقبه شد که در اعتبار یابی توسط مدیران آموزشگاهی مورد تایید قرار گرفت.

هدف از این پژوهش بررسی میزان تاثیر برنامه درسی معنوی در بهزیستی روان شناختی از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و برای اجرای آن از روش پیمایشی- توصیفی استفاده شد. جامعه ی آماری شامل دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان (1136نفر) بود. 324 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان به روش تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته برنامه درسی معنوی استفاده شد. همچنین روایی پرسشنامه محقق ساخته از طریق نظرات متخصصان بررسی شد و پایایی آن نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ 96/0 برآورد شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد: 1- میزان تاثیر برنامه درسی معنوی بر بهزیستی روان شناختی در بعد اهداف، بیشتر از سطح متوسط است 2- میزان تاثیر برنامه درسی معنوی بر بهزیستی روان شناختی در بعد محتوا، بیشتر از سطح متوسط است.3- میزان تاثیر برنامه درسی معنوی بر بهزیستی روان شناختیدر بعد روش تدریس، کمتر از سطح متوسط است.4- میزان تاثیر برنامه درسی معنوی بر بهزیستی روان شناختی در بعد ارزشیابی، در سطح متوسط است.

انسانها از دیرباز در طول زندگی خود، گرفتار مسائل اخلاقی و مشکلات روانی بودهاند و روانشناسی به عنوان یک علم مستقل از قرن نوزدهم سعی کرده است در درمان بیماریهای روحی – روانی، مثمر ثمر باشد؛ اما در حدود دو دهه پیش شاخهای از روانشناسی به نام روانشناسی مثبتنگر به جای تمرکز بر بیماریها و اختلالات روانی، بر هیجانات مثبت و فضایل و توانمندیهای انسان تکیه میکند. این شاخه جدید روانشناسی با هدف تأکید بر فضایل ششگانه اخلاقی مانند خرد، شجاعت، عدالت، میانهروی، عشق و رأفت، استعلا و توانمندیهای بیستوچهارگانهای مانند صداقت، امید، قدردانی، رهبری . . . به دنبال یافتن آن چیزی است که «زندگی خوب» نامیده میشود. روانشناسی مثبتگرا با تکیه بر فضایل و توانمندیها و با کشف زوایای پنهان وجودی انسان، موجب بهره بردن از قابلیتهای نهفته انسان میشود. پی بردن به این فضایل در هر فردی باعث شکوفایی و محدود شدن رذیلتهای وجودی او میشود. لیلی و مجنون یکی از منظومههای خمسه نظامی از این نظر قابل بررسی است. شناخت این فضایل و توانمندیها میتواند در نشان دادن شخصیت لیلی تأثیر بسزایی داشته باشد. در این منظومه شخصیت لیلی با دارا بودن فضیلت رأفت و عشق و میانهروی و استعلا و همچنین توانمندیهای دوستداشتن، دوراندیشی و امید به شکوفایی و تعالی میرسد.

توجه به صنعت بیمه های دریایی P&I Club با تمام مزایای خود در ایران نسبتاً ناشناخته مانده است. توجه به تعهدات قراردادی بیمه دریایی و اطلاع از شمول مفاد قراردادی بیمه شرکت های بیمه دریایی و دسترسی به اطلاعات تفسیری آن نسبت به مالکان کشتی از اصول وظایف حقوقی و اخلاقی شرکت های بیمه محسوب می شود و عدم توجه به این موضوع یک خلاء آشکار در تضییع حقوق مالکان کشتی دریایی بشمار می رود. بنابراین بررسی و شناخت اثرات مکانیزم های حقوقی و اخلاقی در پیشبرد اهداف صنعت بیمه مرکزی حوزه دریایی P&I Club به منظور رعایت و جلوگیری از بداخلاقی شرکت های بیمه و پیامدهای ناشی از آن در جبران خسارت و غرامت و اثرات قهری و جبری نامطلوب طرفین بیمه گر و بیمه گذار، ضروری به نظر می رسد. بررسی ها حاکی از خلاهای قانونی و اخلاقی فرار روی صنعت بیمه دریایی بدلیل عدم استحکام و کارآیی لازم نسبت به ایفای تعهدات می باشد. ضرورتاً استفاده از نتایج این پژوهش و سیر پژوهش های مشابه که در این زمینه بکار رفته، می توان مشکلات حقوقی و اخلاقی صنعت بیمه را با بکاربردن استراتژیک های مدیریتی بصورت کلان بویژه در مناطق ساحلی– تجاری و بندرگاه های مناطق آزاد در راستای ارتقای کیفیت اخلاق گرایانه بیمه دریایی در برابر مالکان کشتی– رعایت اصول بیمه دریایی – تجربه و الگو گیری از صنعت دریایی کشورهای جهان- روش های مطمئن و بدور از بداخلاقی در ایفای تعهدات نسبت به حوادث ناشی از آن و... را در کشور، شاهد تحول عظیمی را خواهیم بود.لذا این پزوهش بدلیل توصیف و تحلیل مسائل و تدقیق در منابع از پیش آمده به روش کتابخانه ای استقرار دارد که امید است اعتلای مرزهای صنعت بیمه دریایی حوزه های وسیع تجاری را گسترش دهد

این پژوهش به منظور بررسی قابلیت اجرایی برنامه درسی معنوی در دانشگاه فرهنگیان انجام شده است. بدین منظور، چهار متغیر دانش، نگرش، مهارت و امکانات در دو گروه مدیران و استادان مورد سنجش و بررسی قرار گرفت. پژوهش کاربردی، و از نوع توصیفی پیمایشی است. به تناسب پاسخ به سؤالات تحقیق از روش کمّی استفاده شده است. حجم جامعه شامل تمام مدیران و استادان دانشگاه فرهنگیان در سال تحصیلی 1396 1395 بوده است. که در این بین 30 نفر از مدیران و 60 نفر از استادان به صورت هدفمند به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای، فریدمن و خی دو برای بررسیهای استنباطی استفاده گردید. نتیجه کلی پژوهش حاکی است که گروه های مخاطب دارای دانش، نگرش و مهارت کافی در زمینه اجرای برنامه ریزی درسی معنوی هستند ولی امکانات دانشگاه فرهنگیان برای اجرای برنامه ریزی درسی معنوی در حد مطلوبی نیست.

هدف این پژوهش بررسی مبانی تربیت اجتماعی و ضرورت آن از منظر علامه جوادی آملی است. این پژوهش از نوع کیفی است و  با استفاده از روش اسنادی−تحلیلی انجام شده است. بدین منظور، اندیشه های اجتماعی علامه که بر ایده «انسان به عنوان حیّ متألّه» استوار است بررسی و براساس آن ادله ضرورت تربیت اجتماعی استنباط شد. حی بودن انسان، جایگاه خلیفه الهی، وجود طبقات گوناگون در جامعه و وجود اختلافات و خودخواهی ها مباحثی است که در این قسمت مطرح شد. همچنین مشخص شد بر اساس دیدگاه علامه جوادی اگر تربیت اجتماعی صبغه الهی داشته باشد، می تواند انسان را در حیات متألهانه تا رسیدن به مقام خلیفه اللهی رشد دهد و بالا ببرد. در غیر این صورت، عاملی برای انحطاط نزول وجودی انسان خواهد بود. لذا شناخت تربیت اجتماعی و عناصر آن و نیز شناخت مؤلّفه های ارتقاء سطح تربیت اجتماعی، براساس آموزه های دینی (تربیت متألّهانه) ضرورت می یابد. با توجه به این نکته مبانی به دست آمده عبارتند از: حب ذات، غایتمندی انسان، هدایت مند بودن انسان و نیز مسئله گزینش اجتماع یا همان هجرت که در قرآن کریم به آنها اشاره شده است.

هدف: در این پژوهش اثربخشی درمان شناختی رفتاری با رویکرد اسلامی بر اضطراب اجتماعی دانش آموزان دختر متوسطه اول و دوم شهر کرمان در سال تحصیلی 1399-1398 مورد بررسی قرار گرفت. روش: روش تحقیق آمیخته اکتشافی (کیفی و کمی) بود. بخش اول پژوهش (تهیه بسته مداخله ای شناختی رفتاری با رویکرد اسلامی) به روش کیفی و با استفاده از تحلیل گزاره های دینی انجام شد. جهت بررسی روایی محتوایی بسته از کارشناسان مذهبی در خواست شد در دو زمینه صحت برداشت های روایی توسط پژوهشگران و مطابقت فنون پیشنهادی بسته شناختی رفتاری اسلامی با اهداف هر جلسه نظر دهند. بخش کمی، از نوع نیمه آزمایشی شامل دو گروه شناختی رفتاری با رویکرد اسلامی و گروه گواه بود. از بین افرادی که در سال 99-98 با شکایت اضطراب اجتماعی به مرکز مشاوره آموزش و پرورش کرمان مراجعه کرده بودند، 36 نفر به روش نمونه گیری در دسترس مورد مطالعه قرار گرفته و با بهره گیری از گمارش تصادفی 18 نفر در هر گروه بررسی شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه هراس اجتماعی کانور و همکاران (2000) بود. تجزیه و تحلیل داده ها با روش آمار توصیفی، تحلیل کوواریانس تک متغیره و توسط نرم افزار SPSS22 انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد درمان شناختی رفتاری با رویکرد اسلامی به طور معنی داری موجب کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان شد (001/0> P). نتیجه گیری: بر این اس اس می توان پیش نهاد کرد که از این درمان در جهت کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان استفاده شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه خانواده مبتنی بر اخلاق مداری و مؤلفه های آن در برنامه درسی مدارس ابتدایی از منظر معلمان است. روش پژوهش در محدوده روش های توصیفی و نوع تحقیق، کابردی است. جامعه آماری پژوهش را همه معلمان مقطع ابتدایی شهرستان «دیوان دره» تشکیل داده اند. نمونه آماری پژوهش شامل 210 نفر که با استفاده از روش تصادفی طبقه ای به طوری که همه اعضا شانس مساوی برای انتخاب شدن داشته باشند، صورت گرفته است. ابزار اندازه گیری تحقیق، به جز منابع کتابخانه ای، از پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش نظرات استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها به دو صورت توصیفی (درصد، فراوانی، میانگین، انحراف معیار) و تحلیلی(t) استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که میزان توجه به مفهوم خانواده مبتنی بر اخلاق مداری در برنامه درسی ابتدایی از دیدگاه معلمان آن دوره تحصیلی، در ابعاد تربیتی و آموزشی و همچنین در بعد مدیریتی نامطلوب ارزیابی شده است. همچنین نتایج پژوهش نشان دهنده این است که در ابعاد حقوقی و تکلیفی و عاطفی، توجه کافی و لازم شده و از دید نمونه آماری مطلوب ارزیابی شده است.   

کتب منبع دانشگاهی یکی از منابع مهم یادگیری و آموزش دانشجویان است. به دلیل این اهمیت و با توجه به نقش مهم نیازهای دینی/ معنوی در سلامت روان، پنج کتاب منبع رشته های مشاوره و روان شناسی بالینی با نظر استادان و کارشناسان انتخاب و از نظر میزان توجه به برخی واحدهای دینی/ معنوی مانند ایمان به خدا یا خداباوری، اعتقاد به آخرت یا معاد، باورهای مذهبی، اعتقاد به روح یا روان غیرمادی، مناسک یا رفتارهای مذهبی (مثل نیایش، دعا، نماز، روزه و...)، خواندن کتاب مقدس، انگیزه یا هدف های معنوی، گذشت یا بخشش، توبه یا بخشیده شدن و شکر الهی، با روش تحلیل محتوا بررسی شدند. یافته ها نشان می دهد واحد ایمان به خدا یا خداباوری فقط در یکی از کتاب ها و آن هم به صورت محدود (چهار بار) بیان شده است. واحدهای توبه، شکر الهی، خواندن کتاب مقدس و اعتقاد به روح یا روان غیرمادی، در هیچ کدام از کتاب های منبع آورده نشده است. اعتقاد به آخرت در دو کتاب (یک بار با نگاه مثبت و چهار بار با نگاه منفی)، باورهای مذهبی در همه کتاب ها (26 بار با نگاه مثبت و پنج بار با نگاه منفی) آورده شده است. رفتارهای مذهبی در سه کتاب (شش بار)، انگیزه یا اهداف دینی/ معنوی در دو کتاب (پنج بار) و بخشش فقط در یک کتاب (یک بار) با نگاه مثبت مطرح شده است؛ بنابراین، واحد ایمان به خدا که موضوعی مهم است، فقط در یکی از کتاب ها مطرح شده، برخی واحدها در هیچ کتابی مطرح نشده و باورهای مذهبی و اعتقاد به آخرت در برخی از کتاب ها مورد تردید واقع شده است؛ از این رو بجاست با توجه به نقش مهم بعد دینی/ معنوی در سلامت روان، به ویژه در فرهنگ دینی جامعه ایران، از کتبی به عنوان منبع درسی دانشگاه ها استفاده شود که بیشتر به واحدهای دینی/ معنوی پرداخته، یا دست کم نگاه منفی به آنها نداشته باشند.

صفح، از آموزههای معاشرت اسلامی است که قرآن کریم در چندین آیه به آن دعوت کرده است. گرچه برخی از واژهپژوهان و مفسران، صفح و عفو را هممعنا دانستهاند، به نظر برخی دیگر از لغتدانان و بسیاری از مفسران، از جمله علامه جوادی آملی، صفح که در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم-السلام به «جمیل/زیبا» وصف شده، معنایی متفاوت با عفو دارد و برتر از عفو و برخاسته از کرامت نفسانی ویژهای است، زیرا عفو به معنای ترک انتقام؛ ولی صفح، به معنای صرف نظر کردن از اصل تبهکاری، زدودن کینه و ناراحتی از دل، و صفحهگردانی کریمانه و ندیدن صفحهای از خاطرات خود که خطا و زشتی و تجاوز دیگران بر آن نقش بسته، و چشمپوشی از آن و گشودن صفحهای زیبا و فراموش کردن خطای خطاکار است که از آثار آن نه تنها ترک انتقام، بلکه ترک نکوهش و سرزنش شخص خطاکار است. ادلّه و شواهد دیدگاه دوم عبارتاند از: تصریح برخی واژهپژوهان و کتابهای فروق اللغه؛ هماهنگی معنای اصطلاحی یادشده با معنای لغوی؛ شاهد قرآنی؛ شاهد روایی و آرای مفسران، به ویژه مفسران ادیب. در این مقاله این ادله و شواهد به تفصیل بررسی میشوند.

پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، از طریق رجوع به اندیشه های انسان شناختی توماس هابز، درپی پاسخ به این سوال برآمده است که سرشت انسان در اندیشه هابز چگونه است؟ تا در پرتو آن و با نظر به اندیشه های علامه طباطبایی پیامدهای اخلاقی آن تبیین و ارزیابی گردد. رجوع به اندیشه های علامه در این خصوص، علاوه بر تبیین پیامدهای دیدگاه هابز، امکان مقایسه تطبیقی و نیز آشنایی با رای صحیح در خصوص هر مورد را فراهم می آورد. یافته های پژوهش نشان می دهد در تلقی هابز، انسان در حرکات و اعمال خود تابع امیال و انفعالات است به گونه -ای که حتی عقل او مسخر امیال و هیجانات او است. در نتیجه برای کنترل انسان، هابز دست یافتن به توافق جمعی و در نهایت به حاکمیت حاکمان تن دادن را می پذیرد، تا سازش میان انسان ها برقرار شود. نتیجه این دیدگاه دست شستن از پشتوانه حقیقی داشتن ارزش های اخلاقی است. در مقابل علامه چون از یک سو انسان را ملکی ملکوتی می داند، از سوی دیگر عقل را توانمند در شناخت حسن و قبح افعال می داند از پشتوانه واقعی احکام اخلاقی، ذاتی بودن حسن وقبح، صدق و کذب پذیری و برهان پذیر بودن آنها سخن می گوید. به اعتقاد علامه وضع و اجرای ارزش های اخلاقی توسط حاکمان- چنانکه هابز به آن اعتقاد دارد- تبعیت از هوای نفس را در پی خواهد داشت و موجب ظلم و ایجاد طبقات اجتماعی می شود. همچنین ضمانت اجرایی ارزش ها را از بین خواهد برد. بدین جهت علامه حقیقت مطلب را در تبیین دیگری جست و جو می کند.

این پژوهش درصدد بررسی تجری اخلاقی و جایگاه آگاهی و معرفت در تحقّق رفتار اخلاقی بر مبنای دو رویکرد کلی وظیفهگرائی اخلاقی کانتی و سودگرائی عملگرای بنتام و همچنین رویکرد شهید صدر است. چالش اصلی مقاله این است که دو عنصر آگاهی و اراده (نیّت) چه تأثیری بر اخلاقی بودن یا نبودن یک فعل دارند؟ و در مورد تجرّی اخلاقی، اگر آگاهی ما نسبت به درستی یا نادرستی یک فعل، خطا باشد و فعل نادرست را اراده کنیم که در حقیقت درست است، این آگاهی و اراده چه نقشی در محتوای آن فعل خواهند داشت و بالاخره آن فعل را درست تلقی کنیم یا نادرست؟ برای پاسخ به این پرسشها در این تحقیق ابتدا به مسأله دسترسی معرفتی و آگاهی از وجه توجیه گزارههای هنجاری پرداخته میشود. در گام بعدی تبیین میشود که با پذیرش سودگرائی عملگرای بنتام حتی با فرض تحقّق تجری اخلاقی، عصیان و تمرّدی صورت نپذیرفته و فاعل فعل مستحق مذّمت نیست. در قسمت سوم روشن میشود که بر مبنای وظیفهگرایی اخلاقی کانتی، قطعاً با تجرّی اخلاقی نوعی تمرّد صورت گرفته و رفتار فرد متجرّی به نحوی غیراخلاقی بوده و آن فرد مستحق مذمّت است. و در قسمت پایانی رویکرد شهید صدر نسبت به فاعل متجرّی بررسی و با دیدگاه کانت و بنتام مقایسه میشود.

هدایتگری و تربیت انسان به عنوان کارکرد اصلی قرآن در تمامی آیات نمود دارد. در این میان فرایند نسخ و مجموعه آیات ناسخ و منسوخ به عنوان بخشی از آیات قرآن، دربردارنده دلالت های تربیتی قابل توجهی است که غفلت از این نقش، سبب تصور بیهودگی، لغویت و عدم کارایی این دسته از آیات و به دنبال آن منشأ نظریه انکار آیات منسوخ از جانب برخی قرآن پژوهان گردیده است؛ این نوشتار با روش اکتشافی به استخراج دلالت های تربیتی فرایند نسخ پرداخته است. مبنایِ ضعف نفس و تطور وسع انسان، اهدافِ تثبیت ایمان، رسیدن به خودآگاهی و پرورش روحیه التزام به اوامر الهی، اصلِ مدارا، فضل، تکلیف به قدر وسع، ایجاد انگیزه و روش تربیتی ترغیب و ابتلاء از مهم ترین دلالت های تربیتی فرایند نسخ می باشد.

تبیین ماهیت انسان و ویژگی های لازم او برای عملکرد اخلاقی، یکی از مهم ترین مباحث برای دستیابی به یک نظریه اخلاقی است. سید مرتضی به عنوان یکی از بنیان گذاران کلام شیعه که آوردگاه اصلی مباحث نظری عالمان پیشین است، دیدگاهی جسم انگارانه به انسان داشته که طبیعتاً در ارائه نظریه اخلاقی اش تأثیرگذار است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بر اساس اطلاعات کتابخانه ای ضمن بررسی و نقد حقیقت انسان از دیدگاه شریف مرتضی و تشریح ویژگی های انسان در نگرش وی تأثیرات آن را در اخلاق مورد واکاوی قرار داده است و نظریه وی درباره الزام اخلاقی که همان وظیفه گرایی فضیلت محور باشد را به اثبات رسانده است.

تحقق اهداف فردی، سازمانی نهادی و اجتماعی تعریف شده برای هر نظام آموزشی و درعین حال غلبه بر چالش های آن نهایتاً به توسعه شناختی، مهارتی و نگرشی فراگیران، وابسته است. ارشادگری به عنوان یکی از راهبرد های رویکرد تعاملی در یادگیری، با هدف کمک به فراگیر و حمایت او، درجهت دستیابی به اهداف آموزشی نقش مهمی ایفا می کند. هدف تحقیق حاضر، استخراج مؤلفه های ارشادگری در متون اسلامی است. با استفاده از روش تحلیل مضمون، نمونه ای از آیات، اقوال، سیره های عملی و دستورالعمل های انعکاس یافته در قرآن و نیز احادیث نقل شده از ائمه معصومین(ع) در کتب معتبر تعلیم وتربیت اسلامی و گزارش های تحقیقاتی به شیوه نظری انتخاب، تحلیل و مفاهیم شکل دهنده ارشادگری استخراج شدند. تحلیل داده ها در طی سه مرحله و با کاربرد روش تحلیلی اشتراوس و کوربین انجام شد. در مرحله اول؛ تعاریف، مفاهیم و ویژگی ها بررسی و بیش از 300 کد اولیه شناسایی و در مرحله دوم این کدها، درقالب دسته های بزرگ تر مفهومی، ذیل 25 مقوله اصلی طبقه بندی شدند. با هم سنجی و یکپارچه سازی این مقوله ها، نه مضمون محوری به عنوان مؤلفه های ارشادگری اسلامی ظهور یافت که شامل اسوگی، چالش انگیزی، مربی گری، مشاوره، حمایت گری، تشویق و تنبیه، تکریم و توجه، حسن خلق و تسهیل گری و شبکه سازی علمی حرفه ای بود. این نه مضمون محوری ارتباط تنگاتنگی با هم داشته و در متون اسلامی توأمان ظهور می یابند که سازگار با جامعیت و یکپارچکی ذاتی دستورالعمل ها، احکام اسلامی و قضایای مطرح شده در متون وابسته است و کاربست این نتایج درعمل به پیوستگی، همخوانی و یکپارچکی جامعه، نظام آموزشی، عاملان آموزشی و فراگیران یاری می رساند.