برخی از مورخان یونانی و رومی معاصر سلسله های اشکانی و ساسانی و نیز بعضی از مورخان اسلامی تصریح می کنند، که منطقه دیلمان واقع در جنوب غرب ایالت گیلان، پیش از اسلام مستقل بوده است. آنان دو دلیل اصلی برای اثبات مدعای خود آورده اند، یکی وجود سربازان مزدور دیلمی در سپاه ایران، و دیگر، موقعیت جغرافیایی صعب العبور منطقه. گرچه در بدو امر هر دو دلیل غیر محتمل نمی نماید، لیکن با بررسی دقیق منابع به شیوه انتقادی معلوم می شود، عقیده استقلال دیلمان با واقعیت های تاریخ موافقت ندارد. شواهد و قراین متعددی وجود دارد که بوضوح معلوم می کند، که تعصب و احساسات مخالف مورخان یونانی نسبت به مملکت ایران همراه با اطلاعات ناکافی منجر به تحریف واقعیتهای تاریخی شده است. چنانکه کمبود اطلاعات راویان مسلمان در درک نادرست مسایل تاثیر داشته است. بررسی حاضر برای شناخت علت پیدایش عقیده استقلال دیلمان و چگونگی موقعیت سیاسی آن در دوران پیش از اسلام بر مطالعه انتقادی منابع تاکید دارد.
تاکنون تعدادی بررسی و کاوش باستان شناسی در شمال ایران، در محدوده بین کرانه های جنوبی دریای خزر و دامنه های شمالی سلسله جبال البرز، انجام شده که منجر به گرد آوری اطلاعات و نتایج مهمی از عصر آهن گردیده است. چگونگی محوطه های مربوط به عصر آهن از نظر الگوهای استقراری، تکنولوژی سفال خاکستری و فازهای مختلف فرهنگی در مازندران به ویژه مناطق مرکزی آن با آنچه که در دشت گرگان و کرانه های شرقی دریای خزر دیده می شود، تفاوت دارد. پژوهشهای مختلف نشان داده است که محوطه های مربوط به عصر آهن مازندران فاقد فاز اول این دوره یعنی عصر آهن I هستند. در مقاله حاضر نیز که مبتنی بر دو فصل بررسیهای باستان شناسی در مازندران طی سالهای 1379 و 1381 می باشد، این وضعیت به بحث گذاشته شده و تنوع گونه شناختی سفالهای خاکستری مربوطه معرفی خواهد شد.